18,1. M O L U K S E
1530. Portugeezen niet alleen tot het uiterftej ¿lie onder het heftier van den derdén 1530;
gebrek* maar zelfs tot een zwaren hon- I Landvoogd, Giorgio Menefez, voorgevallen
gersnood, vervielen.' 1 zyn j in hoedanigen ftaat het tot de tyd
Dit nu zyn de voornaamfte zaaken, ‘ van zyn vervanger gebleven is.
Z E S D E h o o f d s t .u k .
GOnzalvo.Pereira /o/ Menefez vervangergenoemty komt op Borneo, enmaaktvrede
met dien Koning. Neemt Ms.vierde Portugeefche Landvoogd het bewint van
Menefez over. Dien hy gevangen. zet, en gèboeit na den onder-Koning van Inòxènzend.
Dyi begint zyn beftiering met goed overleg. Lokt daar door de Koningin, en anderen
weer aan de vefting. Die by wil vo/toyen. , Qm -der Ternataanen hulp hier toe belooft
by bunnen: Koning vryheit. Hy tracht's Konings vervallene zaak te herfiellen. . Laut
alle de fcbaalen, maatenr engewigten ophaalen. Opro'er hier, over, ontftaan. Fernand
Lopes,^een, voornadmj aanzetter van dien oproer. Ook Vincent de FonfeCa". Die vaft '
gezet. werd. Het: gerneen Volk word door den inlander geßyft. Vordere uìtbérfiìng van
7 krygsvolk, onder 7 welk de voorzigtigfle de Ternataanen bewegen ^ om Pereira
leven te benemen. ; Gronden, by de Portugeezen daar toe gelegt. Finden ingang by de
Koningin. Haar befiuit tot der, Portugeezen ondergang. Mishoegen van die van
Tidqre en Gilolp. _ De Spanjaarden kamen weer in de Moluccos. Die in banden der
Portugeezen.raaken. Nieuwe klagten over Pereira doen de Koningin beßuifen alle de-
Portugeezen a/y /e roejen. Haar vertoog in den raad daar over.,, De grooten keuren 7
voorßel der Koningin goed, en beraamen den dag om dit, uit, te voefen. Verdeelen 71
volk, der Mftvoering. Die dagelyks by denjongen Koning ¿0!men, beginnen 7 eerft. . En
fiellen. hun voortiemen, ierwyl de Landyoogd.-ßtipi in 7 wèrk. De gevangen Fonfeca
zet ben tot een fpoeaige uitvoering aan. Waar op zy gewapent in des Landvoogds verdreh
vallen. Dien zy ombals brengen. Aanmerking over Pereira 7 hoedanighe’den. Het
ongedult van zommige verbrod bet gebeele werk. En is oorzaak van der Portugeezen
beboudqnis. GefchiUen over een nieuwen Landvoogd tujfchen de Portugeezen. Vincent,
de Fonfeca word vyfde Landyoogd der Portugeezen ;» Ternate. Bohejat geraakt in
vryheit. Word twee en twintigfie Koning ^«».Ternate. Heerfcbt zeer ftreng. De
grootcn zoekèn hem te doen afzetten. Zeker voorvalgeeft daar toegelegenheit. Fonfeca
beßuit J^oftejat.tf/* en Taberidji in zyn plaats te zetten. Stryd hier over tuffchen beide
de broedcrs.Bohejat word -verfingen. En Taberidji in zyn plaats drie en twintigfie
Koningvan Ternate gemaakt. Ongenoegen tegen Fonfeca, over Taberidji’s aanfielling.
Misnoegen van veel Vortugeezen tegen hcm. Knaging yan zyn gewijje. • Zyn quaae
regeering. Klagten daar over aan den onder-Koning. Triftan ,d’A taido word zesdè
Portugeefchen Landvoogd in Ternate. Taberidji door de zynen by d’A taido verdacht
gemaakt. fjy::word zwaarlyk bejchuldigt. d’Ataidp geeft dit.geloof. Lokt hem in de
veftingy en zet hem in de boejsn.| Vergeeffchemoeite w» Taberidji om vryte geräken.
