1 6 B E S C H R Y-V I N G d
Aart de-
zcr Volkeren,
Verder
ontdekkingvan
hun inborfl;
maar dat.zy door zulk een wyze vän
iemant te vergeyjyj o f wel zinneloos, en
fimpel, te maken , in icmant zouden
weten uittp werken dat hy daar door ge-
jpegenheit tot haar krygen zou , heb
ik noit gezien en opk.noit gelooft
hoewelik hct dikwils heb hooren zeg-
gen,. . r ■
Wat nu verder den aart dezer Volkeren
aangaat, zy ftonden van ouds her by
de Portugeezen al voor zeer booze, hert-
nekkige, - en meineedige menlchen te
bock, die gewoon zyn niet, dan door
dwang , goed te doen, en die iemand
niet voor de vuift , maar op een verra-
derfche , en bedriegelyke w y z e , aan
taften.
. Het zyn (volgens ’t berigt der Heeren
Huflaard, en De Vlaming vanOudshoorn)\
traage, luye , bloode, grootze, trotze,
ichelmagtjge, en, volgens ’t oordeeLvan
11 er Pfdirugge, ook zeer oproerige
Volkeren, die geenzins te betrouwen zynj
läfteraars, lloute leugenaars, en
die in dit alles voor geene volkcn , om
de ganfche Qoft, dan alleen voor die van
Gorontale, zwichten.
ZcKianig^zyn'Trie'e™
t R
reit alle de Molukze
hunnen eigen Koning, zyn, waar van
zelf de Princes Gamma Lamma ons \ (tpen
zy zag, dat dit voor haar zo beft was)
den zp. Januari in ’tjaar 1576, ook-zelf
m opzicht van hären broeder,en koning,
zogt te verzekeren , ons quanzuis voor
denquaden en vleienden aart van den Ko-
nmg hären broeder, als wäre zy onze
beite vriendin, waarfchuwende, daar al
hare woorden , en die van hären man j
den Prins Alam, even eens als al hun
fc.hryven naar Batavia aan hunne Hoog
Edelheden, en aan den Heer landvoogd,
Antoni Hur d t , in Amboina , maar een
ichooncfchyn, fchoon praten, enenkele
geveinftheit was. ; r
Van.natuur zyn.zy ook geneigt de
een, den anderen zyne onderzaten, en fla-
ven te verleiden, en tot zieh, te lokken,
gelyk Koning Saifpedie», de Tidorees*
eepige jaren aan een totgroot nadeel van
den Koning vanTernate, Kaitfjili Sibori,
terwyl hy zo deerlyk in ’t onderfpit lag,
gedaan heeft. 5
Zy zyn ook gewoon ons byzonder te
vleien en te pryzen, enziillen, als zy ’pr
HgM
winnen.können, niet na-,
u»ni«iRiiiiiiti ,i w » xvxoiuüzcTlaLcn laten een Jtioiiander Holländer ,£ « en voor al den
den
■ ■ ■ H S S S ® ergens ¿rvan
de beite van hun, en, in veel opzigten,
410g vry.jbeter, dan eenige dezer eilan-
ders, zyn.
v De koning, Kaitsjili Sihori, eens ge-
vraagt zynde, waarpm hy de dogter des
Konings vanTaboekan, in het jaar idyy
o f 16y6, weder naar haar vader gezon-
denhad, g a f’er deze reden van: om dat
hY y ^ 2-yn afwezen, haar in Ternate niet
alleen by de Ternataanen vertrouwen
dorft, alzo hy wift, hoeboos en trouw-
loos zy waren.
Van hunnen oproerigen aart hebben
de Ternataanen, ,zo ten tyde der Portugeezen
(gelyk op zyn plaats dit breeder
blyken zal) als. ook in onze tyden, veel
voorbeelden gegeven , waar van de op-
roer, zo des konings Amfterdam, alsvan
zyne Grooten, in ’tjaar i(58o, een levendig
tafereel op zyn plaats zal uitle-
veren.
