too' M o L U K S E
1538, vond zyn Bruid in dien ftaat, dat hy
haar als Mevrouw Generaais groeten moeft.
Voor dien tyd kropte hy dat op, die
zaak, hóe moejelyk hy ook was, en hoé
veel redenen hy had, nog zeer voorzig-
tig behandelende) want zegt Seneca in
zyn Medea: 5
Nemo potentes aggredi tutus poteft.
D a t’is:
Die magt beeft wort onveilig aangetafii
Maar by zyn vertrek van Batavia (als
hy buiten ’t bereife van den Heer Maat-
Zuiker op zee was) blies hy niet als vuur
en vlam van zieh, waar van hy de von-
ken met zyne brieven van de Kaap
over zond.
Laut hem, zei vadertje Maatzuiker tegen
zyne Gemalin, laut hem zyn bert nu
•wat opbaalen : want wy hebben; yder al
wat fchuld, en 't is ook al, dat by 'er van
hebben zal. Hy. haalde ook degelyk zyn
hert aan hun op, en fchold nen beide
voor trouwlooze Monftcrs, die geen
weérga hadden , uit»
Galvaan ' ^ heb hier wat breeder uitgeweid,
ilaat die om dat my dagt, dat dé byzondere äan-
aanbie- bieding der . Ternataanen aarr Galvaan,
dingedel- wej een; byzondere aanmerking over hun-
Jg s ne onvoorzigtigheit verdiende. Maar
Galvaan ( tot welken wy na deze: kleene
afwyking wederkeeren) vond goed, die
fchoone gelegenheit, die hem als in den
mond quam loopen, af te flaan, ’t zy.
dat hy 'oordeeldedat Zyn Koning, als hy
dit gebiedt enkel aanvaardde,.liet niet
wel nemen, of dat hem niet voegen zou,
onder den naam van een Chriften, een
opper-beftierder der Mohhammedaanen
te zyn. ¡
Hy. bedankte hen dan voor die eere,
en voor alte; de voordeelendie daar in
Vbor, hem opgeiloten waren,, met zo
veel grootmoedigheit alle die áñderzins
zo bekoorlyke zaaken van dé hand wy-
zende, als hem die onvoorzigtig aange-
boden wierden.
_ Hy maakte in tegendeel, doof verbclcid
en feheide geíchenken van hét zyne, de be-
mildadig- vorens pp heiñ zo verbitterde Natie zieh
zo genegen, dat zy: alle’ weder in hunne
Tema- va(fcrlyke pJaats. quamen afzakken , ja
taanen deed hen uit inzicht van ’t gemeene beft
weder- goedvinderi, van Tabäridji t’eenemaal af te
keeren. 2ien, en Häir -gewillig - voor Köning te
erkennen ; gelyk hy als vier en twiritigfte
ook ten eerften ingehuldigt wierd.
En hen Hierdoorvoornamentlyk heeft Galhunnen
vaav de zaaken van Terhate, die nü een
Koning, geruimen tyd door geweldige fchuddin-
goed- gen en zware bewegingen zeer ver-
keuren;
vallen wären, byna zonder eenige moëité' i«8
'herftdt. en her-
Dit zo gelukkig verrigt hebbende, ftelt daar
bleef hem nu nog over de oorlog met dé'door de
Köningen van Batsjan, en Gi.olö, die ^ ü *
hy door byzondere üitdaging vän: die H *
vorften, en een ftryd vari man' tegen maalft
man, dagt te eindigen, indien niet doof vrede
tuflehenfpraak vari goede vrienden dit H?et.de
belet, en de vrede met beide die Konin- jL°nniJ*
gen, buiten eenig bloedvergieten, ; daar Batsjan"
op getroffen was. " v v ^ Ç« Gilolo^
Daar na begon hy zyn gedagten over *§il§p
’t herbouwen der fteden, door dén oor- 7 *
log verwoeft, te laten gaan, waar in hy g.“
zyn wo’ord omtrent den Köning vän Ti- tigehan-
dore wel gehouden heeft. / • Vt*1 " : v ' dclingen,
Hy vermeerderdë ook de hoofd-vefting
met gebouwen en bölwerken, en liet de
haven, die tc voren door een rots, midden
in de zelve,- zeer ettg en onveilig
was, verwyden, en die rots door koe-
voeten, en andere werktuigen, weg-7
nemen.
