14°; M O L U K S E
Ladrones.' Land te Zeboet. E» sp Matani • Hy wtl den Koning van Matan dwtngen,
onder zyn Koning le büigen. Die^örft trm legen bem te veld, daar Magaliaan ’t leven
iaat. ! ’t Vermoorden van veel Calliliaanen op Zeboet. Reden $ waarom dit. ben over-
komt. De overgeble’Oene verZeilen naar ¿¿Moluccos. Komen in ’tjaar i y z i . voor
Tidore, Worden van Koning Alínanlbr wel ontfangen. Verbond tüffchen hen, en den
Koning. Hünr haat tegen \ de Portugeefen * en vreefe voor de zelve. Hun vergeeffcbe
poging, o»i «ft# Koning -van Ternate aan hun zyde te krygen. Zy. laden daar Specéryen.
Leiten daafticn of' twaalfman. En vertrekken met twee fcbepenvah daar. Bajangs
vriendfchap met de Poftugeefen ts oorzaak dat hy, en Serraan , vergeven worden dodi de
Ternataatien.- En- niet door befiel des Konings van Tidore. Bajangs àòoà,enzyn
kindèren.’ :
¡M ar- T W y T “ Oñing Marhhoetn trad als agthhoem
■ / tiende Koning in ’t jaar 1465*.
S X jWk. in zyn vaders plaats.
de agt-" -B -ÀI de Voornoemde Konintiende
gen waren zuiveré Heide-
Koüing. nen 9 ende willen tot dezen tyd toe
nog niets van den Mohhammedaanfchen,
ot Moorfchen Godsdienft j om wellte
reden de Moorfche Paapen in hunne ge-
beden voor geen van- deze Koningen
bidden.
Ook is Koning Marhhoem den meellen
tyd van zyn leven Heidenich geweeft..
ln ’t laatfte van zyn leven nam toy » hoe-
wel zeer gebtekkeíyk, den Mdorfchen
Godsdienft, en wel- bÿ deze gelegenheit,-
. aan.
Veel De Ternataanen verhaalen,. dat ’er in
Javaanen, zyn tyd zeér veel Javaanen, .Maleyers,
Maleyers en Chineèferi, uit verfcheide ge weilen,
meer dan ondér zyn neezenm . . .., ..... <T voorza. àte- n?, irr« Ty.ér-
Ternate. nate guarnen om JN ageien m te nandelen, *
en die dan aan ' de Wefterfche Natien te *
Onder vërkôopén.^’ c'
ÿ g * ^ericheide der zelve waren uit Banda
hamme- ge^comen 5 waar na toe de Ternataanen
daanfch nu *1 eenigè Nàgelen met hunne vaar-
geloofin tuigen gebragt, en dus deze Kooplieden
Ternate derwaarts gelokt hadden.
quam. Onder deze vreemde Kooplieden was
V^art der 060 Jáváan -, Hoeffein (o f, . zo~ andere
Tema- zeggen ]i Dato Maoei# Hoeffein ) ge-
taanen op naamt.'
Banda. Deze , een Möhhammedaan zynde,
war7 las hu en dán den Goraan, en' lokte door
vaL dat-'lezen veel Ternataanen by zich , die
¿ich niet genoeg verwonderen konden,
hoe hy, en zyn jongcn, uit eenige ge-
krabbdde iehrapjens en kratfen, die zy
op ’t papier zagen, klare woorden kon-.
den üitfpreekenj een zaak, die hun be-
grip te boven ging. Zy gingen dan na
h u is ,- en maakten met eenige hiouts-
koolen ook zo wat fcftrapjens en haane-
pooten, op een plankje, maar konden
’er geen een woord. van maken , en de
Javaan-, verzogt by hen te körnen', en
hun fchriftte zien, kon daar nog minder
medente regt komen. Derhalven wilden
¿y van den Javaàn weeten, waar het aan
fchortte, dat hun fchrift niet leesbaar
was, en. ’t zyne wel, zo dikwils hy maar 1465.
wilde;
De liftige Javaan, hunne genegenheit,
om dit fehrift te leerenden te gelyk hunne
onnoofelheit merkende', befclukte hei;
z o ,rdai:vhy hun hier alleen de Arabifche .
letter leerde lezen, en fchryveh, maar
dat hy mettcr tyd ook den Moorfchen
Godsdienft daar invoerde.
