134 M O L
Over dit vocrcn van zo veel Sonne
fchermen is de Koning van Tcrnate zcerS
iö^geblazen., e« niet min jaloers, waü-?
-fteer zieh iemand verftoucen dürft, zieh
die eere aan te matigen.
Zyn Men zag daar een klaar bewys af,
hoog- wanneer de Koning ßea van Gorontalo, op
, *n de küft van Celebes zieh onthoudende,
s daarover; en dcr4e Maart in ’t jaar 1678. met drie
Sonnefchcrmen aan het kafteel Orangie
• • verfcheen, juiil op dien zelven dag,
dat Koning Amfterdam, en zyn ryks-
grooten j - opdragt van die landen, en
Volkeren , met i bezegelde brieven zeer
, plegtelyk aan de E. Maatfchappy deden 5
want zo als dat verwaand en opgeblazen
Koninkje de fterkte intrad, vraagde Koning
Amfierdam, van waar de Koning
Bea aan dat regt, van dus drie Sonne-
• fchermen te vocren, gekomen, en hoe
hy 20 ftout was, van hem zulk een
fmaad, en hoon aan te doen-? Ja dit
maakte zyn Hoogheid zo misnoegd, en
• verbolgen, dat hy, alleen om die reden,
zonder eenigen Sonnefcherm in de fterkte
quam, en den Heer Landvoogd Pad~
brugge noodzaakte, dit Koninkje te doen
aanzeggen, dat hy riietanders', dan zonder
eenigen -Sonnefcherm , binnen de
fterkte Orangie komen mögt, vermits
de Koning van Temate daar op die wyze
: vericheenen was, en zieh over het voeren
van zo veel Sonnefchcrmen op zyn vaar-
tuig, o f Coracora, zeer beledigt gevon-
den had, om welke reden hy voortaan
zieh 00k zou hebben te wagten, van die
Sonnefchermen hier meer te vocren.
2yn De Koning van Temate heeft 00k een
voorregt reg c ¡1 fcheppen, o f roejen, hem in ’t
in ’t byzonder eigen , volgens het welke de
lcheppcn. voorfte en agterfte fcheppers op ’s Ko-
ninks Coracora, in het uit het water
haalen van hunne Panggajen, o f fchep-
riemen, de punten omhoogfteken, o f
over hun hoofü haalen, en omdrajenj
’t geen door geen andere vorften op hunne
vaartuigen mag nagevolgt worden} '
-ten zy dat die vorftditaandezen ofgenen
Koning, als by een zonderlinge gunft,
gelieft toe te ftaan, gelyk Koning Am-
fierdam een gedeelte van dit regt, na het
’t Geen veroveren van Sjauw, aan Martyn To-
Koning tanda^ Koning van Taroena (op het
Amfter- eiland Sangir) uit aanmerking van de
deden11 hulPe» die hy hem 8 dier tyd met zyn
aan den volk bewees, gefchonken heeft, dog
Koning zodanig, dat alleen de voorfte fcheppers,
van Ta- en njet <je agterfte, het zelve doen mo-
▼ergunde. > vermits de Koning van Ternate
die eere, van in dier voegen voor en
achter te laten fcheppen, alleen maar aan
zieh zelven houd. Egter is het gedeelte
van dit gefchonken regt zo groot een
eere voor hem in ’t oogc van alle de daar
u % K S E
omtrent leggende Oofterlinghn, dat hy
daarom alleen van veel v'oriten benyd is,
zondei eenige andere reden yan misnoe-
gen aan hun gegeven te hebben.
\ ^ anne^r den Koning van Ternate een pieet
kmd geboren word, ’t zy van een egte lykheiJ
vrouw, ’t zy van een byzit, oök zo by ’c
menigmaal een van zyn kinderen fterftl gebo,rcn
word daar van kennis aan den Neder-of"
landfchen Landvoogd gegeven, die danven.van
gehouden is eenige leden uit 2yn raad aan l 'fn Indien
vorft af te vaardigen, om hem over ^eren*
die geboortc veel heil en zegen toe te
wenfehen, of, over dien dood, zyn
mededroefheit, uit naam der E. Maatfchappy,
te doen betuigen} by welke
voorvallen zy 00k altyd gewoon zyn een
zoet gefchenk van eenig Lywaat mede te
brengen.
