U4 B E S C H R Y
van ñicts ter wefeld, ja vanfchulden, dié
zy m zô een Provintie rùedë bragten', een :
bëürs van twee of driè tonnen-gOuds ge- |
maakt hebben; dog déüe üitwekiifig (die ¡
hier egter vereifcM vrord ) heeft oris een
weinig buiten ons fpoor vervôërt; Wés- ;
halven wy wedéf tot den Koning van T i- ,
V I N G- ’ D fc :.R
Gelyk-hy nu allerlei pöctzen aanregtte-,
en zig dari eens by dezen, dan eens by
genen.Holländer, met hen openbadr den
¿öt ftekende , voegde, zo quam hy ein-
delyk ook met deze Grillen by den Kä-
pitein van ’t Cafteel, den Heer Jan Schacht,
die vaii hem wat te vryriioedig behandelt Zeldiaam
Wordende, gelyk hy wat aan de emftige ^ ^ d
kant is j dit zo niet verduwen kön, ne- ¿ nSoetn
, mende het, als een kry gsman, eh Hoofd deT Van deze»
Militie aldaar , - voor Wät te befpbttelyk koning ,
op; weshalven hy j oin te töoneb, dat
hy voortaan van hem Zo nietrbehändelt Schacht,
wilde ¿y n, hem zulle een hartelyken ifchop
met den voetgaf, dät de T idöreefche Kö-
iimklyke zot met al zyn grillen daar heen
rolde, die, hoe zot ^hy* Ook- was, iiiet
weder- by hem quam< ■ - •
*-■ dote keereni - p .. ' '
'Gefchil- Deze vorft lag gemeenelyk met deh
len van Temataanfchen vòrft, Kaitfjili Tohtcco.
deze vorft zeer overhoòp (gelyk dit ten deelen in ’t
Teíní leVen vm Fölucco te zien is) het welk f>p
taanfche zelcereö tyd--onder de regeering vari Æ n j
Koning Heer Roofelàar zo verre ging, dat Ko-
Tolucco. ning Hhamza Faharoddien tegen Koning
Tolucco, op ’t volle plein van ’t Föft
Orangie, terwÿl ’t gevolg van iedër Ko-
riing aan een zyde des zelfs, cn eeiiGom-
pagnie van onze ibldaten in ’t midden ;
tuflchen deze beiden ftond, volriiondig
üit zei: Wat is het van nooden, dat'er nu
en dan om onze byzonderen tviifi zo veel
van Ons volk fneuvelt ? Komt m'adr btliten,
en bat ons te zamen die zaak afdoen y dog
h y * ziendéi dátde ander geen oprèn hier
na'had., gaf hem¿ kört daar ñayééihKo-
nifiklykcn kaäk-flag, * ’t geen vèfdet göl
t e n zoii hebben, zô de Hëer Roofe-
ídár, die aís de döod hier Over beftorven
w&s; met zotìimige lèdèn Van- den raád
*éï niet tuflchen beide gekomeri was.
Hoe groot een verbi ttering *ér toen
tuflchen deze tweé vórften was; zo is ’dr
egter een tyd geweeft (gelyk wy brëeder
in ’t leven van Tolueco vertòonen zuUén)
dat Koning Hhamza Wel genegenheid tôt
de Princes van Ternate had, die hy, om
den grooten bruid-ibhat, die boven zyn
vermögen was , ook zekerlyk -zou ge-
fchaakt hebben, indien het de landvoogd
van dien tyd, en de erf-Prins van Ter-
.iiate, Radja Laoet, niet behendig belet
had, zedert welken tyd ook die verbit-
-tfering nleeft fehynt begonnen te hebben^
,£Özö hy altyd - geoordeelt heeft -, ^in dit
•ftüfc moetwillens dboV Koning Tolucco
misleid, en befpot te zyn.
Het is égter zeker; dat de Heér làhd-
fòogd daar toe wel gehéime laft vaii haar
Edelheden ( zo het eenS vootvallen mögt,
dät die twee Prineen zig te. na wilden
vérmaagfchappèn ) zal gchad hebben ,
om tè beletten, dat die twee ryken, by
huwelykj o f verfterf, o f andere vobr-
vallen, niet onder een van beyde dèzë
Vorftdn komen, en zy daar dòor de E.
Maatfchappy te magtig en te gévaarlyk
mogten worden;
In den jaarfe 1707 i was deze vorft by
den landvoogd Claafzen eens ter maaltyd,
op welke hy een koddigen gek mede gebragt
had, die, fchoon van ’s Konings
bloed, zig niet ontzag dáar openbäar
Voor Hof-Nar te fpeelen.
