
S.lujhnt Martyr is & i’fytlojopht
rafle in terra,in coelo,&inhomine,çonrtat. Htfrum enirm
etiam ipeciesefle ce’niet.< Q^ontam eriipi Mpfes ita'ict-fc
pfittl» principefecit Dmcaduni & tmvti&demdfc W an hed it
quæ fequun'tur>Ten7t<i«r«» non tmtebalUr&mom'pofita er at:
exiftimauit hant quidem de qua d ixit > Teifm&utemerat,
d iâ am eflè terram qtiâî antciedÇiçpt, qudd M b& s dixiflèt^;
Terr*autem noneraiafteftiMisjiecconipofita : earn autem de
qua ait,fecit Deus ctfh(iHt?terra>>iiea.m ab eo dicipütauit.que'
ad Ipetiem ahteccdehtëmità fadacflfcl a D e o > v t fenfus
ïtlóueat» Eodëlhque mödö dëçëeloqrioâ.ôriuùl çftjilîtid.
ó uidenij ëcel um quqd eftèdùméft exiftiihàüiielfèid qùrili?
fa d u illïu b ierifîrihcâdit î alreru'm àütèrhelïè quodihtelhV
gentiâ&ratiorie cô'mgrehenditur, de qù ô prophète àit>
dédit, D e h p -
mittettóatbéödemOTbdöiqui^pritoüm qùidem verb! ho-
iïiïhis mentiorièmTacît Mbles»demde mùltis quæeonditâ
funteXpo^^tisJdeh pnu 'niSepa lW ^ d id erlthis lyerbisfTe-
ïitq y f'Iiïu s hôtnintôt » fito p ïp à terra l im : cum quidem
hominem qui pïiô relo to n ôm in à tu s eft I ei qui or,tus
îp ed em p h o re rA 'e ffe^m eflèiudîcauit.Àtqüe etiamHo-
ftierusex terra fidum eflè homineni cum ex veteri diuïna-’
'quèhiftória cogno uiflèt?in qùahæcfcrjpta ixinf:1Teira‘et& '
in térram reuertêris, inammumHedoriscorpus mùtam ter-
ram nominat. In Achillem enim qui part mórteiri Hëdo^N
ris cadaucrtrahebàt, hæc dixit, .* ;
Mutùrn riamquefolùm deturpatpercituijra.
Etrurfiisalio quodam lo co inMérielaumdieehVém apjid i
ebsquinonæquis animis Hedbris àd fingûlate çertameri
proupeationem àcceperànt, _ I
Sedvçs terra quidehicunfttfqâi éjiis & vnddt .3
nimia iracu ndia ill citât us eft,eos in antiquàrn prio renique i
ex terra e f fé d iô nM d i^ r à e n s . Hæc'cum exantiqüishi-;
ftoriTs hàûfîfteht MoinèryS & Plato in Iibjtis luis icripiè-
rùnti Vritfiè eriim alïundePlàtb currum Vokritëm Io-
ueïhagbr^ihcoeîo'didicit, & ait^ niflexprdphetarumhP.
ftoriisqùasèuoluerit?Intellexit.n.efprop:het£éVerbisquæ;
de Gherûbiraka feripta flint, Et Dominigloria ex domo exiuit#
veniiqueio C b ^ â b im ifl^ fm n t f y ^ b o ^ i^ e n ^ fu a S y & r o û ï
forum cèhmbantiDomimqueDei ifraél m etun coelo mjidebatgtp-J
rk.H in c profedusPlato ille magna eu m fidütia clima t his I
verbis:Magnus ergo in coelô iu piter èurrum v o lah te tó n -
citans'^ àliô qu ià q u o alio'niflàMöièpröplïetis hæc cùm
didicïflèélktëris rnandàuitfVndeporro occafîonearrcpra
inigheaedaYn eflèntiài)eum effe dixit ? honhedterfia 0 '
'gnorumhiftória?ihquarcriptuni eft,Nê»»c injpiritu Domi-
nus.&poïijpiritum céncufwinohne in concufioneDo»untu,&coh-
eufionem ignisfequïttir ? notitie in igné D ontïn us, drpôsi ignétn tenuis
aura fonus î S e d h ic qùfdempcr apagogptt çum m ulfa
contempjatione piisheceflàriô cognrMcendà & ih te liig^
da flupt. Plato autem cum eadem verba Üoh cùm eaqua
debuit cogtutione accepiflèt, ittîgneaelIè'ntia^Dehm éfle
fcrip fit.Q ijód flqu isetiam de mun e requ p dèdoe lo à Dep
in ian d p sh om in e sdelapfumeft, quodSpiritum iaridumi
