
!&%• M O Ü K S E
1648 o o r en M j a lz o h Y h c ö n o g m e t t e r ty d
e rg en s an de rs t o e z o u n e o d ig h e b b e n ,
w e S d J w e s h a lv e n h e t h em 0 0 k a an g e e n u i t -
v lu g t e n o n t b r a k , om t e t o o n e n , d a t d i t
Woor e e r f t n o g n ie t w e z e n k o n , e n d a t
m e n b e t e r t y d d a a r t o e a fw a g t e n m o e f t }
h o ew e l h y to e n a l h e t v e r r a a d , la n g daar
n a d o o r h em b e g ö n n e n , in z y n h e r t
fm e e d d e , e n a lle e n m a a r n a b e t e r en
g u n f t ig e r g e l e g e n h e i t , om h e t u i t t e
v o e r e n , w a c h t t e .
D i t v e r z o e k w i e r d b y z e k e r e g r o o t e |
v e r g a d e r in g o p L o e h o e d en säte® O f t o b
e r , d a a r Madjira, e n a l d e O r a n g k a ja ’ s
v a n ’s K o n in g s lan d en m e d e t e g e n w o o r -
d i g w a r e n , w e l em f t i g b y d e o n z en
v em i e u w t j d o g in ’ t e e r f t d o o r h em
w e d e r v a n d e h a n d g e w e z e n , als n o g t e
o n t y d ig z y n d e 5 m a a r , z ie n d e , d a t d e
o n z e n o p d i t f t u k b le v e n f ta a n , l ie t h y ,
- o p h u n em f t i g a a n h o u d e n , t o e , d a t m e n
*er n u n ad e r o v e r fp r e k e n z o u , ’ t g e e n
d a a r o p u i t q u am , d a t d e R a a d b e f lo o t ,
d a t m e n v o o r e e r f t Dagga, Madjira ’s
h a lv e n b r o e d e r , n e v e n s Leiiato ’ s z o o n e n ,
Hadji, Labodi, en Baikole, met hunne
huisgezinnen, naar Ternate zou doen
vertrekken} maar de Princen, Abdul,
Bifmol, e n Singafari, z o u d e n h i e r n o g
w a t b l y v e n , om d a t d e K o n in g h u n n e
n a am e n n ie t f t ip t e ly k u i t g e d r u k t h a d , e n
o m d a t z y Madjira t o t R a a d sh e d e n m o e -
f t e n d ie n e n . E e n g r o o t e red en * ma ar
w a a r v a n d e la a t f te d en k n o o p to eh a a ld e .j
a a n g e z ie n w y m e t t e r tyd w e l z ie n z u lle n ,
w a t fc h o o n e n ra ad z y h em g e g e v e n
h e b b e n , en w a a r t o e h y . h e n h i e r z o z e e r
n o g v a n n o o d en h a d .
D o g d e H o l lä n d e r s , als le d e n in d e z e n
R a a d z i t t e n d e , b e w e z e n k l a a r , d a t d e
K o n i n g , a l d e k in d e r e n v a n T e r n a t e o p -
e i f c h e n d e , n iem a n d h a d u i t g e f lo t e n , en
z e a lle in T e m a t e h e b b e n w i ld e } b e h a l-
v e n d a t o o k d e P r in c e n , Abdul en Bifmol,
v e e l t e g e v a a r ly k e w e r k t u ig e n w a r e n , om
la n g e r in A m b o in a t e b l y v e n , . e n z e e r
l i g t , b y Madjira ’s a fw e z e n ( d ie na
T e m a t e m o e f t g a a n , om d en n ie u w e n
K o n i n g t e b e g r o e t e n ) o p L i f l e b a t t a ,
h u n g e b o o r te -p la a t s ', e en a a n h a n g z o u d e n
k ö n n e n k r y g e n , e n z i e h d a n z o 0 0 k
m e e f t e r v a n d ie b r o o d - k am e r m a k e n , u i t
w e l k e m e n h e n da a r n a z o g em a k k e ly k
n ie t z o u k ö n n e n d o e n v e r t r e k k e n .
