V Y F D E H O O F D S T ü K.
U fr het getal der. ingehmen fchepen , en den inkoop, blykt de magt dezer Maat-
fchappy,^ Als mede uit andere effe&en in Indien, en hier teLande. Doch niet
minder.!«/* de Landen, by 'haar in Indien verwert, ofbevaaren.i Ah Ternate, Amboina
en Banda.* V Koninkryk van Jakatra. Tayouan. En in Vjaar 1Ö38. De fleden Gale
¿»Baueab, op Ceylon. Trinkenemale, en Nigumbo. Malacca. ‘ Verfcheide andere
ßfjßf1 °P Ceylon, en op de Kuft. De ßeden Koulang, Cranganór, Coetsjien, Cana-
nor, en 'tkomngryk Macaffar. Koophandel der Nederlanders op Java’s Öoftkuft, en
tot Bantam, als mede op Sumatra. Haare veroveringm op Timor, Solor, en opCho-
romandel. Hm koophandel in verfcheide jRyken van Indien.. Met al.het mfeHe Zy
’ en ^e<^en<^aagzen 5 die Indien bevaaren, verre overtreffm. Bewind-
ncbbers van Amfterdam. Buiten - Bewindhebbers te Amftardam zittende. Bewind-
hebbers van Zeeland. Bewindhebbers van Delft. Bewindhebbers van Rotterdam
Opheldering van een fwaangheid wegens de Delftze Bewindhebbers onder de Rotter-
damzegemengt. Bewindhebbers van Hoorn. Bewindhebbers vanEnkhuizem. Ad-
vocaatén der Ooft - Indifche Maatichappy.
Uit het T T 1* ^eze °P8ave 7110 200 veel ryk-
getal der I / geladene en behouden binnen-
ingeko- V —/ gekomene vlooten, te zamen
mene meer dan iyoo fchepen uitmaakende,
en^den ’ 1^*ts§a<^ers u'c- de inkoopspenningen,
inkoop, d°or de Holländers in .Indien by yder
blykt de vloot befteed , en te zamen vry meer
magt der dan drie honderd vyftig* millioenen be-
Happy*'dragende , en die by den uitkoop .nog
v wel ruim eens zoo veel tedoopen, is zeer
klaar ’tgroot vermögen;van deze Maatichappy
, in opzicht van haare geringe
beginzelen ( van tuflehen de zes en zeven
millioenen) af te meeten 3 te meerj, alzoo j
die kleine hoofdibm, wiaar mede zy be- I
gon , in Junii in ’t jaar 1720. tot een
iomme van 1080 ten honderd , en nog
hooger, gerezen is, eh zulks, niet te-
genitaande zy in dat Jaar al ettelyke
ichepen verlooren , en zieh (dat noch
meer yerwondering verdient) genood-1
zaakt gevonden heeft, om zeer fwaare
oorlogskoften zoo op Malabar, als i
voornamelyk op Java , nu eenige jaaren ,
aan een te dragen.
Dit-was een ongemeene ryzing , die J
buiten eenig voorbeeld was , en hoewel
die aääen, byde tyding van de dood van
den opperlanavoogt van Indien, de Heer
Chrißoffel van Swoll, in Julii (daar zy
den 2*“ Junii ’sjaars 171p. nog op po2
waaren) op 866 daalden , zoo was dit
echter van geen zonderlingen duur, ver-
mits c t , i y ’t invallen van een weer-
gadelopze vloot van 80 tonnen gouds en ■
J20Ö0 gülden inkoops, weder aanftonts,
en zoo van tyd tot tyd; al hooger gere-
7 .zeu-zyn.
Aisjnedß Ipdien men hier by nu eens de verdere
«irahdere.yäiie en lofle goederen , die deze Maat-
' effetftoo fchappy zoo in Indien als hier te lande,!
■m iS rw fe t f > S'Bg. opÄ&n » die ¡ ¡ S S S mede I
Lands. nog ',eple millioenen bedragen. Waarby
men dan 00k de fchadp van (zoo verre j
my bejeent is) wel over.de 200 fchepen., !
die zy van tyd tot tyd geleden, enwaar
onder 6 t’huisvaarders, ontrent deKaap,
en 6 uitvaarders' in de baai aan de Kaap,
in ’t jaar 1722. verlooren heeft, aanhaalen
mag, door welk verlies z y , buiten alle
tegenfpraak, van zeer groote voordeelen
I ontzet geweeft ris 3 behalven dat öok het
verkrygen van 1tO£troy , om alleen op
Indien te mögen vaaren , tpt verfcheide
maalen toe», haar ettelyke millioenen ee-
köft h r e f tT ^ ^ &
Hier tegen heeft zy , by tyden van Qor-
log , 00k een groote menigte van gal-
lioenen, ofkraaken, en aridere fchepen
derPortugeezen (die een getal van verre
over de honderd uitmaaken) en 00k
eenige van de Engelfchen, en Franfchen
(aan welke zy 00k wel eenige verlooren
heeft) genomen, dat mede wakker ee-
ftyft heeft.
