1 66 M O L U K S £
1517. k o m e n , e n z i e h d a a r t o t n ad e r b e fc h e id
v a n h u n b e id e r v o r f t e n o p h o u d e n , dat
h y h em als e e n v r ien d h a n d e le t !, e n alles
v o o r h em o v e r h e b b en z o u d e .
Onge- D e S p a a n fc h e h o o fdm a n o n t f in g d e z e
noegen t y d in g m e t z e e r v e e l o n g e n o e g e n 3 l c h r e e f
des d a a r o v e r . n o g e e n ig e r e iz e n z e e r fc h e rp
fchen e n b e d r e ig e n d e , z o d a n ig , d a t d e r P o r -
hoofd* tu g e e z e n L a n d v o o g d d i t n ie t la n g e r k o n -
roans hier n e n d e v e r d r a g e n , m e t e e n ig e v a a r tu ig e r i,
0 cr* e n v o l k , o p h em a f g i n g , m e t v o o r -
n em e n , om d e Sp an ja a r ts v a n T id o r e te
v e r d r y v e n .
Garfias D i t g in g e v e n w e l z o g la d n ie t als h y
taft hen g e d a g t h a d } w a n t d e S p an ja a r ts o n t f in -
aan, dog g e n d e z e P o r tu g e e z e n z o r u f t i g , d a t z y ,
werd ge- n j, e e n ig e i c h e rm u t z e lin e e n , n e n d w o n -
dwongen „ c i - 1.
te wyken. S e n a * t e w y k e n , e n m e t h u n n e v a a r tu
ig e n w e £ r n a h u n n e v e f t in g t e k e e r e n s
z e d e r t w e lk e n ty d z y m a lk an d e ren m e t
v r e d e lie ten 3 d e P o r tu g e e z e n m o e id e n d e
S p an ja a r ts n i e t , om 'd a t z y n ie t v e e l v o lk
m e c r o v e r h a d d e n , e n d e Sp an ja a r ts d e
P o r tu g e e z e n n i e t , om d a t z y o n d e itu i-
Het ic h e n z u lk e en ram p aan h u n fc h ip k r e -
fchipder g e n , d a t h e t m e t a l z v n la d in g f o n k ,
Span- z o n d e r d a t z y ie t d aar a f h a d d en k ö n n e n
M . ' m m m
Ruft voor - ; D u s h ie ld h e t e en e m e s ’t an d e r v o o r
een tyd e e n in d e I c h e e d d e , im m e r s b y d e
tuffchen b e i l ie r in g v a n Ga rfias H e n r ik , a l s P o r t u -
NaücnC g e c f c h D a n d v o o g d v a n T e m a t e , v ie l ’e r
n ie ts m e e r v o o r .
D e v e r lo f le r v a n G a r fias , Georgio M e nefez.
, w a s o n d e r tu f le h e n w e e r o p reis
g e t o g e n , om n u , b y b e t e r w e d e r , en
v o o r ip o e d ig e r w i n d , in T e r n a t e t e g e r ä ken
, e n z y n L a n d v o o g d y t e aanvaerden .
Georgio H e t w a s P : ^ e i d es ja a r s i fZ 7 , d a t h y
Menefez daar, na veel zuklceiens, fw e r v e n s , e n
komt in u itfta an v a n zeer veel ongemak, aan-
Ternate. quam.
In d ie n Menefez , b ly d e w a s , v a n t e
fchapvan k n d e n , n ie t m in d e r v e r b e u g t w a s Garfias
Garfias H e n r ik , d a f h y b y .d e k o m f t v a n z y n e n
Henrik v e r v a n g e r v a n z o g e v a a r ly k e n f t a a t , w a a r
daar over. Wg g ens g e b r e k v a n v o l k , Ie vens -
m id d e le n , en a lle s , ’t g e e n t o t d en o o r lo g
v e r e ifc h t w i e r d , z o la n g aan e en g e w e e i t
w a s , z ie h eenma a l v e r lo f t z a g .