De Porugeezen, die zieh aldaarhaddëil
ter neder gezet, raaande h y , na hen
eerft tot'Het Huwelyk bewogen te hebben,
aan, öm fteene voor Gabbä Gabba
huizen te bouwen, water-putten té graven,
thuinen aan te ieggéri, vrugten äaö
te queeken, en de wyngaarden,' die zy
uit Indien daar .gebfagt hadden , te"
planten.
Om dit wérk te ligter te makéh j als
ook tot andere nuttighéden, leide hy
overvloed van water, wel van twaalf
duizend fchreden ver, tot aan. de hoofd'*
vefting.
■' Daarenboven heeft hy voor Hair, die
nu reeds getrouwt en kragtig door zyn
voorbeeld aangezet was^ om mede wat
fraais te bouwen, regte en dwarsftraaten,
en vordere bepaling en roying' van de
ftad , tot zyn groot genoegèn afgetee-
kent, en zieh zo meer en meèr, en; by Dei in-
den Koning, en by aile de ingëzét ënërifBgperen
door beleetdheit, -en gédiënftigheit, ¿n -vbn5” £’
genaam gemaakf, waar door hy voor îoor
zieh zo veel liefde en ontzag by den in- hem.
lander verwekte dat zy hem als den
Vader des Vaderlands aanmerkten / zodanig
dar ook de Körting eri zyri raad
niets van gewigt, buiten zynberading,
ondemamen.
Omtrent dien zelven tyd was ’er een Hv ver-
zee-fchuimèr met eèn tamelÿke vÎpot flaateen
vöor de kuft van Moro verfchenen,. daar maSti8
hy niet alleen de luiden zeer plaàgde, ^e0'rrover
maar dorft ook de Ternataanen, en Ppr- Fernand
tugeezen, wel ftbut dreigen j piaaf-Gal- Vmajgre.
vaan zond hem een vlöot Coracora ’s ,
die hy van den Koning van Tidore leen-.
de , iner eenige Portugeezen en 'wat
hulp-troepen tegen, en floeg hem, onder
Z A A K E N. 101
15I?. der *t bevel van Fernand Vinaigre , een
Prieftcr, en dapper man, niet alleen uit
zee, maar bragt ook dien roover,nevens
g - zynen broéder, en veel arideren van de voor-
' naamften, om, dryvende de overige op
de vlúgt. Wat àie Vinaigre vorder tot
herftelling van de zaaken des Godsdienfts
> op Moro gedaan heeft, zullen wy op
zyn plàats zien.
Niet lang daar na zag hy, dat veel
Herilclt Jonken van Java,Macaflàr,en elders, na
vaneen" Amboina,. Banda en de Molukze eilan-
Specery- den, van tyd tot tyd quamen afzakken
handel om Speceryen op te koopen. Dit merk-
Amboi- te hy aan a^s een zaa*c 5 bequaam niet al-
na™ en leen, om hun grooten afbreuk te doen,
Banda, maar ook om met ’er tyd den geheelen
als in de handel der Speceryen te bederven. Der-
cos. " ^ vetl v°nd hy goed v y f en twintig
Coracora’s , bernant met veertig Portu-
Door ’t geezen^ en vier honderd Bondgenoten,
zenden meeft Hativezen (door hunnen Orang
vaneen Kaja Bermein, by zyn vertrek na Goa,
Amboina °P Tidore, en Kajoe gelaten) maar ten
onder deele oôk Tidoreezen, en Ternataan-
Jacob fche Mardykers, aile ondér Roeboeranni,
J^eczve_ Kimelaha, of Stadhouder, van den Ko-
io. ning van Tidore, ftaandç, onder ’t ge-
zag van den Molukzen Zeevoogd, Jacob
Lopez d? Azevedo, na Amboina te zenden,
met laft van Goa, om Amboina voor de
Portugeefche. Kroon te veroveren.
Die de ^ quam nog in dit zelve jaar met die
kuft van aanzienlyke vloot voor Marnalo , een
Hitoe dorp op de kuft van Hitoe, aan, al waar
onder de hy? na een fcherp gevegt, de Hitoeëzen
geefche '* op,de,vlugt floeg, oud Marnalo afliep,
Kroon en d’oude plaats der Portugeezen op Pi-
brengt. capoli weêr innam. Geh'cel Hitoe bragt
hy tén dien, tyde onder zyn magt door
geweld van wapenen, o f goede woorden.
