. ÿ S o M o L
eilancb Moró (éigentlyk op de kuft van
Moro 9 op rt groot eiland GilolO , na ’t
Noorden gelegen) in de Stad Mömojay.
jröhdom welke veel Moorfche dorpen
v; ¿lägen, ter gelegenheit* dat de Vorft der
^ zelve gedurig van de Mooren aangezogt
r^* wierd om Móorfch te worden, zieh
een grootedeure ter bekeering geopent,
'■¿i': en dat zieh die Vórft by een Portugeefch
Koopman, Gonfales Velofoi op diè Stad
' • handelende, begeven, én die hem geraden
had, Ghriften te worden, metbe-
lofte, dat de Portugeezen hem dah ze-
kerlyk beichermen zouden.
, . Dit bewoog dien Prins eenige Gezän-
£ng van ten aan à'Ataido te zenden , om een vër-
Momo- bond met hem te maken, dat h y , én al
ja, op dè zynen, indien hy hem onder zyne
dC kMo- bricherming nemen wilde, Chriften zorito"
werd d'en worden. De Landvoogd onthaalde
eerft hen Zeer wcl, beloofrie hen tè befcher-
Chriften : men, en zy waren de eerfte, die in de
Moluccos *t Chriftendom aannamen. De
Prins quam zelf in Ternate met veel van
zyne Edelen én Grooten, wierd daar
öevens hen gedoopt, en, naar Jan
den Ì I I , Koning van Portugal, Jan
genaamt.
, Hy nam> by zyn vërtrek uit Ternatö,
Vaz^en öök den Priefter, Simon F a z , mède,
François en, by het toenemen der befceerden,
Alvares, verzogt hy François Alvares, om hem
fterThTer daar te komen helpen.
in ’tjaar Dè Landvoogd zorid äari dien Vorft
*534=: ook eefcige Soldaten, die hy hem belooFd
gebruikt. ^ byna omtrendt den zelven tyd ,
p P k m ê
die hem in ’t eerft iriinnelyk öritfingerij
en alle hulp bewezen } dog eindelyk verrieten
toen hy den Koning Taberidji na Goa
heenfehikte, en de moeder van Koning
Hair (opvolger, en broeder, van Fabe-
r'tdji) uit de vènfter van hèt Palëis van
Ternate té plettéren wierd geworpen.
Èen bedryfj dat niet alleen de Ternatàa-
nen, maar ook alle de omleggende Mó-
h»kze Vorften, en die van Gilolo, zo-
danig tegén de Portrigééfehò Natie ver*-
bittérdè, dat Zy eenpàrig zwòeren hén
te zullen uitroejen.
" Men begon dan ondèr Caiabruno ,
droevig Momboir vari dèn Koning van Gilolo,
wedetva- en een bitter Mohhammedaan, dit Fchrik-
rcn kélyk ftuk (de MolukzeVefper genaämt)
in’tjaar 0p jìufl. van Moro, in dé ftad Mol
s u ' moja, daar riien allés, wat itien iridar
krygen kon, in ’tjaar i y j f . jammerlyk
vermoordde. Simon Faz liet daar het
leven, en fchoon François Alvares dat
ñog behieidt, en na Ternate in een
Praauw ontquam, zo was hy echter
elendig gewondt.
De Prins van Mömoja bléef, niet te-
génftaande die zware vervolging der
Mooren, volftandig, floeg eerft een
ganfehen dag tegen hen, en begafzich
«pnder de beicherming der Portugeezen,
, zo dat hy genoodzaakt was , zyri
vroriw, en kinderen, ’t leven tç benemen,
op dat zy niet in ’s vyands handen
zouden vallcn -, waar over hem Catäbtüno,
zo hy door eenige Grooten niet verbeden
Was, mede om hals gebragt zou hebben.
Hier op vero vérde Cat abruno niet al-
léen al dat omleggende land op Gilolöj
iriäar dwong ook al die nieuwe fwakké
Chrifterien aanftonds weêr Moorfch te
wörden j dat zy * wilden zy niet ver-
moord wörden, wel moeftén doerij be-
halvén dat ook hun gelöove nog zo vaft
niet gewortelt wasj aangezien hunnè
ganfehe bekeering maar daar in beftond,
dat zy gedoöpt waren, en eénige kleené
vraagjes willen te beantwoörden, o f een
Ave Maria op te zeggen.
