yael een leger ^ ,en iiy^gaii^h§n
)y$l-XQ0Q myl^o yäßjißxB l^t^af > Idaar
zoo veel boiTchen en woeftynep j tot
de greixjcp>5tba »China tp doe&jvößi'sa..
jgn jjQg. D,edbaJiVea.5?oad; ljjeji .'wedentyden
danig diebßg:, . door g a n te n oyer. deze z ä ie
die beflift handelen, waar toe men als ¿eo handel-
pw. plaats, S^Jjjig!^, ^ ftadf4^0.pyien'van
Peking, de noofditadt van China, Igeler!
gpn:vpCJiQgin^. ,. , ■ i i ;
4 J}eCzaaren.zQnden in ’t jaar 16&8 3 htjnne
gez^nt<;n hiöf oa toc 5 gelyk ook de S Ä
zer yan China. .Het gezantichap van den
laa,cften beftont uit ’s-keizers oom,. .bene-
^«js den prjns So/an, oom der keizerinne >
eq een groqt getal Mandaryos., ofjryks-
raaden, met een trein van wel ijogaoper-
fpqnen, die hen, zekerheids halven, tot
aandehanddplaatszoudengsleideS', Waar
toe Zy zig yan veel paarden, kameelen, en
kanon vootzien badden.
Men had hen ook twee Jezwcen: y d e
ypders Phsmas Pereyra , en Ja», prancois
G^bilfan^©mede -gegevon,.. /Jjn. heh yppr
tolken s, in ’tvertaalen yan de latyofcbe
...... Mosepyifehe brieven, te-dienen; ;en pm
hen met mper.luifter nevens de; andere
Chinpefche gezanten te doen verfchynen ,
had de keizer henMandaryns van dp derde:
rang gemaakt, en zyne gezanten belail,
hen met aUeen aan hun tafel te laten eeten,
maar ook mets * • timten hun! goed vinden 5
te befluitep.
Dit. gezantichap nu Noordweftop,
wel 300 mylen van Peking, getrokken,
en pp. de grenzen van de Mongous , en
des konings van Elut, gekornen, wiert
paar in die lwü4?rni.s‘geftuitaizpo, «Jezg
ypriten3_ njet malkanderen in.PPrlogzyn-
de, zulken magtigen trein, en artillery,
geeP; J??i^n^phap;y maar yopiv
hulptroepen van hun vyanden , aanzagen,
en daarom geenzins de verdere doprtocht
wilden tpefEaan.
.Dip hieid hep, ;nie.t alleen een i grppte
maand in die. ri^ejwoeftynßiop, da&r zy
gebrekvapaUesbßgpitentekrygen, maar
awong hen cpjb:onverögtei^zaakpu;yyee£
naa^r Peking te.keeren, en .de; hyeenkom$
tot het jaar 168p. mt te Heften, c
r Men beflopt d an om dieigelyken hitv?
dprpaal te ihydgj^cNiptsjou^: een fterkte
der Moscoviters op y i graaden , ep 49,-
. minuten, Noorderbreedte,. enmedSi^el
30p. piyjen, y$n Peking, gelegen * ,tpt eep
nandelplaats tp iohikkßn ,v. na^r welk? de
Chine&he.(gezanten zjp.h dep.i4^en. Junü
, J[58p. begaven.
Zy .^juapipn ’en den |i®en Julij ip^r,
. vdndie.gantfehgyredeH^deUng z^.piet^
gevallen. hebben, indieh dezeieiukep ’0
m b by-geweeft .Want yder; vpn
beide; dezevyplkenwiide de mepfter zyn(,
en hpmjp.tT-ptslieid;,, en hppgiP.Qßdi (vopr .
aJivap^ qg;Chineezefl), ging zpp yerre j> dat, |
1 zy ^.een daaypin de. ®.ntfehe . hi8ld?bng
by'na a^gebi'^en»ienbeidW^edsbvi,?'yer“
trek naaf. hnn lieget ^fl6jgeh ;%dd.en.
De vaders Jezüiten, dit ziende,; ye^qg-
tgia ^n detwpe hpeSPfiny^p het Cbipeefch fezantfehap, en ypprftlaanden 9
ie gantlche zaak jien. iß hgndeP ,
ep (fat zy niet alieen ^de Moscoyiten tot
het hervatten van denyjßdebandel , n}aar
tot het volkomen Ifluiten der zeivp wel
zouden bewegen, i
c Mpn -ftondhen dit tpe,en GerbiUon toog
daar heen, bleef eenigpd^gSP fflrhnnde"
ger, en, na veel redeneejiggep pvenhet
vpp^ecl, ’teeen Zy by deze vrede d,9Pt
deg-koophanael on China dpen zpddep ,
bewbpg' hy hep den-jff11.September -du
vrede ^ teekenenj en ^p uen keizer ygn
China ^ zoo veel mpgdyk waS j geppegen
tegpven.