Maar laat ons van deze aangenaame
befchouwing van haare magtige vlooten,
en zoo rykgeladene kielen , dat kragtig
fteunzel, ja de hartader dezer landen,
eens te lande overftappen , en vooraf in
’t körte (gelyk iwy daar na over yder ver-
overde landvoogdy in ’t byzonaer , en
uitvoerig handelen Zullen) gaan zien,
wat de Holländers in Indien ( ten klaaren D9diniet
bewyze, dat zy ’er zyn geweeft, gelyk f f 1'
zy tot nog toe in ’t volle bezit zyn van Landen,
tgene zy daar_verovert hebben) van de by haar in
Portugeezen van tyd tot tyd met hetIndi“
fwaaad in devuift gewonnen hebben, enofbevS-
hoe magtig, ea ontzagchelyk zy , doorren.
’tdapper en voorzigtig gebruik van hunne
wapenen, niet f alleen voor alle die Inländers
, maau zelfe 00k voor alle Europeers
aldaar, geworden zyn.
De konirig yan Ternate ftont zedert
den I3dea Augufti iypp. hen toe , daar^e
I^."a?delen, alw^ar zy tot den 14^" Maart boina en
1606. bleven , wanneer Pedro tPAcmha Bända.
hen ’er weer uitdreef doch hier af zullen
wy breeder onder de ftoiFe van Ternate
fpreken , en tegenwoordig alleen zeggen,
dat zy ten tyde van koning Amfterdam
(anders Kaytsjili Sibori genaamt) dat ryk,
en dien vorft, overwonnen , en die ko-
ningen zedert zoodanig na hun hand gezet
hebben, dat zy tegenwoordig niets buiten
weten , o f tegen de wil van den Land-
voogt können uitvoeren.
Het eerfte landfehap , dat zy de Portugeezen
afnamen , is de gantfehe landvoogdy
van Amboina geweeft, die hen de
dappere zeevoogt , Steven van der Hagen ,
zonder flag o f ftoot, in ’tjaar iöoy. den
22aei* Februarii aihandig maakte } eene
verovering , waar door Zy meefters van
de kruidnagelen geworden zyn.
- De landvoogdy van Banda hebben zy
in ’tjaar idop., ondetden onderzeevoogt
Simon janfz Hoen , na de fchrikkelyke
moord ontrent den zeevoogt Pieter Wil-
lemfz Ferhoeven , en verfcheide andere,;
op een verraaderlyke wyze gepleegt,
den iodcn Augufti verovert, en toen
met die trouwlooze Bandaneezen wel
een goed verdrag gemaakt, maar 't ge-
duung overtreden daar van is oor2iaak
geweeft, dat zy in ’tjaar iö i f . door
den oppergebieder van Indien, den heer
Gérard Reynfl, en in ’tjaar 1621. den
2j5e? Maart wederom door den heer Jan
Pieterfz Cocn, zoodanig beteugelt Zyn,
dat zy , na menigvuldige verbondbreu-
ken (die wy breeder op zyn plaats aanhaalen)
zieh noit meer in ftaat gevonden
hebben , om iets van gewigt tegen de
Nederlandfche Ooitindiiche Maatfchappy
te ondememen 3 maar genoodzaakt zyn
geweeft 9 om in weerwjl,.Zßlf > zieh
onder haar beftier ftil en gehoorzaam te
dragen. - „ ' r
163p. den Portugeezen aldaar 00k de
fterke ftadt Trinkenemale, en de Ed: heer Trinke-
Direéteur Generaal Philip Eucasz , dennemale
P den Februarii 1640. de ftadt Nemimbo “ ^
- Ondertuflchenmaakten zieh de Nederlanders
'tKonink-' In ’tja ar i6ip., den 3 0 ^Mey, heeft
ryk van zieh die zelve heer Coen , diens dappere
jakatra. cn koene daaden zoo wonderlyk wel met
zyn naam overeenftemmen, met het
fwaard 00k meefter van de ftadt, en
’tkoninkryk Jakatra gemaakt, en aldaar
op des zelfs grond eerltdeyefting geftjgt,
waar op men naderhand die ichoone ftadt
Batavia (dat heerlyk gedenkftuk der
aloude Batavieren) gebouwt heeft.
