Cur Dèùs
vatioap-
•clletur.
' loan. r.
'■ --tfalm.isQ,
j*. B io n y ß i X jA r e o fa g itx
fimilitudincsque diuinortim eins exemplarhïm in le cö-
tincat,adid qüod omrimu pe rat, v ia & o rd in cp ro yirili
parte omnium detradljbne 8c pr^ftantia,om'niumque
caufa afcen.diröus. Itaqiiè in otpnibusPens nofcitur, &
fine.omnibus: feien tiaqiieDeuscognofcitur, & ignora-
tiojie: eftqiic eius & not itia,&ra tio ,& la e n tia ,& radtus,
S i fenfuS, Sc opinio,& vifio» & nomen, & caetpra omnia:
& >neqüeihtelIigitur,‘neqiiêhomin9itür: n o ïfë tiam e f t
alfqüidébrüm'quajlunt , nëc fn quoquam eorum qua:
fqnt, nofcitur : S6in omnibus eft onjnia, atqüé nihil in ‘
quoquam : bmnibusque ex omnib. cognofcitür, & c x
v llarcnemini. Haicenimetiam redtèd eDeödicimus. •
Atqueijs quselunt omnib. laudatur, orönium quorüau-
difördftproportione. Eft etiam rurfu%$iuinaDèi leiend
a k notitia, qu2ighprätiönehaüritur,per cóniundHö-.
nemqfiiementc omnem luperät,qua,ndo mens ipfäa rebus
omnib.abdudläprimurfijdcffideeti^m feiplämdele-
re ns,cüm Iplendidiflimis radijs coniungitur, atq; illin c ,
8c ibiihueftigabili fapientix profun do iliuftratur. Q u in-
etiäm ex «rnnibus» v t dixi,ea cognofccdä eft. M x c e'nim,.
vtfcripta diuina traduntjowwi«?« eUartïféx'y Sc lèmpero-
mniaj compomt, eftque cäulaindiflolubilivcohsereiitia:
8c ordinis omnium : finësqj pfiorüm cun^ftquentium ■
principiisfemperconneidtiE,, & vnam vnitféffi cohjpira-
rationem concfentumq;puleherrime efficit. Verbum autem
Deus cuni laude appefiaturafcriptis diuinisjfion 1b-
lümproptereä qübd§c veibüin fenratfbnem f 8c mente-,
8c laftfendam luppeditet, led etiam q ijbd omnium cau~
faAln lè xquabiiiter’armcipatasJiaheac, quodqne per ö-
mniavackt^)/rri«^eMi,vt fcrip tum e^vsqueaaßnem omnium
8c in primisquöd diuina ratio ad id oniric qubdfimplex
eft,pertineat,fccretaqüe fitab omnibus praeter 'caetera ö-
mnia modo quodäm, quieflèntiam luperat. R a tio hax.
fimplex e ft,& quae vêrèeflfveritas,in qua v t nitida, & äbf
omni êrrore foluta aclibera omnium rerumïèïéntia, diuina
fides, ftabilis eorum qui crediderünt lèdés confifti;,
qua; hps ip lo s in veritate Gollocab, 8c in eis veritätem,e-
iusdem fente’fitiae coniündiione,qua: difluaden non pofi
fit, qnód ij qui cr&diderbnt, limplicem teft'eant veritatis
jfcientiam. Si enim cognirió vim Habet eoniunge,ndi ea
;quöe cogïiofcun t, 8c quäe Iciuntur: ignoratio autem rnu-
tätionislehiper paula e ft, eique qüi ignarus eft>fui diui-
fionis ac dïftradtïbnis*< cërtè eum qui veritati cfedidit.vt
feripta diuina tradunt, nihil abducetaVerä:fideidomdf
in qu äim mob ilis immurabiliSquecoüiun&ibnis habe-,
bit conftantiam. Prpb èenimintelhgitiè benèanimó ei'-
lè conftitutüm, is qui cum veritate coniündtus eft, eriam
lynrnti eum caftigeiit,quali de ftatu diraêiSfs fit. Ignorant
qüidem illi, vtprpb ab ile eft, eum reap le,per veram
fidem ab errprfeabdu^lum e ile : iple aütem certo feit fe
non infimirë , v t illl^a tant, led ab inftäbili mütabilique
in omni g en e r e ,& vatiètate errpris motu, per veritatem,
quae lemper eodem tb o d p ^ h a b e t, liberatum. Sic igitur:
prtecipüidiuin^ lapiëntitèjibftrae duces qüotidie pro Veritate
moriuntur,; teffificäntes-, v tpä r eft,& v erb o 8c re,
veram vnamque Chriftiaftörum difciplinäm acl^ientiä
omnium eile,&fimpliccm maximèj&diüiniflimam: atqueadeololam
hanC vcr%meflè»^v^)0uftpliÉtem'Dci
Icientiam. *
^ V - C A P V T ; V I I I.