Hy Zeide dan tot hen ,V dat dit Heilige
letters waren, die" niemand uitfpreken
kon, dan die God den Scheppervan alles
, en zynen Propheet ^ eerfi, leerdq
kennen 5 Derhdlvenizo gy^ voegde hy
daär by',' hier zirt in hebt, zo moet g ff eerfi
leeren zeggen : aJJf «Ji 5
Lab illab ilaJlah ' Mohammed Razoel Üfi
¡ab) dat. is, Daar i f geeit God dan Gody
en Mohhammed is zyb'Gtäant...
. Dus hebben zy dan efeie woorden me4
de zo van buiten; -leeren öpzeggen, en
zyn zo. allenskens dööt dezen vader in ’t
Möörieh Gelöove verder onderWezenj
maar alzo MtCrhhöem. niet läng daar na
leefde^ zö verflääude'd’yycr van yden,
te meer , alzo deze Arabier ookvweder na
zyn land trok. ■
Hy was de zoon van Koning Gapi Zyn g«-
Bagoena .den tweeden, van een JaVaarife boortc.
moeder, en, zo; zommigen voorgeyen^
geboren op Cajaröe y hoewel anderen
zeggen, dat hy op, Böeton zou gebo-J
ren zyb. ' " ‘ .. '.
' Hy was een zeer önnbözei vorft, liegt
van verftand, en die derhalven weinig
toegebragt heeft, om de Ternataanen,
die als de Wilden .nog _maar met een
Tsjidako, dat is, een Gordel, o f Wär-
tel van oude lappen , pm ’t iyf iiepen,
tot een borgerlyk leven te brengen, o f
dat de Koöphandel daar. wat meer bloe-
jen,' o f door de Ternataarten wat mee^
werk, het zy van den landbpuw, het zy
van het behoorlyk aanplanten , en. ’t
Voorzigtig behandelen van de Nagelboomen
j gemaakt mc^t worden.^v'
Een groote hinderpaal hier in was hem En gefta-
00k de Koning van Gilolo, die fterk van oor-
volk, en veef magtiger, dan hy, hem ^ ¿ ea
geftadig met oqrlögen de handen z o vol Koning
werk gaf, dat hy om geen andere zaaken van
be- GiloI°*
Z- A A r_
1465. behoefde te denken, dan alleen maar om
zig voor eerll tegen dien vorft in ftaat te
hoüden.
... , .- Het eenige, dat de inlanders omtrent
Terna- dien tyd nog deden.,, was, dat- zy hier ¡en
taanen daar eenige Tuintjes begollen aan te
tofi ha>t queeken. | '
deNagclr - Zy fciiyncn zieh in dien tyd nog zeer
boomen.-^ weinig aan ’t- hehoorlyk -planten der
r ' NagelrboomOTi te-hebben laten gelegéh
: leggen j maar lieten die in ’t wild groe-
. jen. -Zy hadden ’er toen ook nog zeer
- weinig, -en bchandelden die zeer ruw en
i/’ onvoörzigtig, zo. dat het hun niet der
pyne waard dacht,:■ die te plukken. MZy
fcheiirden j o f hakten die met hun-Pa-
rangs , o f Houw-meflen , met geheele
takkén maar van de boomen, af, als: het
hen -te hoog was, om daar by te klimmen,;
o f te 'reiken j cn dus verruildeo zy
die dan aan de . Javaanen , Chineezen ,<
Maleyers, Bandaneezenr,' en Macalläa-
ren, die hun die quariien afkoopem o f
afrüilcn , en zeweér aan die van de Well
vérhandelden.
Onluften Ook weten zy ons. te berigten, dat.,
opGilo- by het; leven van dezen ontfermens-
lo. ’ ’ '' waardigen Marrhoemy een groot gefchil
K m 1 4 t
hy een-van zyn broeders, Pati Roemcrai, läfif.
op Liflabatta, en zig-zelven op de kuit
Van Hitoe nederzettede, daar hy -het zo
verre bragt,-dat hy een van de vier be-
ftierders- des länds w'iert. Dog andere
meenen, dat < hy in ’t jaar 1465-. al uit
zyndand.verttbkken is: Van hem is h e t ,
edel geflagt der Noeflätapi’s-gefprotenj
die zedert zyn dood ook het regt behou-
den hebben, dat ’er altyd een uit dit
geflagt een van "de vier Hoofden der kujt
Hitoe zyn moeil.
Dit geval' Zal ons in -’t verhaal der
Ambonfchfe zaaken met eenige omftän-
dighedenV die viebtd waáffchynélyk zyn,
voofkomen. e ................