Hy word na den onder-Koning van Indien gezonden. Sterft tot Malacca, Chriften
geworden zynde. Hair werd. vier en twintigfie Koning van Ternate. Scbrikkelyke daäd
der Portugeezen omtrent 7 Konings moeder. Die zy. van boven neder uit een venfter
werpen. Haat der Ternataanen , en andere vórften tegen ben over dit gruwelftuk.
Een nieuw trouwloos ft uh van Pinto. De Koniiigvan Sttzngahi tracht die trouwloos-
beit te wreeken. Gevaar van Pinto. A l de Molukzq en Papoafche Köningen beflui-
ten.de Portugeezen uit te roejen. De wyze. Welke zy beraaml hadden. De Ternataanen
beginnen den oorlog eerft'. Vlugten na de bojfchen. Zy. overvallen alle de Portugeezen,
die onder hun bereik komen. Verbranden de Ternataanfche Negry. Beweging
bunner Bondgcnooten. De kuft van Moro word aangetaft. En de Portugeezen aldaar
zeer mishandelt. Gatabruno brengt zyn eigen vorft door vergiß ombals. IVerpt zieh tot
Koning op. Brengt geheel Gilolo onder zieh. Dit voorval de Molukze Vefper ge-
noemt. Üitnemende nood? en gebrek der Portugeezen. Zy krygen eenig ontzet. 7 Geen
hun den moed wepr doet groejen. . . .Zy geräken weer in d,en vorigen ftaat. Worden door den
Tidorees uit de. zee gefiagen. En in hunne vefting foz^i gebouden.
z A A
aafc ‘war N ’t vorige Höofdftuk hebben wy
I>"gezien, tot hoe groot een uiterfte
I ' de ftaat der Portugeezen gebragt
l_ was, en hoe zy* buiten ipoedig
ontzet, niet bequaam waren het
lang te houden* maargelyk alle zaaken,
tot hun hoogfte gekoinen, o f afnemen,
o f fchielyk vervallcn * alzo nam öok door
een onverwagte opda.ging van Menefiz
vervanger, hun nood weder af, en de
zaaken kregen kort daar op in Ternate
eenen geheel anderen keer.
De negende onder-Koning van Indien
' Nugnez da Kunha had tot Landvoogd,
in Menefez plaats Gonzalvo Pereira ge-
noemt.
K E R *8}
Hy zag ook in hoe (legten ftaat die 153^
vefting, waar aan nog verieneide noodige Die hy
dingen ontbraken, hem ovqrgegeven was,
en oordeelde diernalven raadzaam , den
muur j en bol werken, die nog onbegon-
nen warön , teil eerften te doen beginnen
en voltoyen;
Gonzalvo Hy vertrok in ’t begin van 7 jaar W M
Pereira gierae te Malakka aan, daar hy eemge
tot Me- dagen bleef,. vertrok van daar na Borneo,
nefcz alwaar vervan- , hJv .m et de Koning vriendfehap en
ser ge- vrede maakte.
ioemt, Van daar vertrok hy na Tcmate, daar
komtop }jy alles overhoop, en de Portugeezen
Borni°;t in een doodelyke benaaudheit, wegens
i°e”e” et gebrek aan alles, ja zwart en uitgereert
dien van den honger, vond.
Koning. piy nam j als vierde Landvoogd der
Neemt portugeezen in Ternate, het bewind van
Portto^6 Gewx» Memfiz, in ’t laatfte van Maart
geefche des jaats i f 30, over.
Land- 3 Z o ras wa5Afd»«/iis niet ontflagen, o f
voogdhet ti,e gevlugte Koningin liet hem door
S t “ nige gezanten, die zy om den nieuwen
neiez Landvoogd te verwelkomen , gezonden
oTcr. had, hevig befchuldigen, en zo levendig
n. . afmalen, dat dees geraden vond , hem
geitgen vaft te zetten, en de zaaken naauwkeu-
zet, en rig , volgens laft van den onder-Koning
geboeit van j ndien, te onderzocken. En alles,
■ zo net hem mogelyk was f hebbende
Koning doen opftellen, zond hy hem met de
van ln- ftukken en bewyzen , die hy verzegelde,
SlK geboeit naar den onäer-Koning.
