B E S C H R Y V I N G d e r .
de Köningen van Boeton-, moeten lyderi.
Het eerfte zullen wy zien als wy van de
2aaken van Macaflar, het laätfte aanj
ftonds als wy-van de Zaaken van Boetonj,;
een ryk, onder Ternate eigentlyk , be-
hoorende, -lpreken.
’t Ko- - W y moeten egter hier by voegenVdàt
ninkryk het in ?t jaar i 6f f onder ’t opper-bevel
Tibore. van ¿en Heer Arnold de Vlaming van Outs-
hoom| en koning Mandarßah, den eferften
January gedurende de Boetonfe beroerten
zecr fchielyk door den onder-zeevoogd
Roos verovert, en, naderhand weder door
de Macaflaren ingenomen, egtér by de
verovering van geheel Macaflar, nevens
verfcheide andere landeny den Koning
van Ternate afgenomen, volgens veVdrag
tufleheri den Heer Speelman, en den Koning
van Macaflar, Haffannoddien, vol-|
gens het i ~jt Artikel van ’t zelve , aan
den , Koning Mandarfjah in ’t jaar 1667
en 1669 weder, gegeven,- en den Ma-
. caflaar ontnomen is.
Eiland g Vcrmits -wy nu zo na by *t eiland Boc-
Boeton. ton zyn 0 dat mede van oude tyden onder
de kroon van Ternate geftaan heeft, zal
’•t niet ongevoeglyk zyn, dat w y nu hier
naar toe övergaan.
De gewoone anker-plaats legt op vier
graaden en 47 minuten Zuider breedtc;
en ’t word beftiert door een Koning, die
’er de Koning van Ternate fielt j maar
die van zyn Grooten, en onderzaten (om
zyne verre afgelegenheid van Ternate)
zomtyds, als hy naar hunnen zin niciTre-
geert, wel eens afgezet, o f uit de wereld
geholpen word.
Afkomft Het oudfte berigt, dat iny van Boeton
dezer voorkomt, is dat die Köningen voorge-
Konin- yen (waar van elders breeder) mede uit
| cn een van de vier Draeken-eieren , door
draak.. eenen Bikoelfjigara omtrent Batsjan gevondény
nevens de Molukze Köningen
gefproten te zyn. -r
Boetons . Het was van ouds, en voör dién tydj
oude Bolio genaamt , dog kreeg toen van ’t
naam* koopen der goederen daar op de markt
door de Ternataanen den naam vanBoen-
tony dat in ’t Temataänfch markt bete-
kent, ’t geen, gemaks halvcn , naderhand
in Boeton verändert is. r:
a Wy. zullen, 00k zien, dat de moeder
yan denT ernätaanfchenKoning Marhhoem,
die in *t. jaar 1465" regeerde , een Boe-
tonfche vrouw geweeft zy.
Wanneer' Dit eiland is by.de onzen al bekent
’t ons geweeft in ’t jaar 160 1 , by de komft
bekent yan JVolfert Hermanffoon , diejdit inde
wierd. maand Janùafy voorby liep, béfchry vende
het zelveyren ’t eiland Cambona, als twee
eilanden, längs welke men over al geruft
Zeilen *kan, hoewel hier en daar digt by
land in de ftraat, o f aan des zelfs Weft-
zyde, anker-grond is, behalven, dat’er
ook pas be-Zuiden des 'zelfs Noord-Öbft-
hoek omtrent zeveri mylen van drié kleine
eilandekens, een droogte van vier tof Droogte
zesyadem, is, en omtrentdés zelfsZuld*
hoék digt aan den wal pas be-Weften
dien hoek een klein n f, dat niet in deoüde
zee-kaart legt, waar op ’t fchip ,hetkaftcel
Batavia, zonder hulp vah de fchuit van
’t fchip Slooten in ’t jaar 1707 Zékerlyk
zoú geraakt, én mogelyk wel gebleveil
hebben j dog men bragt’ér het mét twee
fehuiten afjdat eéne fchuit nterzou goed
gemaakt hebben.
In ’t jaar 1612,' wierd het door deu
Zeeufchen Heer, Apollonius Schot, bezögt,
die toen uit name - der Nedcfl^ialGhe
. Maátícháppy in Decembcr meé deh Kb¿
ning ván .Boeton één verdrag! ,£mgii^j .
en aldaar, alsKoopman, eenen' Gregor tus
Cörneijfzen gelaft héeft'té leggen.f ^
Daar fchynt in dien tyd een ftéenc Vcfiing
vefting van ons gelegt, en daar ria* nÖg^yd°^e
een andere ’er by gevoegt te Zyn’y welke
beide de Heer Pieter,van den Broeke, by
zyne commiflie derwaards nog Vond, dog
die w y in ’t jaar 16 1 S f als verder oqqoq-
dig, verlatcn hebben.