D e vU u fiitia,faU {te,re^ in quottiam de
*'iti<xqualitate.
SEd quondam diuip^m veritatem fapiehtiamqift oin*-
nißtpiewüa fupeErprem,etiamvtvim laudant, atque
vtiuftitiam Theologi falutemque earn appellant & re-
dprpptionem: agejhaec quoqüe diuina Uominapfo Virili
pärte eiplicemus. oümmaM quidem diuinitatem ab o^
mnivi fecrëtamwïèjOrnniqüe luperiörernac priftändo-
.rèm^u^quomodöcumqüe'&fit&cögitÉtuf,neihiifem
eorum quiin fik ip tis diuinis ve'riati iunt, ign orare exuti-
mOi Multis enim locis leriptura landta cicöeteftuuue-
tiam vfrtutum doininatum tribuit., Quonipdp igitufö
eamlÈhéologieriam -, vt vim liue virtutfem laîidànt,cùm
ab omniviacvirtütelèçretafit? autqubpadtöineähoc
yirtùtisfiue potentiie noméfiintèlltgerftns î piçamuier-
.gOjDéum eflè Vjm ac pbtentiam,quod vim oranem in le
antè hàbeat & contineat, potentiæque omnis audlorfit,
&omnia yi quæ flédti circumfcribique non poteft, in lu-
ceïn proférât, atque ipfiüs patentia^iue vniuerlàe, fiue v-
niu’scùiüsqçe audtor, infinita^, vraépotentiapræditutfj
noriTolùiilf'quàd vim omném in luçemprp|èfat ■$ lèd e-
tiam quodomnem qüoque vim iplam mültüm luperet,
quodque point etiartir infinite imînitas alias potentiaS
prtètér eas quælu nt, in lucfem profcrre^ née vnquampO“
centj&i nfimtæ>& infinité prolatte in ludhmfê^cdlionem
potentiarum eftedlricis'eius p'otehïiæ, qüæ omnem infi-
nitamfuperat, obtundere polïunt; quod deniquenec
verbis exprimf, nec cognolti, nec cögitäriintelligiue
polfi't eius, quæ Omnibus antecellir,pStentia,quæ fingu-
îari vi) quaprædità ëft,imbecillit;atei'ii.'etiam Corroborât,
oxrrem^que veftigiorum luofum commet acomnino
conïèrtfac , quemàdftiodum etiam in ijs quaëyalcntia
lun^&lub lènluïn caduftt, animaduertimus:: lüipina e-
nim quæ%gülarîïplendore fulgént, ad o|)tufos etiam
alpetftus perueniunc : feruntque magn^âe vehement
tés fonos injures étiam ,qüæ nofi faciiè/lbnoS/ca-
piant , péftétrare. Quod enimmenitùs non audit, id
ire aüris quidqrn ëft : n;éc alpewUs i quod nön ce^
nit omnino. Haècigîtur Déi qu^infinité p%tefttributio
acdiuifio,ad ea^quæ funt.pmniap'eruenitmeçquicquâm
eft in natufa rerüm , qubd vim äli^uäm penîtus haberè
nonpolfit,fedäutintelligendi,autratiöcipa'ndi,autfcn-
tiendi, aut viuendi-, àüt; cohærendi Vim habet: atque e?
