Hoe de
Koning
van Ternate
nii
den voor-
rang
heeft.
Voorrig-
tige be-
handeling
der Land-
voogden
omirent
dit ûuk.
Maerobius zegt Lib. 7. c.16 . Saturnal.
dat een ey een zinnebeeid van de W ereld
is.| De Syriers, en Feniciers, dedei*
hunnen God , ,of de gefternten, 00k uit
een ey voortköBien, zo dat die al een oud
gevoelen is. ..¿L
Ter gedagtenis van dit voornoemt
Voorval eeren veele van deze volken niet
alleen dezen Bikoe Cigara j maar zelf ook>
nog die rotien, tuflehen welke die eyeren
gevonderi zyn. Waar by men nog voegt^
dar uit het ey des eerften Konings van
Batsjan derthien Heidenfche vorften van
Tem'ate na dqn anderen gefproten zyn,
tot dat een Sulthan van Tidore, Bonga
genaamt, opdaagde, die den Alcoraan ,
o f ’t Moorfch gelöove, aannam} dog
wie deze Koning geweeft zy , blykt my
nergens , zo dat het maar een opgeven
van ’t moedig Batsjans Koninkjeis, dat
zig uit dezen hoofde 00k beroemt, den
oüdften der Molukfe Köningen te zyn,
ten bewyze van dien nog de klippen en
de plaats omtrent zyn land , daar dit
vöorvieli vertoonende.
Dit is dan een verhaal, waar uit men
klaar ziet, dat het opgeven van den ,voor-
noemden doriprong dezer drie Köningen
van een en den zdveri Draak, maar uit
drie byzoödere eyeren, met zeer weinig
yerandering, uit een diergelyk verhaal
der ouden, getrokken is.
Wat jgffc hedendaägs den rang dezer
drie Molukie Koriingen aangaat, het is
zeker, dat die, hoe jalöcrich zy ook
daar over tegen malkahderen zyn, bui’ten
alle tegenlpraäk, den Köningen van Ternate
toekomt, ria welke die van Tidore,
en dan die van Batsjan, volgdej en dat
die van Tidore die eere van oudsher
aan de vorige Köningen van Ternate ge-
geven hebben» zal ons klaar iri ’t vervolg,
by ’t verhaal vari Koning Modafar H \e~
vdft, efi eldörsj blyken.
Schoon nu den Koning van Ternate
den rarig, en hooger hand der twee
andere Köningen toekomt, :zo mydmen
egter, zo veel als mogelyk is, hen by
den anderen te laten komen.
H e t g e b e u r t e g t e r z om ty d s z e e r g e -
y a l l i g , d a t ’ e t tw e e o p e en e n d en z e lv e n
t y d d en L a n d v o o g d k om e n b e z o e k e n , in
h o e d a n ig e n v o o r v a l h y h e n y d e r in e en
b y io n d d r V e r t r e k b r e n g t , e n h e n d a a r
d o o f e en ig e . v aft z y n e raaden z o la n g d o e t
o n d e rh o u d e n , t o t d a t h y , o v e r e n w e d e r
d an b y ,d e n e e n e n , d an b y d en an d e r en ,
g a ä r id e , z y n z a a k en m e t n u n v e r r i g t , e n
z o g e le g e n h e i t v a n h e n w e e r in v o e g e n ,
als z y q u am e n , W e g t e g e l e id e n , b e k o -
rae fl h e e f t.
Dus quamen in ’t jaar 1708. de Köningen
van Ternate en Tidore, KayTsjili
Tolucco, en Hhamza Fabaroddien den
Landvoogd, Pieter Roofelaar ^ te gelyk
bezoeken ; dog (choon die Heer de voor-
-zigtigheit had van b'ehoorlykc fchikking
te. nemen in hun te ontfangen, en tc
•jofiderhouden, om onluften, die hy tuf-
fchen hen vreefdc, yoor te komen , kon
,hy egter ( gelyk wel meeripalen vóorviel)
niet beletten., dat zy beiden buiten op
de groote zaal quamen, daar zy malkan-
deren met een verbaazende trotfehheit
voorby wandelden, zonder aan malkanderen
eenige andere eerbied te toonen,
dan dat die vah Tidore zeer ftraf tegen
den anderen levde 9 T’abée Djouw Rad ja ,
dat is , Zyt gegroet Heer Koning} waar op
die van Ternate weèr het zelve even
ftraf, en trotfeh, antwoordde, zonder
dat zy verder, fchoon verfcheide maalen
als ftaaken voorby malkanderen over en
weder wandelende, een woord meer tegen
een fpraaken, o f ook een glas wyn
met malkanderen, maar wcl verfcheiden
met. den Heer Landvoogd, o f zyn raar
den, met welke zy over en weder wandelden,
dronken i . na welke belpottelyke
vertooning van hunnen hoogmoed yder
w'eér na zyn kamer met zyn gefelfchap
vertrok,. zonder dat zig toen, gelyk wel
op andere zamenkomften dezer twee
vorften, eenigegefchillen opdeden.