ià ç ro ^ ^ ^ ro p h d à ïïô 'm fn ^ r ,a liq u i( i' àçcnratré Veliteo-,
gnofcerc -, ipïiim à Platon'pin libro qUem Menenem in- ■
icripfit,alio nomine celebrâtuminuenictCCuineriim^ve-i
rere tu rp eidonum & munu.s Spiritum ïà h d u ’m“nomina--
xé»nç Græcorum hp’ftisiprôp!hetarum difciplïnaVn d o d r i-
namqübfe quens,'vîdéretur5 id-qüidemè Coelôà Depdbla-
bi fatetur, non tarnen Spiritùm randum',ièd Virtutem flbi
appellàhdumcenfliin Sicenimciim MeftoUeindifeuta-
tioncqûàràderecordatîô'nèinftituit^ ported«Jikmmuhj
ta pdmiïrti de vitîute diflerüit k c rogaUit , vtrutii tandem
Virtus dbceri poflîr, annohpoflit-, le d e’xercitâri onecomparèmr:
an.nèqueexereitaüone,n e cd o d rinaComparethr,|
j r nJat^ f^ nBeneretur bb'minib'üSiaut àliqûa alia ratmne:
iûodo in qû ini ha'cdiipùtatipne r ed è & qtiaefluimus^ditr
ib u . confii màntî fi c etiam ipiè viram a t que eandemvirtu
’’tütèrn nôminans, earn ih virtüVes quatuor diuidi tradit,cü
.liol) et Spiritus ia n d l mehtione tn viqiiam fa ce rç ,& tarnen
pfer allegoriam, ô b föüïëWe ta quæ à prophetis de Spiritu
m o d o d id a fim^âpêrteéhunciaret. Sic enirn ’inextréma
'difputationequim cum Menone habui^fcnlfit", E x hac
igitür ratione ebnftÿrj Menon, d iuinpconcefltracmuuere
inéflèvir tu ou feu n qu c infit. T üin verb planèlioc
itt ty li^m ü S j’qubham niodo virtus àd hoinines veniat,cü
Pe^ 'S S ^ ^ iTlur quîEl'ère i'quidn^mfîbyirtus.
V idèlis, v t tóunus qu ó dè c à lôd e la b itû r ', .jirtutem fofum
WominatJà’mVerôquærendum'eflèexiftimatjVtrùmillud
'ipflim, virtutis,an aliquo alio nomine appellaridecéatiq»
verercturjne'plaûèSpiritamiahddmnomfnaretjatqueita
prophetarum tenéret difl:ipiiham''; , Vn'deiaUtcm d o d u s
PlatOjtcmpus cum ccelo o ituïn elle cognouit ^ ? ’ Siceni'm
fcripfit T eiri^us ergo Cum coelo ort’um e fty yt cùm fimul
ortaeflehtjflmùl etiamihtenrénVi'fi modbeorum fiat di£-
^jl|do.hônhe hb.c'à diuina.Mofishiftôrià didicit) Intelle-*
x k enirn temporiTortum à'diebùs^niénfibus,&annisprin-
^ ^ ^ ^ ^dwp pfitip nis àccépifle. Tanquam igitur primus
dies qui ppftyoelum ortuseft^ h iu e r fi temporis prindpifi
à ït u 1 i flèrifSic e n i m M oiés (ci^ litŸ In p rin cip io^ itïieu s'cie-
^«Mr^^mrdeihideadeiàbæcadi^
'quaflà parte PlatO'totum tempus fignificans,dièm tempus
tfôminët,nè vidieatur, fi dieifta'mipentiôWemdc^r^apud
Athenie^ès accüiàndus y v t qui, omnieX parte Mofis ïe-
quereturlèhtentiam-. Vnde porröetiam 'de coeli'diiïblu-
tio fteacèeptaienten tia,itâidipfît?an ho iUcü^^^
a iacris‘prophætis didiçiflét,atque hoc modó ab eis d id un i
eflè exiftiVnalïèt ? Qirbd fi quïs etiam ftâtuamm rationem
exquiia t , vnde d u d i& im p u lfi prirhijifiquidéosveftros
|ab n catiiun t,éos hômînum foiSnas habèrecognoùerunt,
ho c e tiam eos à diuih a hiftorià acdpiflè,ïhuéniet. C ùm e -
nimàpu’dMo fetî d xp eip c r ibn a Êôç fliÉptum fâjfdfyumus
bominetn adimagtnem tiojlràm& ßfniliiudinetn., quafi ïtà 'd id i
fint homiôe| forma Deoe fle fihiijes, fie deos fliosfabrica-
'ricoeperuntÿquod resfimilesex fîm iliiè efficcre pùtarcnc.