tiamiplum, üdi^m»WftyîfÉuteipi:eïïè, vim exiftendi
habet à v i, quæ omnem ellöntiam fuperât. Exeadèm
lùnfaîuinæ virtu tés angélicarum défcrip^Onüm,E abea,
8c exiftentiamimmutabilen>,& qmnes mentis, atqj im*
môrtalcs æternosq; mot9 hâbént : iplàmq-, cbnftantiam
& boni cupiditatem quæ minui non poteft,a vi quæ ïn*
finita bonitate præd.itaéft,accêperurit, cuiùs concelïùac
munere,& ponunt,& hæc lurîl,&fempérëïlè expetunt,
K pofluntcupere femperpofté. 1
Proficifcunturautem 'inéxhauftæ 'virtutis münera ad
bom ines,ad animantiia,4d ea qqæ ftirpibus nïtuntur, ad
omnem dénique nàturat^ hmUsvni^rfitatis'I^uifir-
mâtqueeà quæcomun<5ta & concretä funt ad mutuam
mnicitiam' & locietatém : quæ autem lecrera dïuilaque
funtjVt fintpro;fiïoqqiçq;modo4 tq iié fâ ,^ n o n
confii(à,& non pérroixta : mundi ordînés atquë*déficri-
ptionesinbonoïiïo conferuat : imiporralés aneelicaru
cqniùn^ionuni vMs lalü^&: intégras tuetÂir : cdelo-
rumqueac luminüm, &Âellarum 'naturas^atqüè ordi-
;-nes immutafâles : facit^üe vtpom^ireæternitâs, tem-
ppris^ue conuerliOftes diuidirquüejn prô^lfionibus,
colligitau tcrcü o ca tionib ùs :facit^5 çyis ign is fcllingu i
nô polfir,nec aquæ fluxioneséxhâutiriïaçris^^difiufion^m
déterminât îtérram in nibilo fir mat, yit^esque eiusjïar-
tus infegroseuftodit : mutuum elcmentorum concen-
tum, tçmperatiônemque^ ab omni confuliöne ac d iui-
fionesliberam eonferpat^ ÀnimietiaiTOcorporisque vinculum
contihetjäc ét^um quæ teriae^lèfunditV alendi
crefcendique facilitâtes e x c itâ t, viraque pmniütn'quæ
e^riäin- ^ôgit,tejMi;:: acmWndÂn^Hôlubiiçji^pn-
ftamianïtuëtùr: diuimimque ipfitmftatum donac,%tque
ijs qui ad d iuinum ftatummnsfe'rnntüß-, dat eo perueni-
éndi facultaçem : ninilqué'eft ônmino eorum quæ j^nr,
-ou od i^pn præp o t é ^ igm m omnium Déi vis tüeatur &
é^ntineât.QmôdehimnülIamvinTprqrfushaberjneqrfe
é ft, néque eft aliquj^q 'néqifê eft yllaipcnitus eius emiw
nentiaj|^Jubd-fi-,inquitÊlymas Magus ^.præpotens re-
rüm | fffiium c ftD eu s , qu omod o ^liquidnon pqïïe a
T heôlOgo veftrodicftùr ? Malediélis autertiycxat diuinu
Paulum,qui a it, D e É n lëipfùm negare n onpo fte. %ioc
autem propofiTÔ,peftimefeô, .ne ëtiam àrpeïïtiæ nomin
e me tidendjim pucris ludentibus,præbeam,'quiædi-
" c iâ in aréna conftrlhfia & Ainfirroa çon^r-eueftère,
ftudeâmquehuiüs lôciTh 'èo log i Üêncenriam^ quafi àiiquod
duodiîgnum qupjd^ttinginompoifitTalîequi. I^ègatio
enim fui, eftà veritate prolapfio. Veritas autem eft: 8c i
veritatepiolapfi^çft ab eo quod eft,prolapfio-. Si ergo
verîtàseft i negatio autem veritatis, eft prolapfio ab eô
quod eft : Deus ab eo quod eft,proiabi non poteft : ncqj
ideft, quodnon eft, y t aliquis dicat,ipfum nonpo ffeno
poteft,atque ipfum non cognofcereper priuatibnem no