Möär de landvoogd CbäfzOn deft Koning
Hhamza Faharoddien betei, dän deze
Kapitein, kennende, fprak hem daat
over in der minne aan, zeggende[ dal
hy, en al de Holländers, al veelzUdkeii
van deze Inländers verdrageri moefien, en'
dat hy beter zou gedaan hebben ^ Met dit
ohgÜnerKt te hebben laten doorgam ^
mits de }Köfiitig dit zekeflyk, als-nah '¡een
bloed- verwant van hem gedaan j zeer (fifa*
iyknemeny en op'de eene 4 of de aftdere
z e , dit door zyne TidorCzen aan heim
vjreeken zou. Hier op gaf Kapitein Schacht
wedfet ditfter afltWoord .* dät die vent zo
gek niet was $ als hy zieh viel hielt, eit
ook zeer viel viift , viat, en aan vlieh hy
dat deed, en viilde de Heer landVoögd dat
Verdragen, dat hy 9 die Kapitein, en eert
kiygsmari was, dit niet kon, nog viilde
Verdfagen\ en dat deKotdngdoen kon^viat p
hem luftte.
Waarlyk de Heer landvoogd had/jtr^it
ftuk geenzihs ffiiSgetafti' Wäiit de Koning t
nam dit-iehoppeh met den voet ( ’t ver-f
ägtelykfte, dat een Inländer, en yoer äl
een van- ^s' Konings bloed , voorkometi ’ ,
■kon) ,Zb;feüvel Op, dat-hy ,aaö den länd1-
vöogd; dik met vcfel; ömft betuigt hebben-
de , zy^'Ed.’dtiideiyfe VirZb^t , diM Schacht
iidit mfeer in Zyn gezelfchap komen," en,
Wannegr hy näar biiiten ging, zig voor
de Tidorezen wel wagten mögt, aatige-
Zien hy ; hoe fterk dit ook verbiederide,
niet ZOU koniien beletten, dat zy dit in
tyd en wylen aan. hem zöuden tragteft te
wreeken. i;
Oiii dit nti vöor te kömefi, myddp
Kapitein Schacht niet alleen des Kohiögs
gezelfchäp ; maär haar Edelhedeö-,
ait göval Onderricht zynde, vondeiF-ook
göed-, rhem ’t jäar daar aän na Bäöda te
vgrplhätfeft.
Deze Koning regeerde niet höel lang; Doöd
Wiäar is ZCer föhielyk den Vierden De-dezes Kd*
eember 1708 overleden» •; wngs.
ln
M O L U C
Garçea In des zelfs plaats is de Prins Garfea
ia»yn (fçhbon hy de kroon in Hhamza Faha-
volgd^C" foddien's leven had moetenafzweeren) de
anders jongfte broeder van Koning Saifoddien,
Haffa- m ’t jaar 1708 gevolgt, en dus wierd
noddien ¿et nog eindelyk die gene, dien het vol-
£CD gens de oude Molukze wetten toequam.
. By zyne huldiging nam hy den naam
van Hajfanoddien, datis, den Goeden in
de Godsdienft, aan; zynde ten dien tyde
cen vorft van acht en dertig o f negen en
dertig jaaren, van een zeer goede geftalte,
vry lang en iyvig, van een zeer moedigen
gang, en vry trots van gebaarden.
Eer hy tot de kroon quam, wift hy
zig als cen andere Paus. Sixtus de F ., by
de Ryx-gröoten zö geveinft, en onyer-
- fchillig daar ontrent, tegedragen, als of
hy zieh aan’t beftier des ryx niet veel liet
gelegen zyn. Egter nam hy het eindelyk
; quanzuis, om dat men ’er hem toe
gekoren had, aan, en wierd van haar
Hoog-Edelheden ( na dat een ouder broeder
van Hhamza Faharoddien te vergeefs
’er om- verzogt, die by de E. Maatfchap-
pye om zyn overloopen by Koning Am-
W fterdam, als ook van de Grooten,uit vreeze
dat hy zieh aan haar alle wreeken zoil,
en met voorgeven, dat hy’t ryk verlaten
had, verworpen was) goed gekeurt, om
dat deze haar beft, na haare gedagten,
dienen zoude ; maar de ervarenheid heeft
geleert,.dat hy een verftandig , en zeer
venwoit. k>os man, vol vuur (dat hem ten oogen
uitfehittert) en zeer ftout van onderne-
ming is; . . .