Noit zullen zy afvallen, o f oproer
verwekken, o f ’t heeft den naam, dat
het bin hunnen Godsdienit te doen is,
en dat men hen’daar in verdruktj ja zelf
zullen zy.tegen hunne Köningen niet op-
ltaan, o f zy vertoonen dat dan maar by
een uiterlyken fchyn ,_ daar zy ’t nogtans
eigentlyk alleen tegen de E. Maatfchap-
p y e , en niet anders voor hebben, dan
om hun llag maar waar te nemen, en dan
hunnen Koning weder toe, en den Ne-
derlanderen op ’t ly f , te vallen, terwyl
j y nogtans altyd den naam willen hebben
, dat zy ons veel getrouwer, dan
, o 7 — m v a n
nooden hebben , .voor een wonder van
zyn eeuw, en als een man zonder weder-
g a , te roemen, en ganfch niet karig
Zyn, om dan zulk eenen vry meer, dan
hem toekqmt, te eeren 3 en gelyk zy
buiteniporig zyn in hunne genegenheit
tot lemant, alzo zyn Zy onverzettelyk in
lemant, dien zy eens niet wel lydea mögen,
doodelyk te haten.
Zo heeft Kaitßili. Sibori9. pok.en Sqifoe-
aten, zeer groote genegenheit voor den
Gezaghebber, de Gheyn, getooht en hem
zelf, toen hy nog maar onder-koopman
was, geen mindere eere, dan hy in andere
voorvallen aan een landvoogd zelf,
gewoon was te doen, .aangedaan. ..Zo
beminf was ook de Heer Vetfprert.* by 1
deze vorften 5 dbg " de Heeren 'fräncx, 1
Hurdt, en Padbrugge inogten zy geen j
van drie , en :vgpy al Saifoedien henp
niet, luchten nog zien5 ’tgeen ook deg
reden was, dat de laatfte de~Moluccos p
diehy vry verwart vond, ook zeer verwart
liet, hoewel, in opzicht van, de E.
Maatfchappy, in een vry beter ilaaf, dan
hy die vond.
Gelyk nu alle deze eilanders in ’tge-
meen van dezen en diergelyken aart zyn
alzoo is tuflchen hen, en de andere eilanders,
onder deze Molukze vorften be-
.hoorende, egter dit onderfcheid , dät de
Tidoreezen zo hertnekkig niet op ’t ftufc
van hunnen Godsdienit, als de eerfte,
maar daar in vry ligtvaerdig zynj en dat
zy,in de plaats van trots te wezen, meeft
Zeer
van c
fKonir
gen Z(
bemin
M O L U C G ö S;
ite t flaäfs en neerflagtig} dog in het vertiere
de anderen al zeer gelyk, en dier-
halve mede groote en ftbute leugenaars,
valfch en meineedig, als zig maar eenige
voordeelige gelegehheit op doet1, en niet
¡alleen zeer bedfiegeiyk , maar Pök by-
> zonder bygelovig, lui, wifpelturig, op-
-roerig, zeer lafnertig, wreed, en moord-
dadig zyn.
pcMo- De Ternataanen, Tidoreezen, en de
lukze vordere Molukze Volkeren, fpreken veel
volkeren doorraadzels, waar töe zy op zyn Turkfch,
vcefdoor en Oofterfch , ook wel bloem'eh vän
badifels. uitftekende verwen gebruiken, Zo dat
•hunne brieven , ? even eens als eeä rie-
^i;.kertje zyn , ult welke zy malkanders
^^¡edagten zeer klaar können verftaan.
¥ Alzo bedienen zy zieh van deze verborgene
j en raadzelagtige fpreekwyzen en
behandelingen ook zelfs in de allerge-
wigtigfte zaken van ftaat , zullende , wan-
•iieer zy vreezen te fchryven j en malkan-
deren nogtans iets willen bekent mäken,
maar een zekere vrugt j of bloem toe-
zenden , in welker befchouwing de aart
der zaak, die ' zy uitdmkken willen ^
■ | , klaar opgefloten legt. ...... ' . ''
Dus zullen zy iemand, die geeh kennis
daar. van heeft , zulk'een vrugt zelf mede
-geven, om die aan eeri', die hem om ;hals
hrengen moet^ te beftellen j en zo zal
een minne-nydige Ternataanfche vrouw
wel; zelf een fraey iiekertje van bloe-
<in«imakdn^ en dat aan een andere on-_
kündige Juffroüw, waar op zy jaloers is,
overgeven,en ham daar in voor de oblyk-
fte‘ hoer, en de• vuilfte fnol, 'die-er te
vinden>is^ uitmaken,'zonder dat. ziy daar
van nogtans iets begrypen kan, terWykzy,
die ’t haar gegeven neeft, wel hartelyk
hier over in haar vuift zal lacchen ^ en
zicli daar by genoeg over haar gewroken
agten: ;
c. Ditfchynen zy niy toe vari de Arabieren,
:van welke zy-het nevens hunnen valfchen
Godsdienit overnamen, ontfaiigen te
; hebben ,;d ie al in Salomons_xy& bekent
•ftonden voor liedett, rwelkcr wysheit in
^t uitgeven van raadzelen aan malkande-
ren beftond, gelyk ook dit een van de
-redenen was vandekomft der Koningih
van ’t Zuiden (dar is »van Arabien * en
aldaar van Seeba). om Salomons 'wySheid
. door hare raadzclen waar in de groot-
fte wysheid geftelt wer t, te beprbeven,
en dat zulx in dit land niet vreemd was,
blykt uit de gelykenis van ’t fchaap door
den Propheet Nathan by Davidj als.mede
-üit het raadzel aan Simpfon Judic. 14. en
uit meer andere door Hiram^ den Koning
van Tyrus aan Solomon opgegeven, zo
•klaarmdat wy dit niet meer behoeven te be-
.Veftigen.
