i ^ z M O
Tòminaï'oe
WmSaet
zette.
Dat van
Het- een Werd Tommagola , en het
ander Tommattoe, genaamt.
. Van beide deze huizen , als omtrent
dezen tyd al bekent zynde,. moeten wy
iets zeggen , om dat zy. by dé volgende
berichten wegens hunne nakomelingen
veel dpel hier in zullen hebben , daar by
blyken zal, /hoe veel dèzelve tot het uit-».
brcideçi van hetTernataanfch ryk hebben
toegebragt-.
De, eqrfte bouwers van deze twee
Adelyke huizen wierden' na vreemde landen
gq?5onden, 0m die teontdekken, of
te winpen, met die voorwaarde nogtans,
dat een yder’yap hun in js&onings naam,
over de landen, by hem verovert, ’t
opper-bewind voeren zoii.
Wair yig : Die. van het huis Tommaitoe hebben
dat Van zig na de, - Xoelafche, o f de Soelafché
eilanden begeven, en aldaar veel jaaren
als Koninkjyke Stadhouders , met den
titel van Kimelaha’s (dajt, in.het Terna-
taanfeh , een Jonker beteekent, maar
echter ook in de beteekenis van een Stad-
houder gebruikt. word )<.Qf .pok .wel met
die van .^alahakan ( dat al. mede een Stad-
jhqudqp in hun tagl te kennen geeft)
geheerfcht. , I Die van den ftam Tommagola nogtans
Tomma- hebben zig in de Wereld meer, dan deze
g ^ a s anderei bekent gemaakt, en ook onge-
lyk meer toegebragt,.zo om den naam
« van hun Geflacht beroemt te maken, als
om verfcheide vreemde landen met veel
b lujfter.. onder de Kroon van Ternate tè
brengen j gelyk wy dat op zyn. tyd',
nu 'en dan, zeer onderfcheiden zullen
■ .y ri v toonen.
Waär;het- M eerfte van dit Geflacht, die zieh
zig ne- i9P zec>2orn veroveringen te doen, begaf,
derzette. heeft zig op ’t eiland. Boero, ter neder-
gezet} maar naderh'and is door zyn oud-
ften ■ zoon-de S,etql der Konjnklyke Stad-
• houdersvan daar in de, landen, vaq Am-
J boina na Ccrams binnen-küft verplaatft.
Om nu de oudé haameri der genen,
' ! die uit dit Adelyk huis gefproten zyn j
,zo veel ons mogelyk is, als .uit de afiche
op te delven, zo zullen wy alles, ’t geèn
oqs o f de inlanders zelfs, o f wel eenige
oude fchriften van hun, aan de hand geven,
den Lezer mcdedeelen.
De-nazaaten van dit huis zeggen, dat
’er .weinig tyds voor het jaar i486, uit
het zelve' al eenen Kiboewa hier geleeft
heeft, ,pp een tyd, wanneer men hier al
Tomma- eenige kennis van het Mohhammedaanfch
göb.-;, Geloove begon te kiygen -, hoewel hy
toen nog wel Heidenfeh was j maar echter
daar n a , wanneer dit geloove in
Zeytiulabediens tyd wat meer begon door
rr, te breken, Mohhammedaans gewor-
>r den is./iff
Hy troùwde met zekere Bay Tabi oli,
Kiboe-
w a , de
oudße
van den
Euize
ü K S e
dochter van Sehed Djoemdli, éen Tèrna- l488
taan van afkomftj maar toen op Makjan 7
wooriagtigx Uit dit huwelyk zyn driezoonen.
zoonen, te wéten, Doedoe, Samo er au
(o f Soamdrau) en Moeletsjangan voort-
gekomen.
Doedoe ftierf ten eerften uit 5 zo dat Die dien
zig die hoofd-ftam zedert in twee takken ftam in
verdeelr heeft, waar van diè van Moe- twee
letsjangan zig den meeften tyd in Ter- v¿dee.
nate gehouden, en zig daar wel meeft len.
uitgebreid heeftj höewel ’er ook. van dat Welkers'
huis in Amboinai, met eenige magt, eil eene in
bewind, gekomen Zyn. ; ; - Ternate,
Hy liet een zoon, #§U Hair , o f
Hdiron , genaamt, en deze weer drie
zoonen, Boafan' (ook wel Bongafari
genaamt) Laulata, en Mamat, na. Deze
Laulata zal ons in de Befchryving der
zaaken van Amboina onder ’tjaar i f f 8,
als door Koning Hair derwaards gezon-
den, voorkomen.
