(,4) De crustaceeën van het geslacht Pagurus, bij ons kreeftslakken, in
het Engelsch hermit-crabs genoemd, nestelen zieh in verlaten zeehorens
en zijn, volgens Rumphius, in de Molukken een groote plaag voor de ver-
zamelaars van schelpen, daar ze eene oude, vervelooze woning gaarne met
eene nieuwe en glanzige verwisselen, en als men ze verdrijven wil, er
steeds dieper inkruipen en zieh dapper verweren. Tracht men ze te verjagen
door de horens aan sterke hitte bloot te stellen, dan springen zij er meestal
u it, maar laten zieh somtijds liever braden.
(15) In het Engelsch wordt dat uitgedrukt door mainland, zooals men
ook het hoofdeiland der Orkney- en Shetland-eilanden noemt, in tegenstel-
ling met de kleine die het omgeven. Dit “groote land” van Aroe, waarvan
Wallace telkens spreekt, is de gezamenlijke area der eilanden Wokam (bij
Wallace Wokan), Maikoor (Maykor), Kobroor (Kobror), Workai (Vorkay)
en, blijkens het kaartje van Wallace, ook Trangan en Koba (die hij echter
zelfs niet bij name kent en als deelen van Kobroor beschouwt) van onze
kaarten; terwijl Tabberfane, dat de gewone kaarten als deel van Maikoor
voorstellen, maar dat er werkelijk door een twee mijlen breede straat
van is afgezonderd (von Eosenberg, t. a. p ., bl. 23), natuurlijk mede er in be-
grepen is. De betrekkelijke ligging van deze deelen van “het groote land”
verschilt bij Wallace zeer van onze kaarten ; want bij hem maakt Wokam
het noordelijk, Maikoor het midden-, Kobroor (met het ongenoemde Trangan)
het zuidelijk deel nit, waarvan Workai nog een zuidoostelijk aan-
hangsel is. Op onze kaarten daarentegen, die Wokam veel kleiner maken
en ten Noord westen plaatsen, liggen Maikoor (met het daarvan niet ge-
scheiden Tabberfane) en Kobroor naast elkander, het eerste westelijk, het
andere oostelijk, terwijl zuidwaarts Trangan zieh aan Maikoor, en Koba
en Workai aan Kobroor aansluiten. Ik zal op Wallace’s voorstelling van
de Aroe-eilanden in den loop van zijn verhaal geene vèrdere aanmerkingen
maken, maar er op terugkomen bij het 33äte hoofdstuk.
(,s) Zie over den zin van dit woord, Dl. I , bl. 259, noot 4.
( lr) Hier wordt bedoeld de reis rondom de wereld van L. J. Duperrey, waarvan
wij twee verhalen bezitten, het ééne van Duperrey zelven : “Voyage autour
du monde, exécuté par ordre du Roi sur la corvette la Coquille, 1822—1825” ;
het andere, dat eerst in 1838 en 1839 verscheen, van P. Lesson, “Voyage
autour du monde, entrepris par ordre du Gouvernement sur la corvette
la Coquille” . De reizigers voeren längs de Noordkust van Nieuw-Guinea
in Augustus en Sept. 1823 en vertoefden van 6 tot 16 September te Offak
op het eiland Waigeoe. In het volgende jaar kwamen zij ten anker te
Doreh op Nieuw-Guinea en gingen vandaar den 9den Aug. onder zeil naar
Soerabaja. — Over het geslacht Monarcha zie bl. 150, noot 11.
(1S) De hoofdzetels der zeerooverij in den Indischen Archipel zijn Ma-
gindanao en de Soeloe- of Sollok-eilanden die Borneo’s Noordoosthoek en
Magindanao aaneenschakelen. Vgl. bl. 80, noot 27.
( 19) De chocolade (Port, chocolaté) is in Indië geen onbekend artikel.
De cacaoboom wordt op groote schaal gekweekt op Manilla, op kleinere
schaal in de Minahasa en, zooals ons op biz. 85 bleek, hier en daar in
de Molukken, voorts ook op Java, Timor enz. in tuinen ; maar op de Aroe-
eilanden schijnt het woord “tjokolat” de algemeene beteekenis van ver-
snapering gekregen te hebben.
(20) Dit wordt bevestigd door het Makassaarsche. Woordenboek van den
heer B. F. Matthes, waar wij onder êlla-êlla, bl. 687, het volgende
lezen : “Deze klanken worden gewoonlijk gezongen onder het voorttrekken
van een vaartuig en dergelijke meer, ten einde de geestdrift wat op te
wekken ; vandaar wordt dit êlla-êlla gebruikt van alles wat onder het
zingen van élla-êlla, wij zouden zeggen '■'■met een hoeraatje” geschiedt;
Boegin. idem; b. v. êlla-êlla biseyanga, het vaartuig onder het zingen
van êlla-êlla voorttrekken,” enz. Met het Port, vela heeft dit dus zeker
wel niets te maken.
II. 1G