. %.y: Melden den .;fche^d§P^ 'i^^hen
Mp^eoyien> en Cänt%-*.bpL48, o r, zpo
anderen willen, pp f f b f P4 ) n
de zelve m i^g|yn ,;.^aJ^eh«lg:ge|egpp >
hoewet zjch) de, ;k:heid?P*Plid^ Me^e^i“
ten, als menOoft aan ging, veel yerdec
naar het Noorden utt^ekte; i
Zy bleven te Niptsjou nog tpt deP
Sep^jnber,.en quamep
be^.W^er tot . (
; vgedert deze 'vredenahdeling heeft de1
: keiner^^yanMeseoyieffziph; •ayegn.yjm
idizötweg ten h'sn^bbe^e.nt» tn^at opkp
ip. hjaar _l6ßZ. den heer pverbardTsbrand
IdeSy en in Maart 171p. een Majopn YaU
eentegimentguarde^i; als-zyn gez^nt
Waarts.ggzonden, f behalven, ,dat ’efooip^ | vf^getß. jde.nette .aajnjpe^egingen jVan^dSW
: heet jp>^setis
lyap ^91^;'
■'5^ in g van. 4 en weg^^ ch ^ a ,
jgeiriaakt is. ö o k is om de 3 wxen 955^
karayane. utt ChWr, ; mgt .veßi Qod^ye
ko^ykheden in Me^ftncgeke^e^j-.-bneH,
: wel de keizer van Mp^cpyien.gel^ bgei^,
idafj die' regekecht ypoita^ar.naar P e t^ j
bWSs önt hunne waaren aldaaj, enniet.in.
Mp$£ou,,te; vertieren, ZPnmoefen trekkenf,
Wegeflfi dezenj ;aai^^,A53nrdea. gppo-
teq Gz&fi30 P ffä qpder.
^ehj^^op^ichej vorit^ zyp wedergaa.^
|H opz^t. Van zyne groppp | ppdethenunr,
gep, jpiet heeft) ditrnadqiv berigt ya%^--
t§rfbiug , ,da| gen i^jc^vaan-ijit^Cl^u.
rpet dep heerhwM.9:^e^ntyauMjCjisep^'
yi^n, r d ^ ^neelapdjw^j. endatde hgm
de Z^»^f, ;dn. dea zpjfs pUan^n ggt'^^
^ynfy^cbiyf,ftGpt te nemep,. Dpeh^men
vpjnajp, ¡den ityy? , by nade?-tyding, xdag
pe, keiser^yau Chinit, ftaihvd^?: van,^^Mosegf.
vien niet meer, dapjdg ^ipeene karagaan,
had tpeftaani*. %'«fe!päd
WiSen hpppen; y^n^e^. a j^g rwa p e r ,
d ^ pijddel vaa d e^W fP ^ j.n a a i^ iß ;
can, begeerende, dat men by de reizen te
land, door de wilderniflèn yan Tartaryen,
en door Sibérien, zpu Wyven voortgaan j
welke tydingde kooplieoen te Petersburg
zeer ont fielt had,alzoodie tot deze on-
dememing wel 400000 rubels by een ge-
zamelt hadden ; doch men hoopte dat zyne
Rus-keizerlyke Majefleit by zyne nieuwe
j - heldendaaden, en tocht, op ae Caipifche
- Zee, gelyk 00k na zyne jgrooteveroverin-
gen in Perzien, met het innemen van
Andreof, en verder van Derbent, en
Sjamachi ', dit alles wel herilellen, en in
eenbeter ploi, by zyn nader gezantichap
naar China, brengen zal.
Nog een Behalven alle deze wegen naar ’tOoflen,
weg naar meent inen, dat’er nog een zeer gemak-
!*°9^?_k’elyke by California, o f daarontrent, te
’ vinden zou zyn , waar op al vericheide
Iuiden gedacht, doch tot nog toe niets
verricht, o f in *t licht gebragt hebben.
O f nu eenig licht hier ontrentgegeven
zal worden by den nieuwen tocht van twee
Wiskundigen , door den hooggemelden
keizer van Möscovien, met nooaige werk-
tuigen inFebruarii 171p., naarSiberië’n,
en | land der Samojeden tot op j f graaden
gezonden , om nader teontdekken, ofdat
land 00k aan America vaft, .dan o f daar
een opening van de zee is , zal na ’tvol-
trekken van hunne reize , die wel z jaaren
duurenzal, nader blyken, inhoedanigen
geval men 00k nette kaarten daar van te
wagpen heeft.
