xog B E S C'H R Y V I N G ■'& i *
Verdere
▼ertoo-
ning van
den im-
borft van
dezen
Koning,
hy zig ook by verfcheiden flingerflagen,
dan eens van ’t ciland Motir , dan eens
van Makjan, met daar tuinen aan te doen j
Jeggen, meefter te maken -, maar de Heer
■Paäbrugge fnee&htm alle deze1 paffen af,
fonder eenige Cèremome daar over te
maken, en ga£ hem op zyn vrage en
vöorftel, ;o f hy> by vervolg van de wè-
derfpannigheid des Konings ./imfierdam,
Zyn Volk wel op Ternate zou mögen
plaatzen, dit hartelyk antwoord, dat * als
dit gebeurde, niet zyn Hoogheid, maar
alleen de E: Maatfchappy, dan Heer en
Mèefter van Ternate zyn zoudej toonen-
de dns aan den loozen vos, dat hy zeer
wel begreep , waarom hy zyn volk *op
Ternate zetten wilde, teweten, omzyn
öud ongegrond recht een nieuwen fchyn
te geven, en dus dit ryk ook aan zyn
kroon te hechten , dat nu geheel mis
was, en den eerzuchtigcn vorft geweldig
ipeet.
In de jaaren 1682 en 1683 gelaften
haar Edelheden aan die van Amboina,
Commiflie längs Cerams ftranden op de
Papoa ’s te verleenen. De ongemakken,
door ’t rooven vari zyne Pàpoa’s den Am4-
boineezen aangedaan , waren onnoeme*
jyfc} en vermits hy na geen vermaningen,
nog waarfchouwingen, luifterde, zo g3h
ven hunne Edelheden den iden December
in ’t jaar 1654’ laff, dat de Amboineezen
hen, als zy ze ontmoetten, maar in de
pan hakken zouden, in ’t jaar i 555 den
lüften November nog nader bevelende,
hunne vergader-plaats op Ceram t’eene-
maal uit te rojen.
Na ’t aangaan van zyn verbond met
öns, o f met den Heer Speelmdn op Ma-
caflar ( waar- by hy van zynen dich op
Ooft-Ceram afltond ) beterde dit egter
wat, volgens ’t welke hy in ’t jaar 1558
( zo uit fchryven van den 11 den January
blykt ) * in' Amboina zeftien, era in Terna-
te zes gerobfde Amboineezen wedergege-
ven had, böewel de Koning van Meflo-
wal (op welken men nader paffen zou)
nu en dari no"g al in ons gebied in Amboina
vèrfeheen.
Deze Papoa’s quamen in ’t jaar 1570
(volgens fchryven haarer Edclneden van
den 2pften December aan die van Amboina)
met zeventig o f tachtig Coracoras
weder tuffchen Cerams ’s Ooft-einde, en
Amboina te' voorichyn, ’t geen Zy ze-
kerlyk niet buiten zyne kennis, en alleen
tot vertooning van zyne opgeblazene ge-
dagten, en vermögen, deden.
ln ’t jäar i 5yo egter (zo by fchryven
harer Eaelhèdèn van den i4«en January
in ’t jaar 16 J 1 aan die van Ternate blykt)
verbood hy die van Meflowal , onze
bondgenooten te moejenj dog die van
Weda, en andere Papoa’s , gingen met
rooven nog al den ouden gang, zondef
zig daar eens aan te kreunen.
In ’t jaar 1673 den «den January bleek
by fchryvens naar Ternate, hoe aange-
naam het haar Edelheden was, dat men
hem bewogen had, de Papoa ’s in te
toomen, hoe wel hyzich, tegen zyn zin,
daar toe verbonden had.
Hoe wrevelig hy van tyd tot tyd tegen
de Köningen van Ternate geweeft is^
zien wy voomamelyk in de levens van de
1 Köningen Mandarfjah , en Amfierdam,
die hy menigmaal, en vry gevoelig, ge-
za rt, en gehoont heeft gedurig niet
anders dan twift zockende te'brouwen,
om, was het mogelyk, ganfeh Ternate
aan zyn ftaat-zucht opte öfteren} ’tgecn
hy,' by ’t heimelyk voeden van den op-
ftahd in dat ryk (fchöon men hem dat
noit heeft können bewyzen ) alleen be-
oogt heeft: op dat hy dan 3 ten ergften
genomen, ten minften de eerfte Molukze
Koning zyn mögt, *t geen hem (zo hy
meende) niet ontgaan kon j al welke
maat-regels juift, volgens zyn verftandig
beftek, zo niet uitgevallen zyn.