Het gebeurt ook wel, ter gelegenheit Voo'r al
van zekere operibare maaltyden, die de °P de
Landvoogd uit naam der E. Maatichappy
jaarlyks geeft, en waar op zy dan mede <jec.
genoodigt worden, dat zy alle drie te
zamen by den Landvoogd komen, om
met malkanderen vrolyk te zyn.
Om dan door een voorzigtig1 beleid
alle gefchillen tuflehen deze teedere en
licht-geraakte vorften voor te komen,
en ook hen zo veel, als riiogelyk is , van
den. anderen af te zonderen, zo worden
’er, iridien’er twee komen, drie, en zo
zy alle drie komen, wel vier tafels ge-
dekt j aan de eérfte van welke dan de je^ers
Landvoogd z i t , die den Koning van plaatfing,’
Ternate, als deri eerften iri rarig, aan die en rang
tafel zet, die aan zyn regter hand ftaat, aldaar*
dog zodanig, dat, om yder wätgenoe-
gen te geven, de ryks-grooten van Ti-
dofe aan des Konings regterhand geplaatft
worden.
De Koning van Tidore, met de ryks-
grooten van Ternate aan de linkerhand
van dien vorft, plaatft hy aan de tafel,
die aan zynjinkerhand gefchikt is, en de
Koning vari Batsjan aan,de vierde tafel,
uitdrukkelyk voor hem, en zyn ryks-
grooten, toebereidj hoe gering en on-
vermögend deze nu ook in zig zelven is,
egter is hy daarom in hoogmoed geenzins
de mirifte.
Zodanig was het voornemen ook van
den Landvoogd, Robbert Padbrugge, om
deze
i N.
dezei vorften dus in den jare 1679. aan
drie byzondere tafels te onthaalen, en
zelf aan de vierde, ’t geen dan een net
yierkant van tafels gemaakt zou hebben,
te zitten, zo zy , valgens het reeds ge-
: daan verzoek, gekomen waren , om den
eed aan den nieuwen algemeenen Land-
' yoogd, den Heer Ryklof van Goens-,
voleens gewoonte, te. vernieuwen j dog
dan zou die Heer de ryks-grooten van
Ternate by den Koning van Batsjan, die
van Tidore by den Koning van Ternate,
cn die van Batsjan by den Koning van
Tidore, o f wel by den Prins. Cer am 9
.zynen zoon, die in zyn vaders plaats zou
-gekomen hebben (hoewel hy by ons nog
als zodanig niet erkent wierd) gevoegt
: hebben, by aldien de Ternataanfche beroerte
dit niet belet hadde.
In ’t jaar 1689 » wanneer. de Heer
Dirk de 'Haas, als CommifTaris, ofge-
volmagtigde , over de drie Oofterfche
jC Landvoogdyen, van hare Hoog Edelheden
uit Amboina na Ternate gezonden
: was , onthaalde die Heer den Koning van
Ternate KayHjili Sibori (anders Amfler-
dam) dien van Tidore, en den Koning
van Batsjan aan drie tafels, zodanig gefchikt,
dat de Ternataanaan zyn regterhand
, met de Tidorèfche grooten aan
de linkerhand van dien vorft -, de Tido-
j-ees aan zyn linkerhand met de Ternataanfche
ryks-grooten aan de lirikerhand
van dien Koning, cn de Batsjanfche Koning
met zyn eigen grooten regt tegen
hem over, als in een drie-hoek, zat.
In ’t jaar. 1707, wanneer de Heer
Johan van Hoorn 9 als opper-Landvoogd
yanlndienin’t begin des jaars m Ternate
(gelyk verder ganlch Indien door dan ge-
fchied) zou voorgeftelt worden, zaten
<le Köningen der Moluccos aan drie tafels'.
m in iem a n d v a n d e g e r in g e r v o r f t e n om t
r e n t d ie f t r e e k , d ie k ö n n e n , o f m ö g e n
v e r to o n e n ,z o n d e r d ie n v o r f t t e n u ite r f te n
t c h o o n e n , e n e en o n v e r z o e n e ly k m is -
n o e g e n t e g e v e n .