I i D e e l .
Dat dit ipreeken door R’aadzelen al
vroeg den Indianen j en; Qofterlingen ,
eigen geweeft z y , blykt klaar uit Dioge-
wes I^erttusy die in zyn I:Boek zegt,dat
de manier van philozopherenbyfdeIndia-i
nen, en de oude Druiden was, raadzeleii
voor te ft eilen f en daar by iemands wys-
heid t’ontdekken 3 waar van ook Athe-
naus Libi x . Cap. ;io, Iipreekt;; ,
De vrouwen der Ternataanen zyn de Nader.,
langfte niet: en fchoon .zy al wat aan den- beichry-
bruinen kant zyn , . hebben zy egter iet-
in haar wezen en gebaardenj dat; haar, niet na«an-
onbevallig maakt 3 behalven dät zy dok fehe ^
zeer vriendelyk van fpraak zyn, waar toe vrouwen.
ook hare taal Zelf mede helpt j . alzp die
deftig j en te gelyk ook .vleien.de is; r ,
De dragt der gempene vrouwen ver- H»re,
fchilt' niet veel vän die der Javaänfche ®racht;
Natie, alzo.z y • maar een flegt kattoene
kleedjd om den middel en ’t benedenlyf
flaan, zonder zieh veel met het dekken
van hären boezem te bekreunen, behalven
dat dit al mede zeer veel tot haar al-
gemeen oogwitj en hare vuile minneryen
dient j en ook veel quade uitwerkingen
• De vrouwen van aanzien behan-
delen dit egter wat zediger 3 gebruiken-
de oyer.hare boezems in ’t gemeen eeri
flö ers je■ o f zeer ydelen betiliflen neus-
doek 5 zodanig ^ dat; men alles klaar
daar door henen zien kan j waar door zy>
voor al als zy danfzpn (daar zy - zeer fterfc
voor zyn, en dat zy al vry aardig doen)
nog meer.vobrdcel in hären minne-händel
meeneri te doen j *t geen zy dan ook opi
zyn vQordefeligft^waahen te möetenwaär-i
nemen j .aangezien Zy zeer weinig op de
ftraat,- of in gezclfchap, komen 3 nog 9 als M
dat gefchied:, zyn zy koftelyk gekleed^;
en ftellen een vari hare fieragieri in hare
fraaie geborduurde neusdoekenj koftely-
ke allegiasi fitzen, goud-geftreepte kleed-
je s , vari goud glimmende', en fehoonc
tocgevöuwe Sälindangs ,• ö f fluiers, die
zy over den linker fchouderdragen,endie
haar voor over de borft tot aan haar mid?
del hangen 3 en die zy iri ’t neder zitten,
gewoon zyn over haaren fchoot uit te fprei*
den, op dat.men de fchöone f to f, ofden
gouden kant j die ’eraanwedet-zydenaari
ftaatj zien zou;
Zy drageri voor al ook zorg vpor hare
tariden, -dat die niet alleen rlchoon , en
zuiver,maar (gelyk dit de gewoonte varijJ|
de meeftc Oofterlingen is. 3; alleen de . ,
Macäflaren , cri Javaanen uitgezöndert,)
ook o f zeer w it.o f ook wel glimmend
zwart zyn, , verfoeijende veele der Holländers
en hare vrouwen , als :%y die
met walchelyke ,- en onzuiverei- fgeelj .
I o f zwart begroeide , tandentu^ien. Eri
• gelyk zy , in een gezelfphap komende,