SCHETS DEE EESPIEATIE-THEOEIE.
DOOBt
Dr. J. J. L E ROY.
In het begin der 17 de eeuw leefde te Padua de hoogleeraar sanctobius
sanctobinus , 1 die gedurende meer dan vijf en twintig jaren waar-;
nemingen deed op zich zelven en op anderen, waardoor hij de veranderingen
in het lichaamsgewicht leerde kennen, die, na aftrek van
het gebruikte voedsel en van de rechtstreeks waarneembare afscheidingen
, onafgebroken plaats hebben. De proefnemer bediende zich van
eene balans of unster, waarmede op doelmatige wijs een stoel verbonden
was en kwam zoo tot de ontdekking, dat het lichaamsgewicht, ook
zonder dat het lichaam zichtbaar stofverlies lijdt, met elke minuut
lichter wordt. Sanctobinus maakte zijne waarnemingen en gevolgtrekkingen
, onder den vorm van aphorismen, bekend in een werk
(Ars de Statica medicina) , dat nog lang daarna zeer in aanzien was.
Hij kwam tot het besluit, dat het gewichtsverlies moest toegeschreveh
worden aan stofverlies in onzichtbaren vorm, namelijk als gas, langs
den weg van huid en longen. Zoo ontdekte sanctokinus langs zuiver
proefondervindelijken weg het verschijnsel, dat door hem als »per-
spiratio insensibilis” (onmerkbare perspiratie) werd aangeduid.
Mogen de waarnemingen' en gevolgtrekkingen van sanctobinus , in
het licht der tegenwoordige methoden van onderzoek, min of meer
aan bedenking onderhevig zijn, het verkregen resultaat is later gebleken
volkomen juist tê'zijn; en de hoofdgedachte in zijn experiment,
waar het vóór alles op aankomt, was toen een belangrijk teeken
des tijds.
1 1561—1636.
Het was de tijd der renaissance, der wedergeboorte ook van het
wijsgeerig denken. Het vast geloof, wellicht uit piëteit geboren, aan
de onfeilbaarheid der vaderen begon te wankelen; en het scepticisme,
belichaamd in montaigne 1 , hield zijne intreê. Boven zijn naam had
deze eene weegschaal geplaatst en de vraag: »Que S9ais-je?” er onder.
Die vraag was niet de uiting van eene onmannelijke twijfelmoedigheid,
noch van zwartgallige twijfelzucht; maar van den wijsgeerigen twijfel,
die tot eene heilzame shepsis leidt, dat beteekent: »uit zijne oogen
kijken”, onderzoek.
De wetenschap van het leven werd nog heheerscht door galenus ,
die in de eerste eeuw onzer jaartelling leefde. In vesalius , 2 sebvet 1 3
en HABVEY4 was echter de geest der skepsis gevaren; zij waagden
het de meening- te hebben, dat galenus bij al zijne onbetwistbare
grootheid niettemin een feilbaar mensch geweest was. Zij bewandelden
daarom zelfstandig den weg van het vrije onderzoek en hebben
den moed gehad voor hunne overtuiging te strijden en te lijden.
Zoo kwam men, na eenige eeuwen van onvruchtbare schriftgeleerdheid,
gaandeweg weder op den goeden weg, dien ook galenus bewandeld
had, en trachtte men de natuur uit de bron zelve te leeren
kennen.
De methode van het natuur-onderzoek, die in proefneming en nauwkeurige
observatie bestaat, ontwikkelde zich meer en meer en wordt
nog altijd door voortdurende verbeteringen tot grootere volkomenheid
gebracht.
Sanctokinus pastte die methode toe op het vraagstuk der perspiratie,
waarvan de longen-perspiratie een belangrijk bestanddeel is. Wij willen
nagaan, hoe het onderzoek van deze longen-funetie, de zoogenoemde
ademhaling of respiratie, gaandeweg is uitgebreid en welke phasen
het tot op dezen tijd doorloopen heeft.
Men vindt in het lichaam twee goed onderscheiden stelsels van
bloedvoerende buizen of vaten: de arteriën of slagaders en de venen
of aders; beider kleinste takken zijn onderling verbonden door een
dicht netwerk van bloedbanen, de capillairen of haarvaten.
Bij lijkopening vindt men de arteriën meerendeels ledig; op grond
van welke onvolledige waarneming de Grieksche anatoom ekasistbatus 6
1 1533—1592. * 1513?—1564. > 1509—1553
4 1578—1657. 5 f 280 v. Chr.