Bongafari heeft een zoon, Dajay of
Hidajat, genaamt, nagelaten, van welken
ook onder Amboina’s ftoffe ftaat ge-
fpróken te worden. • ■
Samaran, die den anderen tak uit-En de
màakt, heeft zieh r buiten Teriiaté , eri andere iii
na dé landen van Amboina begeven , al- Amboi-
waär zyn nakomelingen, en inzonderheit “*¿“ 5
zÿn zoon, Roebobotigi, zieh zeer ont- de.r ‘
zachelyk, en groot, door zyne veroveringen
van landen * gemaakt hebben, gelyk
wy dat onder yder Koning naaukeurig
zullen aanhaalen.
Maar , om tot Zainüldbedi'en weder té Javaanen
keeren, in den: tyd van dezen Koning brengen
quämen hfer veel Javaanen, zo, om te
handclen, als om ’t Mohhammedaans Saa” ” re
Geloovè met alle klagt, zo in Ternate, Leere in
als in.de eilanden daar omtrent, in te Ternate,
voeren, fpannende al hunne kragten in,
qm die Leere by dezen inlander aange-
naam te maken. Hun oogwit daar by
was, om tuflchen hen, en de Ternataanen,
een vafter verbintenis als' Gèlòofs-
genooten hier door te maken} maar 'voor
-ai ook dan met eenen den weg te baanen,
om van den Nagel-handel alleen meefters
te blyven, en die aan de Wcftcrfche Volkeren
zo dier, als ’t hen behaagdef te
verkoopen} om ’t welke beter uit te
voeren, en alle andere Volkeren hier omtrent
te blindhokken, ;zy, na de plaats,
daar zy vielen , door aezen en genen
gevraagt zynde, voorgaven, dat ze alleen
in de handen der inwoonders van
Java groeiden, en dat ’er alzo.-geen
middel was, om die van anderen^ dan
van hun alleen , te bekomen y - hoewel
’er toen al veele waren, die door eigen
ondervinding wel beter wiften, en
dit voor een verdichtfei der Tävaanen
bielden.
By
À K K. 14-5
149Α
Diede
Koning
en de
zynen
aanneinen.
in’tjaar
I49JHygaat,
By^ Koning Zainvlàbedien egter had dît
zpïvecl ingang, dat hy daar door bewof'en
omaie te
onder-
zoeken,
na Java.
Neemt
van daar
mede een
Javaans
Priefter.
Vind
daar den
Hitoëe-
fchen
Pati
.Toeban.
Maakt
een on-
verbreke-
lyk ver-
bond
tuflchen
Ternate,
en Hitoe.
En
neemt
hem tot
tiende
Lid van
zynraad
aan.
Zainui-
abediens
verdere
gevallen
op Java
en zyn
dood.
wierd zeffs een tocht naar Java te
ôen, voornamelyk, ora daar die nieuwe
Leere wat naauwer, en in zyn grond, te
eiderzoeken, alzo hy vprftaan had dat
'die te Giri, op Java , in een SÆâs
Mâdrefah, o f Hooge School, geleert
wierd.
' Omtrent het jaar 14pp. iteldc hy dit,
tôt zyn groot genoegen, met een van
'zyn befte vrienden, Hoejfiin genaamt,
in ’t w e rk ,'en bragr, by zyne te rug-
js izê , een Javaanfch Priefter , ‘foeboe-
bababoel genaamt, mede, welke Leeraar
daar ni de vôbrnaainfte voortplanter van
dat Geloove in die geweften geweeft is,
gelyk hy daar na .Hoejfe'tn. ook, tot. het
Priefter-ampt bequaam gemaakt heeft.
en die yder een nog aanwyzen }: dog
niemand wil gelooyen, dat zy ’er op die
wy ze, als zy verhaalen, gekomen is.
Hy wierd te Giri Radja Bulawa , dat is j
Koning der Kruidnagelen, genaamt, en
maakte een naau verbond met den Pa-
nimbaham (o f den Prins) van Giri. -
Eer d e z e Koning van Java vertrok,
vond hy daar by geval ( zo Ridjali in zyn
boek, over de kdft Hitoe in ’t Maleits
befehreven, zcgt) gelegenhcit, om^met
een der vier .hoofden van de kuft Hitoe.,
Pati Toeban den eerften ( ook wel Pati
Pocteh) genaamt, tefpreken} en vermits
die daar ook met dat oogwit, om gron-
dige kennis van de Mohhammedaanfche
Leere te krygen, en die zynen land-
genooten mede te declen, gekomen was,
zo fproot hier uit tuffehen deze twee
groote mannen zoodanige vriendfchap,
dat z y , nu nieuwe broeders in dat Geloove
, met malkanderen een vaft , en
onverbrekelyk verbond maakten, beheizende
, dat de Hitoëefen, en Ternataar
Daar na vertrok deze vorft. van Java
weêr na de Moluccos} maar kreeg op de •
te rug-reize, omtrent Bima, moeite met
dien Koning, geraakte met een van zyn M
Ridders in gevecht, die hem door een
fpies zo zwaar wondde, dat hy (zo ;
Rtdjdli in zyn agtfte AlkifTa, o f Verhaal,
zegt) niet lang daar na quam te fterven,
welke droevige tyding met hun vaartuig|
en door dien medegenomen Javaànfcheri
Priefter., .eenigen tyd daar na in Ternate M
gebragt wierd.
