B E S C H R Y Vi l N G d
gersbezet , ;envan tien metaale ftukken
voorzien tc zyn.
I t)eTweede, in ’t Weilen gelegen, en
*t oud kafteele der Por tugeezen geweeftj
wicrd Romi genaamt,en isin’tjaar i6 o f
door Ktrruit? ' Sebaßiaanjfooti onder-zee-
vbogd van«Steven van der Hagen, ingeno-
men, naderhand weder verovert, hcr-
ftelt, en met dertien Spanjaarden, nevcns
cenige inlanders, bezet, en weder met
twee ftukken voorzien.
Het had op ftrand nog eenhalve-maan,
waar bp gemeenelykvyf ftukken lagen. -
- ’ Het derde , Marieco, lag mede in ’£
Weilen omtrent het dorp T o lo a ,in ’cge-
zicht van de ftadt Gammalamma. Het
was in zieh zelven een fledeken, - met
ileenemuurenomtrokken, van twee bol-
werken (waar op twee ftukken lagen)
voorzien, en met veertien Caftiliaanen,
en cenige Pampangers bezet.
Het is zcerwaarfchynelyk, dat dezelve
in oude ty den door de Caftiliaanen ge-
bouwt zyn , na welker vertrek-.de Ko-*
ning Saifoddien in ’t jaar 1ÖÖ4 aangeno-
men had, alle-deze veftingen^'öp ’£ ver-
zoek der Ternataanfche regeering (mits
dat hy drie hbnderd ryxdaalders daar voor
van de E. Maatfchappy trekken zou ) te
flechten 3 ;dög de twee vaftigheden Ta-
hoela, en Tijobbe zyn blyven ftaan, al-
zo die Koning Tahoela tot zyne verblyf-
plaats van haar Edelheden verzogt had,
die dat zyn Hoogheid , by hun fehry-
ven van den ipden January in’t-jaar 1666,
00k toegeftaan hebben, niet begeerendc*
dat ’er van ’t flechten van Romi, en
DeVef- Xijobbe meer zal gerept worden, maar
Tfobbe !g e*aften» dat men die op een half mähs
enTa- * lengte zal laten blyven, en dat men aan
hoela. dien vorft maar twee honderd, -in-de
plaats van drie honderd ryxdaalders, ge-
venzal.
* Tfobbe , aan den Noord-kant gelegen,
is die vefting, waar in ?s Konings Euro-
piaanicHe lyfwacht haar verblyf heeft, en
waar in dit Volk voor a l, om op het
doen, en laten van dezen vorft te paffen,
en daar van tydig berigt te geven, gelegt
isv
Het legt ontrent drie honderd roeden
van Tahoela: dog ’t heeft niets van de
gedaante van een kafteel behouden , be-
halven den blooten naam , en nog eenige
vervallene muuren.
Tahoela in tegendeel is nog vaft be-
muuit, en is lang door Koning Faharod- j
dien bewoont geweeft.
- Van de vaftigheden Tahoela, ofRomi,
hebben w y noit eenig bezit gehad.
Tidore Het larid van Tidore in zieh zelven is
bergagtig. byna ,• in opzigt van zyn uiterlyke gedaante, -
als dat vanTernate, zyndeaandeQoft-en
Noord-kant mede vry. bergagtig.
Het is 60k van fruit- en andere-boomtn
zeer wel voorzien 5 dog de Sagoe moe-
ten zy meeft op Batsjan, en elders, haale
ö ./ ;C / L .T / '
Koning Saifoddien, die vry ftreng, en
fterk voor de neerftigheid was, begeerde,
dat de: Tidoreezeh > ’t land zöucföfi 1>qü-
wen, r o f dreigde huri anders de linkerhand
af te kappen, zedert welken tjid
men ander hen ookveel ry ft heeft beginnen
te teelen.
' Hier plagten :00k veelnagel- en Noo-
ten-boomen te wezen; -dog de zelve zyn
in ’t jaar i6 y j (volgensmondcling ver-
fprek tuilchen den landvoogd Cos , eh
Koning Saifoddien , met zyn Gröoten) W a t de
mede uitgeroeit, waar voor deze vorft m e t-onin8
zyne Babato ’s , o f ryx-raaden, twee dui- ui°»croei
zend en vier honderd ryxdaalders komt de nage-'
te trekken. . lentrekt.