Een zaak, die met deze trotze, en
kregelige Köningen altyd vöördeE. Maat“
fchappy,voor al dan-,vaneerigewenichten
uitflag zyn zal, als men hen, zOnder zieh
dooi* giften te laten omkoopen, door een
behoorlyk, en ordentelyk ontzag onder
den teugcl, en in bedwäng houd} dien
zy anders,zo ras men hen wat veel vleid,
¡Vandennek affchudden, gelyk zy zieh
! ook niet ichaamen ’er aanftonds zeer
ftout op te worden } dat zy niet zullen
durven denken, zo ras zy maar zien, dat
zy eenen landvoogd voor hebben , die
den teugel van ’t beilier ordentelyk in
even?wicht houd, en door geen gaven te
winnen is.
. Haar Hoog-.-Edelheden plagten aaii
de landvoogden hier altyd te beveelen,
deze twee Jyoningeri, .. zo veel als ’t,mogelyk
is , in goed verftand te houdenj
aog als het te hoog gaan mögt, gaven
zy in Mey in ’t jaar 1578 laft hen dan’
tot ruft te dwingen. Het is egter zeker,.
dat al te goed een verftand tuffchen deze
vorften de E. Maatfchappy ganfeh riiet
dient} en dat derhalven ook een al te
naeuwe verwantichap door onderlinge-
huwelyken (waar vari ons echter voor-
beeiden züllen voorkomen) altyd behoort
geweert te worderi.
In ’t jaar i 5py vbrderde Koning Sai~
[faddien van de E. Maatfchappy twee T i-
doreezen, door kapitein Du Maulitt vtr-
kogt, wederom, die, by fchryven van
den 24ften February ook beläft Worden
opgezogt te Vörden, en ze na Tidore
te zenden, om dien vorft genoegen tef
geven.
M O L U
Hét is echter edrt zeér opmerkelyke
2aalc, dat, hob bitter oök deze Konin-_
gen tegen malkanderen in veel gevollen
S ^ é f t zjrn, zy nogtatis in zaakenihun-
neri Godsdicnft, Of ook wel hunnen
ftáatj en hunne byzondere aanflagen tegen
de E. Maatfchappy , betreffende}
¡táalkanderen tot der dood toe getrouw
zyn, tot zö verre, dat ’et door de onzen ,
Jíoedariige middelen zy daar toe in t
r werk ftelden, by na noit iets van ontdekt,
o f zeer weinig uitgelekt is,
Zo ras de • Koning aangeftelt was,
inaakte nien al gédagten, Om zyn Hoogheid
met de E. Maatfchappy een vaft
Verbönd te doen aangaan wegens ver-
. ícheide zaaken, waar aan haárbyzonder
veel gelegen lag, voor al in opzicht van
|§: de ipecerycn waar ontrentzy Wat gerufter
dienden geft^Jt te zyn'} dög dit is eerft
tieh jaareñ daar nä geictiied, wanneer hy
dit nívólgénde verarag metliáar gemaakt,
cn daar by een weg gebaant heeft, om
zynen kregeligen aart wat beter, dan wel
bevorens, te können temmen. -
Het is van dezen aaninerkely ken inhoud:
C C O S.
ende nieuwe die uitgebot ende dpgegroeit mögen
A r t ik e l« ! ende voorwaärde, waar
- ép de Grootmagtige Saifoddicn , Ko-
iimg van Tidore, en zyne Groo-
tcn, voor haut Subt. en nakotnelin-
gen ter eenre \ en de Heer Cornelia
Speelman Super-Intenderit, enz.
in den naam van de Heer Gouverneur
Generaal} Johan Maatzuiker,
'en. de Heeren. Raaden van India,
reprefenterendc idc Hovgfle Magt en
A'áioúié.tvan de Generale Neder-
' landfe Ooft-Indifche Compagnie 3
in deze landen, ter anderer zyde,
Voor eewwig in ältoof zyn dvereenge-
komen.
