5.3Ö m Ö L U K
lande voor genomen worden ( V welkwy mits
de fölemnelc beloften, by zyn hdnd ende
Zegel beveßigt, niet können gelooven) mag
‘'wwe Majefteit zieh wel vprzekert hot/den,
dat ons nog wille nog magt, mg middelen
van fchepen, gefchut ende ammunitie van
fteit by dezen , van de opregte wkarheiti,
ende van onze fincere intehtiö, daar op de-
zelve-, ende zyn onderzaten, mitigdders de
andere Köningen, Potentaten, Princen,
Republyken, ende Volkeren vafi mögen
Ende wy v&zoeken uwe Majefteit
cor löge, nog niolk, zo van.ons eigene Jan- I ’t z e lfd e dlzo zikerlyk te geloovin, ende
den, als van de Köningen, Potentaten, Yoris, ende onze ondefzaten haare vriOnd-
ende onzi Geallieerden {die ons belooft \fehap^ te Cöntinuereri j ende de Navigatie
bebben hei voorfebreven beftant in alle
poindenc, ende namentlyk in wwe Hoog-
heits onderzaten, ende landen, als ook van
de andere Köningenj Potentaten, Princen,
Republyken, ende Volkeren, zo in
Indien, als alle anderen regard te Confer-
veren) en zullen gebreeken, om uwe Hoog-
heit zyne landen, ende de onderzaten te
afliftereü, defenderen, ende alle ongelyk
te doen repareren : ende alzo H gene van
onzent wegen met Uwe Majefteit gehandeld
is , en voorder gehandeld zal worden, te
doen onderhouden. Wy en willen niet twyf-
felen, ofeenige Minifters, Officieren ende
Creaturen van den voorfebreven Koning
van Spangien j ende Portugaal zullen ar-
beiden, om «we Majefteits onderzaten, als
ook de zyne, mede andere Köningen ,
■Princen, Republyken, ende Volkeren,
een andere inbeeidinge, ende verfiand Van
de voorfebreven onze handeling te doen inplanten'.
maar wy verzekeren uwe Majeende
Cböitnfercie, met
onzen in alle vriendfehap ende opregtigheit
van iyd tot ty’dte vermeerderen. Wy, ende
de onzen, Zullen van gelyke doen, ende-ver-
Wouwen, dat de Altftagtige Godt, die een
Koning der Köningen, ende een kender
der herten oprechtigheit is, uwe Hoogheit
ende ons, te zamentlyk onze onderzaten zetl
in zyn heilige bewaringe hoüden, ende doen
zyn genade in magt ende welvaren ver-
meerderen.
Gef ehr even in ’s Gravenhage in Holland,
den iöden Septembris , in 't
jaar onzes Heeren ende Saligmakers Jezü
Chrifti 1609.
Den j^ßen Mai vond de räad goed,
dat de fchepen de vereenigde Landfehappen,
en Delft, den yßen o f 6den Juny, ’t
eene na Greffic, ’t ander na Patani, ver-
trekken zouden.
V I E R D E H O O F D S T U K .
V An Gaarden eerfie Landvoogd der Moluccos in ’t jaar 1610." Hopman. Schot
verplaatfi die van 't eiland Kajoe op Motir. Moeite der onzen te Greffic met die
van Madura. Van Caarden weder gevangen genomen door de Kaftiliaanen. Hyding
van het twaalf-jarige beftand met Spanjen. En van hun overvallen van den Zeevoogd
Wittert voor Manilha. Modafar, zeven en twintigfie Koning van Temate. Die een
verbond met ons maakt. Een zeer los, en wulps Prins. Vermoord zyn Gemalin. ’/ Geen
hem voor een tyd van 7 ryk.berooft, in ’t jaar 1611. Spyt van Hidajat, en Prins Aali.
Eenige vaftigheden, door de onzen op Gilplo verloren, fegen den geteekenden vrede
aan. Poging van Modafar, om zyn vader te verlojfen in ’t jaar itfi-z. * De Heer Both
in Ternate eerfie algemeene Landvoogd van Indien, en tweede der Moluccos. Zyn
brief aan den Koning van Tidöre., jlanmerkirig 'over dezen brief. Brief des Konings
van Tidore aan Koning Modaiar. Groote toebereidzelen der Kaftiliaanen ten oorlog.