■ Onder dezen vorft ftaan mede eenige
van de Papoefchc eilanden. Dat de:zclvc
nog niet al te lang, nog al te wel bekeht
geweeft zyn,, blykt eenigzins uit den
laft harer Edelheden'den i^den January
in ’t jaar 1671 aan de regeering inTer-
nate gegeven, waar by zy bevel gaven,
om naaukeurig daar na te vernemen. ■
Deze eilanden leggen zeventien o f
achtien mylen van Nova.. Guinea, ofwan
den hock van Onin dicht by ’t eiland Sa-
lawarti, dat mede daar ontrent, en dicht
by ’t land van Sergile, dat den Noord-
hoek van Nova Guinea uitmaakt, enmet
een lange fnuit be-Ooften ’t eiland Gilo-
lo , en de Papoefche eilanden, eindigt. L
Men heeft, om op Onin, dat mede onder
Tidore ftaat,te komen, wel drie da-
gen met een Coracora,- als men van T i -
dore vertrekt, werk. -
Een van de voomaamfte dezer eilanden
is Waygamma, waar op twee byzondere
ry ken, en twee by zondere Köningen zyn.
Het een word Mejfowal, en ?t. arider
Waygamma gcriaamt.' Als men van Ha-
tilen (een dorp op Geram) recht N o o r d - P e Pa-
Nöord-Ooft aan ftevent, kan m H
m elf o f twaalf mylen (alzo het van den onder ’
hoek, Hatoe Alau, op Cerams Noord hem
kuft, niet verder afgelegen is) öp zyn ftaande»
gemak bezeylen. Het legt wat voorby,
en Waygamma zeer na by ’t eiland Oebi ,
in ’t Weften , daar ’t ander dorp in ’t
Ooften legt 3. dog Waygamma is vol
rotien en klippen, ja by na niet anders.
Het dorp Meffowal wörd van anderen
00k welRoemah Sowal, en Meixowal,
genaamt. Onder d it , dorp , en. Way- ,
gamma, behooren nog venchpide andere
kleine, gelyk mede het; dorp Hote, op
Cerams Noord-kuft. | . 1
Die van ’t eiland Ceram-Xäoet,be-Ooften
’t eiland Ceram, zyngewoon wel meeft
Yan de tvyee dorpen, Keliloeboe,enRoemah
M O L U C C Ö S.
mah Tämeri, naar ’t eiland Cubiai om
Maffoy (zekere fpeceryagrigeifchors) te
vaaren. Om deze reis «e ©ndememen,
ftellen Zy hunnen cours eerft naar ’t eiland
Goram, en Goeffoeboewi, van waar
zy nog wel twee o f drie dagen Noörd-
.Ooft-op zeilen moeten.j-na welken tyd zy
•op den hock van Nova Guinea , Onin
genaamt, gekomen, het dorp Roemäh
Batoe, daar zig de Koning onthout , ont-
moeten.
Men handelt daar niet, dan fläven, ge-
■lyk .ook in de drie darpen, ‘Caras Batoer,
en Enkeki, die naar ’t Ooften leggen 3
dog ’t eiland Cnbiay legt nog wel !zo
Ooftelyk, als deze dorpen, zo dat Cu-
- biay wel drie o f vier dagen zeilens van (
Ceram geoordeelt word. De meefte Maffoy
valt hier. \
Dit eiland nu naar ’t Ooft Noord Ooften j
wort door zeer wilde menfehen bewoont, |
alwaar die van Ceram-Laoet van dit woeft j
volk de fpecery- fchors., Maffoy, voorj
Tamboekze zwaarden, fpiegeltjes, en j
eenige flegte kleeden, inruilen.
( hoewel ’t zomtyds wel wat langer aan-
loopt) bezeilen.
