echter niet geloove),of om dat het van
hunne vinding niet was, geicheelt hebben,
daar inen in tegendeel Zoo een man op-
gebeurt en onderfteunt moeft hebben.
Hy vertoonde in een kaart alle de mis-
wyzingeüfvan ’t Gompas , die by d’uit-
gegevene reizen bekent waren, endieook
nog verder ftonden voor te vallen, en dit
alles door een zeer nette werking van de
zeilfteein, ’t geen een byzondere verwon-
dering verdiende.
• In ?tja a r i7 ii. deede zieh den pden De-
cember te Londen odk zekere Mr. Brown
©p, die zieh al.mede verbeelde het perpe-
tuum mobile gevonden te hebben j maar
geen een van alle- die groote Uityinders
heeft tot nog toe de algemeene goedkeu-
ring der wereld gehad, zonder welke het
niet dan blaazen, en hoog opgeven is.
In den tyd , dat ik op zee geweeft ben,
hebbe ik twee zaaken ontdekt, die ontrent
dit ftuk van de voornaamfte opmerking
by my geweeft zyn.
Twee In net begin van myne reizen naar Ooftvooma
indien heugt het my zeer wel, dat ik den
me fchipper en ftuurkuden hoorde zeggen,
'nStvin-6 * ^er Hope wel op 34
den tot graaden en 34 mrauten lag , maar dat,
nog toe Sy aldien men volgens *t Compas, en des
beletten. ^elfsagemeene wyzing daar naar toe wilde
zeilen, men daar: noit kom,enjzipu., , -
De oorzaak hier van was,. om dat het
fcheidene Compas over23 ofz4jaaren maardgraa-
miswy- den Noordweftering bevonden wiert, en
zingen in ’t jaar 171p. en eenige jaaren te voren,
lÜ mnas ^°° ras meP die kuft , o f hoek , maar
naderde 10, en, zöo zommige willen 12.
een weinig aan wederzyden de Kaap , en
als menby St.. Paul, enjAmfterdain, komt
zy graaden Noordweftering miswees,
zonder dat men tot nog toe de reden daar
van heeft können ontdekken , nog te
weten komen , o f die fterkertrekkende
Magnetiiche ftoffe , ofLwel dat punt,
’tgeen deze miswyzing veroorzaakt, in
de lugt <kn op de aarde, o f in zee, te
vinden zy.
_ Maar ’t geen de meefte belemmering
ontrent dit ftuk aan alle verftandige Zee-
en Wiskundigen geeft, is, dat men ontdekt
heeft, dat deze miswyzing van
’t Compas in de vorige tyden, niet alleen
daar, maar 00k elders, en (volgens ’t zeggen
van oude luiden) zelf hier in deze
landen , eenige graaden Noordooftering
miswees, endatmen in deze latere tyden,
zonder de reden te: können. navorlchen,
klaar bevonden heeft, dat, en daar, en
hier , het Compas nu ettelyke graaden
Noordweftering miswyft, een zaak, die
¿00 duidelyk door de Peil - compaflen by
morgen- en avondpeilingen van de zon,
als die helder opkomt, enondergaat, ontdekt
word j dat men daar uit, en nog be-
ter uit die derEngelfchen, zeer net heeft
weten te giften , Jipe verre ontrent men
nog van ae Kaap was.
Dit is 00k een voomame reden , waar-
om ik vaft ftelle, dat, ibhoon deOuden
al eenige kennis van het Gompas mogten
gehad hebben ( ’tgeen ik, als een zaak,
waar van geen bewys ergens te vinden is,
verwerp) zy egter nog niet in ftaat zou-
d^t geweeft zyn, om naar America, ofnog
minder naar eenige landen van ’tOoften,
daar op te zeilen , vermits deze mi$w-
Zingen van ’t Compas hen te geweldig
vervoert, en noit op die plaats daar zy
naar toe ftevenden,, gebragt y maar in tegendeel
hen in menigerlei rgevaaren van ,
Suiten veiwagting , om deze onbekende
misgiffinge,;op de wal, o f opdröogten,
te geräken, geftòrt zouden hebben.