îeogriofeit V <juod d&m fapiens ifte non intellexefît, irni-
taçuratfiletas vinç^pdi imperitos, qui cùm fæpè aduer-
lârios iudicip fiio imbecillos eflè finxerunt,&cuméisad-
umbrata pugna fortiter dimicânt, aè'raque inani büs pla-
gisaudafter percutiuiitVaduerfarlps fuos le vicilFe aibi-
trantur, fequé prædicant, cumne vires quidem illorum
norint. Nbs autem-qui T h é o lo g i lèntenriïun pro virili
parte inueftigamus, Deumlaudibusafficimus, vtpræ-
potentemyrerum omnium,vtbeatum,ac lolum potente j
vtæternitati in imp erio luod omiânté , v teü qui nullâre
ab ijs quæfiunt prolapfus f i t , aut potius qui ordhia quæ
funt ,^yi efléhtia fuperiore fingularia 8c anticipata ha-
beat : 8t ijs quæ funt oninibui , ^rt & polfint hóé
velillu dlin t fummæ abùnaântiâyirtutis, larga effufio-
nedédit. Iuftitia autem rprfum Deuslau^atur , quod
lua cuique pro dignitate tribuat: quod mo'dum, pub-
chritudiném , ■ ordïnem , orhatum , omuesque di-
ftin(ftioneSî& ordine|.termino, qui verè æquiflimus e ft,
vniciiiquedefiniat: & omnibus fine cuique aéliórtis auctor
fit. Dfliinaenimiuftitia omnjacfilponit,&déterminât:
omniaque non çonfula inter lè,nec permixtacu-
ftodiens-', ijs quæ funt omnibus q u o d cuique accom mo-
datum eft tribuit, pro ea quæ vnufn quodque eorum quç
lunt,attingit,dignitate. Qme fi reétè dicimus,omnes qui
diûinamïuftitiam reprehenduhç , lèmetipfos iniuftitiæ
plané eondemnare ignorant. Aiun t enini in mortalibus
ineflè oporter.e immortalitarem,, in ijs quæ minime per-
fe<fta& abfoluta funt s gerfedionem.: in ijs quæ libero’s
luosappetitus ac motus ha ben t, neceflitatemj quaab a-
lijs moueantur : in ijsquæ commiitantur, eundem fta-
cum : in ijs quæ imbecillia fragil’iaque fijntj v imp eïfe-
6tam : aî.terna.eflè, quæ ad tempüs durant mmmutabilia
& immobilia ea,quænatura mouentur: æternas eflè VO-
1 up rates i -quæ ad tempus d urant, omninoque alia alijs
triDUunt,cü hoeintelligçre deberent I diuinàm iuftitiam
hociplo veram eflè iuftitlamjqifbd füa omnibus & accé -
modata tribuiÉ p ro Çuiùfqi dignitate $ ac vniuseuiùsque’
natii'ramjnlüô órdine viqj çonlèruat. Sed dicet aliquj&ÿ
nbiieflè iuftitiæ & !æqtlitatis, pati lan6tosyiros,fine au-'
xilio amàlis affligh GiiErelpondendum,fî ij qubslàn&os
appellaSjchara habent ea quæ in terra funt,quibus terre-
ni Komines ftu d en t i illos plané amiiflflè diuinum p o rem
: ae néfeio qui lan d i appellenturij, qui inlïmam fa-
ciantijs qüæ verè amahda luhtiatque diuinis rebus,dum
ilia ijs quæftudioeflè non debent neque amarij afi ipfis
non lanélè'poftpcinuntur. Sinéa quæ reliera fimt , amât :
lastari debentij qui aliqua e xpetunt, cùmea quæcüpië-
bant,aflèquuntur. A n nOn’propius acèedunt ad ange-
lic^ virtutes tiAn^ cum nró Virili partëdiuinarum rerüm