H y g in g h em d an m e t o p e n armen
v e rw e lk om e n 3 e n v e r v a a rd ig d e t e n e e r -
f t e n , n a z y n k o m f t , e n e en w e in i g u it -
ru lle n s m e t z y n v o l k , a lle d e z a a k e n , om
h em ’ t b e f t i e r , e n d e v e f t in g j o v e r t e
g e v e n .
Georgio H e t l ie p e g t e r n o g ru im t o t h e t m id -
Menefez d e n v a n M e i a a n , w a n n e e r Garfias Henrik
aanvaard a]ies aan d en n i e u w e n , en d e rd en L a n d -
üierinel v o o g d , Georgio M e n e fe z in d e r m in n e
o v e r g a f 5 h o ew e l ’e r z e d e r t d e b e ilie r in g
v a n G a r fia s , z o t e z e g g e n , n ie ts t o t v e rd e r
o p b o u w in g aan d e v e i l in g g e d a a n , e n d ie
' | a lz o b y n a in d en z c lv e n fta a t n o g , als h y
1 z e v an d en L a n d v o o g d Brit o n t fa n g tn *517.
h a d , g e b le v e n w a s .
D e Sp aanfe h o o fdm a n , M a r tyn Igna- MattyQ
tiu s K a rkb fe ¡b tep texa z o ha aft g e e n k o n d - Iiarkefe
fc h a p v a n M e n e fe z k o m f t , en la n d in g bicdhcm
' o f h y l ie t h em in d a t g eW e ft v e r w e l - dcvtcdc
k o m e n , z y n d ie n ft a a n b ied en , e n v e r z e -
k e r e n , d a t h y g e n e g e n w a s , m e t h em in
v r ien d feh a p t e le v e n 3 ma ar d a t d e r e d e n ,
w a a r om h y d a t t o t n o g t o e n ie t g ed a an
h a d , alleen d e z e w a s , om d a t h y m e t d en
f t e k e lig e n Ga rfias, d ie h em v e e l ic h a d e
had t o e g e b r a g t , riiet had k ö n n e n o v e r -
e en k om e n . H y h o o p t e d e rh a lv e n , d a t
h e t o n d e r z y n r e g e r in g b e t e r g a a n z o u d e j
w a a r t o e h y a l , w a r in z y n v e rm ö g e n
w a s , w i ld e b y b r e n g e n .
M e n e f e z , d ie reeds k e n n is v an z a a k en Menefez
g e k r e g e n h a d , l ie t h em h e r t e ly k b e d an - antwoord
k e n , e n daar n e v en s z e g g e n , d a t h y d aar daar op*
z e e r w e l m e d e t e v r e d e w a s j ma a r d a t
h y , z o h y d a t w a a r ly k me en d e , dan
v a n W o o n pla a ts m o f t v e r ä n d e r e n , en b y
h em k om e n w o o n e n , e n d a t h em d a a r
a lle e e r e , e n v r ie n d f e h a p ,g e f c h ie d e n z o u .
H y v o e g d e o o k d a a r b y , d a t G a r fia s ,
v o o r z o v e r r e h em b le e k ,* n ie t anders g e d
aan h a d , d an d en la f t v an z y n m e e f te r
t e v o l g e n j n a w e lk e n o o k h y ( M e n e fe z )
g e h o u d e n z o u z y n z i g t e g e d r a g e n , te n
Ware z y in a lk a n d e r , o v e r ’ t o n d e r lin g
g e f c h i l tu f le h e n b e id e d e N a t i e n , nade r
k o n d e n v e r fta an .