_ . D u s w ie r d d an 0 0 k ’ t v e r t r e k d e r d r ie
d ndelyk, P r in c e n v a f t g e f t e l t ,d e w e lk e v a n Madjira,
ingexel-■ e n Maynene v an C am b e l lo , v e r g e z e lfc h a p t
fchapvan z o u d e n w o r d e n , om in T e r n a t e r e k e n -
Madjira, fc h ap v a n d e 0p K e l a n g to e g e z e g d e v e r -
g if t e n i s t e k ö n n e n g e v e n . A l le s g in g n u
n o g w e l } d o g Singafari f te ld e w a k k e r
d en b e e f t , w i ld e z ie h n a d i t b e f lu it n ie t
f c h ik k e n , e n m o e f t d ie rh a lv e n m e t a g t
jjJtry g skn e g ten aan b o o r d g e b r a g t w o r d e n ,
gefchiede.
in w e lk e f c h c rm u t z e l io g h y n o g ééta vita- x> ^
g e r v e r lo o r .
sD e z e z e v e n E d e le T em a ta a n e n v e r -
t r o k k e n d e n 14^1» N o v em b e r d e z e s jaars
m e t ’ s K o n in g s C o r a c o r a ’s . Z y w ie rd e n
e en f tu k w e e g s d o o r o n z e K o o p l ie d e n
m e t e en S lo e p d e r E . M a a t f c h a p p y u i t -
g e l e id , q u an tzu is om d a t z y ö n z e n b r i e f
a an d en n ie u w e n K o n in g b y z i e h h a d d e n ,
d o g e ig e n t ly k w a s .h e t , om t e b c l e t t e n ,
d a t Madjira o p d e k le e n e d o rp e n n ie t
I m ö g t a a n g ie re n » om d e a rm e in g e z e t e -
n e n n o g w a t u i t t e m e r g e len . Madjira i n -tj aaf
q u am in ’ t e in d e v a n M e i des ja a r s 1 6 4 9 . 1649.
m e t z y n h a lv e b r o e d e r Dagga , e n m e t
e e n ig e d e r v e r t r o k k e n e E d e l e n , w e é r in
A m b o in a } z o m e n z e i d c , om h u n n e
g o e d e r e n t e h a a le n , e n d an in d i t z e lv e
ja a r n o g w e d e r t e k e e r e n . Z y h a d d en Watleili
d en n ie u w e n e ñ o n e rv a r en K o n in g v e e l gt-nszy
leu g en s w y s g em a a k t , en z e e r quäadaar- den Ko-
d ig d en H e e r L a n d v o o g d de Fläming t e p É f f * '
la fte g e l e g t , d a t h y .’ s K o n in g s la n d e n , | addeD.
e n o n d e rd a an en n a z ie h t r o k , e n , m e t
n am e , , z e v e n d o rp e n o p de_ k u f t^ v a n
H i to e ,.. tu f lc h e n Q e r in . e n H a fo e g e le g e n *
d a t h y 0 0 k d e M o o r e n m e t g e w d d t o t
h e t C h r i f t c n d om d w o n g , e n in ’ t b y z o n -
d e r d a t h y z e s G y z e la a r s v a n W a y iam m a
t e g e n h u n w i l e n d a n k aan d e v e f t in g
V i f t o r i a d a g e ly k s d e ed t e r f c h o o l g a a n .
H ie r om h a d d en z y d en K o n in g g e r a d e n ,
in t y d s daar in t e v o o r z ie n , e n h em t o g
n ie t m e e r , a ls ’ t g e b ie d o v e r z y n é
C h r i f t e n - d o r p e n , t e la t e n , e n aan den-
S t a d h o u d e r , g e l y k a ls b e v o r e n s , w e é r
’t v o l le g e z a g ó y e r ’ s K o n in g s lan d en t e
g e v e n .