In dezen ftaatbevond zieh het Ghriften-1-
dom hier, ten tyde toe, dat Antoni Gài-
vaan in dAtaido ’s plaats ih .’t jaar 15*37^
Landvoogd wierd.
Het zag ’er over al Zeer bedröeFt uit:
want zo hy juift niet ten regten tyde met
levèhsmiddeleh j en hulpe van volk, daar
vèrlfcheenen was, zy ¿budeii van höriger .
! allé vërgaah hebBen.
Deze wÿze en voörzrgtige Landvoogd jje
ftilde, nà éenige FehermütFclingen met LancT-
dé Tidoreezen, en anderen van dien aan-. ,
hang, niet alleen dië ganiche beroerte 9
vrede riiet alle de Köningen röndom
makendej die grootë agtirig voör hem
hadden j maar hy hèrilelde ook in ’t
byzonder de zaaken -vari den Gödsdienll
aldaar.
Na de kuft van Moro zond hy den* z en<j
Priefter j Ferdinand Vinagre , dog die verfchei*
bleeF’er niet lang, en geen arider wilde, <je Prie-
om de Onftandvaftigheit en wreedheit
der Inlanders , hier weêr na to e , niet van
tegenftaande hy veel afgevallené onder Moro, eti
Catabruno ’s gèweldenaiyen weder tot het Celèbeâ.
Chriftendom gebragt had; ja verichei-
den, zedeft derwaards gezonden, wären
vergevén ; weshalven zy dàar, zönder
PrieiterSj tot Xaviers komft geblevèn
zynde, wëêr aFvielén r en zo woeft als
te vören geworden wären.
Oök wierden ondër zyne rëgeerfng
tweé MaCaflàarFché Prineen in Ternate
, gedoopt, die by den ftunnen ook zo vëel
bewerkten 9 dat ’er van Macaflar een
Gezänt nä Ternate aan Galvaan, met
verzoek, van hen een Priefter toe td
zeriden, afgevaardigd wierd.
Hy zond hen François de Cafiro ¿ .âïé
; op zyn reize na Celebes een van dè Celè-
: biFche Köningen, driè vari zyn broeders,-
- zyn vrouw, en hun zoon, neveris hon-
derd en dertig andëre Grooten^ behalven.
het cemeene volk, bekeerde.
& Men
Mèn w il, dat h y , op dien zelven
logt zynde, eerft naar Mangindänao
yértrok, en den Koning van Siligan
( ’t 'geen ik daar niet kenne) de Koflin-
gin, twee zvner dögters, honderd vyFtig
van zyn önderdaanen, en rtog drie -Koriingen
, enVorftinnen, in de bogt van
Boetoewan, nevens veele van nunne
Grooten, en ingezetetien, dooptè } -vari
welke de twee eerfte Köningen Jan, eri
de derde, François, genaamt wieirderi.
Van daar nu vertfekkende, meinde hy na
Macaflar te gaan, dog een zware ftorm
dreeF hem na Ternate, en dwong hém
dit tot eeri beter tyd ditte ftellen.
Galvaan ftelde in Ternate ook éen
Seminarium , oF queek-Fchooì voor
de jeugd inj dog dit alles werkte egter
niet het minile,op deTernataanen zelß,
ter bekeering uit j ja ’t was zo Verré van
daar, dat die van Ternate, gelyk ook
eenige. andere Vörften, huhne Onderza-*
ten, op ilraffe van verbeuring van hunne
goederen, én met bedrêiging vân bän-
nilîement, verboden Chriiten te wôrdén,
oF’t MoorFch GelooF te vérlaten.
Waar op ' Dit zwaar verbod. wierd egter van aide
bekee- len niet even ftipt nagekomen : want eeri
ring van van ¿g voornaamfte Raaden des Konings
d?Groo-van Ternate, Kaitsjili Sabia genaamt,
ttnin wierd -, in weêrwil van allen tegen-
Ternate ftand des Konings, Chriften j dog nam
de vlrigt in ’t Kafteel der Portugeezén,
en wierd, by zynen doop, Emanuel
Galvaan (na den Landvoogd) genaamt.
Dit wierd van een nceF van den Koning
van Gilolo, die een Calili, oF Priefter,
en een Arabier was, gevolgt, en zo Galvaan
hier langer gebleven was, waar-
fchynelyk zou de Koning zelF, die al in
groot beraad ftond, metter tyd daar
mede toe gekomen zyn y dog eer ’t Ter-
natàanFch GezantFchap, om zyn langer
verblyF aldaar aan den ónder-Koning van
i Indien te verzoeken aFgevaardigd , zy-
^elkc nen laft verrigt had, wiérd hy in ’t jaar
’onder i f 40. door Georgio de Caflro vervangen,
Géorgie» onder welken alles weêr in verwarring
de Caftro raajc^e^ geiyk 00jc hët werk der bekee-
vervalt. ring eeri grooten krak daar door kreeg.