Z e d e r t v e r lie p ’ e r n o g e en g e ru im e y d
t y d , m e t b o o d ic h a p p e n o v e r e n w e d e r , tufifchen
w i lle n d e g e e n v a n b e id en v a n h u n r e g t hentot
a f f t a a n , e n y d e r d a t e v e n z e e r v o o r nadcr
z y n m e e f te r b e w a r e n , j a alles ’e r b y o p - J J J E *
z e t t e n , om h e t te n u it e r f t e t e b e fc h e r - meefleis.
m e n 3 m a a r e in d e ly k w ie r d ’e r tu ffc h en
d e tw e e h o o fd e n g o e d g e v o n d e n , o v e r d e
z a a k in g e f c h i l , ie d e r aan z y n h e e r en
m e e f t e r , t e f c h r y v e n , e n d e h a n d e lin g in
In d ie n daar o v e r z o la n g o p t e f c h o r t e n ,
t o t m e n d e r z e lv e r n ad e r la ft d ien aan-
g a a n d e .z o u h e b b e n b e k om e n . D a t z y
o n d e r tu fleh e n als v r ien d e n z am en le v en
e n m a lk an d e ren g e e n fe h a d e ' to e b r e n g e n j
m a a r in te g e n d e e l d e v r e d e e n ru ft w e -
d e r z y d s o p r e g t e ly k b c h e r t ig e n zo u d en .
D u s w a s ’e r d an v o o r d ie n t y d e en Dog
b e fta n d 3 ma ar ’t v e r t r o u w e n g in g z o zonder
v e r r e n i e t , d a t d e h o o fd e n m a lk an d e ren vertrou-
b e z o g t e n , h o e w e l d e om m e g a n g tu fle h e n WCD’
b e id e d e N a t i e n z e e r g em e e n z a am w a s .
D e v o o rn a am fte red en v an m is t ro u w e n
v a n ’ t S p a a n fch o p ’ t P o r tu g e e fc h h o o f d ,
o n t f to n a d a a r u i t , d a t d e K o n in g vari
G i l o l o , d ie n u al e en g e ru im en ty d in d e
b e la n g e n v a n d en K o n in g v a n T id o r e
g e w e e f t , e n o p d e P o r tu g e e z e n , en
T e rn a ta a n e n , v e r b i t t e r t w a s , d en S p a an -
Ic b e n h o o fdm a n v a n t y d t o t ty d e en z e e r
qu ad en in d r u k v a n ’ t g e d r a g d e r P o r tu g
e e z e n ,
t A A
j j ix ; g e e z e n , e n v e r ic h e id e b e \ y y z e n aan d e
h a n d g a f , w a a r u i t in en k la a r b e ip eu ren
k o n , h o e w e in i g d e P o r tu g e e z e n t e v e r -
• s’t fo u w e n w a r e n . /
H i e r b y q u am n o g e en tw e e d e Z a a k ,
d ie ’ e r m e d e n ie t v e e l g o e d s to e d eed.
K D e n o n d c r -K o n in g , K a y t s jili Tar ruwefe,
f to n d n o g le v e n d ig V o o r b o g e n j h o e v e e l
d ie n f t h y v an t y d t o t t y d d e n P o r tu g e e z e n
fedaan h a d , e n h o e m e n aan h em alleen
e t o p b o u w e n v a n d e v e f t in g t o t z o v e r r e ,
a ls m e n d ie n u g e v o rd e rd z a g , v e r p l i c h t
w a s . D a a r t e g e n had h y g e z i e n , m e t
h o e v e e l d r ifc d e P o r tu g e c i c h e L a n d v o o g d
Garfias z y n h u w e l y k m e t d e d o g t e r des
K o n in g s Van T id o r e te g e n g e f ta a n , m e t
h o e v e e l t r o u w lo o s h e i t h y .d a t a fg e b r o -
k e n , e n o p w a t w y z e h y daar n a d e land
en v a n z y n to e k om e n d e n v a d e r , t e g e n
z y n e ig e n v e rd r a g aan , g e h a n d e lt h a d j
e n k e l y k .o m d i t h u w e l y k , b y h em e n d e
K o n in g v a n T id o r e z o z e e r g eW e n f c h t ,
■ om v e r r e t e f to o t e n y z ie h o o k n ie t o n t -
z ie n d e d ie n v o r f t , o n d e r f c h y n v a n h em
la a ffen is in z y n z ie k t e to e t e b r e n g e n y
aan z y n b i t t e r h e i t o p t e o f fe r e n , e n h em
t e v e r g e v e n .