De tweede zaak, die my hier ontrent d'Onkun-
yan geen minder opmerking voorquam, de van
is de loop van den ftroom in den grooten den loop
Oceaan , van welken ik bevonden heb, {!?
dat , als men het geluk had van die net in°d^S
te giften ,-men dan, op de vaart van ’t ichip grooten
by zulk een wind en koers , 00k by na Oceaan.
Äet zeggen kon, hoe veel mylen men in
een etmaalgezeilt had, enderhalven 00k
net uitrekenen, zoo weL op wat lengte ,
als. pp wat breedte , mep, ny gekpmen
was. Maar aan de andere zyde heb ik
weCT.pntdekt, dam ile-, opde zelyè wyze
alsbevorens, by my zelven giflfende , hoe
veel mylen wy met zulk een wind en
koers in ’t etmaal gevprdert waren , en
pp wat lengte en breedte wy dierh^lven
inoeften zyn, en in dit alles, even als te
yorep, metdeftuurluiden overeenkomen-
dp, nogtans by ’tnemen van de Höogte
der zonne zeer vee| ( fielyk opkxde. ftuuj-
luiden in hunne gegiite mylen). verfchil-
de, waar van de ftroom alleen , die niet
altyd, nog op alle plaatzen , een en de
zélve bevonden word, en die niet (gelyk
véle meenen) Öoft en W eft, maar meeft
in ’t rond omloopt ( zop, my van zeèr er-
yai-ene fchippers, die dit met emft nage-
yoiifcht, en ondervonden hebben, berigt
13) de eenige oorzaak is, waar uit ikdan
befluite, dat zpo men by nette waarne-
mingen op zee , ’t zy bvv ftilte, o f pok
wel anders, den ftroom des grooten Öce-
aans (die 00k my toefchynt iir’trond te
loopen) net wift uit tevmden, men dan
00k àltyd net zou können weten, zoo wel
op wat lengte,, als pp wat breedte, , men
gekomen was.
Een zaak, waar aan wel zeer veel gelegen
is y maar van welke nogtans by weinige
zeekundigen eenig werk gemaakt
word } hoéwel ik ’er echter kenne, die
dit behartigt, enmet eenige daar toe dienende
werktuigen by ftilte den loop des
ftrooms op eenige plaatzen nagevoricht ,
dieri kiaar ontdekt,; en .zeer veel licht; in
hunnegiflingen daai’ by gevonden hebben ;
te wenichen zynde, dat daar opwat naau-
wer geletwiert, aangezien uit allewaar-
aemingen derzelve , oy den anderen ver*
•geleken zynde, zekerlyk met’er tyd
froot licht ontrent dit ftuk opdagen, en
us Qoft en Weft eindelyk eens gevonden
zou worden. Van dit waamemen des
ftrooms, volgt, hier een fraay voorbeeld,
my door een goeden vriend, ondefvinder
van dien, ter hand geftelt.
Obfervatten van den loop des
Stroqrns , in 3en greoien Oceaan , gedaan
\ by N. N. in den jäare i6 jr . voor de
kambr Amßerdäm, met het Jchtp Geilon *
dlijpbipper uitgevareh y en voor dl ander -
mett tußihen de, Zuider. en Noorder Jtr<h
iffiy zonnékéerkrtngen, en ook ontrent
de Unie Mqùinpïïiaal, in de Spaanjche
Zèè, na te porfcheh.
Een T X E maniere vàn ditwaarnemen ,yyèlké
v°or- ik door zeker toevd éerft gëVoriden
g N . | | e | gefchied alsVolgtP -
N. ■ flälte j ö f kdmte *<|ïyvende, zët men
de flöep ■ büiten boord - röejehde y^ät Van
-Pfchip af, om ’er viy v ^ té wezeh \ hieb-
bende mieuwè lòòdlynèny diéyderfuim
100 vadem uitmaakten,deze, vaffgemaakt
aan de floeps dtegge-, iaat men naar den
grorid o f ’t centrum zakken j zoo haaft dit
uitgeloopen is-, zal de flpep zieh dqar na
ftrekken , Zoo ’er mâar éenige ftroom of
bewegingin ’t water, bevohefch word, en
even o f men tén anker ; lag ,• ziet men
den ftroom voorby het v^miig loopen.