cüpfditate dudtijà terrenohim bonorum ftudicTÏecedütj
atque ad hoc fortiter excrcentur in ijspericulis & rhalis
i quæhojjcfti caulàperfenint ? Itaq jh o c verè dîcïpptefti
pqtiüs ëflè'diüinæiuftitiæpropriüm, non d emu lcëre&
di^Qluetevirilémopfimi.cuiusqj afiimum terrënorum
bonqrum largitionibus : nec fi qui-s h o c faé'ërè. çpnetur ÿ
auxilio.præfidioquc delèrtôseflèfineî’e,' lèd confirmarc
eosinpræelaro immutabiliq^ftatuÿeisqUc quiciusmodi
tint,tribuere,pro dignftàte. Hæc etiaïn d iuinaiuftitia,- vc
pkinium falus laudatfcr,qubcf fuaméüiusq^&abâliis Icf-
lutaiii ac liberaiq eflèntiam atque ordïnem conlcruèt!,
atq-, tueatur, cau(aqu,e fit fuæcuiusq; rei a'dtionis. Si qujs
veto falutetnetiàm la u d e t , qüodontniaédctérioribus
conlèrüandp lib erët& ë rip iat : hune èciam nos lküdato-
remmultipficisvanæque'iàlü’tis prob(aBimus : petémüs-
que Vfhanc&primam omnium falutem ftatuat,'eâ,quæ
na ou in ia t^ tu r , v rn ec in ie m utentur, riëclècum dif-
cordent,necin deterius peiusqüe ver^antur: &oiuriîa 1^;
n^inirniçitijs 8C b ello^fuIS qiùcque ratipnib üs défet ip tà,~
Redcptio.
Cor.u
Vfalfft lé.
F
W m
Sapient, t.
Vhil 2.
Inzquaiicuftodit:
omnemque inaeqüälitatem, & alienam aiftib-
nemex omnium finibus extermiriat:: &fiiumcuiusque
mo,düm i|a cönftituit, vt in cp^träria neque mutati pöl-
fin|., neqjtransferri.
Nec Verb hanefalutem'extra inftitutum |acrs Thep-
logisläudäueiit i qubdeä quS funt omnia pro lüa cqn-
feruatrice omnium benignitate a bohpfum l^orurfi ä-
milfioneredim^» quätenus vniuseuiusque eorumgü*
feruan tur.natura fert.Itaqüe redemptionem earn Tlico-
logi appellät, quätenus ea quae vere fünt in nihilüiTi reeb
derenon patitur: & quätenusfi quid in errorem lapfum
fit,& ab ördine deflexeritjdiminuciöncmqi cumuli bo-
nörüm lüprum fenferit: id etiama detrimento,abimbe-
eillitate,ä priuatiohe ledimitjidqüoddeeftfupplensipa-
ternoque ftudio imbecillitaternfirmans, & a malo exci-
tans ,< aut potius in bono Conftituens, quodque bfi»nüm
effluxeratrelatcicns,quod ineo inordinatgrü erat &de-
fprme , difpöneüs&ornansjitaytintegrüm ablbluat,&
ab omni labe liberum dimittat; Sed de bis quidem di-
€tum eft, a,ede iuftitia, qua: omhium aeqüalitamm dime-
titiir,& definit, omnemque inaequalitatem qua: apriua-
tipne ajquälitatis fingulorum fumitur,exterminat. In«e-
qualitatem ^iim li qUis acdpiat.&interpreteturdilfe-
renria^ j.quibus res omnesinter le diftinguanrur: huius
; etiampuftos &^onferuatrix.eftiiiftitia,cumomiiiain o-
I mmbus permixtaconfundi minime patiatur, led, ea quae
fiintdmniavniiiseuiusque lpeciei i,in quo natura ea ejfle
|voluit)Cüfto,diat. i; 0
C A P v f # Ü X ; I
b em :dgho,päfuo: eodem,alio:fifnili, dißippiii :ß&i
tw,motü I aqualitate.