Heithe- D i t f ta k h em z o d a n ig o p d en k r ö p ,
lyke haat dat h y z e d e r t d ie n t y d g e e n g o e d ö ö g ,
van Tar- n ie t a lle e n o p G a r fia s , ma a r z e l f o p de
ruwcI® g e h e e le N a t i e ,h a d 3 e n h o ew e l h y S ta a t -
S - k u n d ig g e n o e g w a s , o m j z o l a n g h y in
geezen. g e e n fta a t w a s v ari h e t t e w r e e k e n , d a a r
n ie ts a f t e läteri b ly k e n 3 Z ö l ie t h y ö fid e r -
tu f le h e n n ie t n a n en h e im e ly k a llen o n -
d ie n f t j e n a lz o o o k h ie r b y d e z e n Spaari-
I ch e n h o o fdm a n j : t e d o en ; . v
Ruit de ; 'H y / ö ia a k tö t ö o k z y n w d r k 3 vari d e
Soldaten S o ld a t e n , z ö w e in i g a ls ’ e r w a r e n (d few y l
tegen hun M e n e f e z 'e r w e in i g v ö n d , e n o p z y n 'la n g -
^ and’ d u r ig e n e n e le n d ig en t o g t ’ e r v e e l , d ö o r
Jp. o n g em a k , v e r lo r e n had ) t e g e n d en n ieu -
k ; £ N. is y
v o o r g e v e n , d a t m e n d e in lan de rs b e le t t e
h u n w a a r e n t o t h u n m e e f te v o o r d e e l t e
v e r k o o p e n , en d a t , als h y n ie t tö e la te n
w i ld e , d a t z y d en m e e f ten p r y s d a a r a f
g e n o t e n , d ä t h y d an t e g e tö ö e t z a g , d a t
z y g e e n e en en N a g e l t e r m a rk t b r e n g e n ,
e n e g t e r d an h e im e ly k d e Nage lfen v e r k
o o p e n zo u d en 3 b u ite r i d a t h y daar d o o r
a l d e P ö r td g e e z e n o ö k t e g e n h em j in d en
b e g in n e Van z y n b e f t i e r in g , o p r o e r ig
m a k en z o u , z o w e g e n s d ie b e p a lin g aan |
d e P o r tu g e e z e n , als aan d e T fe r r ia ta a n en ,
als w e l v o o r n am e ly k , om d a t d ie la a t ftö •
d an w e l o p h o u d e n m o g te r i e e n ig e e e t -
w a areri m e e r te r rtia rkt t e b r e n g e n 3 waai*
d o o r z y n volle n o g mö er o p h em V e rb itt
e r t z o u d e w o rd e n .
.w e n L a n d v o o g d o p t e r u y e n , eri h e n
o n d e r dfe hartd t e fty v e n 3 z o d a n ig d ä t z y
n o g d e b e v e le tt v a n h u n n e n K o n in g r iö g
d ie v a n M e n e fe z , naquaameri.
V o lg e n s u itd r u k k e ly k e n la f t h a d M en e f
e z la te n b e k e n d m a k e n , .d a t z ie h g e en .
P o r tu g e e s m e t :b y z o n d e r e n h a n d e l , ö f
1 in k o o p v a n S p e c e r y e r i, z o u b em o e je n ,
d a t h y . g e n o o d z a a k t - z o u z y n d e fo h ü ld i-
g e n , vplg eris . d en n ie u w * b e k om e n la f t van
• G o a , tje ftra ffe n . D a t ie d e r d e rh a lv e n
w e l t o e z ie n , e n z ie h , v o o r fc h a d e e n f t r ä f
w a g t e n m o f t .
