B ES C H R Y V I N G
7 8 *
een vafte poft noodig, om deze ganfche
kuft ih ïoom te houdeh, en de Bedekté'
amflagen der liftige Moóren tydig te ont-
dekken, en te ftuiten 3 dan zouden die
wargeeften zig zo ligt ook niet naar dien
binnen-boefem begeven , uit vreeze van
zo gemakkelyk niet weder uit die val te
gerakenj behalven dat de inlanders dan
ook weder inoed krygen zouden dm de
Mandarezen, hunne doodelyke vyanden
afte weeren, èn aan te taften.
• En dit miflèn hier van-een vaftigheid
van wat meer belang tot verdediging is
. ook oorzaak gewecft dat men hier totnog
toé geen twee foldaten, en geen fchool-
meelier j heeft willen wagen.
De opregtfte van aile deze Bogts-
volkeren zyn na allen fchyn die van Sigimi,
en van Saoefloe.
Van Tomini Telleboeje tot de rivier
van Gorontale zyn omtrent vyftig mylen,
waar. van ’er dertig met verfcheide eilanden
en riffige imbogten, meeft onder en
längs den wal , bez et zyn, zo dat men
niet te na- aan dep wal komen moet, ten
ware men hier o f daar tuflchen beiden
áan land wezén m'Ôeft , daar Voor als nog
geen naamweerdige plaatfetí; zyn , dan
Paloe- alleen Paloe-Saboea , daar de |Köning
en andere ?an Lamboene wel eer zyn dorp had,
dorpen. cd vier °.f vy f mylen de rivier op Mamoe-
long, en nog twee o f drie mylen Oôft
aan Paoeflb 3 maar als men het dland
'tEiland Tajom (in de kaart, het Kafuaris eiland
Tajom. genaamt) voorby is , mag het geen
quaad , al ;komt men de wal wat
nader. ■
Pondang, en Tomehatte leggen aan
een groote rivier, die men met Ghaloe-
pen, en lichte jagten, een myl, dog
met kleene vaartuigen meer dan vier mylen
opvaren kan,
De Sagoe-plaats van Gorontalo is
Boento j dat zes mylen verder'Ooft aan
legt. Des zèlfs Koning onthoud zig 1
gemeenelyk te Gorontalo 5 dog is een |
bedrieger en verrader, die openbaar gè-
toont heeft het met die van Boni te
houden , wanneer hy die van Gorontalo
zynen dienft aangeboden heeft, dm by
de gezanteh van den Koning van Boni
voor hen te gaan, gelyk hy ook metter
daad gedaan heeft.
Boento. De ri™er van Boento is kleen, moe-
raflig, en modderig, gelyk ook dat ge-
heele land, daar omtrent gelegen, uit
modderige Sagoe-gronden beftaat | van
welke Sagoe-boomen die van Boento
verpligt zyn Sagoe-brood voor die van
Gorontalo te kloppen, dat is, meel ’er
toe uit de gevelde boomen, met zeker
uithollend werk-tuig uit te halen, en dit
dan tot brood voor hen te bakken 3 tot
welk werk zy van de Gorontaalers als
-DER
hunne Häven door enkelen dwang, gè-
bruikt werden. . °
Van hier en Tomelatte zyn in ’t vaar- Wee t
water verfcheide verílroide eilandekens tá S a
dwars over na de Togias, o f Schildpads- 7'0mc'
eilanden, waar over de Bogt-lieden meeft Ä naar
alle (uitgenomen die van Poflo, Mattan- gus,Ta
peponga, Tomabombö, & c ., die over naar Ban*
Ampana, en Belet, hunnen wegriemen) sajr*
gewoon zyn te fcheppen, als zy na Bangay
ten roof varen 3 op welke arme lieden
deze roof-gerige : Bogt-Volkeren meeft
aalen, en hen overvallen.
Tuflchen Böento en Gorontalo zyn
geen naam-weerdige plaatzen, buitch de
rivier Poglamma, dat wel een fchoone,
dog verlatene, ftroom is , alwaar die
van Gorontalo die van Tidoa geplaatft
hadden. Hier van daan drie o f vier uuren Tidovn
gaans- plagt een land-weg na ’t binnen- Boeongo.
water van Limbotto te zyn, die nu on-
bruikbaar gewordenes.