9 VoNiÄMautem magnum 8c paruum omnium aü-- 5
«ftori tribuitur,idemque & a jiü d , fimile, diflimile, /+(J. ’
ftatit^& motus: age haecetiam diuinorüm- nominumfi- i-Reg- tp.
gna,qu£e nobis daraerunt,videämüs: Magnüs quidem . ,G
Deus in feriptis diuinis laudatur ; & in magnitudinc, &
aura tenui,qüe diüiriam declarat parüitatem.Idem quo-
■ que vtm nili o lre ri• ptorum diui• no- rru m li oco i t.Cor.izA , Tu autem tdem\iGen
ipf^es: dcalmsacdiuerfus, vt cummultarum figurarum^.p^/.tfj
acformarum a leriptura fingitar : 8c firriilisi vt'limiliürri wßfi4*- 1
facfimilitudinisconditör: &diffimilisommbus j vtxui
| nonfitfimilis i ftanis etiam & immobilis, ledensque in sapr
leculum: ac inobiliSiVt perpmhiäpenetrans: omniaque MaUchA
alia diuiriäcnömina j qüÄidemquödh^cefficiiintj & d 3>Reg- rp;l
j leript is diüinislaudantur. .
A cm a gn u^ u id em D eü sd ic itü fjtu rn e x lu äm ä gn i-I ,
tiidinc j qnjefe 8c cüm bmnibu^qüx magna liin t, com- j eus c“ t
municat^c per omnem magnitudinem diffimdifc atque maenus
e x len d it: löcüm draiiem cöntlnet;j- dmneni iiumeruni
luperatipninem infinitatem dranfilit: tum ex fiinima v-ij
adtionisqüe magnitudmejae müneribüSi quaiiplb qüafi
^ r ite manärit, qüatenus eum omnibqs infinita profiifi-
onecömmunicafa, tamehiiitegramahent ieandetnque
habent multitudiniseXuperandäm, riec cöm'munioni-
busminuuntur ,ie d pdtiüs etiam redundant, & luperat.
Magriitiidp liarc tum itifinitäeft^tüm qüantitate vacat,
tum nume ro : ätq; feadem eft pr«ftäntia,qu® ex ablbluta
ac praeter modünl eXterita; natuta magnitüdinjs qua:
comprehfendiriori poteft, luinitür. *W
Patüümäutem^,Vel n ün u tümadtenüe,iriepdidtüf j j
id quod ad orhne'm üiolem intetualliim^ue äb c ed it: &
quodDer omnia libere gräditür; A tque etiam quod par-
u'üfn eft,caulä eft omnium,' elempn'ti vim pbtineris: nus-
quam enim pätui förmarri no it cbrnmuriiCatäm inüe-
nies. .Sic ergo in D e o pärui np’meii accipicndum e f t ,v t
qu od in om n i a ^ pe rb m nialiBere gradiätür, efficäx fit,
periingat vs^Mä,iüifioneanimA^0rpotisrci)mpdguqü6q3
&-medulldrÜ) 8c dilcernat intS:ion‘e s& cogitationes e b r f;
conjpe^i «to.Parüu hoc.quatitatis &quaJitatis eftexpeis,
inui'6lu,irift|ütu,irttetmilXatü:pmniäcoprehedit, cuipsu
Cop teile di no po flit.Id g v. qq ö d g te r n fi eft, 1 u p eribre mo
...... . f f f „ ' j ____________d.qqudm
Quid di-
catur in
Deo paruum
, vel
minutum
ac tenue.
Hefa*, j