van Hitoe,
qua-
lyk ge-
grond-
vtft.
Beide
cenemaal
ontdekt.
B 10 0 E S C H B Y V I N G dr
vooynoqmden Koning tot hct ticnde lid
van dien raad verkorea,. 6n by hem aan-
genomen was , heeft zoeken te overre-
aen, en hun wyS te maken, dat die Pati,
zig zelven dus onder dekroon van Ternate
begeven: hebbende, daar mede ook
de ganfche kuft van Hitoe aan zyn kroon
gehegt, en cynsbaar gemaakt had j maar,
ten uitcrften genomen, kon dit niet ver-
der, als tot. men Pati ,ofgrave, en geen-
zins tot de kuft van Hitoe, o f de- andere
beftierders van dat land, die dit maar als
een eer-bewys,en geenzins als ecn onder-
derwerping van dien Heer, ik laat. ftaan
dan van Kup zelven, o f hun land, aan-
merkten, betrokken worden, behalven
dat ook die Pati noit zit-plaats in dien
raad gehad, nog niets van de regten, tot
zulk een raads-heerfchap bchoorende,
genoten, en dierhalven zig ook geenzins
dit regt, by deze en gene Koningen van
Ternate gevordert, ondcrworpen heeft.
. Het is wel waar dat de Temataaniche
Koning Babagjy- na ’t veroveren van-ver-
feheide landen in Amboina door. zyn ftad-
houder Samatati, ( die wat flap was ). Zyn
zoon Roebohongì, die de zaaken wat meer
behertigdc, in ’t jaar 15-76 naar Amboina
gezonden, en dat hy ook van die van Hitoe,
als waren zy mede onderdaanen des
Konings, wel eenige tollen gevordert
heeft, maar aan de andere zyde is ’t ook
waar, dat dit door geweld, en niet met
recht, geèifcht is5 behalven dat Koning
Baboe zelf iy 8 o , wannecr hy, van de
Portugeezen liftig in Ternate gevangen
genomen, en met een (chip van daar ver-
voert, en tot Hila aangegiert zynde, al
deze tollen, en gewaande regten, aan
die van Hitoe quyt gefcholden heeft, uit
erkentenis van hunne edelmoedige,: hoe-
wel van hem toen niet aangenomen, aan-
bieding, om *t ichip a f te loopen, en
hem zo uit de banden van zyn vyanden
te verlaßen.
Dat ook die vàn Hitoe dit_regt noit Al onder
crkent, nochte ook iets uit hooide van Koning
dien aan de kroon van Ternate hebben Babo.e
willen betalen, o f ergens van afftaan, is tigt"1^
klàar genoeg 1637, en 1638 voorname- namaal*
lyk gebleken , wannecr, by aanwyzing ojider
van.’s Konings landen in Amboina, in
tegenwoordigbeid van Koning Hhamza, mcn vet.
en den opper-bevelhebber van Indien, idclr.
den Heer Antoni van Diemen , de kuft
van Hitoe daar onder niet gctelt, en alle
ge-eifchte fchatting door zync ftadhou-
ders van die van Hitoe veragtelyk geweigert
is, gelyk ’t gefchenk , dat zy den
Koning deden , ook noit anders dan ecn
Hhórmat Siri Pinang (zo zy ’t noemen)
dat isj ecn eerbiedige aanbieding van Siri
Pinang, (zynde een zekerc toegemaakte
vrugt., rdie men by grooten en kleinen
aan iemand, die een ander bezoeken
komt, in ’t eerft aanbied) genaamt is i
zedert welke tyd men Ook nagelaten heeft
deze fnaar in hct vcrvolg te rocren.
D E R D E H O Ó F D S T U K .