Veele der reeds aangekomene Jonken vie-
. len in zyn handen, in welke h y , buiten
’t gefehut, na hunne lândswyze in eenige
’ Baffen , en Kamer - ftukjens beftaande,
cen groote menigte van pylen, en veel
geld vond.
Wat' deze Zeevoogd nu in Amboina
vorder verrigt, en voor de Kroon van
Portugal verovert heeft , zullen wy in
onze befchryving van Amboina in ’t
breede behandelen.
„ , Hy zond ook in ’t jaar if3p. Joannes
Focatfa Focatia na de Papoèfche, of Papoafche
nade cilanden, die ten deele door zyn beleid,
Papoè- ten deele door wapenen, allç die Ko-
Sden’ ningskens onder hun verbond, en van
en brengt daar een grooten overvloed van mond-
dieKo- koft behouden in Ternate bragt.
ningskens jqoe grooten luifter nu aeze Land-
voogd de zaaken van den Gpdsdienft,
geçfch door uitbreiding des Euangeliums , op
verbond. Macaflar , en Mipdanao , toegebragt
m m h e e f t als ook wat opfchudding daar over
539* I. D e e l .
by de Mohhammedaanfche Prieftets ver- 1539.
wekt is , zullen w y , daar van die zaaken
in ’t by zonder gefproken word, toonen.
En dewyl ’t belang van velen, vooral
wegens den Godsdienft, eifchtb, Galvaan
te beminnen, en na zyn langer
verblyf in dre geweften te wenlcken, en
ook aile, zo inlanders, als Portugeezèn,
grooten, als kleinen, zulk een agtingj
en genegenheit voor zyn perzoon, en
minnelyke wyze van beftieren hadden, '
zo vaardigden de Molukze Koningen een De Mo-
gezandfchap af aan Koning Johan de jukze
derde met brieven, waar in de gierig-
heit, wreedheit, en hoogmoet der vo- ken aan
rige Landvoogden, en daar tegen al de -Johari de
deftige hoédanigheden van Galvaan met dcrdc
veel ophef voorgeftëld hebbende * zy dien v®“ r zyQ
vorft ootmoedig verzogten <, hem niet levén
alleen langer in die Landvoosdy, maar daar te
tot het einde zynes levens zelfs by hen te laten*
laten blyven, doende aan de eene zydé
groote aanbiedingen en beloften aan dien
Koning, om hem daar toe te bewegen,
en aan de andere zyde ook aan Galvaan,
om dit aan te nemen, zulks voordragen-
de; zo zeer had hen zyn deugd en eerlykheit
ingenomen ; maar vermits die Dog dat
landen ver van een leggen, en de onder- Jjg*:£*
Koning van Indien, Garfias, al een ver- jjy werd
vanger van Galvaan, voor de aankomft vervan-
van dit gezandfchap te Goa, afgezonden gen.
had, zo- liep. dat te niet, om aile verwar-
ririg, die daar uit had können ontftaan,
te myden. Deze Galvaan heeft ook een
bpek van de vinders der nieuwe. Wereld
gefchrevën, en daar b y , zowel zynbe-
quaamheit in ’t fchryven, als wel te regeren,
getoont.
De perzoon, die hem verving, was Geôrgîo
Georgio de Cafiro , een Portugees Edel-1- de Gaftro
man, die zo ras niet in Ternate aangeland werd in ’t
was, o f hy nam, zelf eer Galvaan ’styd'
Om was, ’t bewind over, zonder dat hy portugee-
daar tegen druifte, die dit, indien hy zo fche
ilaatzugtig, als zyn vervanger, geweeft
was , . nogtans met reden nad können ¡„
doenj maar dewyl hy de driftige begeer- nate. :
te van zyn amptgenoot zag, gaf hy hem
dat gewillig over, en dus 1 wierd de Caßro 1
in den jare 15-40. agtfte Portugeefche
Landvoogd in Ternate. :
Galvaan leverde hem een zeer vreed- Groot
zame beftiering over; maar in zo ge-, verval
wenfehten ftaat als de zaaken aldaar, d^ zaa"
door zyn meêgaanden aard, en groot be? ^r hem
’ leid, gebragt waren, tot zo groot een na^Gal-
uiterfte vervielen zy met ’er tyd wederornj-sVaan 's
byna door dezelve wegen en redenen* vem
door welke zy bevorens daar toe verval-
len waren. |
Zyn ganfehe beftiering is niet anders
geweeft, dan een aaneenfchakeling van
alle die gebreken, en onvoorzigtigheden,
C c die