Wac nader aan Gorontalo is Boeongo, G()rM
daar zeer fchrale Sälpeter-gronden zyn nlo?
y Gorontalo zelf legt aan een fchoone
rivier, die men een myl vcr j f i j j l
ipoekite fchepen opvaart tot aan den
drempel, waar vöör het nog zeér ftèil
dbg waar op doorgaans, maar zes voeten
wateris, alwaar men* de fchepen aan
de Oöft-zyde digt aan de wal voor de
hout-baei, en her. lies-bergje maar vaft
maekty daar men dan een anker aan de
Weft-zyde waar de grond vlakis, op het
flyk uitbrengt..
Van dezen drempel tot den hoek van
Pädang is omtrent ceñ half myl tuflchen
het hobg gebergte in, dat omtrent half
wegen vry naauw is, zo datai de wind,
’rzy uit zee, het zy van ’t land (dat van
Padang af in ’t rond, :’t binnen-water, en
't land daar agter, mede gerekent, wel
twintig mylen meeft vlak is ) daar
door, als door een tregter valt5 zelf de "
, minfte dampen en lugt daar voor en tegén
[ aankomende, voor al van de land-zyde
veroorzaken een friíTche koelte | waai
mede men uit deze--rievier een oftwee
mylen m zee ftcekt, waar na men dan als
in een dood-ftilte geraakt, älzodiewindval
m zee te niet loopt.
Deze rievier verdeeld zieh in twee
hoofd-takken aan Padang, o f de vJaktc,
die, op den hoek byeenkomende, zamen
dus-in. Zee ftorten.- De eene tak komt
uit het Ooften, en uit het hoog-gebere-
te. van Attingola, Balangas, en Anda-
gde , de ander uit den Weft-Noord-
Vveiten, en het binnen-Water van Lim-
botto-, en uit de verdere viakten. Van
daar het dorp Dommoegoe voor ’dezen
was, komt mede een tamelyke fpniit,
uit het geberte van Andagile, een uurtie
van Gorontalo in des zelte rievier vallen.
Het
meer.
En’t vet
land, ¡i
Wat op
Gorontalo
valt.
M O L ü C C O S. 79
Het binnen-water is omtrent drie mylen
in zyn omkring, buiten de lage, ge-
brokene, modderige landen yan Gorontalo
tot Limbotto. Het binnen-water
beter koop, dan peerden, weçt te ge-
bruiken} behalven dat,zou men van daar vg1'
ook wel gezouten buffels-vleefch', door Kow
ons volk zelf gezouten, können laten ko- mic}del
men, ’t geen zy , daar op ftrant leggen- otti er
de, voornamelyk ’s nagts zouden können ^cefch .
doen ,om dat het daar dan door det’zaam- te2,° ie
geperfte berg-lucht zo koud is, dat men
gemakkelyk twee dekens op ’t lyf ver-
dragen kan 3 ook zou men ’t zout ’et
moeten naar toe voeren, vermits de Gorontalers
over te fteken is omtrent een my l, en
längs het gebergte aan de Weft-zyde
omtrent ecn en een half myl, en is de
íand-ftreek hi» omtrent zeer vet en zwaarj
dbg zy word weiuig bebouwt, vermits
de Gorontalers te hbogmoedig zyn , en
zieh te edel agten, om ’-t land te bou-
wen s ,’t eenige, dat zy nog doen,
wel op hunne Clappus-boomen , en t
planten van Djagon , o f Turkíe Ta rw,
Patatta ’s, Oebi, wat Cattoen, en Pifang-
bobmen in grooteii overvloet, te pafíen.
: De buffels, die ’er mede zeer vecl zyn,
sebruiken zy alleen tot laftbeeften, cn
om fe te beryden, plantende hun Padi in
’t hangen van ’t gebergte, even eens ais
de Molukkers. 1
Z y zyn nú vry fchikkelyker, dan te
voren, waarfchynelyk, om dat hen de
hoogmoed door onze wapenen wat be- ]
nomenis.