D i t w e r k t e z o v e e l u i t , d a t d e K o n in g Die daar
Mandarsjab ( w a t t e g e n -b e r e g t e n h em d e opzeer
o n z e n in T e r n a t e 0 0 k g a v e n ) d en iften ° ars’
M a i e en z e e r t r o t z e n e n fp y t ig e n b r i e f
aan d e n H e e r Fläming f c h r e e f , w a a r in
h y h em z e e r * b a r s y e r w e e t , d a t h y ’ t
v e r b o n d , tu f le h e n K o n in g Hhamza, en
d e n o p p e r - L a n d v o o g d , d en H e e r van
Diemen, in ’ t ja a r id $ 8 . g em a a k t , n ie t
n a q u am , d a t h y d e H e id e n e n o p C e r am ,
t e w e t e n , d ie v a n C ä i b o b o , A m a h e y ,
en M a k a r i k i , C h r if t e n e n g em a a k t h a d ,
n ie t te g e n fta an d e h e t g a n fe h e ilan d C e r am
(a lle en K e f f in g , en W a r o e u itg e zo n d e rd )
h em to e q u am } w e s h a lv e n h y b e g e e r d e ,
d a t m e n a lle s o p d en v o r ig e n v o e t hcr-<
fte lle n , e n g e e n H e id e n e n m e e r t o t h e t
C h r if t e n d om ’d w in g e n z o u . O o k e ifc h té
h y d e v o o rn o em d e d o rp e n o p H i to e
w e é r , en b e la f t t e , d a t m e n die. z e s G y -
zela ars t e n e e r fte n o o k in Madjira ’s h a n -
d en f t e l le n , en ’ t g e z a g o v e r ’s K o n in g s
lan d en v o o r ta a n a lle e n aan z y n e n S t a a -
h o u d e r la ten z o u d e . ’ v Aan den
D u s i c h r e e f d ie K o n in g aan d en A m - Heer de
b o n fe h e n L a n d v o o g d , de Fleming, een
Z A A
JÖ49. m a n ,- n ie t a lle en w e e r g a d e lo o s in z y n e n
« y v e r , e n b e le id , ten d ie n fte d e r E . M a a t -
l c h a p p y , ma ar d ie o o k in o p z i g t v a n d e -
Z en K o n i n g ( d ie h em d o o r o n k u n d e v an
z y n e h o ed a n ig h e d e n n u z o b e je g e n d e )
z o g r o o t v a n v e rd ie n fte n w a s , d a t h y
aan h em , e n z y n t r o u w , a lle e n d e w e i -
f ta n d v a n z y n r y k ( g e l y k w y in ’ t v e r -
■Volg z ie n z u lle n ) f c h u l a i g , en n ie t an-
; d e r s , d an d o o r z y n o n v e rm o e id e z o r g
v o o r h e m , e n z y n R y k , o o r z a a k g ew e e f t
i s , d a t h em e en m e n ig t e w ed e r fp an n e lin -
g e n n ie t v a n z y n T h r o o n , e n K r o o n ,
b e r o o f t h e b b en .
YGeeh M e n m e r k t e t e n e e r fte w e l , u i t w a t
meii om- k o k e r d it q u am , en d a t d ie v o r f t , z y n d e
ilandig w a a r ly k v a n e en g o e d e n e n m ede g a an den
vertoond ^a a r g e en fe h u ld to e h a d } en
/ * d ie rh a lv en o o rd e e ld e m en b e f t h em maar
z e d ig t c t o o n e n , ( g e l y k d e n u v a n
h a a rE d e lh e d e n g o e d g e k e u r d e L a n d v o o g d
van den Bogaarde d e e d ) ;d a t h e t v e rb o n d
©ns in o p z ig t v a n d e H e id e n e n o f h u n n en
G o d s d ie n f t , g a n fe h n i e t , m a a r a lle e n in
o p z ig t v a n d e M o o r e n , b e p a a ld e .