(^tforfum hæcuunCjGentes^cdnimemorandà cenfiii i v t
ih tellîga t is v e ràm r elig i oh em n on p ö flè àb iis difci'&per-'
• d pi,qu i ne de iis q b id em , quorum cauià.eis quialieni à re^
digione vera flin t, äd^rn i ration eki fu i ex cita ruhVip rOp riè à -
liquid icribere potuerunt, iéd tan tu m per quan-dam illàm
^dj^oriarö & ôbfcuritateni a Mo iè 'cæteriique ’prophétis
in flùis hjftoriisénunciarunr. 'C^uare Â’u n ç tempus
eftiTos,Getes/>quibus fidcs fa d a fit hiftoriis hominuin,qui
a tèhgionj^iq ftra àb hôrfe n ty •Moièhcæterofqucpfophè"
tas mqlro antiquioresefle iis "omnibus qù iäpu<d Vös iapi1
yéteri maiôhim veftrorum eftore d î t
ceàb’të'^ôc légérè'dkïfnas ptophetarum hiftorias, Sc exeis
y’^ ^ re^g^nem cqg'n'ofl:ere , quæquidém’nbn veibd^û
vobis technas fraudes enun'cïat, nec àccommodatis ad
perfiiàdeTtïdum^de'm'que :^cien‘d im verbis vtunturj ('hoc
^Hi” 1 ePrûm eft prqpriûmV^üivientateiii clàïn toïlerevO^
lu ^ ;) ^f^pli^fer^'uælïbethoraihà’Scÿérbââdihib’èlnt»
eaqife ^ôbis pôlik:e'ntur& denunciaht'iquæSpiritüsfàn--
d u s fiioein eo's lapfti eôs qui véram’ftlïgi'ohérn völüftt di-
#5 re ip e r eosdocere ac profitèri vôlÜit.O mnie'rg’opüdore
'd’épbfitp Vétçfiq-, hôminum errorCiVerborumque tnàgni-
fiéentiu flipërftitiofaabiedàjqua vos omnetfi përfruehdà-
turn v o l uptatù m abundantiâm habere eXiftimads, eaquæ
vomsvtfliàialutariaquè^^ > tehete» Nequ e en im y o s
mâloribus veftris nulle merebimini,fi in fentennâ
qüæill oru >b|rrori contraria fit,deduchyeJiitis:quôs verifi-
r î - i n ^ r i s ièran^ poenitentiâm agentes dolere.
Q m ii poflent illihc vobis quæ poft vit® huius extremum
I diemflbi acciderunt , e xppnere, p ro fed b qüantisàmalis
vos liberatos v elint, cognofceretis. Nu n c yé rb cùm fieri
difcâtis.velab iisqui
ad quos venit5. H^c mea qiiidem fenfpriri/a j taneum v°b is crit deinceps,depofito maiorum véftrprum
P^dphetisde Spiriwi iàttdo cùm Platoac^epiflqt ad^ir- p landorum hominum vaticinatipnibus , protutis
nojnèn videtuf trànftuliflè V r e lb m f a rm r s y F o iq u e verfan,non o rationisfplendorem ab eis poftupropheEreVnum
tu n d e^ q ireS p ir itn ^ in
------------------ -----!-------- S“ 1 'mnm m t p p y y Spiritus gionis noftræ-pofitiÉ funt )& a b i l li s c a d i4 re,qttæYobiS|
Oratio taräinetica: ad'üentcs.
vitam pariant ièmpiternam.Q iii enim fruftia philofö ph%
nomen calumniantur,nihil fcirè dpcénturiid quo d etiam
ipfiinuiti fateri coguntur. Itaqj nonfolbto iiitèr fedifere-
patit ied fuasetiaipalias aliter eXpiicàut exponuntqv fen-
tentias. Q uod-fi veri inuentio apud ebs tft philofophiæ
definitio : qù omod b ij quiv e ra cogn itib n e& fc ïen tia præ-
diti n onfunr, d igni fuit philofophiæ nominè? S ièhim S o crates
is qui ap u dvospmnium ïapiçtiiîîmus eftiudicatus,
cui etiam o ra culum,v tvos quoqvfèfàtemini.teftimonium
dicit his Verbis, Virorum om niurii Socrates fapkntiflimus,
nihilfcire fe profitetur : q u o n am p ad o i j qui éüm fequuti
funt,ea étiam quæin ccelis flint tenere feproficentür ? So-v
crates énim ob earn cauiam fapieUtern fe iudicatùm eflè
afleruit, qubdcùm cæterihomineshd'cfibifumerencJ:ea
feire ié , quîè ignoraren't,-ipfib nihilfcire hon dnbuetprofir
teri.Siquidem hâèc dixit, V id eor ergtJhoc quidetrihaepar
ua re eflé fiipièhtiôr, qu od quæ non.fci^, ea me feire non
arbitrer.l^emoautemexiftimerdiffimulatiQhéignoratio-
nem flbi vendieare &flumere'Sq,ératerii, qüod fæpein fer-]
mpnibus h o c fâterè folitus fît. Extremum enim verb,iim
d efenfiohis,quacùminçarceremabiret,vfuseft,eumftu-
dio aeverèpro fited ignorationem indicat. Verbàenim
eius hæc fiiht,fèd tempu fe ft, iâmhinc abire me y t môriar.