/
HEt Koninkryk T I D O R E . Naam, rang, en mache dezes Konings. Die maar
een zonne-fcherm voeren mag. Ferdere zaakeny dezen Koning rakende. Landen
onder hem ßaande, en voor eerß Tidore. Vellingen op dit eiland. En welke nu nog in
fFezen, of gefleckt zyn. De Veiling Ti]obbe, en Tahoela. Tidore bergagtig. W^at
de Koning voor de uitgeroeide nagelen trekt. De Papoefche eilanden, onder hem ftaan-
de befchreven. Feel zeldzaamhedcn , - en fraeije horentjes hier vallende. En Graeuwe
Amber, 's Koning landen op't eiland'Gilolo. Zyn recht op de kuft van Maba, Weda,
en Patani. De Oelifiva 's in Amboina, onder hem ßaande. En zyn verdere ydele
vorderingen. Naamen van eenige Koningen van Tidore. Koning Saiffoddiens onwet-
tige erfvolging. Befchryving van dezen vorft, zyn zeldzame aart. Lof van den Heer
Padbrugge over het dwarsbooomen van dezen vorft, verdere vertooning van den imborft
Van dezen Koning. Verbond van Koning Saifoddien 1667 met de R. Maatfchappy
aangegaan. Zaaken met dezen vorft voorgevallen, en zyn dood. Kaitfjili Ceram, of
Hhamza Faharoddien, zynnavolger. Zyn dracht, verlland, enz. Groote hemis van
NajaTaroena, zyn eerften ftaats-dienaar. Door Wiens toedoen Hhamza Faharoddien
Koning, en hoe hy van haar Edelheden befchonkenwierd. A l te groote vriendfehap der
landvoogden met deze Koningen nadeeligvoor de E. Maatfchappy, al te grooten macht
van een landvoogd over alle bedienden. Gelchillcn van dezen vorft met den Terna-
taanfehen Koning Tolucco. Zeldzaam voorval tuffchen een Sot van dezen Koning, en
Kapitein Schacht. Dood dezes Konings. Gargea iu zyn plaats gevolgt^ anders- Haflä-
noadien genaamt, die nader befchreven word. Zyn dragt. En kregelen Aart. Zeldzaam
voorval tuffchen zynen Goegoegoe, en Koning Tolucco, over des eerfiens Tulband.
Zyn verzoek aan den Heer Roofelaar op Batavia. Hy laat in weerwil van ons veel Chi-
neezen op Tidore komen.
VAN
M O L U
I ^ V A N HE T
Sir? k ö n in k r y k t id o r e .
t o - T Aaft de Koningen van Ternate
rang.» - P W l volgen die van Tidore in rang,
macht en vermögen} en deze vom>
dez« Ko- ^ fchoon zo magtig n iet, als die
mnS1, van Ternate heeft egter geen- minder
moed en inbeelding van zieh zelven, dat
al menigmaal doorgeftoken, en tußchen
deze twee vorften geen kleine moeijehtk-
heden (gelyk onder de zaaken van Ter-
C C O S. tm
Godsdicnft j Mantfoer , de Molukze
Erf-prins, genaamt.
. v.; jmte -taSa blyken zal^' verwikt. -heeft.
V En fchoon hy zo veel Volk, als de Ter-
’ nataan, niet opbrengen kan,zou hy echter,
indien de E. Maatfchappy hem Wilde
laten begaan, om den Ternataän ( gelyk
hy menigmaal verzogt heeft ) aan te
taften , deh zelven gehecl en al vernieten!
! -
E c h t e r k o m e n m y . t y d e n - , t e n b e w y s
De landen * die eigentlyk ondér den
Koning van Tidore ftaan,izyn deze na4
volgende :
Het geheel eiland Tidore > waar op
geen ander . Moluks Koning eenig recht
voorwend te hebben. .
De Papoefche eilanden ftaan ten decle
onder hem , alzo de Koning van Batsjan
daar ook eenige dorpen leggenheeft. Een
groot gedeèlte van de Ooft-kuft van’t
eiland Gilolo, Maba, Patani •, en Weda
genaamt, erkent hem als Opper-koning,
en eindelyk ook (zo zommige willen)
eenige dorpen opKeffing, zeker.geweft j
op /t eiland Geram, in Amboina\ dos
waarfchynelyker alle de dorpen. van Kefr j
fing a f (waär onder dan Rarakxt mede is) onder
tot Wcrinamaioe. De Oelifiwa ’s, op Hoe? hem
wamohels Weft-zyde (op Ceram) fton- JjaDvd0eo’r.
den eerft ook onder Tidore 5 dog quamen ecy^ rpj,
naderhand ook onder Ternate, die aan dori.
de Ooft-zyde, en Oelilima ’s zyn.
V a n z y n m a c h t j v o o r , in w e l k e h y m e t
i y n b o n d g e n o o t e n ( g e l y k v o o f ’» 1 im ’t !
ià a r X<sj8 b l e e k ) w e h v y f t i g d u i z e n d m a n
t e v e l d g e b r a g t h e e f t , ■z.ofiiaffep Lib. io.