Dus-leggende ,: Zet-men ¿en lbntftöl ö f i
lange Ìparre in ’t water , daar bndet een !
knuppel , ofwat gewicht', amgébonden I
is', dóch tnoet nièt'al- tè fwaar zÿn, om I
dat het' boven einde van die ftok y àie regt
òvér einde gaat ftaan ,• f o f (5'voeteh be- ^
hoort boven' watér te dryven , om verder
geziën te könnerl'Worden-: gemelté ftok,
fn'’twater ftaaride ^ maakt meh-era \vit I
zeilgaaren aan het boveneinde vaft ; cr\ \
als men die uit de hand l e t dryven, kéért
men een minuuts glâàsjen orò^ ’t glàasjen
•’t welk baarblykelÿk den looip des ftròoms
aantoont. Roeit nu naar getUelten ftök ,
en beziet j hòe veel vademèn 1, o f roeden,
lyns o f draäds ’er ineenglaasjen uitgelöo-
pen zyn , • ftellende 2 vadem, yd« van d
voeten, voor 1 Rynjandze röede, en ipöö
roeden voor een Hollandze myl.
Doch dient voor ai ■g^öt' té. Worden op
het glaasjen, van welke de Makdchappy
aan de uitzeilende fchepfen onder het
ftuurmans gefeetfchap i pf i ftüks mede
ijeeft , o f het zelve wel net een fninüut
oopt , want zob dit eeni&e-JâSundentyüani
te diflèreren zoo zoude hêt;i«eèl veél ih
de fompie verfchelenv *t welitiBgt pro-
beren is ,i als men ontrénÇ den SŸtpims
fcomt, daardezon fteil
yoorbeelt j .faien merkt in ’tÖbfteii, Waft^
neer de Halve -diameter vafi de Zóéf èfeyen
den horizon! gerezen is,, op
keert men het; glaasjen
gelcwpen Wezénde •, Word; hét Wèdèrcnn
f;èkeettp en'zöö geftadìg ÌKerétìdèy ' tòt
at men m« een graadbbög b^irtt / klat
de zon i r gìaaden bovéft deh Kôïizcàft
ftaat, of’ als de Zon ih ’fiOpftén' fehigè
graaden hoog ftaat ’, neèfflt ’ì ó' graäden ,
tot zoo lange die 23* gr. liopg’ bevonden
word , zal het zelve weztìri als" in déri
horizont.
Deze ifg a ad en , zyndè i f pàrt vaa ¿6ò
graaden , bedragénnetto eèh tìurZoo ria
’t gemeldé glaasjen 60 maal- tìkgeloopen
is , z^ het nettò een minüüt g*ôôt -Zyh'5
maar zoo mpn minder i beviiad -9
daar is niet aan 'gèlegfeh òhi tyd
van een uur, in de bevòndé gl^Skérf§^; bé-
paait isy en vaft ftaat : gelyk' hét glààs-
jen, dat ifegêbmiktej mààFypMàal'uit*
liep , die nogtans de tyd van i uur uit-
maaken ^ ; zoo behoeft mih ^iöh. ’naäar in
•tuitiekenen daar na te règôl«énr‘J r‘
- : By vOorbeek1, hierî nevens'ôp den
Auguftus, zyn in bövengertielte glaasjen
uitaeloopen- 7 rpeden 2 yoeten draad o f
zeiîgaarefl j Werkt dart ali Völgt j -
..R o e d e n . v o e te h .
r 1 "T".""- VÇÇÎ de ftok, yan de Üocp d re é fì
12 ■<-— o ' . , - j sì; ?'■ - - —
• , . 68 voetenJn.een glaasje gedreveii.
> S9 gfrasjeus ,òf ,een uur. , • i . . . .
É fiS S% ■ ' ;c fw fiai
■ 430
^ 197^ vocten in ... H eé.n.. uur gedfeven. v (!
. i j i ; 76^ ,2 (ìs7 f ,5
I l C
.'IComt; tosee na..fj?myi .vódr-^i:5
v a a r t d é s , ftro o in s .-, rrs iv rrr •<
1 2 1 7 7 6 v o e te n in '2 i4 u u r e u ged reV én . |