Dit nu alleen met zyn völk, en buiten om der
hulp van Ternataanen * te doen, was Teroa-
onmogelykj om welke te kragtiger aan
te zetten. bm hem hier in tfe hulp te toc> ¿e-
komen, beloofde hy de Köningin by loofdhy
openbaren eede * dat hy haar hären zoonj, hären
zo ras zyn werk aan de vefting voltoit Yryhcit<
was, ter goeder trouwe ter hand ftel-
len zou. .
Ondertuflchen had hy oök gemerkt, Hy tragt
hoe flegt het met de zaake des Konings 'sKopings
ging, en hoe, in plaats van dat hy al-
leen, gelyk billyk was, de vooraeelen t£j
van den handel behoorde te genieten, Hellen,
"byna yder Soldaat een handelaar geworden,
Pereira begon zyn beftier met zeer
veel voorzigtigheit, en zagtmoedigheit
bcfiicnng omtrent de verbitterde Ternataanen , en
met goed met geen minder opmerking op de zaa-
ovctlcg. ¿en, die een fpoedige herfteUing vereifch-
ten, met emftige behertiging van ’t belang
des Konings.
Hy had reecäs vemomen, hoe qualyk
t e ® de Koningin het gevangen houden der
m t Prinfen nam, en hoe zeer de Ternataan-
ningin.en fche Natie door trotze bejegeningen der
andere p ortugeezcn verbittert was. Heteerfte,
devefaa dat hy hier omtrent deed, was, dat hy
ting. met die inlanders, by de minfte gelegen-
heit, billyk, en minnelyk handelde, den
iongen Koning veel mecr vryheit gaf,
. en gulhertig en beleeft met hem omgingj
waar door hy de Koningin, en de meelte
gevlugte Ternataanen, met overvloedi-
gen toevoer van alles , welr na de Ncgry,
en hoofd-vefting, trok.
en' daar zo op gezet was,' dat ’er
voor den Koning niets, dan het dragen
van zware onkoften, -in die Landvoogdy,
overgebleven fcheen te zyn.
Dit zag h y , dat.onmögelyk zo langer Laatal
beftaan kon. Hy belaftte dierhalven ,
even als Menefez te voren gedaan had, ten’( cn
dat niemand, buiten de daar toe geftelde gewigten
Koninklyke dienaars, hem zou verftou- ophalcn.
ten , zieh met eenige den alderminften
handel met de inlanders, o f hunne Spe-
ceryen , te bemoejen, o f .'dat hy den
ichuldig bevondenen ten fpiegel vaii anderen
zo zwäar ftraffen zou, dat niemaftd
daar na Meer-zou lufteil -daar na te denken*
veel min, dit werkftellig te maken.
En dit liet hy niet alleen by een opeh-
baar bevel afkondigen , maar öok al ,
de fchaalen, maaten, en gewigten, uit
de huizen van al die handelaars ophalen,
en ze. o f verbreken, o f verbranden.
Daarbeneven liet hy van al de Nageleri,
die yder voor zieh reeds ingekogt, en
betaalt had, oök een zeker gedeelte ria
den Koninklyken Specery-winkel voeren,
en zo dat lang ingewortelt quaad eens
klaps uitroejen.
Hoe pryifelykriu deze daad van Pereira Oproer
in zieh zelven, en hoe zeer zy tnet de hierove;
beveelenvandenKoning overeeiiköffiende ontltaaDi
was, zo hebben ondertuflchen zyne onder-
hoorige Portugeezen niet nagelaten hem
, daar over qualyk te handelen , even als
hunne lanagenoten ook Omtrent hunne
onder-Koningen, en Landvoogden, ge- -
daan hebben, wanneer zy de Koninklyke
beveleri ftipt naquamen, en zieh* tqt
nadeel van ’s Konings zaak, niet na de
driften van ’t gemeen, o f na ’t welge-
vallen van dezen en genen byzonderen
droegenj hoedanige voorvallen, .verwy-
deringen , cn opftanden der minderen
tegen