Dit, eiland légt \ y f ó f zes mylen van Boetons
GelebeS j en is naar gifling Noord-Oöft Sr00te>“
en Züid-Weft v y f en twintig en öbit-en la^d.38 S
Weft twaalf mylen in zyne lengte' 'en
breédte beflaandé. Het heeft een ñaaúwé
ftraat, die door Boetons Weft- en door
’t eiland Pangelane, o f Pantsjano ’s Ooft-
zyde gemaakt wörd; waár iii hier en daar
anker-grond is’i dog áán de Óóft-zydc
ganichelyk niet.
Men heeft verfcheide dorpen. op . dit
eiland, welker naamen my onbekentzyn5
alleenlyk weet ik dat aán de Zuid- Welt-
zyde aezes pilánds pas om den hoek de
ftad Boeton öp een noogte le g t, die niet
wel genaakbaar is, alwaar de Koning zyn
hof höud. Hét water loopt hier wel
vyftien voet o f drie vadem op .en af.
Het gänfche land is hoog-land , r zeer
bofchagtig } aan welkers Ooft-kant een
zeer groote baei is, "die gemeenelyk de
dwaal-baei genaamt word. Het vordere kan
men zien in een land-kaartje van Boeton,
in onze befchryving van Banda, pas na
die van Nova Guinea, in’t zeide Hoofd-
ftuk aldaar te viriden.
Wat fpcl zekere Kaytßili Labaitt van
hier die van Amboina in ’t jaar idzo'gegeven
heeft, zullén wy onder'de ftöfte
van Amboina breeder zien.. '.
In ’t jaar KS32, quam hier de Téma-
taanfche VvmsAali^ en iloeg zig hier heder
juift op den zelven tyd, als de Heer
Antoni Caan aan dezen Koiiing, o i aan
dién van JVIacaflar, als 'gezant gezonden ,
éri toen 00k hier was; Die Prins deed
gröote en billyke éiflchen op den Koning
:ä y ,Tan
Moort
der onte
i6íf-
Mandarijah
trouwt
een Boetonfe
PriiieéSi
Veftin*
gen hier
door de
Heerde'
Vlaming
gcbouwt;
Eoning
Ali 1653
Boeton
1655 onder
Mä-
caflar.
van rilacaflir ■, dog zyne fnorkeryen en
eroote dreigementen waren oorzaak, dat
Hy hier in dat zelve jaar door beftel van
dien Koning vergeven wierd,
In 'tjaar t d j f , hadden de Boetonners
de iloutheid van onzen onder bevelhebber
Steven Barentffoon: en drie o f vier Holländers
, dood te flaanj ’t welk door den
bevcl-hcbber Pool. door ’t dooden van
: verfcheide Boetonners, gewroltenis. In
dit zelve jaar is ook de opper-koopman
Hagenaar by dezen Koning geweeft,
gelyk dit in zynen byzonderen tocht
Fol. 7S breeder kan nagezien worden.
In de levens der Köningen vanTernate
zal ons niet alleen blylten, dat Koning
Mandarßah met een Boetonfe Princes,
dogtefrdes Boetonfcn Konings, die voor i
Koning Aali regeerdej in ’t jaar 16 f Z
trouwde 5 maar! dat die Ternataanfcne
Koning, nevens den Heer de Vlaming,
t S f i ook verfcheidemalen op Boeton
geweeft, endat Koning Aali, niet te-
genftaande hy de E. Maatfchappy vry
getröuw geweeft was, fchoon de zyne
hun handen kort te voren met Hollands
bloed bezocdelt hadden , door Koning
Mandarßah i i f 4 af- en de - Hhoekom
Kaytßili Lau, in zyn plaats, aangeftelt
b , Iwaar door hy de E. Maatfchappy veel
moeite, en den Prins Calamatta , zyn
broeder (die gehoopt hadt Koning te
worden) aanleiding g a f, om in ’t jaar
id fy op nieuw-af te vallen.
In dit zelve jaar 16J-4 deed de Heer
de Vlaming hier twee yaftigheden aan den
mond van-de rievicr leggen , de eene
Toetöp Moelut,-dät is, hoad den mond
toe, en de Jndere Djangan Kata, dat isj
‘kiktniet, genaamt, om tegen den Ma-
caflaar,. die zig in ’t jaar i i y j al tegen
ons wapende ,• wat zekerder te zyn.