Het is wel zeftien mylen lang, en, na
de gedagten van eenige Stier-lieden (die
’er verfcheide malen geweeft zyn) vry
grootcr, dan het eiland Boero, dat omtrent
Het is een volk zonder eenig beftier,
dat maar in ’t wild henen leeft, en zeer
weljna de Papoa ’s gelykt3 dog zy vallen
doorgaans vry kloeker van geitalte. Men
kan hen 00k niet naardeboffchen kiygen,
qm de Maffoy in ’t gebergte te haalen,
voor en al eer men hen eerft ter degen
met drank bcfchonken, en den buik vbl
gegeven heeft. Zy waren in de eerfte
ty den nog zo dom, dat zeker Kapitein
Sinoos, van Ceram-Daoet, hen zeer aar- j
dig met een grooten Ipiegel ( terw-yl men \
bezog was om de Maffoy op piys te zet- j
«en) wiii te hedriegen , .doende zeker j
perzoon achter hem^ <en achter de genen, j
met welke hy dong, vkktegenoverdien
fpiegel ftaan, die dan, als het tyd w as,
met het hoofii maar knikte, waar op
Sinoos hen dan wysmaakte, dat hun gröo- j
te God, Lewata, in dien fpiegel woo-
?nende, belafttede Maffoy daar voor tej
geven s dog als zy naderhandt dit bedrog 1
gewaar wierdem, hebben zy dezen Sinoos;
den hals gebroken.
N a dit eiland Cübiay nu vaart men
miet allcen van Ceram-Laoet, maar 00k
van ’t voornoemd eiland Waygamma,
dat voor een der grootfte Papoefche
eilanden gehouden word.
De gemeene tochten van Ceram na
Waygamma zyn wel zo , als wy die be-
Tchrevenhebben 3 dog in ’t Ooil-Moeffon
Jean ’t egter wel gebeuren, dat meri fchoon
Noord-Ooft aan zeilende, nog wel zeven
o f acht mylen beweften Waygamma ver-
vallen kan, hoewel de ftroom , zo ras
men maar onder de wal is, om delOoft
loopt. Anders kan men het van Ceram
met een brave koelte in een halven dag
Amboina legt.
Verfcheide lieden, die ’t meer dan
eens gezien hebben, wiften my te zeg-
gen, dat zy ’er geen hoenderen nog
vifch, maar wel zeer fraaie zee-horentjes,
Krocodillen ö f Caymans , en flangen ge-
vonden hebben , waar mede de inlandet
(alzo daar geen andere fpyze valt) ge-
woon is zieh te behelpen , waar uit men
oordeelen moet, dat het hier vry flecht
te leven is.
Als men van hier op Onin gekomen,
en wat verder Noord op geloopen is,
•komt men by Tanah Moy, een zeer
groot land, gelyk daar Sergile geheel op
’t einde van die Noordhodk legt. leder
[ land heeft daar zyn byzonderen Koning,,
en die van Onin ftaat onder den Koning
van Meffowal, gelyk die wedr onder den
Koning van Tiaore.
De inwoonders van dit land fteken een
gat dwars door de neus, en dragen ’er
(zo marinen, als yrouwen) gieraads-hal-
ven, een Haanen-veder in.
Het dorp Meffowal is Moorfch, dog
de verdere ingezetenen van ’t eiland Way-
! gamma zyn Heideöfch.
j Op Meffowal vallpn Patadyä-vogels
(hoewel zy daar vän een ander land, gelyk
w y elders toonen, gebragt werden)
en 00k zeer fraaie Peerlen. ^Ja *t woor<J
Meffowal beteebent > in de Papoafche
taal, een Peerl. Ook vallen ’er vogel-
tneftjens, (dog wat vurler, als de Ternataanfche)
Schild - padden, en de 'koning
•der Paradys-vogdls, dien wy elders nader
befchryven.
Behalven dit eiland is ’er nog een, dat
gemeenlyk Waygehop, dog van andere
■ookwel Wardjoe, genaamt word. Hier
alleen valt die foort van Paradys-vqgels,
die half wit, en half fwart zyn.
Op Meffowal zyn ook rivieren3 dog
wat verre afgelegen, en uit vreezevoor
de roovers van Nova Guinea, o f wel
van Sergile ( dat wel zeventien o f achtien
mylen van daar legt) durven zy geen
water zo verre gaan haalen.
i Zulke eilanden nu, zo groote als klee-
ne, zyn ’er meer, van welke zommige
tüffchen Gilolo’s Zuid-zyde, en Cerams
Noord-kuft, dog andere omtrent Nova
Guinea’s Weft-zyde gelegen zyn. ^
Alle deze Papoafche ingezetenen zyn
groote en zeer beftamde roovers, voor
welke die van Ceram (daar zy .ook meeft
, aankomen) uitnemend bang zyn.
I In ’t jaar 16y 3. quam 3c Koning van
"'K. ’ t Pa