D a a rb e n e v e n to o n d e m e n h em k l a a r ,
d a t d ie d o rp e n b y h em , e n b e v o r en s o o k
_wel b y an de ren g e e i f c h t , a l v a n d e ty d e n
d e r P o r tu g e e z e n o n d e r d e v e f t in g V i f t o r
i a , d ie rh a lv en n o i t o n d e r T e r n a t e , en
a lty d o n d e r o n s , g e f ta a n h a d d e n , b u i t e n
d a t w y h e n nade rh an d o o k m e t h e t
fw a a rd o v e rw o n n e n h a d d en in e en t y d ,
d a t d e T e rn a ta a n ic h e K r o o n n ie t h e t
m in f t e , v a n r e g t o p d ie lan d en t e h e b b e n ,
ger-ept h a d .
I n o p z i g t v a n z y n lan d en o n d e r ’t
g e z a g v a n z y n S ta d h o u d e r v o o r ta a n t e
l a t e n , d eed m en h em k la a r b e g r y p e n ,
d a t d a t g e e n z in s t o t z y n w e l f t a n d , ma ar
t o t v e r d e r f y a n .d ie la n d e n , d ien en z o u ,
d i e , z o d e E . M a a t fc h a p p y d o o r h a r e
w a p e n e n h e t n ie t b e le t h a d , d o o r to e -
d o e n v a n z y n S t a d h o u d e r s , e n h u n n en
a a n h a n g , a l la n g in d e m a g t d e r v r e em -
d e lin g e n z o u d e n g e w e e f t z y n } w a a r u it
d an v o o r h em n ie t anders t e b e flu ite n
v i e l , d an d a t d ie g e n e , d ie h em z u lk e en
ra ad t e g e n d e z o r g ,v a n z y n b e fte n v r ien d
g a v e n , d i t g e e n z in s u i t l ie fd e , o f te n
b e f te n v a n h u n . K o n i n g , m a a r e n k e ly k
u i t e ig e n b e la n g d e e d e n } e n d ä t h y , w i ld e
h y w e l d o e n , z ieh - v o o r ta a n aan d e
l e u g e n a g t ig e b e r ig t e n v a n z u lk e g e z a n t e n
n i e t e c r g ed r a g e n m o e f t , v o o r ;d a t h y
o n z e t e g e n -b e r ig t e n d a a r o p o n t f tn g e n ,
e n d aar t e g e n v e r g e le k e n had.
D e v o r f t , d e z e o o p e n in g v a n z a a k e n ,
z o f t r y d i g m e t h e t b e r ig t d e r z y n e n ,
b e k om e n h e b b e n d e , ,l ie t z ie h w e l e e n ig -
z in s te r n e d e r z e t t e n , d o c h h y b l e e f n o g
a l in d ie g e d a g t e n , d a t w y z y n o n d e r -
d anen in A m b o in a o n d e rd ru k te n } h o ew e l
m e n h em e in d e ly k n o g z o v e r r e b r a g t ,
K E N. 185
d a t h y a an d en L a n c jv o o g d w e d r v o l - *^49»
m a g t , als t e y o r e n b y K o n in g Hhamza
’s t y d , o v e r z y n e lan d en in A m b o in a
g e g e v e n , e n d ie d en , 3den M a i o n d e r -
te e k e n t n ad .
O n d e r tu f lc h e n to o n d e d eH e e r Flamingo
om d en n ie u w e n K o n in g t o g a lle b e d en -
k e l y k g e n o e g e n t e g e v e n , d a t h e t z e e r
v e r r e v a n d a a r w a s , d a t h y ie ts z o u z o e -
k e n n a z ie h t e t r e k k e n j ’ t g e e n t o t d e
r e g t e n des K o n in g s b e h o o r d e ) e n om
d a a r o v e r tu ig e n d e b ly k e n v a n t e g e v e n ,
z o n d h y tw e e S la v e n , d ie o v e r d ie v e r y
v a n H a to e h a h a o p g e z o n d e n w a r e n , aan
’s K o n in g s S ta d h o u d e r } e en z a a k , d ie
n o i t t e v o r e n g e f c h ie d t w a s .