Onder den Landvoogd , Jordaan de
Wat Freitàs, die van ’t jaar 1 ^44. tot ’t jäar
Francis- 15*47., regeérde, kreèg de Godsdienft
vShw' W€^r een anc^ere gedaantc: want in ’t
hier, eri jaar 1 f 46. quam hier Francifcus Xaverius.
èlders, Hÿ was als de Apoftel van Indien , in ’t
in’tjaar jaar 15*41. met den orider-Koning van
gedaàri Indien, Martin Alfonfo de Tiofa, op dén
heeft. 7<ien Aprii van Lisbon vertrokkén, den
6<jeu Mai in ’t jaar 1 f 4z. te Goa gefco-
meni alwaar hy met hulp van P. Paul
Camers, en anderen, het werk der bè-
lceering miet de uiterilé vlyt vòort-
Zetté.
Hy vertrok in O&ober na de Parruas,
een zoort van VilTchers äan de ändere
zyde vän de Kaap Comoryn, by zicli
hebbende cénen Francois Manfilla, ter-
wyl Paul Camers te Goa tot hulp vari
Jacob de Borba gebleven was.
Hy daar, en ook op Céìlon, eri Ma-
lacca, eenigen tyd bezig gèWeeft zyride^
vertrók in ’t jaar 15*46. in ’t eindfe vari
Mai met een Coracora uit Amboina nà
Ternate^ met voornemeri om Zynen àr-
beid tot bèkeeritìg der ingezéténèn vari
de kiift vari Moro te gaan befteden, en
de àFgevalletìèh daar weder te regt te
brengen.
Hy quatn daar, na vèel geväär gelederi
te hebben, behoiiden te land, en wièrd
minnelyk ontFangen vän de Portugeezen,
welker bèdorverie zedén h f zeer
verbeterde.
Hy bekeerdè daär ook de Köningiri
van Tèrnaté, Njaì Fsjilr^ ^ Gemalin vari
Bajang UBaby die, üiettegenftäände veel
fmaad, die zy vän de Portugeezen ont-
fàngen häd, egter te ràde Wierd, Chriften
te Worden j ftiäar Wäärfbhynelyk
door dwäng, en na ’t verlies , van haar
laatllen zoori * zy veranderde hären vorigen
naam , by hären doop , in dien
vanjfabella:
Xavier, hier ift T erriate nu drie maan-
den geweeft ¿yndej verklaarde ; dat hy
genegen was na de kuft van Moro te
gaän, eh verzogt een vaartüig ten dien
einde j maär in tegcndeel wierd heni dat,
onder vertoöning vali den moord van zo
veel bekeèrden, en ’t gevaar daar reeds
by twee Priefters geleden, waär van dé
eenè om ’t levèn gebragt was, geweigèrÈ.
Dit ftuitte geen zins zytten fv er, noch-
te belette, dat hy, zelF in weèrwil vänj
den LandVÖo’gd , die Üem di£ ilérk-af-
riedt j een vaartuig door ’t volk, dat h^
op zyn hand had, krèég, en derwaards
vertrok, jüift op een tyd, dät hy, by
de komft van verlcheide Priefters in September
in Indien, berigt kreeg, dat hy
door Ignatius de Lojóìa tot Pfovinciaal
van Indien aangellèlt was.
Zo ras Xavier op de kuft vän Morö
gekomen was, yluchttèri de inlariders
voor hem i dog ny won doör zoetighéit
hunne herten , en bekeerde, na veel
moeite gedaan, en veel gevaar uitgeftaari
te Hebben, veelé der zelven in die drie
maanden, dat hy onder hen bleeF, leerende
hen Pater Noßer, Ave Maria, ’t
Credo, en eenige vraägjens uit den Ca-^
techiFinus, opzeggen. Hy bekeefde oolc1
die vän de Stad TolO} dog zy vielen zeä
oF zeveri jaaren na zyn vertrek -weer aF,'
hoewel men 2p. oF 30. bekeerde plaatZeri
op Moro , en wel 3f000. bekéérden
telde. , M .
B b b 3 Hy