H B R S C II R Y V I N G
* Hat’er altyd. wat ycrwydering tuf-
lchen Hie twee blyft, en levendig ge-
houden wort,dän dat ’er, volgens h unnen
laft in vorige tyden door hunne Edelhe-
äcn aan de Jandvoogden aldaar gege-
Ven, eenige He minfte moeite aangewend
Fwo rd, om hen te bevredigen, alzo al te
grootp vriendfchap en, vereeniging tuf-
ichen die twee, het zy by flifting der ge-
fchilleh, het zy by eenig huwelyx-ver-
bond, aan de E. Maatichappy niet dan
nadeel zou können toebrengenj, waarotn
die landvoogden, die het belang van hun-
iie Heeren en Meefteren wel begrepcn, dit
ältyd door bedekte wegen afgelneden, en
äfgeraden hebben.
Behalven dit eiland van Ternate, hebben
deze Köningen vän ouds her nogver-
icheide eilanden Haar buitenbezeten, die,
D E R
gelyk wy in ’t lcven der TimätaaifcHe
Köningen hier nazien zullen, door de
Köningen, Comala} Patfjaranga, Toeld
Molaino y Gapt Bagoenay Comala Poeloe±
en meer andere, dog voornamelyk door
den dapperen Koning, Baboe§ verovert ,
o f ook wel .op. andere wyzen Verkregert
zyn 3 al het welke ons hieren daar in 't
vervolg, by ’t verhandeln van ieder de-
zer landen in het byzonder, ook nader
blyken zal; waar mede wy dan van Het
eiland Ternate affcheiden , en tot .de
naafte eilanden overgaan , gelyk wy
ook uit de zelve die gene, die van
eenig belang z y n , wat omftandiger,
en die gene die. van geen, o f weinig
gewicht zyn, wat Icorter , en maar
als in ’t voorby gaan zullen befchry-
ven. r 5 TWIHHIlrfflPM
T W E E D E H O O F D S T U K.
HA befebreven. Dt lu n - fe o * M r. Regen en drooge-tyd-
IVaarde Hoofd-ftad legt., Haar naam, Kattitoewan. Ltfl der Manmndmiu.
wers om meeßers van de eoederen der viwmeii-lmrw\»c«n t e w_orden. En om hen
vrers goederen vreemde.
Mt-JdaarjeJoude*. des nWMki
r ^ a r ä m ^ k a / k . V a a r t u ^ T v a S ^ n d e i “ en ^
m zyn goud vermoor dt. Het welk daar na geäugten gegeven heeft - dat T
« P » | | 1 De m m m niemand e i
toeftaan. fVaar de eilanden vanMvmgk^mlyk
' Keizers , "" Wr'^fobten;
* * ’ ' ‘ l mgde“ W m V ™ Nederlanlm cp m L ä S o
i Z ß ,\. V VMmer V E i c h e n hier in ’t jaar S P
m , P ‘. K °mng *** Candahar Heer van eenige dorpen alhier. , Eneelfchen in ’t
jaar 11554 hur, en reden van dien. Alftein ; -en Haak, in ’t jaar .SoT
van Sa^ngari voor die van Mangindanao,
JF '? ! T tntnf ***’ * watplaatzen de Kdning van ' C ^ g S
s m d P ’i Z !’P Sn V1l f - N m n Vm ^fiheidejlaatfin. Nader bewZfmH
| g § g ä ä B S ja n g van Candahar op eenige landen van Mangindanao. Watmmm.
Z U °P Mangindanaof Noeling,
P f g B M B *.* WjMmimi | f | !
du eiland. Ferdere eüandekens hier, „ J r o J u h * r% J & ^ e S l i™ *
y iB K i
.77Z1
geweeftd
ggw'etfi-
eilanden
/¿»/r.
M O L U C C O S.
Skgt gedrag van eenige Holländers op deze eilanden in ’ c jaar
van Laloega. Van welker inwoonders Alftein verfebeurt ,
i , Angezien het gebied des Koning’s
van Ternate, zig om de Noord
tot aan het eiland Mangindanao,
en zelf ook tot eenzeker gedeel-
te des zelfs, uitftrekt , zo zullen wy in
’t overftappen tot de buiten eilanden y aan
deze kroon behoorende , van dezen kant
eerft beginnen, en by deze geyoegelyke
gelegen heit nu met eenen van dit ganfeh
eiland ook hier byvoegen , ’t geen ons
verder daar af bekend is. ,
Het ei- Dit eilahd is het Zuidelykfte, en, belandMan
Halven Lucon , öf Lu^onia , ook het
f t « - 0 grootfte derPhilippinas. . Het word gc-
Vjn, meenelyk inde kaartenaler Land-befchry-
vers Mipdanao y Hbg van den1 inlander ei-
geritlykMangindanao,en ook wel Molueeo
Befaär, dat is , ’t Groot Molucco,. genaamd,
waar uit men ichynt te moeten
oördeelen, dat ’er ook een Klein Moluc-
co al van ouds af - ( gelyk dat waarfchy-
nelykft Ternate geweeft is) zyn moet.