Aan de ecrfte zat de Koning van
Ternate, en die vän Batsjan met beider
grooten. Aan de tweede de Konmg van
•' ti- Tidore en zyn grooten, en aan de laattte
de overige Köningen en grooten , by
welke iig de Lmdvoogd de Heer Roofe-
laar 9. en ae verdere Hollandfe bedienden,
D u s T èr re n u e e n ig e z a k e n , d e z e d r ie
Ä 1 K ö n in g e n in h e t g em e e n b e t r e f fe n d e ,
Stagen' o p g e h a a lt h e b b e n d e , z o g a a n w y n u
van Ter- o v e r , o m v a n y d e r d e r z e lv e n in t b y z o n -
nate in ’t d e r e n e e r f t v a n d en K o n in g v a n T e r -
nate’ , als d e n e e r fte n in r a n g , t c fp r e k e n ,
cn v o o r a f t e z i e n , w a t a a n d e z e v o r f t e n
in h e t b y z o n d e r e ig e n is . M
S k , G e l y k h y in r a n g b o v e n a l d ie an de re
S t a u i t f t e e k t , a lz o o n d e r fc h e id h y z i g v a n d e
lang z e lv e b u i t e n d ie n n o g , d o o r z e k e r e m e r k -
te e k e n e n , v o lg e n s a ’ o u d e M o lu k ie g e -
w o o n t e n h em a lle e n z o d a n ig e i g e n , d a t
V 1 . _____ TT .nra! IV VT/MI XJPP\
D i t m e r k t e e k e n v a n o n d e r ich e id b e - Enmerk-
’ fta a t in e en z e k e r e u i tw e n d ig e , e n y n a ‘ « k e am
h u n n e h o o gm o e d ig e g e d a g t e n , z e e r p r ä g - ¿ e
t i g e f t a a t - v o e r in g v a n v ie r b y zo n d e re . andcre
S o n n e fc h e rm e n , w e lk e h y v o e r c , w e - Köning
e n s h e t o v e rw in n e n , o f g e v a n g e n n e - Scn*
m e n , : v a n \ v ie r ( v o lg e n s h u n o p g e v e n )
m a g t ig e K ö n in g e n , h o ew e l w y o p z y n
pla ats a l- g e to o n t h e b b e n , h o e m a g t e lo o s
z y n u , in v e r g e l y k in g v a n v o r ig e t y d e n ,
z v n . ' - s ,
D e n e e n e n S o n n e f c h e rm z e g th y t e v o e - Redenea
r e n , w e g e n s B a t s ja n , d en tw e e d e n w e - d » « « -
a cn s T i d o r e , w e l k e .b e id e K ö n in g e n e en
d e r T e rn a ta a n fc h e v o r f t e n w e l e e r g e v a n g
e n g e n om e n z o u h e b b e n , en d en la a t -
1 fte n z o u . d i t b y z e k e r g e v a l in d e ftad
G am m a L a m m a , w a n n e e r h y b y d en
K o n in g v a n T e r n a t e v lu g t e n q u am .o v e r -
g e ltom e n z y n . D e n d e rd en v o e r t h y ,
w e g e n s h e t o v e rw in n e n v a n d en K o n in g
v a n G i i o l o , 't g e e n h y e g t e r n ie t z y n e
d a p p e rh e it , m a a r d e h u lp e e n d e w a p e -
n en d e r E. N e d e r ia n d fc h e M a a t f c h a p p y ,
d a n k t e w e t e n h e e f t . D e n v ie rd e n v o e r t
h y , w e g e n s h e t b e z i t v a n z y n e ig e n r y k .
O m on s g e v o e l e n , w e g e n s d i t v o e r e n
v a n d ie v ie r S o n n e fc h e rm e n , t e z e g g e n ,
z o m e en e i k , d a t h y .d ie v o e r t , n i e t u i t
b e t r e k k in g v a n d e z e v o o r g e w e n d c o v e r -
w i n n in g e n , m a a r v p e l e e r te r g e d a g tem s
v a n d i t v o om o em d v e r d ig t fe l v a n die. v ie r
e y e r e n , u i t w e l k e , n a h u n v o o r g e v e n ,
d e o u d fte v o r f t e n y a n T e r n a t e g e fp r o t e n
z y n , g e l y k z y o o k T o i n d ie r ed e n m o -
g e ly l t m e d e , als d e e e r fte in r a n g v a n d e
M o lu k fe v o r f t e n , o f w e l als h o o fd e n v a n
d ie v ie r f lam m e n , g e f t e ld , e n b y d i e v a n
T id o r e z e l f d a a r v o o r o o k in d i e n b n e f
e r k e n t z y n , d ie n d e b u d e K o n in g v a n
T i d o r e , 0 0m v a n d en T e rn a ta a n fc h e n
K o n in g M o d a fa r , in ’ t ja ar i« I 2 . aan
h em f c h r e e f , iVäar in h y d ie e e r e o p e n t -
l y k aan z y n e n n e v e , h o ew e l to e n n o g
z e e r j o n g , g e e f t . ' _ ■; j '
N a d a t n u K o n in g A m fh ir ia m in t Voert
ja a r 1 6 8 0 . h e t e ilan d S j a ü w , d o o r h u lp
d e r E . M a a t f c h a p p y , v e r o v e r c h a d , v o e r - mcn, •
d e h y v y f S o n n e fc h e rm e n , in ’ t midd en
v a n d e w e lk e h y , o p ’ t aanraaden v a n „
z y n r y k s - g r o o t e n , e n v le ije n d c h o v e lir i- .u a ä
g e n , v e r fc h e id e z o t t em y e n in h e t o p e n - f f S "
b a a r v e r to o n d e .
I n te g e n d e e l v o e r e n n u d e K o m n g e n D o g de
v a n T i d o r e , en B a t s ja n , y d e r m a a r t e n anderen
S o n n e f c h e rm , y d e r w e g e n s z y n e ig e n
r y k m ö g e n d e , ’ t z y aan d en y o o r - o f a g t e r -
fte v e n d e r v a a r tu ig e n , g e e n an d e re t e e k e -