Door een vloot onder Don Jan de Silvia. Both ’s verdrag met de Makjanfe Overheden.
Contraä tujfchen ons en den Koning van Boeton in ’t jaar 1613. gemaakt. Verbond
van den Heer-Roth met Modafar. Gérard Reinft, tweede opper-Landvoogd van
Indien. De Zeevoogd van der Hagen met Pieter van den Broek in Moluccos by
den der den Landvoogd, Laurens Reaal. Verrichting van den laatften aldaar. Joris
van Spilbergen.&Vr. Des zelfs verrichtingen. Laurens Reaal word derde opper-
Landvoogd van Ooft-Indien. Spilbergen V vertrek. Goedeftand der onzen in de Moluccos.
Jacob le Maire, en Willem Schouten hier. Hun vertrek. Dood van Don
Jan de Silva,- en verydeling der vloot. Des Heeren Reaal ’s vertrek uit Ternate.
Vierde Landvoogd der Moluccos, de Heer Frederik Houtman. Modafar let naauwer
op zyn landen in Amboina. Hidajat 's vertrek nä Amboina. Hy wort daar 's Koning ’s
Stadhouder. Rokkent onze Bonagenoten tegen ons op. Waar van hem reden gevordert,
dog noit gegeven word. Hidajat overleden. De wrevel der Temataanen in Amboina
geßraft. Leliato vyfde Stadhouder op Loehoe. Jacob le Febre vyfde Landvoogd der
Moluccos. Nafläufche vloot hier. Leliato 's wrevelmoedigheit, tot feitelykbeden uit-
geberfien. * Bylegging der gefchillen, dog met een valfch hart.
Den
Z A A
yah ' En iß“ Juny in ’t jaar idio .
Caardcö -; Bk ' wierd de Heer Paulus van
f íS . » F -W' CaárdeniúseérfteLandyoogd,
ioogl - en beftierder Van al de Moder
Mo- 3-Ti lúceos , aáñgéftelt, en daar
juccosia over ’t gefchut in de vefting Orangie,
jVia en op al de fchepen, geloft.
Deh 6den quam Hopinan Schot op ae
s S “ Jager weér tér Reede van Ternate, met
verplaatß beriet, dat hy op Batsjan nog een böl-
die van *t werk fíemaakt, en dat hy de inwooriders
S op van het eiland Kajoe, envanGanoe;, o|
Mom. GiWlo’ ’s Suid-einde gelegen ,, duizend
K E N, ¿3^
Manilha, na zyn naam genoemt, te x g
loffen, wierd hy van de Kaftiliaanen, die f unn^
met meer ,dan twaalf fehepen op hem ar- vauen
quamen j verraft. Hy vbgt tegen hen ya* den
, wel1 zeer dapperj maar zy waren hem te 2.ee-
fterk, en namen hem met' zyn febip
Amfterdam , en ’t Jagt de Valk, in welk roor
gevegt hy zelf 00k, ’t leven verloor met Manilha.
de meefte Overheden van de Valk, ten
getale van twee en twintig, üitgenotnen
[ den Schipper ,. Pieter Gerritszoon , en:
'Pieter Bet p H , dog beide, zeer gequet ft;
buiten welk verlies zy nog honderd
twintig mannen verloren, die gevangett
met die twee fehepen na Manilha gevoert
wierden. * Ook was het Jagt de Arend in
de lugt gevlogen j dog het Jagt de
Paauw, en de floej) van ’t fchip Delft,
waren het ontzeilt , zonder dat men nog
regt wift, waar heen zy geftevend. waren,
hoeweimdn1 gifte , dat zy hrt.naar. Patani
gezef liädden. ■ .
zielen fterk, op Mötir gebragt, en dat
eiland daar méde dus verfterkt hád.