In den jaare 1624. zyn zy , ten deele
Tayouan»by verwilfeling tegen Pehoe (of de-eilan-
den de Piscadores) ontrent deChineefche
wal gelegen, ten deele by koop, ■ bezit-
ters van Tayouan, of van ’teiland For-
mofa, geworden. ■- '
Defteden De ftadt Gale , op ’teiland Ceylon,
Gale en won Willem Jacobfz Coßer , den 13 e“
Baticalo,. Maart 1638. vande Portugeezen 3 waar
fP y" aan .de Ed: heer Adam Wefierwold, extraordinair
Raad van Indien , den ,i8dcu
April, 00kde ftadtBaticalo, op ’tzelve
eiland gelegen, hegtte.
De Ed: heer Antoni Caan, extraordi-
nair Raad van Indien, ontnam in ’tjaar
den I4d“ Januarii 1641. onder
*t beleid van den Bevelhebber , Minne
Willemfz Caartekoe, en den fergeant Ma- •
joor Joannes LamotiuS) na een Deleg van
vyf maanden , en ria een zeer bloedigen ,
en hardnekkigen- ftorm , meefters v^n ’
’t ontzachlyk Malacca , waar op zy zoo
meenigmaal’ ’t 00g gehad , en zoo me-
nigen vergeeflehen aanflag in ’t werk
geftelt haaaen.
In ’tjaar 1044. heeft de Ed: heer François
Caron^ ordinairRaad van Indien, deVerfcheiftadt
Negumbo, die de Portugeezeh we e r de andere
van ons gewonnen hadden, nerwonnen. Ceylon,
Daar na heeft de Ed: heër Directeur en 0p ¿e
Generaal Gerard Hulft, den iyd« Oétober kuft;
16f f . , de ftadt Calture , en den I2dea
Mey 16f 6. , de heer landvoogt Adriaan
van der Meyden hen de magtige ftadt
Colombo ontwrongen.
Dus wierd 00k Toetecoryn in ’t jaar
i6y8. in Februarii, en den 22ften ’teiland
Manaar door den dapperen held, den heer
Ryklof van Goens, en den 2lftcnJunii 00k
’t magtig koninkryk Jafianapatriam, door
den majoor Jan van der Laan (dien ichrik
derPortugeezen) hen afhandig gemaakt,
die 00k Nagapatnam, een fenoone ftadt
op de kuft van Choromandel, in. Augufti
’sjaars iöy8. by verdrag veroverde.
I Eenige jaaren daar rià met de Portu*
I geèzen , wegens de zaaken van Brazyl,
nog in. grooter ver wy dering, en in vol-
flagen oorlog geraakt zynde , riam de
Nederlandfche Ooftindiiehe Maatichappy
op een veel eerlyker wyze , darf zy in
Brazyl, haar flag zoo wel waar, dat zy
op de Malabaariche kuft buitengemeene
veroveringen op hen verkreeg.
De dappere heer Ryklof van Goens, die _ . g
fchrik van Malabar eri Ceylon, nam 1661.
den ioden December voor de tweedemaal
de ftadt Coulang in. ,.r
Cranganor volgde den i r Jen Januarii .
1662. onder dien zelven velahecr.
In ’t jaar 1663. nämen de onzen d e n ica
8flcn Januarii de fterke ftadt Coetsjien,
onder ’t beleid van dien zelven öpperbe-
velhebber, na een dapperen tegënftand ,
in 3 waar op ’tjaar daar aan in Februariiv-amnAr.
de ftadt Cananor , onder ’t opperbevel
van den Ed: heer Jacob Hußaart 9 extra- ¿jfe
ordinair R.äad van Indien, volgde.
Die van Macàflàr , de moedigfte en’tKónink-
dapperfte onder alle Natien van ’t Ooften1, *7^ Mar
wierden door den heer Comelis Speehitan‘, ca ar*
een man, die weinig zyns gelyk in gaau-
heid van doordringent ve rftan den nog
minder in onbewegelyke dapperheid had ,
tegen alle verwagtmg volflageri overwon-
P p 2 , nen>