Het i&zeker, dat deze zyn kroon den
Hect Cbafzen meeft dank heeft te weten,
die aan de eene zyde het belang van
zyn Heeren en Meeftcrs (zo het hem en
alle anderen toen nog meeft toefchecn )
en aan de andere zyde ook zyn eigen belang
wonderlyk wel daar by waargeno-
men heeft, alzo die vorft hem veel flaa-
ven, groote ftukken Amber, en andere
fmakefyke zoetigheden, gefchonken, en
dit aan hem ook altyd erkent heeft.
Zyn gewoonelyke dragt, als hy op
Ternate in’t Fort komt, is een fitze rok
met goude knoopen ; körnende zonder
kouflen, en maar bloots voets, op zyn
muilen; met een tulbant op’t hoofd, en
een gouden Cris op zyn zyde, te voorfchyn;
_ Wat moeijelykheden cn gefchillen aegeic
aart. ze kregelige vorft al mede met den Ko-
•ning yan Ternate, Kaitfjili Tolucco (die
liever Hhamza Faharoddiens ouder broeder
tot Koning zou gezien hebben ) ge-
had heeft, zullen wy in ’t jaar 1710, en
vervolgens tot ’t jaar 1713 toe, in ’t leven
van dien Koning zien, nogtans möe-
ten wy ’er hier een aanhalen, dat al vry
verre tuflchen hare Hoogheden gegaan
heeft.
Zya
dtagt.
En kre-
C Ö S. i z j
. Op zekeren tyd , dat.de Tidorefché
Goegoegoe ; o f Ryx-beftierder bp de zaál voonral
in ’t Fort Orangie by den Heer länd- tüffchcn
voogd, enook bÿ Koning TolucCo, daar zynen
toen mede zynde, met een Tülbant, op G°cSoe“
de Koninklyxe wyze gefchikt, cn in een
geftrengelt, quam ( waar över die vörften Tolucco;
zeer jaloers zyn ) , zo ruktc Koning To'- over des
luccoj dip niet wel könnende verduwen j
hem dien Tulbant van het hooft, wierp ’
dit hooft-fieraat tegen den grond, eil
trapte het metivoeten.
Dit ftout bedryf des Konings vervoer-
de den Goegoegoe zodanig, dat hy ; zö
de Heer Claafzen, ’er niet tuflchen ge-
£omen was, en het belet had, zekerlyk
zyn Cris getrokjten; en.den Koning onder
den voet geftooten zou hebben. Dit
gcfchil,; hoe hoog ook gerezen, wierd
voor diën tyd, door des landvoogds be-
middcling, óp deze vborwàarde bygèlegt,
dat de Koning den Tulbant oprapen, en die
den Goegoegoe weder op ’t hoofd zetten
zoude ; gelyk hy ook dede ; dog de
Goegoegoe zcide, dat hy dezen ganfehen
hoon, hem, in Commifiie en als gezant
van zyn Koning, tegen ’t regt der Volkeren
aangedaan, ook aan den zelve verbly-
ven moeft, om daar in verder, zo als zyn
Hoogheid dit goedvinden zou, met den
Koning van Ternate te handelen.
In ’t jaar 1710 den 30^0 November,
quam uit Ternate in Amboiiia tyding, Laat in
dat de regeering aldaar met finerte het weerwü
aanwaflehen en toenemeh der Ch in e zeq ,^0^^
op Tidore gezien; en dát zy den Koning. neezcn \
wel minnelyk deswegen aangefproken op Ti-
hebben , om hen te doeft vettrekken ; d°rcko^
dog. dat hun afgezohdene daar over zeer mcn*
veragtelyk bejegént, en hem dit geweigert
was, ja zelf dat die vorft, tot groo-
ter imaad der Holländers, aan de Chine-
zen het opregten van een Wajang ( o f
Chinefche Comcedie) toegeftaan had,
gelyk ’er dit ook opgevolgp- was. Een
klaar bewys, dat hy zo onnoozel niet is,
als mén hem eerft geHoudén heeft, en
dat h y , als de zaak het vereifcht, zyn
goedvinden wel ftout, en zonder eenige
vreeze dürft bekent maken; hoewel hem
dit zekerlyk, zö hy zieh niet biítideling
na ’t goedvinden van den landvoogd , cn
raad; fchikt, ganfeh iiiét wel zou kon-
nen bekomert; vermits de landvoogden ,
al deden zy nog zo qualyk, altyd gelyk
krygen, als zy zieh maar met het Advys
vanhunnen raad (dat Ken maar een woord
behoeft te köften) géfterkt vinden ; en
fchoon nu al iemand grond had, om hier
over aan haar Edelhedeh té klagen ; zo
zal een vöorzigtig man dat niet licht
onderftaan, öm dat hÿ geen eenen ge-
tuige voor zieh, en tegen den Gouverneur,
en niet het minftc bewys tot ver--
P z fterking