I l ip i
P i
l l B l
■ 1 1
f f
M O L Ü
fen $ ftmr het verfchilt egter zq veel
niet, dat men daarom de zelve van Corvo
en Flores gerekent op honderd v yf en
zeitig o f van deCanarien op 16f . Graden
(gdyk die by eenige Land-befchryvers j
en in hare kaarten , voorkomt) o f wel
op i f i . by.andere zou mögen Hellen.
By een Maan-Eclipfis , door den Heer
JLand-voogd , Robbert Padbrugge, tot
Gorontale, op de kuft Van Celebes gelegen,
in’tjaar iö8z., den vierden van Maart
waargenomen, was het verichil des tyds
in Ternate, tegen dat in ’t Vaderland,
o f tot Amftcrdam, gebleken 7 uuren en
yo minuten tc zyn} en volgens de zelve
zou de gegifte lengte net 14z graden,
42 minuten, en 30 fecunden (die egter
een ander, volgens een later Eclipfis, jn
Amboina waargenomen, op 143 graden
Hielt) uit maken j . dog ik laat dit aan die
genen, die dit Huk netter verftaan, dan ik,
volkomen over.
Dit eiland Ternate is rondagtig van
gedaante, cn in zynen omtrek omtrent
-zeven mylen groot, verfchillende in dit
opzigt niet veel van de eilanden Tidore
en Makjan} dog Batsjan is grooter dan
een van deze drie. ;
Het doet zig van buiten zeer hoog op,
vermits ’t geheel eiland maar eenen grooten
en hoogen berg, die zig als midden in
yertoont, en 3 67 roeden en 2 voeten,
by nette meting, hoog is, uitmaakt,
die zelf 00k van ftrand af van alle kanten
al zodanig zyn begin met ryzen neemt,
vdat hy zelf ter plaats,, daar ’t kafteel
.Orangie legt, al allenskens van voren en
van agteren nog vry meer komt op te
ioogen} zo dat men zig hier zeer weinig
vlakte o f effen grond verbeelden,
C G ö S; f
aart van alle die bergen (die deti eendri
tyd meer, den anderen tyd minder, eii
zomtyds zigtbaar,zomtyts alleen in hun-
ne ingewanden, blaken) dan eeüs vuurj
’t geen zig by nagt het kläarft doet zien,
dan eens alleen eeri fwaren damp ert
fmook te vertoonen, dan ¡eens witte
afch^ dan eens eenige puinileenen , dan
wel eens geheele brokkdn eri klippen,
met cen atgryflelyk gekraak, gerommelj
voor al by fware winden, en geloei, uic
tc werpen, o f fware (lagen te geven, en
daar door den Inländer ende Europianen j
in den tyd hunnes verblyfs aldaar^niet alleen
in groot levens gevaary zo wegens zyn
vervaarlyke en Hemelhooge vlammen En
(,alzo zyn kruin door de wolken henen zelfs
fteekt) als ook wegens deze gloeijende ^andeii-
neerftortende fteenen ( die geheele boo- ücn 6r® |
men mede namen, die in brand llaken,
en dus, vooral by fwaar onweer, tot
aan Hrand, o f in zec fomtyts rolden) te
Hellen} maar na dat hy nu al met branden
en zig zdven niet anders dan boven een
woeiten enyflelykenvuur-berg (dieegter
beneden over al tot boven toe, byna met
een fwaar bofeh van bomen en kreupel-
bofeh, en met fchrikkelyke holen, of
uitgebrande fpelonken, en zelfs alomme
b ezet, dog beneden egter van veel
vrugt-boomen en tuinen voorzien is) :
voorftellen moet} ’t geen men in deze,
afteekening , B B gemerkt, klaar be-
ichouwen kan.
Wat dezen berg van Ternate aangaat ,
het is van oudsher , en voor meer dan
honderd jaren al, een yffplyke vuur-berg
•geweeft, want in.’t jaar 1608, toen ’er
de zee-voogd van Caarden quam, brand-
de hyfterk, doende den 18 en ip July
’s nagts afgryflelyke Hagen, als o f ette-
, lyke kartouwen afgingen, vertoonende
daar na een geweldigen rook en damp j
hoedanig hy 00k in ’tjaar x <S 3-5* • 60 op- j
der de regering van den Heer Hußaart
wat na ’t iaar idy 3 gebrand heeft.
Deze berg is gewoon van oudsher uit
zynenfwavelagtigenafgrond, volgens den
en blaken ' ophield , vervalfchtc
zyn fwavelägtige damp en fwarte fmook
de lugt fc«ntyts nog zoodanig, dat veel
menfehen, daat ziek van geworden zyn-
de, in ’t kort florven. En dit branden
en blaken plagt zig wel meeH (hoewel
niet altyt) in de maand Maart o f April $
o f by ’t kenteeken van ’t Saiföen, en by
Noordelyke winden, op te doen.
Kort voor de komft van den Heer Padr
brugge in Ternate, in ’t jaar 1673- 'm
Auguftus, en daar na, had hy zeer fterk
gpbrant , en zo veel afch en puinfteenen
uitgeworpen, dat men ’er tot in Amboir
na olyken van zag} maar fmookte nog
yflelyk, zynde de lugt aldaar door zyn
dampen nog zo befeiet, dat ’er niet alleen
zeer veel menfehen door Hierven,
maar de hooge regering op Batavia by#
na niemand krygen kon,die hier als land-
voogd naar toe wilde trekken} alzo men,
wegens de Herfte aldaar door den brandenden
berg veroorzaakt, fchrikte der-
waart te gaan *, dog de Heer Padbrugge
een hartvogtig man, en die zig door
zuJke Hegte redenen geenzins affchrikkeq
liet, ging ’er moedig naar toe, en is ’er
(zo ik niet betcr wete) altyd gdbnd
geweeH: want zyne lamroigheit, die
hem veel later overquam , heeft hy in
Amboina, en niet daar, bekomen.
Na dien tyd brandde hy niet weder,
en is zedert weder wakker, begroeit en
bewaflchen , niet ophoudende van fmoo-
ken. Wel over de 100 jar.en al had hy
een opening boven , die zig, met ver-
feheide kringen boven een ., als een
Roomfch Amphitheater, vertoont^: My
beugt , dat ik in zeker dag-regifter van
den Vaandrig, David Haaky van ’t jaar
i<S8d. gelezen hebbe, dat hy , met den
1 Luitenant Meindert de Roy (die namaals
| A 3 Scr