tr a i i <TarrmS)efe n u , d ie n ie t an de rs Z o g t ,
S d i als in t r o e b e l w a t e r t e v i f l e h e n , h f t f t e d e
opentlyk b e z e t t in g t e g e n M e n e fe z n ie t a lle en o p ,
tegen : h em z e e g e n d e , d a t h u n ’ t g r o o t f t e o n -
Menefez. w e r e id g e f c h ie d e , e n d a t men
•h un ,’ t b r o o d m a a r , bn de r ’ s K o n in g s
n a am en v o o r g e g e v e n l a f t , z o g t u i t den
rnorid te n em e n , maar h y f te ld e z i g z e l-
Ven o o k u i td r u k k e ly k daar t e g e n , o n d e r
A l d e z e Z a a ken n i i f te ld e h y * a ls m o - Hitft ook
g e l y k , e n als b y h em v o o r z ie n , aan de Ter-
M en e/ ez V ö o r s daar h y b y z ie h z e lv e n Jag“ nen
w e l w i f t , d a t d e o p r o e r Ae'c P o r tu g e e z e n h c^ op.
v a n h em V ö o f tq ü am , e n d ä t h y a l le e n ,
d o o r z y n v e rm ö g e n o v e r d e in lan de rs j a l
d ie z a a k en d en T e rn a tä n e n z e l f g e r a d e n ,
en g e la f t h a d . Ü i t a l h e t w e l k e l i g t t e
b e g r y p e n i s , h o e h y z i g b y K a r k t f e , t e r
g ü n f t e d e r P o r t u g e e z e n , d r o e g 3 e n h o e
o p r e g t e ly k h y o o k d a a r d e z a a k e n b e *
h an d eld e.
D u s w a s h e t b e g in v a n M e n e fe z r e g e -
r in g g a n fe h riiet v ö o r fp o e d i g , e n d ie
v r e d e h em e e n ig z in s v e r d a g t3 z o d a t h y
g e n o o d z a a k t w a s , n u im m e r s z o w e l ,
als t e v o r e r i , o p z y n h o e d e t e z y u , eri
d e z e n flin g ie n ha r id el v a n d e z y n e n , :d üs
g e f t e r k t d o o r 'Tarrwwefe , m e t g o e d e
ö ö g e n a a r it e z ie n j z o n d e r dait h y in fta a t
w a s om t e b e le t t e n , d a t y d e r z o v e e l
S p e c e r y e n , als c ’ t h em . b e l le fd e , k ö f t .
H y h ie ld d an o p lä n g e r t o t z y r i fc h a d e
w y s t e z v r i i l ie t 'y d e r z y n b e f t d o e n , en
ile ed m e a e z o .
M a a r a l d e z e ü i t e r ly k e b e w e g in g e n Nieuwe
Waren Z ö ras n ie t u itg e b o r f t e n , o f d a a r onluft
g e r a a k t e eeri in w e n d ig W iu r tu f le h e n d en Garcfiaes"
o u d en e n n ie u w e n P o r tu g e e ic h e n L a n d - en Mene-»
v o o g d a a n ’ t v lam m e n , ’t g e e n , h o ew e l fez.
’ t u i t e en g e r in g e z a a k z y n o o r fp ro r ik
n am , n ie t n a lie t v a n d e u ite r f te geV a arly^
k e g e v o lg e n t e z y n .
1 D e o n d e r -K o n ir ig v a tt In d ie r i , Lopes
Sampajo , h a d w e l u i t d r u k k e l y k d o o r
P ie te r Mafcdrenh'äs , MalälcS L a n d v o o g d ,
1 aan M e n e fe x in la f t g e g e v e n , d a t h y ä än
Garfias u i t z y n na am b e v e le n z o ü , z y n t e
r u g - r e iz e d o ö r ; d e ft r a a t v ä n B o r n e o t e
n em e n , om d a t h y o o fd e e ld e , d ä t d e
f t r e e k , h ie r lä n g s g e iio n r en , e en v e e l
k o r t e r r e i z e n a M ä la c c a g e v e n z o u j m a a f
G a r fia s , d ie daar g e e n ¿ in in , e n meei;
lt lf t h a d om t e B a n d a eens aari t e g i e r e n ,
w i f t z o v e e l o n t fc h u ld ig in g e n b y . t e b r e n g
e n , e n d ie z a a k m e t Zo v e e l f c h y n ( dm
z y n e n b y z o n d e r e n h a n d e l in B a n d a m e t zyn