Caít ri-
com '*
baai»
Loopt
van Go*
ron talo
naardcn
berg van
Balante.
De.eilan-
den Ban-
gay,Gape,
Sa-
bocboe,
enz.
Peling.cn
Balantak,
op ’t ei-
land Gape.
Waar
Balante
le g t.
80 B E S C H R 1
op dc wyze dezer eilanders maken. Zy
komen hier in de baei van Caftricom,'
om den Sukkelaars-hoek , uit 5 en hun
dorp is Boetellago genaamt.
De rievier van Gorontalo dan verlaten-
de, fteekt men dwars over naar den berg
van Balante-('anclers 00k wel Balancan
genaamt) latende’t Ooftelykfte der To-
gia’s, o f Schildpads-eilanden (zynde een
vlak laag eilandje ) wanneer men recht
Zuid aan ftevent, aan ftierboort omtrent
twee mylen van ons Ieggen.
Onder den wal van Balante is niets te
ichromen * 00k vind men omtrent’t midden
des bergs elders, en daar längs henen
tot om den valfchen uithoek, en Balante,
veel Sagoe-boflchen; dog die meeft door
die van Balante zelfs vernielt worden,
om den roof-zieken bochts-lieden daar
door alle fpys en voedfel te onttrekken,
en hen te dwingen, van daar te blyven.
. Na dat men den hoofd-hoek van Balante
voorby, en omgeraakt is, laatmen
de eilanden Bangay, Gape, Saboeboe,
enz. -, als verlatene , en door hulp van
Radja Palacca ontvolkte eilanden aan
bak-boord Ieggen 5 en buiten dien zyn
*er nog wel honderd andere, die kleiner,
en omtrent zeftien mylen be-Noorden de
Xoelafche eilanden, en be-ZuidenBangay
gelegen zyn, die om hun groote menig-
tc van riffen, die tot nog toe onbekent
zyn, veel zorg en moeite aan het zec-
varend volk geven.
Dit eiland Bangay is , waarfchynelyk
met de andere daar na by gelegene eilan-
dekens, in ’t jaar 1 y 80 door Koning
Baboe (gelyk dit nader in zyn leven te
Zien is) verovert. Het is by Saidijs op-
ftand mede afgevallen,. dog in’tjaar itfyy
door de Heer de Vlaming, herwonnen,
gelyk wy hier na breeder zuljen zien.
Ik vind, dat over ?t eiland Bangay in*t
jaar id8o wat na den zyftea Maart, een
Kalkeboelang als Koning, door den Vaan-
drig Haak, van wegen de E. Maatfchap-
p y , eh uit naam van den Koning van
Ternate (onder ons opper-gezag) gekoren,
en daar, in de plaats van den afge-
zetten Koning Djangkal, voorgeftelt is.
In den grooten imbocht v an ’t eiland
Gape, aan des zelfs Zuid-zyde, legt Pe-
ling, en aan de Noord-kant, tegen over
Balante, oolc Balantak j dog eer men den
valfchen uithoek om is, en aan de groote
rievier van Balante «körnt, ontmoet men
nog een ichoone rievier, Poko-Pandole
genaamt, alwaar overvloed van Sagoe is,
die de Balanters tot hun eigen nooddruft
00k in hun geheel laten.
Balante legt in een diepen imbocht
recht tegen over het‘ eiland Gape, ter
linker-hand, o f aan de Zuid-zyde, aan
een zeer fchoone breederievier, die haren
r V I N G DER
naam na deze plaats voert, en äan den
Noord-kant van dezen bocht zyn nog
meer andere rievieren, en becken, die
dit land zeer luftig befproeijen , waar
door ’t hier 00k zeer vrugtbaar is.
Het dorp plagt voor dezen in tween
gefcheiden te zyn, waar van het beneden-
dorp een en een half o f twee mylen de
rievier op lag, e n ’t ander dede zig öp
wat meer landewaard in, daar ’t nu nog
legt, dog welk laatfte nu als zamen in een
gefmolten , maar een dorp metter tyd
geworden is, waar door ook-het anaer
zodanig van tyd tot tyd verlpopen is, dat
I men by ’t beneden-dorp zeer zelden ie-
I mand, dan by geval , vaft woonen vind,
hoewel men ’er nu en dan wel eenige
vreemdelingen, en Modoners, ontmoet.