Levens-middelen zyn ’er anders genoeg, ¡
cn hen ontbreekt niets,dan ryft enSagoe.
Het binnen-meir is vol vifch, en voorna-
melyk beeft men’er veel Cabos,die zy in een
irfóóte menigte dragen, eu aan d’onzen ver-
koopen. Daar is geen huis, dat zyn eigen
Vyver niet heeft, waar in zy veel viích
aanqueken. « Ook hebben zy veelhoen-
deren, d u i v e n , en endvogelsj al’twelke
daar goed kobp is.
Een buffel kan men ’er vaor twee va-
demen linnen koopen, die men hier veel
geen droog zout hebben, en
maar gewbon zyn hunne ipys met zee-
water te bereiden, zo dat het wel een
groot gelufc is, als men hier ergens in ’t
dorp maar een klein klom pie zout vind.
Omtrent’t jaar 1704. o f iyby. fchonk Goroh-
de E. UG 111. Maatfchappy dit do-rrp 7, en Li,m _- Limbotbotto
, aan den Koning van Ternate 3 dog to, willen
de dorpelineen wilden onder hem niet onder
ftaan. Ternate
Deze Gorontalers en Limbotters zyn metü?am
I om hunnen opftand tegen den Koning Schroone
van Ternate, en tegen d’E . Maatfchappy hout-
in ’tjaar 1681 (gelyk wy hier na breeder werken
toonen) weder op oieuws na hunne ver-
I overing gedoemt, om jaarlyx 1 fo balken 0verhun-
van 26 voeten lang, én 1 voet in ’t vier- ncafval
I kant, en jy affiiyt-planken van 18 voe- opgelegt.
■ ten lang, 2 en een half dito breed, en
y duim dik, te leveren, waar van de
Gorontalers twee derde, en die van Limbotto
een derde, opbrengen moeten 3 dog
by aldien zy meer, dar) hun opgelegt
aandeel mogten leveren, is ’er een prys,
20 op dehout-werken, als op eenige andere
kleinigheden, in dezer voegen geftelt :
: iob Stux rotangs van 3 vfcdemen lang.
1 Balk goed hout van z6 voet, i voet Vierkant dik.
1 Pikol caret, goed, e n geen fchilfers zynde,
2 Affuit^planken van' i8 voet lengte, 16 duim dik, en 2 en
een half voet breed, voor 1 ItukGuinees lywaad, oi
24 Bosjens lont, 20 vadem lang.
10 Gemaakte fchoppen. t
30 Ballaft-mandekens van enkele, eil heele rotang
yo Dito van gefpleten rotang.
Ryxdaalders
i a
i — 0 — 0
30 — 0----Q
y ——■ O— -0
Hier, en hier omtrent3 gelyk mede
aan de andere zyde des lands, en omtrent
de Lewas, vallen fchoone hout-werken.
Wanneer ’Gorontalo onder Temate
quam, blykt my niet klaar, maar ik ver-
trouwe, dat het al mede door Koning
Baboe, ter gelegenheid van Tamboeko ’s
verovering, of wel door een van zyne
vcrvangers, ingenomen is.
Näderhand is het van deze kroon weder
afgevallen, en in ’t jaar 1647 onder
Koning Hhamza (gelyk wy in zyn leven
aanhalen) door Kaytfjili Sibori9 van twee
jach ten der E. Maatfchapy onderfteunt,
wpder onder deze kroon gebragt.
Van Gorontalo tot aan Datahans, en
Kemas, o f tot de ftraat van Lembe, ont-
moet men tuflchen* beiden niet naam-
weerdigs, dan dat de Boelangas, negen
mylen be-Ooften de rievier van Gorontalo
, een afftortende beek heeft, van
welke egter geen water van belang, dan
wanneer ’t regent, komt afftroomen.
Hier houden eenige Mogonders hunne
vaartuigjens 3 ook loopt hier een weg
tuflchen ’t gebergte naar hun land;^ en
gehugten 3 dog de.befte, en de gemak-
kelykfte is van Balangas, elf mylen Oofte-
lyker, daar de Mogonder*yook meer
vaarMiiffen houden • en meeft al hun zout