: In dit zelve jaar wierd Koning Aalrvm
de zynen ook elendig vermöort. - ’
In ’t jaar iS f f , veroverde de Koning
V a n Macaflar ganfeh Boeton, gelyk wy
dat onder dat jaar omftandig in t leven
van Koning Mandarßah verhalen , en
hoewd dät volgens ’t verbond van- t jaar ,
td ö t , door den Heer Pieter de Bitter met 1
den Koning van Macaflar in ’t bywezen
van Koning Mandarßah , ten overftaan
van den Heer Speelman naderhand gemaakt,
al weder onder Ternate behoor-
de övergelcvert te zyn , zo quam daar
egter niet a f, voor dat de Heer * Bitter
ten tWeedemaal id f f op MacaiTar als gezant
verfcheert, op welken tyd die Ko-
ning dit eiland Boeton aan den Komng
van Ternate overgaf. ^ ,
In ’t jaar 1667, maakte deKomhg van
Boeton met de E. Maatfchappy , en in
haar naam, met den Hcer Cornelis Speelman
dit verbond 1
DE Koning van Boeton Laiiimbatta,
en zyne lands-grooten en leden van
Vertohá
van den
Koning1
van Boeton
den raad , ten overßaan van Paducca Siri
Sulthän Mandarfjah, -Koning van Ter-
näte, den 3oftcn Maert tuffchen wel hoog-
gemelden Heer Koning, en de Heeren
Admiraal, enz: van wegen de Generale
Ooft- Indifchje Compagnie p flen naam
van de H o o g e Regering van India bejloteny
en voorgelezen, en by hun Hoogheden wel
en ter degen begrepen, en klaarlyk ver ft aan1,
wezende, hebben ben ten vòllen daar mede
geconfirmeert met ver klar ing zieh daar
aan zonder de allerminfte afwyking te zullen
verbonden houden, voor zoo veel in dezen
niet anders werid befproken, dan dat ’¿r,
ten inzigte van 't gene in eenige Articulen
is, eenige verahdering zal moeten gefchieden $
verniti alhier tot Boeton. van wegen de
Compagnie geen Permanente Refident
bevint j als om dat de gelegenbeid van Boeton
requireert admifiie van deze en gene
trafiquanten, die gewoon zyn herwaarts toe
tevoeren Padi en ryft in Trocquering van
met
d’E.
Maatfchappy
in 'tjaar
1667 g<imaakt.
m Ende is eerftelyk verftaan, dat in dezen
voor een Artikel geinfereert zal worden
’/ Äceoort, tuffchen den Heer Koning vah
Boeton en de Compagnie op den laatfteh
January 166j gemaakt, en befchreven,van
zulften inboud als hier onder vervolgens kah
worden gelezem
Door den inhoud van dit gefchrift Word
een iegelyk bekend gemaakt, hoe dat in den
naam van de Vereenigde Nederlandfche
Ooft-Iödifche Compagnie, m- ordre en
laft van den Edlen Heer , Jönan MaatZui"
ker Gouverneur Generaal,, en de Heeren
Raden van Nederlands India , overeenge-
komen en geaccordeerd is met Padiicca Siri
Sulthän, Koning van Boeton, dat de
zelve op alle de eilanden van de Toecan-
befli ’s, onder zyne gehoorzaamhetd ftaande,
en wyders op Caloepa en WanchiWanchi,
ook voorts alle andere, hop zy genaamt zyn *
j fchoon zy ook onder de Toecanbefli^s niet
gerekent mogten worden, zal doen omvellen 3
i en uitroyen ten overftaan van zulke perfoo-
nen, als de Compagnie daar toe zal hegeereh
/e Committeren, alle Nagel- en Nooteh-»
Mufcaa't-boomen, die men nii al reede weet,
of die men na dezen nog mögt komen te vin-
den, zonder dat ’er een daar op zal mögen
blyven ft aan, ook niet op Pinonco, eenigen
tyd herwaards gereforteert hebbevde onder
de gehoorzaamheit van den Macaflar, en
andere, geregtelyk den Koning van Boeton
toebehoorende, 't geen of onder de Cojnpag-
nie, of wel weder-opder zyne gehoofzaam-
heidna apparentie nh Jlaat overgebragt te
worden , waar voor de Compagnie aan-
neemt en belooft aan welgemeldt Paducca
L % Siri