In Maart des ypomoemden jaars fchreef
men obk uit Petersburg, dat de Heer le
Grange ^ Franiçh Capitein en Ingenieur,’
reets vertrokken was, oin te gaan zien,
o^deengtevanWaygats, tuifchenNova
¿embla en Rusland, tot in de OoiHndiiche
Zee, bevaarenkon worden, dan o f Nova
Zembla (zoo eenige willen) aan Rusland
vaft, en o f’er diorhalven geen doorgang
is: Men had hem bevolen nette afteeke-
ningen en kaarten van den fiant, en ge-
legenheid der tot’nog toe onbekende landen
, mede te brengen ; doch aan zyn we-
derkomfl wiert, om de fware wildemis»
fen, die hy doortrekken moefl, en om
de wilde Tartaaren, voor welke hy bloot
flaat, zeer getwyfrelt.
Het eenige nu, ’t geen’er, na *tont-
dekkenvan alle deze verfcheidene wegen
naarOoflindien, en voor al ter zee, nog
te wenfehen was, is dat , waar na w ä
Het uit-van vee^en ë eL0EÏ> maar’tgeéii echter
finden tot nog toe verborgen gebleven is , na-
van de inelyk, het uitvinaeii, zoo wel van de
fcngte,oflengte, o f van ’tOoil en W e il, ¿ls van
Wdi" 60 de breedte, o f van ’t Zuiden en Noorden :
le e r ’ warit dan zou men altyd op zee 00k
noodzaa- weten waar, en hoe verre men nog van
«tyk ’teen o f ’t ander land was , daar men nu
zeer dikwils, veel mylen zieh misgift ¿ebbende,
ettelykedagen aan een, met zeer 1
veel gevaar over land ze ilt, zoo als de
zeekundigen dit noemen , om dat hunne
reekening , van de lengte af te Zeilen,
dan al ten einde is.
Vericheide Starkundigen hebben niet Vafchdr
alleen de moeite genomen, om *t üitvinden de Star-
vanOoflen We ft, o f van de ware lengte , kundigen,
even zoo wel als de breedte, na te vor- »tooft^n
fchen; maar daar over 00k gefchreven. Weft ge-
De eerfte Schryvers die aaar van iets *ogt heb-,
opftelden, waren (zoo Dirk Rembrantfz
van Nierop elders aanteekent) Gemma Fri-
ßm^nPitrusjlppiMus, die in ’tjaar I« o . G
bloeiden. Delaatlledezer tweewil, dat Frifius, ea
men die door de Eclypfen der maanen; Apianus.
en vorder, om ’t zelve te begrypen, met
den ftok der Aftronomi, o f den graadboog,
by den loop der maanen , en der vafte
Harren, vinden moet.
Ook wil hy , dat men.uit de rnfelen
der ftarkünde de ware plaats dcr maan na
zyne lengte, ted tyde der waameming,
zoeken , en dat men dan met de graadboog
’t midden der maan van eenbekende
ftar (ftaande ontrent den dierkring) af-
meten zal, meenende, dat het verichil
dezer afmeting, met de rekening*uit de
tafelen, ’t verichil der lengte, en wanneer
die door de maans uurloop in tyd verändert
is, zeer net aanwyzen zal.’ r
Pieter Madtna, een Spaanjäart , zogt na picter
de lengte doorvolmaakte uur werken, o f Madina;
nette zandloopers, alzoo het geen meeft
hier toe vereilcht word, en ’tgeen mea
minft üitvinden kan, is , net te weten,
hoe laat het op zekere bekende plaats is. :
Doch deze infmimenten , de verandering
der lugt onderworperi zynde , kondea
na eemge dagen vareösi den tyd van de'
afgevarene plaats . niet net aanwyzen ^ ea
aldus kon men dan ook *t yerichil der
Meridianen niet vinden.
Robbert Robbertfz, in zyne breeder ver- Robbwt
klaring van AlbertHayeny, in ’tjaar idoo. Robbertft
gedrukt, fchryft hier ook van, Hellende
mede, dat men een netten zandlooper van
24 uuren hebben moet, die, zonaerver-
flvten van ’tloopgaatje, altyd even eens
blyven, endiens loop ook, doordröogte
o f vogtig weder, niet vertraagt, hog ver-
haaft worde, mitsdat men die ook, zoo
ras hy uit is', weder omkeere, om in ’t Hellen
van . het net uur geen eene minuut te
verfcbillen.: want indien het op een dag .
maar eene minuut verichilde , dat zou
ontrent de linie JEquinoStiaal in eenmaand
tyds een half uur, dat is , meer als 100
mylen wegs, bedragen die men daa
Ooftelyker, ofWeftelyker zyn zou, na
dat de misilag onder, o f over, zou aan-
wyzen.
Zekere Robbert Hues, een Wiskundige, Robbert
die met Thomas Candifch^1/88. den aard-Hucs.
kloot rondzeilde , fchreef" hier ook van
»n een tra&aat van de heinelfche en aard-
V z m w m m fche