: Men gift, dat hei omtrent zeitig niy-
len lang, en in de veertig mylen breed is.
Het Noorder of wel ’t Noord^Weitelyk
deel db zelfs, legt niet op tien, gelyk
zommige Hellen, maar omtrent op acht,
I cn ’t Zuider deel op drie, de Ooft-hoek om-
trent op zeven ,en de N oord^hoek tuflehen
detien, en volgens andere, opelfentwaalf
.' graden be-Noorden deLinie,zo dat hetZui-
| Her of naafte deel dezes eilands omtrent hon-
detd en vy f mylen van de Linie, en zeven en
, -negentigeneen half myl van Ternate' legt.
-Vertoonende zieh meeft zeer bergagtig}
hoewel de grond in zig zelven zeergoed,
en niet alleen zeer vet y maar ook al vry diep
is i en zelf daar de grond nog al niet zeer
diep fchynt te. zyn, als hier cn daar, aan
en omtrent de zyde-heuvelen der geborgten,
daar zelf ziet men fchone en zware
boomen zeer luftig opgroeijen, eenklaar
bewys van de deugdelykheit van den grond
dezes eilands, indien maar de inlanders
neerftig genoeg waren om het te be-
bömven. _
Het is egter ook zeker, datveelicho-
ne rieviertjes, - of kleine takken der zelve,
die. zig over al in de valeien vertoonen,
en zo helder, als Kriftal, van’t gebergte
afftromen, daar toe mede niet wemig
döen , maar het groeijen der luftige bof-
fchagien, die men hier by uitftek lchoon,
en menigvuldig z ie t, merkelyk voört-
2£tten •, behalven dat men in de läge landen,
die men daar al mede aan de Weil:
kant der grote Baai, daar de hoofd-plaats
is, heeft, ook overvloed van ryft, en andere
gewaflehen, gelyk men ook we£rveel
andere hier en daar op ’t gebergte vind,
I . D e e l .
tyof. D i
en opgegedaar
Batatta ’s , Pompocnen en andere
vrugten van dien aart wel beft tieren willen}
van al welke gewaflehen wy elders
breeder fpreken , om dat de boomen,
heefters, aardgewaflehen, en.de vrugten
in ’t gemeen, immers om de Oöft, en
die ftreek henen, njeeft een en de zelve
^De lugt-ilreek is hier niet ongezond;
dog het kan ’er in het regen o f Wefter-
MoeiTon, dat van Mai af tot Odtober,
of November duurt, vreeflelyk regenen,
en waaien, wanneerde Wefte-wmd eerft
allengskens met vlägen begint aan te körnen
j dog voor al in ju ly , en Auguftus
( even eens gelyk dan de Ooften-wind, en
regen, zo m Amboina woed) door te
taften, ’t geen dan'veeltyds met zwaren
donder en blixem vergefelfchapt gaat} dog
na de maand Auguftus begint de regen,
en die wind ook, allengskens af te ne-
m.en,: en in de maand September het
MoeiTon daar geheel en al te kenteren,
o f te veränderen, ria "welke het Oofter- En de
MoeiTon, en die wind, zyn aanvang g^nen
neemt, die tot de maand April toe, met .
het fchoonfte weder, dat men wenfehen
kan, duurt.
j Van dit landt in zieh zelven kam men
zeer weinig zeggen, alzo ’t nog weinig
bekend is. ; BB
Men heeft’er geen o f weinig fteden ,
en die ’er nog al zyn, zyn maar onbe-
muurde en opene vlekken. im
De ftadt , daar de SulMn wöont, Waar de
legt op zeven graaden en achtien mi- hooft-
nuten Noorder breedte aan de Zuid- legL ’
zyde des eilands , alwaar men eerft twee
kleine eilandjes , ’t eene Bongat, vlak
voor de baai, ’t ander Sallampongo ge-
naamt, en drie o f vier mylen van daar
een weinig Weftelyker, een groote baai
ontmoet aan welkers Zuid-Wefter zyde
goedeanker-grond voor aan, en alwaar de
zelve niet boven een half uur wyd is ; dog
wat dieper in (want zy heeft wel deleng-
te van twee groote mylen) kry^t zy wel
de wydte van een myl. In ’t midden vail
deze baai en omtrent een myl ’er in is ’t
aan de Ooft-zyde zeer wel op vyf ö f zes
*vadem diepte te leggen} maar na dat men
omtrent een halve myl’er ingekomen is,
zo doet zieh een flegte en fteenagtige
grond op.
Eer men aan de ftad komt, daara de
#vorft zyn hof houd, otitmöet mei^ een
rivier, tegen over de welke het ^mede
wel te leggen is, indien meppömtrent
een groote halve myl v&n ftrand het «nker
werpt. - • _
r D r De