•Ir t. r^ É ly k in den jare l i f j tuffchen Wil-
ta Ko- V J gemelden Heer Koning en zyne Groo-
hing Sai- ten , en den Heer Gouverneur , Simon
foddien Qög onderling by monde gecontractcert en-
iivniet devetfproktnis, Ae zullen alle Nagd- en
d?E. Ñooten-boomcn, teen uitgetmtenmerderven
Mait- geworden, in alle landen ende onder de Ti-
fdnppy 5.oreef¡;he gehoorzaamBeid fiaande , ’t zy
9 É ook waar die mögen gelegen wtzen, geern
uitgezöndert , niet alleen üitgeroit ende ver-
1lorven blyven, maar ook ten eeuwigen dage
(ten wäre de Compagnie ’/ zelve begeerde)
véen nieuwe aanplanting mögen gefebteden
direaelyk, ifinäifeaelyki maar zal nog
altoos ten ov&ßaan van ¿ulke Nederlana-
iche Gecommittea'den als de Heer Fre-
fident daar toe zal believen teftellen, nog
doorgaans door alle landen, daar hy 't noo-
digoordeelenzal, gevifiteert worden ¡om alle
öude-boomen, die nog in wessen gebleven¡
wezen, felkens weg te nemen, en te
bederven.
En op ddt dit gefchiede met de minfte
moeite en bekommering 3 zo worden alle de
inwoonderen der Tidoreezeri in hunne Territorien
Verbünden aanwyzing te doen van
alle zulke Nöotfn- o/Nagpl-boömen, als
nog ergens in de landen mogten zyn fiaande
getleven, ende die zy lieden -¡na gedane aan-
wyzing, dan öok zelfs moeten ruineren, en
omvellen, op peene , van indien namaals be-
vonden wierde hier omtrent ingebrekengebleven
te wezen, de fchuldige daar over rigöureusj
en ten exempel van anderen j gefiraft zai
worden*
Hter tegen blyft de Generale Cönipagriie
verbonden3 gelyk zy dan verbonden is geworden
ty zo lang in dit gecotttra&eerde geen
ihfraftie of Cöntraventic worde gedaan\
jaarlyx aan den Koning, ende Grootcnj
voor hun, ende de gemeente van de Tido- •
refchc landeri , aan deze omvelling, der
Nooten- en Nagbl-boonien geintereffeert,
ter behoorlyker tydt prompt uit te keeren,
ende te hetalen een fomma va» drie duizend
flegte Realen, van agtenveertig ftuivers^
of twee duizend vier honderd Ryxdaal-
ders, a zeftig ftüivers ider.
Zynde wyders verfproke»j overeengeko-
men 3 en geaccordeert, dat Hoog-gemelde
Koning, en zyne LandS-grooten, »», nog
ten eeuwigen dage i niet en zullen vermögen , t
onder wat fchyn of Titel het zou mögen
weZen y in eenige van zyne laodcft \ .geene
üitgezondert, in te laten ofte fe adtriittereil
zonder voorweten, expfeffe ficeritie, en
töefiaan van fe- Compagnie , eenige Euro-
pianen, of Inlandfche Natien , welke, of
; hoedanig die 00h wezen, of genoemt mogten
wordeh, ’/ zy Franfche, Spanjaarden^
Portugezeä, Erigelzen, Sweden , r Dee-
nen, Italiaanen, Hoogduitfchcri, of andere 3
mitsgaders, Macaffaren, Javaanen, Ban-
tammers, Atljienders, Solorezen, iyTi-
morezen , Mooren, Bimanezen , geene
aitgezonderd.
Van alle welkt opgememde ofte andere
Natien hy Heer Koning*, nog Zyne Ryx"
grooteri , in gene van hunne landen ook
niet en zullen vermögen te admitteren eenige
gezähten, bezending, ofte brieven , 't zy
dan ook onder wat iitel, naam, of fchyn t
wezen mag*, maar gehouden zyn hen af,
en na herwaarts aan den Gouverneur,
bf Prefident, te wyzen , om aldaaf ge-
hoort hun aanbrenging geexamineert , en,
zo het noodig is, onderlinggecommumccert
I te worden.
' O 3 Indien