HijL indk- a a n t e c k c n t .
: ■ Zyn gewoonelykenaam oiider de Mo-
iukie Koningen van ouds her is die van
Kic-ma Colano, o f Bcrg-Koning , ge-
wecir.
- De Koningen van Ternate geven voof,
dat de Tidorees zo genaamt word, om
dat.hy maar Koningevan zynländviynde,
over geen ander ‘Jvonsng- te- gibiöden
heeft} maar dat isgeheelmis, alzò ver-
fcheide Papoefche Koningen onder: hem
ftaan. De wäre reden van dezen nàam
fchynt veel eer deze te zyn, om dat de
Koningen van Tidore in onde tyden hun
hof in ’t gebergte van Batoetsjina plagten
tc houden.
TC-maat Zy m ö g e n , t e n t e e k e n v a n h u n n e n
S S - f t a a t , e n u i t e r l y k e p r a c h t , m a a r een^ e n -
ccfcherni k e l e n z o n n e f c h e rm , ’ t z y t e l a n d e , t z y
,OTren o p h n n n e C o r a c o r a ’ s , v o e r e n , v e r m i t s d i t
Buiten deze landen maakt hy ook
eenige ongegronde eifchen- op ’t cilandje
Mitarra, als mede op de fladt Gamma-
lamma, Tofeho, en op ’t eiland Makjan j
waar van reeds onder de ftoffe van Ter*
nate genoeg, tot opheldering, en aan--
wyzing , dat hy geen eigentlyk.. recht
daar op heeft, gezegt is, hoewel hy
Mitarra, o f Noorwegen, echter, by 00g-
luiking, noch blyft bezittem
. Wat het ©fland T I D O R E aangaat§
dit legt naàft aan, dog wat be-Zuideny
Ternate, maar echter zodanig,'dat Mitarra
a n d e r s e e n g r o o t e h o o n v o o r d e n K o n i n g
v a n T e r n a t e z y n z o u . 1 1 ■
Als de Koning van Tidore op Ternate
komt, zo Word zyn Hoogheid van een
huis, keerzen, ölie, en verdere nöodt-
lykheden, en ook van een Ledekant met
zyn behangfei, en van honderd ryxdaal-
ders, door de E. Maatfchappy voorzten.
Verdere Zyn lyfwacht beftaat uit eenTlergeant,
zaaken, twee Corporaals, en twaalf Hollandiche
dneezzeenn SSoollddaaaatteenn,, ddiiee hneemm oovveur ahli veir z,e ll, en
K°nin8 Zyn gewoone Titel is Kaytijili Mäloko',
datis , de M o l u k f e Erf-prirts, dog in de
openbarc fchriften word hy Mclkeddien,
o f Melkdeyaanfeh Mantfoeri Kaytljm
Mülnko. dat is. de Koning van den
’er tußchen beiden: is^c -hoewel dit
Tidore nog wat nader, dan Ternate, aan
den Evenaar legt.
r Men gift, dat het land zelf niet boveri
een haltuur, o f drie quartier uurs van ’t
eiland Ternate af is, hoewel het dorp, o£*
vlek Tidore (dat zig in ’t Ooften den
hoek om vertoont) wel drie èn een halt
uur ’er van daanlegt. Het is ook in zynen
omtrek wat grooter, dan Ternate , en
daar zyn ’er, <iie meenen dat het wel tien
mylen groot is j dog na my ne gedagten,
ontloopen zy malkandcren niet veel. ■ ’
Hier plagten wel eer, in *t j a a r iö io , Veftin-
drie voornamc fterkten te :zyn, die Ta-
hoela-, Romi, en Maneco, genaamt
wierden.
De cerile lag naar ’t Ooften toe, met
1 verre van'de dorpen Tagoya , Tommelau ,
en Soacconorra, die zig alle van ’t Zui4
den naar ’t Ooften uitttrelcken , gelyk
Tahoela naaft Soacconorra ook zo ge-
ftrekt legt, en zieh dus op een hoogte
in de flad vertoont. Deze vefting heeft
vy f boiwerken van ouds ' gehad , was
fterker, dan de andere, en plagt met
cestii* Soaniaarden, acht of tien Pampan