Om nu wat naaukeuriger van 4 de Eerfte
I ernataanlche Köningen, en van hunnen opkomlt
oorfpronk, in het byzonder te fpreken, tler Ter-
g m men te weten, dat men onder hen fna?-"en
in ’t jaar izyo. (zynde de hoogftc tyd, n So.
tot^ welken men uit hun hefte berieten
opftygen kan) nog van geen.Koning, of
;vorft, geweten, maar' alleen öädervon-
den heeft, hoe vericheide Volkeren van
Halamahera zieh op het ciland van Ter-
nate, na dat zy het beftier van dien
magtigen, en gierigen Vorft op Gilolo
moede waren, met der woon nedergezet
en veel dorpen op het zelve bevolkt
hebben, over ieder van welke zy byzon-
dere dorp-Heercn hebben aangeftelt,’
Het voornaamfte dorp in dien tyd, v
Tobona genaamt, lag omtrent den top dorp op
van dien berg, die by na’t geheel eiland Temate
beflaat, en die in die tyden nog gaaf is Tobo*
cn zonder eenigen damp, ofrook, was* M*
zo dat zy toen den top nog veilig be-
klimmen, en bewoonen konden. Dat
inwolgende tyden nog onder den Portu-
geelchen Landvoogd Menefez zeer wel
bekent was, zo Maffejus aanteckent.
rp ’die OToot dorp heeft het ganfeh Oor-
Ternataanich Koninklyk Stamhuis zynen fpronk
oonpronk aldus omtrent het jaar iz r ö ' van hun"
na ’t verhaal van de verftandigften o n d c ? ^
de mlanders, genomen. s
Zy zeggen dat Guna, hooffl van dit „,,n M
dorp ToBona, op aekeren tyd in ’t bofeh »choSfä
gegaan zynde, om Towacca, o f Suri Guna.
(een drank, uit de Cocos-boom zype-
lende) te tyfferen, by geval een wryf-
lteen met zyn langwerpigen looper ,
by de Indiaanen, o f Maleyers, Bätoc
Gihngan genaamt, gevonden , en ' Van
den zelven, by nader böichouwing,
ontdekt heeft, dat hy van zuiver Goud
was.
Van dezen Gouden wryf-fteen geven
de Mohhammedaanen j ofte Mooren,
volgens hun bygeloove, nog verder op,
dat
K H. l 35
dat t y door zekeren Djien, o f Geeft, op
n^°' die pfaats gedragen zy.
Dit felHzaain j dog ’dierbaar Juweel
yeroorzaakte, dat Guna zo veel kykers
van de naburige dorpen kreeg, dat hy
nagt nag dag rdften kon*, weshalven hy
daar Over zeer verdrietig, en te radc
geworden zyncte , zieh, daar van te ont-
flaan , in hope van dan zvn vorige ruft
Huh weer te zullen genieten, dien fteen edel-
rcede moedig aan eenen M o l e m a t hobfcl
»°fdi van het dorp Fola-Madjahi, hsuverwe-
Io.lema* gen dien bo-g, wat na ftrand toe, gelebt
jaar gen, in ’t jaar 12,5-4, o f daar omtrent,
j4. wegichonk.
■ Dezen overquam het zelve •, ’t geen
'¿s- Guna ontmoet was j wordende van het
groot getal kykers mede zo ontruft, dat
hy 00k beft keurde zieh daar van te ont-
laften; waar op hy dien ten eerften aan
def- eene tijitsjr, hoöfd van het dorp ^Sa’mpa-
lehoofd, loe, dat op ftrand (teir plaatfe daar na-
:n ceffte derhand de groote Stad Gamma Lamma
? eeftict is ) gelegen was, vereerde. ^
rsjlts,°' Deze fsjitsjo (by den HitöecfchcnHif-
zyn onderdaanen, die van tyd tot tyd 1177Ì
afgevallen waren, door vericheide dap-
pere ondernemingeniweér onder zyn ge-
bied te brengen, ha wellten tyd hy hen
tot het einde van zyn lrven toe Ct geen
in ’t begin van ’t jaar 1284. was) zeer
gerult beheerfchte.