De Ternataanen zeggen, ;dat hy vari .
die wond genezen zy} en nog tot in ’t
jaar iyoo. geiregeert heeft } ' dog dit is "
maar zeggen, zonder bewys.
- neri in eeuw;igheit vafte Bondgenooten,
en goede vrienden zouden blyven} wdk
verborid riog nader door dien Koning
beveftigt wierd , wanneer hy dezen Pati
Poeteh, voor zyn vertrek ook tôt het
tiende Lid van zynen rylcs-raad (die an-
dèrs uit negen Leden beftond, en daarom
Soa Sivas genaamd wierden) aannam,
waar by hy hem dan ook in een rang
boven alle Sengadji’s , o f Hertogen,
Op dit zelve jaar echter îjs in ..zyn Bajang
plaats gevolgt'zyn zoon W B*îml iwintigllé
Vllah (dat is, de Schaduwe Gods, m de KoBing
Maleitfche taal, en ook zomtyds wel van Ter-
maar alleen Bajang, dat is, de Schadu-
wej'genaamt. ; ' . Mohham-;
Hy was dè twintigfte. Koning van njedaan-
Ternate , en de tweede Möhhammedaan- iche.
fche vorft hie'r, een Prins van groote en S Ê M
uitmuntende hoedanighedai, Ja de eerfte
onder de Ternataanfche Koningen , die
de nog woefte, en wilde Ternataanen
tot een burgerlyke wyze van l'even, eq ^
¿0 verre gebragt heeft, dat .zy. hunne
Tsjidaco’s, o f gordels, die zÿ om hunne
¡ehamelheit droegen, verlieten, en zieh
zodanjg, a l s zy tot nog toe doen, kleedden.
Daarbeneven heeft hy, dié anderzints Brengt
ook een groot yveraar, en voprtzettér, de Ter-
van ’t Mohammedaanfçh Geloof was ,
door aanraden van een Moorieri Priefter j Borger-
allenskens Verkrégen , dar , z y , die te]ykemi»i
vôten màar in ’t honderd, en zonder del.
eenig verband, by een, liepen* zieh be-
ijoorlyk door de Trouw.aan malkanderen
yerbondden, alleen met dar onderfchekfj
dat hun Hùwclyks-giften, o f de Btuid-
fchat, in dien tyd zeer gering waren; en
maar in een kleedje, dat men aan de
vrienden van de Bruid gaf, beftond, en
dat dit zelfs ook buiten eenige verpligting.,
Gedurende nu ZainuJabediens verblyf
op Giri, gebeurde het, terwyl hy aan
de voeten yan zyn leermeefter zat te
leeren, dat-zekere dolzinnige Javaan,
een Amokfpeeler , met zulk een woede
op hen aanvallen quam, dat hy al het
volk op de vlucht dreef. Zainulabedien,
hier over niet eens verzet, vatte zyn
fwaard, én zei: Indien dit het waaragttg
Geloove is, dut ik leere, zo zal ik deze»
Godloozen verflaan-, en, met eenen toe-
flaande,kloofde hy niet alleen dien Javaan
den kop, maar hieuw te gelyk, met chen
zelven flag, ook een fware klip m tween,
die op Giri ’s bergje aan den weg ftaat,
* • i f » en nog te zien is. Va«n nwreo llikrpe nap^Ilrolnonfrdn Pe
iri;« 4#» TWaanftn tôt. nos toeYeelzwetfen,
enalseenvrywilliggefchenk, ge-
geven wierd. ■ ,
Ook wierden van dien tyd af de by; .OTr.;:
wyven niet verbodens maar toegeftaajj
aan die genen, die ze konden onder- Bârtom4
houden. Onder dezen Koning is m t jaar komt in
i f 06. Lodewyk di Bartoma in de M o - ’tjaar
lîuu ce cc oo ss ,, ee un ou uoRk in Ban---d--a-7, og-e wt- ç“ ft}' m- '- i¿nS dfe* .
welke eerfte tyd van dezen vorit hy deze Moluç.
imvnonders nog zeer woeft vond.