W a n n e e r Madjira d en ¿den S e p t em b e r viaming
m e t Labadi, Leiiato ’s z o o n , e n an d e re toond
T e rn a ta a n ic h e E d e l e n , a an d e h o o fd - zicil in-
v e f t in g b y d en L a n d v o o g d q u am , l ie t y b ij dgB(*
h y h em w e l z e e r fe e f t e ly k d o o r e e n ig e K i n g ;
led en v a n d en R a a d in h a a le n , e n ’ t g e - dog ge-*
ic h u t o n d e r e e n ig e C h a r g e s v a n M u s - voe^'S
k e t t e n v o o r h em lo s ' b r a n d e n } m a a r v e r - j S i r a ;
g a t e g t e r g e e n z in s h em o v e r d ie k la g t e n
t e ip r e k e n , d ie h y v a n h em aan d en
K o n in g g ed a a n h a d . H y ip r a k ’e r n ie t Madjira’s
v e e l t e g e n } d o c h z e i . a lle e n , d a t h y in fyn ant-
p la a ts v a n t e k la g e n j m a a r e en n e t v e r - woor^
h a a l aan d en K o n in g v a n d en fta a t z y n e r
lan d en in A m b o in a g e d a a n , e n b y d ie
g e le g e n h e i t g e z e g t h a d , d a t o p W ä y -
iam m a e e n ig e N a g e lb o om e n om g e h a k t j
d a t o o k v o o r e e n ig e ja r en e e n d e e l M o o r
e n v a n N o e f l ä n i v e i , e n n o g e en v a n
H a t o e h a h a , C h r i f t e n g e w o r d e n , e n d a t
d ie ze$ G y z e la a r s z e d e r t e e n i g e n . t y d , om
d a t z y d e g ew o o n e ly k e M o o r f c h e p le g t e -
ly k h e d e n n ie t o n d e rh ie ld e o ,, b y h e n o o k
v o o r C h r if t e n e n v e r d a g t g e h o ü a e n w a r e n ;
In d ie n d e K o n m g d a t n u v o o r e en k la g t e
o p g e n om e n h a d , d a t h e t b y h em z b n ie t
g e z e g t , n o g g em e in t w a s . O n n o o z c le n
o lo e d ! O o k z e i ’’h y ’ t o t d en H e e r Fläming
, d a t d e K o n in g h e r r ), in o p z ig t
v a n d ie v a n C a i b o b ^ e n A m a h e y , v o l -
f t r e k te n la f t g e g e v e n h a d , om d ie w e ö r
t o t h u n n e n v o r ig e n fta n d t e b r e n g e n , e n 4
d a t o o k h y ,. L a n d v o o g d , ’ t . b e f t ie r o v e r
’s K o n in g s la n d e n , v o lg e n s z y n e n u i t -
d r u k k e ly k e n la ft , z o w e l in z a a k e ü v a n ’ t
g e l o o f , als v a n d e g em e e n e d ie n f t e n ,
v o o r ta a n aan h em ' z o u h e b b en te- la t e n ,
z o n d e r z i e h v e r d e r d a a r m e d e t e b e -
m o e jen .
D i t h'ep w e l w o n d e r ly k t e g e n m a lk an -
d e ren aan . D e K o n in g g a f v o lm a g t aan
Flamingo e n d i t b ew e e s h y k la a r . O o k
g a f h y v o lk om e n la f t aan Madjira o v e r
e en en ’ t z e lv e . D e K o n in g i c h r e e f
aan de Fläming, d a t d e T e rn a ta a n fe h e
E d e le n m a a r m e t Madjira o v e r q u äm e n ,
om h u n n e g o e d e r e n t e h a a le n , e n d an
w e £ r n a T e r n a t e t e k e e r e n . Madjira z e i ,
N e i d a t