Eindelyk is Koning Marhhóim, zon- Math-
der iets-van belang'anders nitgérigt te hows -/
hebben, -in ’t i486, overleden. t En hoe-
wel hy in^t ^inde van zyn leven Moorfch
was, Wierd"hy Van de Moorfche Paapen
egter oádér<'de -Moorfche Koningen niet
getdt.” : • ; -
f In zyn plaats is gevolgt zyn oud-:
Ile b7
de• 'Ternataanenj Djenalubdind -, • “OÓ'k wel
jnaar Abadyñi genaÉfmt,; :een näam , die
by de Arabiers, de belle der gehoorza-
mers, of^-Se belle be“ ,
teekent.1 c'- i'r- •' ,■ , VT
-a -peztoO'vorft * bvertrof zfñ yader zper gegen-
verre in verftafid, - kloekmqedigheit , en Konibg^
in andere^ Vörftelyke hoedanigheden, en zcynzou
tüffchen twee Prinfcn'van Gilolo broe-
ders , en zoönen van den laatften Koningi
gcrezen zy*! Dqze waren uit verfcheide \
moeders, de een uit een Gik>lofche i' de
andere uit een Javaanfche1, vbortgeteelt,
weshäiven zy malkanderen over het volg- ,
regt tot de Kroon niet wel yerllaan kon- 1
den.; De voorgaande Koning had het
mede ¿o weten te beftellen, dat zooneri,
voor broeders, nu gekoren! :wierdcn i
maar, hoe veél grooten hy ook aan' de
hand gekregen had, ¿yñ‘ ziekte had hem
7 niet toegelaten voor zyn dood, ’ wie -hem
vei’vangen zoude,. väft te Hellen., r
De Gflo- Hun gefchil wierd egter (zo zomtni-
lofche gen zönder grond zeggen) by een mm-
Prins nelyk verdrag zo bygelegt, dat de Prins
volgdzyn uit de Gilolofehe moeder zou Koning
™ryTn zynj maar P e r d a n a D ja m i l o e , die byde
Javaanfche geteelt was, naderhand be-
roaw van <St vérdrag heM>ende,c*n *yn
broeder in dat opperbewind met 'geeft
gpede' oogen, als onwettig vertagen,
könnende zien, vond geraden zig van
den zelven af te zonderen, en zig met
een vloot op zee te begeven, om niéuwé
landen te ontdekken, en zig daar neder
te zetten, of, -was het mogelyk, die te
veroveren, en daar mede zyn belgzugt
op zvn .broeder ¡te verzetten. | Andere
zeggen, dat de Gilolofehe broeder zieh
liftig daar ingedrongen had.
Diamlloe i Dit fteldc Djamihe in‘t jaar 1480, met
vertrok een of twee vari zyn broeders, die medq
met een pebelgt waren, in het werk, en quam
a E s .™ cenigen tyd in Amboina aan, alwaat
veel tot verbétering yán-den-ftaát ä(?s ulabe-_
Ternatáánfchetí ryks^hebbeñ konneh toe-
.brengeöi itrtüen öok hymiet'den meeften Moor.
tyd Vaö Jz j^'i^ ^nng-in veel itioejelyk^ ichc.
heden met den Koningvan pilolo^ge- in’trjaat
vveeft was, cn zig daär do'or buiten ftaat 4 v
gevondeh-h«dVtfm’iéS,!tetderiByzondefeh
wilftand iv » •> zyn ryk- díeñendd,; in het
werk tefteilen, - ;
Im m e r s h y w a s in e en g e d ii r ig é V r e e z e Zynoot-,
v o o r W m v o r f t , eri d o ift- z i g !bp z y n tag»
e ig e n m a g t , h o e g r o o t d ie o d k to e n a l van q j .
g e w o r d e n 'w a s , n i e t te n v o l l e - v e r la t e n , i0i0.
,te meer, om -dat de Koning van Gilolo
in dien- tyd Ook met-den Koning van
T-idore,- een- vorft, diens magt toe ook
a! zeer hoog geftegen--wM, in .verband
ftond; ;-:
Dog dit geiehil tiiét den Vörft van in’tjaar
Gilolo ih'-Vja® 1488: bygelegt zyride, m«*..)
heeft Koning Zeynulabedien .zig Wat meer
op andere zaaken beginnen teTcherpen. ¡
.; het bégirt van de re- inTer-1
geering'dezeS'Köriinks ,' wären1, buiten dit natc de
Koriinklyk huís,: nög twee’ähdereliuizen jwrt ‘^
van aanzieii ; in, Ternate,' die ( zo men huj2en
¡hun gelooveh mag) 'zig veél oudqr^ én vanTom-;
edélcr van áfkómílí dah die Koningen, magola,
rekenenv gelyk ik dat; de nakottrdingen -
van een dier huizen wel ¿elf heb 'Hooren
zeggen. - S ! Hct