Als men in dat dorp zyn w i l, vaart
men de rivier vyf mylen op, en dan ftapt
men nog v yf mylen , over een goedeij
weg, te lande, waar na men in dit dorp
komt, ’t welk ik gifte agrer den hoogen
Balantifchen berg, aan des zelfs Zuid-zyde,
te zyn.
De Balanters zyfi neerftige land-bou- Veel ryft
wers, en hebben zeer veel Padi en ryft, hier,
weshalven al zedert ’t jaar 1678 aan de
Amboniche borgers.toegeftaan is, der-
waart om ryft te varen, gelyk dat uit
’t fchryven. van liaar Edelheden van den
II January 1678 te zien is. Hoe het ver-
der landwaart in geftelt z y , is ons tot
nog toe onbekend.
De Zuid-zyde van de rievier van Balante
maakt een grooten ruimen hoek,
onder den welken Cajoeran moet zyn,
alwaar de Bangajers en die van Gape wel
meeft in den beginne overgebragt zyn.
Na Balante volgt Modonc , (o f Man- Modone
dano) tuflehen het welke, en de rievier en de ’
van Balante een ichoone valey , en een van
fmalie hals fchynt te zyn j vermits onsJamboc"
door verfeheiden berigt is , dat men in °*
drie uuren tyds van hier tot aan die rievier
overftappen kan.
Het is hier 00k tamelyk vrugtbaar,
maar het volk is geweldadiger, boozer,
ondeugender, en liftiger 5 00k zeer trots
en moedig.
Van dit Modone begint dc bogt van ’tDorp
Tamboeco. Het dorp Tometano legt Tometa-
hoog opwaarts aan een groote en diepeno» en
rievier , en meeft in het diepfte van den !!n ovcr‘
bogt. Buiten dit dorp zyn my geen an- debogt*31
dere plaatfen bekent, dan dat hier 00k-™n To-
een overgang naar den bogt van Tomini mi"i,cn
is, die tot Ampana, o f daar omtrent, Jocht van
uitkomt. En om hoog de rievier op ,- isBoni.
’er landwaart in 00k een overgang, en
hals, tot in de bogt van Boni, dien men
in weinig tyds ovcrloopen kan. Deze
Tomitaners, en meer andere hier omtrent
leggende Volkeren ,• zyn, o f eigentlykc
Boc-
De rievier
van
Bpegifche, o f van dc zclve oorlpronke-
lyk, o f wel eer onderhoorig aan de zclve,
zo dat de Koning van Ternate met den
Koning van Palacca nergens meer over
yerward is, dan hier over. Ook zyn deze
Tomitaners zeer afkeerig van het Ter-
nataanfeh gebied, en ooJk van deXoela-
nezen, die aan al deze bogtvolkeren,
met oogluiking der Ternataanen, als tot
een viyen roof geworden zyn j welk on-
geftratt toelaten aan onderzaten, om op
nun mpdeonderzaten te rooven, deTer-
riataanfehe regeering doodelylc gehaat
by deze, en andere Volkeren , gemaakt
heeft.
Öm van de rievier van Tometano tot
die van Rompo te komen, die by na
en’tdorp , w
To olo, van nooden.
en To-
conde,
’t Dorp
Tö-olo legt twee mylen verder. Een
weinig landewaart in vind men verfcheide
berg-dorpen, welker naamen iknietwe-
te , en zo mede längs die kuft tot Tamboeco
töe.
Deze rievier al hooger op legt To-
conde, ftaande ook onder een Koning
als Tometano.
. A i deze berg-lieden zyn vier- en egge-
werkers, van welke ftoffe dit land vol en
die met weinig moeite te krygen is, op zyn
hoogft maar arie o f vier voeten diep gra-
vende.j Jt geen oorzaak is, dat zy ’er vry
ruw mede*te werk gaan, en wel de helft
onnut veripillen.
, Pas be-Zuiden deze ri?vier legt het dorp
BoTeenrc- Boleentena op een berg, om voor ’tg e -
na. weld der Tamboekers bevryd te zyn,
hoewel zy voor dezen een ander verma-
kelyk dorp op ftrand hadden.
' Van hier tot Tamboeco ontmoet men
veel gehugten, längs het gebergte ver-
fpreid} welke gebergten, door den land-
bouw der neerftige yfer-boeren meeft alle
kaal van geboomten zyn , dat omtrent
deze, anderzins Vry woefte , geweften
geen pnyermakelyk gezigt geeft.