In zyn plaats volgde zyn tweede zoon, ,Derde
Siale te a by Ridjali P aM M p i jW im B
%Örie-fchryver Ridjali 00k Kaytsjiti Tsjoeka
in zyn zeftidnde Alkifla genaamt) wift
beter raad met die onbefchaamde kykers
bezat dit juweel met een volkomen ruft I
en hielt zieh door een agtbaarheit m
.. zyn gebsiarden, en een ontzaglyk beftier,
~ zo deftig dat hy van alle de ingezetenen
dezes eilands zodanig ontzien, en geeerd
- wierd, dat äl de hoofden der byzondere
dorpen hem voor hun aller opperhoofd,
met den naam van Colano, o f Koning,
erkenden } het geen omtrent het jaar
izf7:voofvifel: ; ' r ”
i Met zeer veel befcheidenheit, gemengt
met een vriendelyk ontzag, beftierde hy dit
Volk: hoewel hy die oppermagt, op die
. - wyze als zy die hem opdroegen, noit,
uit vreeze dät zy van hem weer mogten
m afvallen •, gebruikt heeft. Rtdjalt zegt
r ~ in zyn achtiende Alkifla, dathyalszee-
m vooed by de Laha, in een flag tegen de
Portugeefen (dat niet mogelyk is) dood
, ^Hv wift voor zyn dood egter dit op
f e g hen rebewerken, d a tzy .m zyndyerly-
Nk. den, goedwillig zyn zoon Pott, in t
n 'tjaar 1177. in zyn plaats verkoren, na dat
hv hen, by g i f f i n g , omtrent twinug
jaaren beftiert had. Ridjali noemde dezen
vorft,' Tsiiii Kadarat.
Deze Poit beheerfte hen wat ftrenger,
&n ^ dan zvn vader, en dotft door zyn jonk-
tet heit, maar vierentwintig jaaren oud zynde
als hy tot de Kroonquam, hen veel
fwaardet laften opleggen, dan zyn vader
oit gedaan had.
- Egter wift hy zieh door deze en gene
fwarigheden, die zieh nu eil dan daar
° i j . . m o l f i i in p n . f*n
ir __. . . m o v « m /annir/an olOlC. ■
in ’tjaar
i z j 7.
gtìiaamt™ diè egter, met zyn öudften
broeder, Gamma Zfhata nög eenigen tyd «$4^
om de kroon twiftende, hetgelukhad, r
van heto uit de Wcreld te helpen, en | p
alzo zedert het laatfte .van ’tjaar 1284.
zyn volk zeer geruft, en itonder eemg
gevaar voor zyn nazaaten, te regeeren.
Hy kreeg verfcheide zoonen-, die zig. zyn
in & handelen van wapenen dagelykafther-
ocTendcn, alzo de Koning van G i lo lo ,® «
nu en dan tnet Praauwen, o f kleine vaatr | eQ j^0_
tuigiens na'Ternate overftak',: Siale met ningvaft
een goed getal volks van Halamahera Gflol».
overviel, en zo hem, als zyn jonge
Prinfen, gelegénheit gaf, om hun dap-.
perheit tegen dezen Vorit te toonen.
Dit zo eenige jaaren aan den anderen Die vah
met dezen vorn van Gilolo geduurt heb-
bende , ondervond hy omtrent t jaar gaBjan
1190, dat 00k Volkeren van de naburige rooven
eilanden Tidorc, Motif, en Batsjan, op °P j®-
zyn land, by nagt en ontyde quamen
rooven.
Dit deed hem eenige van zyn zoonen
met vöjk (alzo hy zelf ziek was) naar
ftrand afzenden, met laft j . van eenigen . ..
tyd daar te blyven, om op het
zer Roovers té wakeu, cn.^ waar het
mogelyk, de gcledencTchadc op hen té
v e r n a a le n g e r n hun, ha tweè maan-
den te vergeeß daar gewagt, cn op.hen
geloert té hebben, op Zekeren na-nagt I
zo wel gelukte, dat zy eenige vaartuigen tidorcc-,
met Tidoreefen gévangen kregen , en die
naar boven toe, als in zegepraal,bragtèn, gcnomcn;
zonder mecr als agt dooden, en elf ge-
Iquetften, bekomen te hebben.
Ondertuffchen gioeide de inagt van
Siale over zyn volk van tyd tot tyd mer-
kelyk aan., gelyk ook het eiland in getal
van dorpen en ingezetenen hoc langet
hoe meer toeham, waar door hy genood-
zaakt wierd zynen Setcl wat. meer naar
beneden, in het toen byzonder bloéijend
dorp, Fòla Madjahi, te plaatfen, om, Fol.
zo het de nood vereifchte, intyds zyn ^ . hJ.i
vyanden van de ftranden te können verr ^ j-y^,
dryven. , . . '
Na dat hy .dus veerthien jaaren Komng
geweeft was, wierd hy ichielyk berpert,
en ftierf drie maanden na dit overval, in
■t iaar 1198, ingoeden ouderdom,; .
Zyn oudfte zòon van de negen^ die hy Vierde
naliet, Cdlebatta (en, by Ridjali, fsjiü batta.