■ Den 7^“ vertrok Délft na Patani j
dog *t fchip, de vereenigde Landfehappen,
20Ü nog tien o f twaalf dagen in Ternate
blyven. Het zelve vertrok’ den 18^en qä
Greffic, en zag dyn 24ßcn en zfß“ ’t
fchip Delft nog een groot ftuk weegs
aeterZich'. . r 1 • j
Den zißen July qüam t lchip de
der onien yere.enigde g M l U n W M g
tc Greffic ten ankerj vond er de fchepen Rotter
met die r<3am , en Hoorn, die hen den Hcgteft
ftand der onzen daar, en in Banda,
I Bekent maaktens aangezien de vorft van
Madura de onzen fchimdig behandeld ,
een boot met vólk.ván ’t fchip Hoorn
Zo ftönd het met. onze zäken m de Modaftr
Moliiccps, wanneer de Prins
johger zöon van Koning Sahid, als ze- KODjng
venentwintigfle Koning ■ vap Ternate, Tan Ter-,
nog in dit zelve jaar g i S S pas vyftien n.K.n^
jaren oud (vermits hy in ’t jaar ifP f-
geboren wierd) ingehuldigt, en aan hem
door deh onder-Koning Hidajat het ryk
overgegeven wierd, hoewel zyn vader
nog in ’t leven was, en in de ftad Ma-
nilna gevangen zat.
éénotrien', een man dood geflagen had,
In'onze Commifen, op Greffic zyn-
de, den weg ña de fchepen gevaarlyk)
:maakte. , .
Dien zelven dag verzeilden de drre
' : fchepen van daar , en quamen den iden
Deze vorft maakte ook het eerfte, Of Die een
wel het wezentlykfte verbond met ons,
zo wegens den oorlog tegen de Js.alti-
liaanen, als wel voornamelyk over den
Nagel-handel, en hoewel ’er te.voren al
nu en dan over gehandelt , en v.erdragen
I was, zo Was al het vorige egter, in
1 opzigt van verfcheide omffandigheden,
I hem veel naauwer aan ons bepalende, by
dit verbond geenzins te vergelyken:
aangezien hy zedert dien tydt zieh veel
plegtelylcer verbond die Nagelen aan
1 aeen ander, dan alleen aan ons, tot
vyftig Ryksdaalders de Bahara , te zullen
leveren. „
September voor Bantam. .
In déze zelve maand Julius is de Land- |
V“ . voogd, Paulus van Caarden, zo als hy
S Í ” met het Jagt de Hope van Ternate na )
gevangen Makiaq meende te y a r e n , op den weg
genomen met -dótig mánnen door de Galei der
W ß . Kaftiliaanen andermaal genomen, en op |
zyn oude plaats Gamma Lamma weér
1 w m m r n m ^ dog
rrai"J veel heugelyker die van ’t getroffen
Ä twaalf-jaiig beftand tuffchen ons en de
jatig be- Spaniaards in ’t jaar idop, waar van men
«and met j en September. opiBantam bengt kreeg.
Spangien. I| oe aan^enamen boodfchap dit was^oor'
den Hopman, en onder-Koopmán War-
nar van Borchom met ’t Jagt de Ha-
fewind, men kreeg ’er in de maand
November dezes jaats weär een in..T er-
nate, die vry meerder vqrflagenheit onder
de Holländers, dan dit alles wel
vreuede, veroorzaakte. .
z l quam van Manilha uit de Phdippi-
n a s , e n behelsde het omkomen yan den
Zeevoogd Wittert, en het mislukken van
zyn voornemen aldaar.
Zo als hy doende w a s , om eenige
vaartuigen omtrent een eiland niet ver van
Hy was een jon g , en wulps vorlt, Zeer lo«;
een Madat- o f Amfioen-rooker, van wel. ea * “lps.
keri men in ’t eerft niet veel gbeds fcheeil
te moeten wagten. Een preuve gafhy
van deze zyne onbeteugelde driften m t
möorddadig ombrengen van zyn jonge
Gemalin, een broeders dogter van den
Sengadji, ofte Hertog, van Sabaos,
een magtig Heer op ’t land van Hala- ■
mahera. Deze had hy op een fimpe ver- Ver-
C ed en ’s nagts zelf gekrift, en belaft-ord
hetlykinzee tewerpen, een daad, me
dezen Sengadji zodanig ontftelde^ dat
hy den Temataänen alle vriendfehap
opzegeendc, zich' ^oor hun vvand ver-
klaaiie, en op Gilolo fterfcten liet
maken,