Op jiet,,ftrand van Tamboeco, is een
rondbergje , als eenvlugt-berg, eniseen
gehugt vandeOrangBaqjos, o f der voor-
noemde viflehers, die met hun vrouwen
en hinderen hier, even eens als alle andere
inwoonders, leven, zig nergens mede
ernerende, dan met viflchery,by welke
zy hier immers zo wel, als op zee,
aarden.
•tDorp : Het dorp Tamboeco zelf legt agter de
Tamboe- kloove, die dit bergje ter regter, en een
c°. cn ander ter linker-hand, maakt, die wat
meer, dan een gotelingsfchoot, van ftrand
legt.
Deze Tamboekers zyn zeer trotze,
hoogmoedige en magtige menfehen} anders
zyn zy by na, als die van Gorontalo.
Zy zyn egter in zieh zelven lafhertig,
I . D e e l .
orang
’t geen men zag, toen zy in ’t jaar 16f f
wel zesmaal zo fterk, als de Heer de
Vlaming van Qutshoorn, afgezakt, op de
ftrenge taal van dien veld-heer tegèn hen
in ’t by wezen van Koning Mandarfjah
gevoert, zig aanftonds aan hem over-
gaven. Zy zyn bekent door de zwaar-
den, van daar körnende, welker invoer
haar Edelheden in ’t jaar 1694, en i 6py,
in Amboina.verboden hebben j zy gaan
veel met vreemde handelaars, en Boegi-
fche Lorrendraijers om, die zig veel in
de rievier Lahan, wat be-Noorden Tarn--
boeco, onthouden, omCaret, en andere
verboden waren, van daar te voeren.
Tuflehen die van Tamboeco en Boeton Gefchil
is een over oude wrok wegens het dood- tuflcheq
flaan van twee honderd Böetöndersj en en
hoewel die- van Boeton, waarfchynelyk’
ongelyk hebben, zo is ’t niet quaad, dat
’er wat gefchil tuflehen hen is , om zo
agter veelc van hunne geheimen te komen.
Hoe nu alle die voornoemde dorpen op
deze zyde vah de kuft van Celebes , onder
Ternate geraakt zyn, o f wanneer,
is my onbekend, dan alleen van Tamboeco
blykt, dat ’t allereerft in ’t jaar
iy8o door Koning Baboe verovert, en
naderhand onder den Macaflaar geraakt Wanneet
zynde, door den Prins d li 'm ’tjaar 16$ 1 van deze
onder de magt des Konings van Macaflar landen
weder onder die van Hhamza, den Ko* ^ „^ 4
ning van Ternate, gebragt is. quamen.
Ten dien tyde regeerde maar een Sen-
gadji, o f hertog, over hen, die naderhand
j als de Heer de Vlaming 9 met den
Koning Mandarfjah, de kuft van Celebes
bezogt, en veel wederfpanrielingen aldaar
tot reden en gehoorzaamheid bragt, dien
zelven titel nog voerde 5 dog Koning
Mandarfjah verhief hem tot Koning, niet
zo zeer, om d$t hy zig zo gewillig aan
hem weder onderworpen had, in een tyd
dat hy veel fterk er van volk , dan zyn
Hoogheid, o f de Vlaming, was j dan wel,
om dat hy Koning Mandarfjah toen zeer
wift te believen.
■ Het eiland Pantsjano legt veertig *my- *t Eiland
len van Tamboeco, en be-Zuiden Boeton. Pantsja-
Hier op legt, aan des zelfs Weft-zyde no*
het vermaarde Koninkryk Tibore, ’t geen
van ouds een leelyk roof-neft geweeft is,
zynde het dorp van die naam wat lande-
waart in aan een groote rievier gelegen.
Dit ryk heeft van ouds her al onder , :
Ternate geftaan, zynde mede een win-
geweft van dien wakkeren Koning Baboe9
en in ’t jaar iy 80 nevens Tamboeco, op
een en den zelven tyd door hem verovert j
doch heeft, vermits het zo ver van T ernate,
en op de uiterfte grenzen van zyn
ryk naar dien kant, lag, zeer veel, dan
eens van den Macaflaar, dan weder van
L de