vos y t vitam agatis. Vtri autemnoftrum ad'meliota veniâtJ
quæ exebdem faxo manarant, quæ cbm magnaviaquarü
exundarèntiin eis iliam ablui Iblitam narrabant, > & cuin
ftolam iterum fumj»fiiTêt | in ïntimam bafllicté domum,'
quæ;ex e o demiax o e m i n e re tifê rc cipere, atque media d o mo
in excelfo loliô ièdentem,ita oraculâédere.Fîuius pot
rpSibyliæ cum pleriquealij hiftoripgraphi m entionemfe-
ceruntjtum P lato inPhædro.Videtur autem mihi Plato cü
huius oraçülàlegi flefjfeos qui oracula ederent,diuinis afti-
cerc honoribus. y id eb a t enim eaquæ olim àb eaplædida
cflènt,re complerï : obeam que cauiarn cum admirâtioné
in M epone eos qui oraculâ edebant,;laudatis, fcripfit his
v erbif;^edèigiturdiuihos,appélkbimus&éôs,quosora-
eulaedere mododicebamus^,& y^tesi&omnespoetasmec
mirlds qüam hos,illps qui renlp.adminiftrapc&diùinôs&
peîmotosæflèdicéiiîus,cùm fintaffl^ci occupatique àD eo
quoniam de multis m agqifque rebus diflêrentes in eis ve-
ruhi âflequébantur, neçquicquam eorum quædicunt,fci-
.erftia'comprehenflim habebât: quæ cuçn aicére.tjdlanè a-
perteq; ôrâculaSibyllçirffel]igebat.Hæc enim hon vt poé-
•tæ fic.pofteaqüaniverfiis ftirip{êrat,corrigendi'poteftâterü
habuit, & pé'rpoliendi propterveriuumf ùbtilifàtem &ac-
curattónem iièd ip fo afflàtus permötipniiq; tempore yati-
rcinâtiqnes explèbat; cumaptem afflatüs defînebàt,yna,et-
iameo rum quædidaerant,eam deficiebat memoria. Hæc
n emin emn ifrP eumfc itea rb itro r. À cS pcrate s :quidem ;igkurcaufaeft,curnohihomnibusSibyllæçarminib.mo-
poftrema hae voce mifla ih Ariopâgo, ih (arcbMro^fp^i^li,piédci^} ferUentur.Ipfi enim in oppido illo cum éflèmus
d u s eft,cùm D e o vni remm qpæ nobis incertæ fuqrdtièn-^corapérimus ex iis quiduces funtviarüm, qu i etiàm nobis
tiam tribueret.Ij auceni qui eum confecuti funt,éiim neea ■ Ibca jiÿqa ibu sP ra cu la ed eb a t, cômmonftrarunt, & v a s
qiiidem qu ç in terra verfantuf,cogrtitahaberepoifint,?cce- j qu odd am ex çre fadum,in quodiTaeius aflèfuaridicebat.
leftesres quafi viderint, fçientia iè comprehendiflèprofi- j Narrabant autem prêter 6'ipnia qüæexpélnebatit,?ho cet-
tentur. Aciftotelesenim, tanquâm acrius qüàm P làto res iiam q k o d â màioribûsaccepifleht,eos quipraculàexcipè-
coeleftes viderit, n b h v tP là to , inignea eflèntià Deum çflè jrent,qubdferè ignàneflënt,mùltiàinlocisà modotifm fub
dicitjifle etiam ipièait, (ed inætheüéo quinto eleméto eum j
eflè çenfuit :''& qui de his.fibi credi proptef orationis nito-
rem & probabilïtatém æquum'cèn^Bat , cùm necEùnpi
naturam q u iin Cha lçide eft, feiçntia Comprehendere poi-i
ièt,.magnaignqminià&dedécore offenfus cxce ilitè vità.
