bedrog en bedriegelijke goochelarij ten toon stelden, is mede genoegzaam
bekend. Het gevolg was dat de geheele zaak spoedig uitsluitend
in de handen van kwakzalvers geraakte en daarin bleef.
Intusschen werd, nu ongeveer veertig jaren geleden, de aandacht
gevestigd op zekere proefnemingen, die het werkelijk voorkomen van
ettelijke verschijnselen van het dierlijk magnetisme bevestigden. De
eerste , die daarvan meer uitvoerig en in wetenschappelijken zin bericht
gaf, was een geneesheer te Manchester, dr. j. braid1. Dit verwekte
veel opzien, en inderdaad de verschijnselen die men na de zeer eenvoudige
door braid aangewezen bewerking waarnam, waren vreemd
en verbazingwekkend, zoodat het niet te verwonderen was, dat de
opwekking van den eerst electrobiologie, later hypnotisme genoemden
toestand de algemeene aandacht trok en door velen |ÉÉ|waaronder al
weder vele onbevoegden, — beoefend werd.
In een opstel, getiteld Mesmerisme, en geplaatst in den eersten jaargang
(1852) van dit tijdschrift, heb ik vrij uitvoerig over het dierlijk
magnetisme en het hypnotisme gehandeld en die beide met elkander
in verband gebracht. Mijn hoofddoel daarbij was aan te toonen dat —
daargelaten de door de wetenschap bepaald veroordeelde wonderen —
de verschijnselen van het dierlijk magnetisme en die van het hypnotisme
als hét ware ineenvloeiden en identisch bleken te zijn, en dat er
alleen verschil bestond in de wijze waarop men die opwekte. Vervolgens
trachtte ik aan te toonen dat hier geen bijzondere natuurkracht, dié
van den bewerker uit op den bewerkt wordende overging, in het spel
was, maar dat de hypnotische bewerking een eigenaardigen psychischen
toestand bij den bewerkte doet ontstaan, het naast te vergelijken met
den toestand van »afgetrokkenheid” , gedurende welks bestaan hem denkbeelden
kunnen worden opgedrongen, die de gedachtenreeks, waarin
de bewerkte zich verdiept had, geheel verdringen, zich in de plaats
er van stellen en den geest geheel overweldigen.
Later ben ik op hetzelfde onderwerp, — maar nu vooral met het
oog op de geneeskundige behandeling door zoogenaamde »magnetiseurs”
en »slaapsters” van professie — terug gekomen in een opstel, geplaatst
in den jaargang voor 1859 van de Schat der Gezondheid.
In latere jaren was de belangstelling in het dierlijk magnetisme en
het hyppotisme_zeer verminderd, ja bijna verdwenen, niettegenstaande
nog van tijd tot tijd magnetiseurs en somnambules of slaapsters werden
Neerypnology. Londen 1843,
geraadpleegd. Van het hypnotisme vernam mén alleen van tijd tot tijd
iets, b. v. wanneer enkele in veel vroeger tijd bekende experimenten,
zooals die welke Pater athanasius kir ch er 1 het eerst gezegd wordt
ingestéld te hebben, tot het hypnotisme werden betrokken. Maar
overigens werd in wetenschappelijke kringen van dierlijk magnetisme en
hypnotisme weinig meer gewaagd.
Weinige jaren geleden heeft men echter in Frankrijk deze zaak weer
bij de hand genomen, en ik acht het niet ondienstig daarover op geleide
van den uitgever van L'Année scientifique et industrielle, dr. louis
f ig u ie r , iets in het midden te brengen.
Ziedaar n u— zegt f ig u ie r — vijf a zes jaren , dat het publiek onderhouden
wordt met vermeende wonderen, die de zwakke hersenen verontrusten
, de vreesachtige en onwetende zielen in de war brengen.
Onder den naam van hypnotisme heeft men sedert eenigen tijd het
dierlijk magnetisme, dat men goed en wel begraven achtte, weer opgewekt,
zonder er iets aan toe te voegen noch er iets aan te veranderen.
Men zoekt te Charenton en in de Salpêtrière krankzinnige,
epileptische en hysterische vrouwen op, en onderwerpt deze dan aan
onderscheiden bewerkingen, die het voorrecht bezitten om, bij zenuwachtige
en zieke personen, starkramp, physische ongevoeligheid en
contractuur der ledematen te doen ontstaan , — verschijnselen, die
eigen zijn aan den toestand van kunstmatig opgewekt somnambulisme,
gewoonlijk aangeduid met den naam van d ie r l ijk m a g n e tism e .
Met die zonderlinge verschijnselen, die echter sedert het begin dezer
eeuw bekend zijn, verwondert men de menigte, verbaast men het
gemeen en doet men den onwetende verstommen.
Vreemd! Deze rehabilitatie, deze niet verwachte wederopstanding
van het dierlijk magnetisme, is men verschuldigd aan de geneesheeren,
dat is te zeggen aan dezelfden, die het gedurende zestig jaren bestreden
, geloochend, vervolgd, veracht hebben. De Académie de Médecine
en de Académie des Sciences, die zich altijd zoo vijandig, en laat ’t ons
1 Geboren te Fulda in 1601 en overleden te Rome in 1680, een zeer geleerd, veelschrijvend,
maar niet altijd even oordeelkundig man. Het door hem bijeengebracht
museum (Museum ; Kircherianum), meest uit antiquiteiten en curiosa bestaande, is nog
te Rome in het Collegium Romanum te zien. Het bedoelde experiment: een kip of duif
doodstil op een tafel of ander voorwerp te doen liggen zonder het dier vast te honden,
is zoo algémeen bekend, dat er geene beschrijving noodig is.