Nemo igitur eorum qui mentis fuæ flint,antiquiorèm ducat
falu te fîuà iftbrum e lo q u en tiam jied véte r iilii hiftoriæ
parens,auribus ceraobArüdis, fuaue ex Sirenum ipiatum
cantuhaféênsdetrimentumfugiat. Homihes ehim’qd ô s
dixi eloquentiam nîtoreinqde^bratiônis quafi efea^n fi^ik
lecebramquandamproponcntesfmulro's à r ed a yèraqué
religio ne abducere ihftkuerunt. eius qùi prim o slïom in el
deorum multifudinem do cerè auflis e f t , jm ita tfonB qui-
bus né aflèntiamini &pàrea,tis, pqftulo ^ ièd’Vt fandomm
virorumprophçtiaslegàcîs’,id p e to . Q u pd fiq u ad d b ita -
tio,aut vêtus maiorum vé ftror u m flip^ftitio obftat, «|uo
minus adhuc in iàpd orun i hbihinum vaticinationibus Sc
pro ph etiisye rièminijaqüibuslicetvob isyn un i atqüeTd-
luni Deilm eflè diicérq y quæ prima eft véræ icligionisjné-
titiàjOrphëi quiprimû vosmultitùdirîem dèorum dbcùit,
de'indeyetb vtilem ac'néceflariakipalinbdiam cahere in-
ftituitj'audorïtatëm iequimini, quiea fcripfitquæ’paujo
ànte prbtuli ;• cSterîfque quièâdetq.af vdo Deoferipta re-
liqueruhtjCreditêi^Diuina^enim provobisprouidentiaa-
d ü q ië r t,v th i etiam inuiri çaouæ àprbpliëtis de vno P éq t>
prodita flint ^ vera eflè pro .teftpnpriio d içêrent,yt impiro-
batàab omnibusÔc repudiara mültiiudihisùleoriim ratio-
ne,vobisfaci|ltat|em caufarvi^üeverai cognitionis feieptiç-
qu ë prçberët.Brit autem ydbis racileveramrpdamque té -
ligionem aliquaëx pàtteavetëre Sibylla, q.gaë^d? vi affla“-
tuquequodampcrmota oraeulisdocisat , ëàdifçefré quæ
ptoximè accedere videiîtur ad ptophetârum diièipiihaui,
Hançautemferunt Babylone p rç fed àm e flè , Betbfiqiii
Chaldæorumhiftoriamfctipfît, ôliàm y âëad Câhipâni|e
tilitate veritateqi aberraflè: haqcqfcaufam eflè dicebànt
cür modis verfus carcrent,quod & ea quæ qracdïa edëbàt,-
cum occupatio afïlatuiqueeamdëfeciilèt, ëorumquædi-
d a e flè nt n o nm e min iflèt, S cij qui d id a k excipefehtiprô-
pter igndratiqhem&imperïtiam,excertàmodoru ratione
excidiflènt. Perfpiduura eft igitur his caufis d u d üm Plato-
nem,cumSibyil'æoracùlorum rationem habêretjbæc dë
fis qui oraculâ êdcrénc,dixiflè f cun^Verum afleqüântür fri
rnultismagnifiqueprædicMidisfebiisquarum hônhàbëat
fcientiam.yerumramen qdoniaha ho in poètarurri modis
vcçfibusveræfeligionis res pqfit.$.fujat,hcc ineaihftitu-
tion e,quæ apud vosprobamf; r e lid a repudiataq-, ih pbftë-
rum verfilumverborumque fubtilicate' iis qüæabillàdi-
Pdafunt fine contentione attendentes, CQghofcitë quahi
multorum magnorumquebonorum vobis caüiàm datura
flt,quæcon(èruacoris'hoftri Iéfli Chrifti aduéntum apertè
I planeqi prædicatî.qui çùmDei vërbum flt infeparabili po-
teftatc , aflùmpto homine qui ad Dei imagirtem fimili-
tudinemque fid u s eft,,véterum màibïüfti noftrorum rëli-t
giohëm.quàfi ppftlimitiio refiithit : quam ciim ij homines
qùi eis orti funt,reliquiilènt, inuididæmonis doduinaad
eorum qui dij non flint j fuperftitionëm cohüertçrüht»
•Quôdfi qüa vos dubitatiofidei fie hominis procirèationë
conthrba^iis crédité,quibu$ etiam cledénduhleflè cenlè-
uSj&intêlligiteoraCulum veftrUm,qüod quidam dighuïn
cenfuir,quolaUspræpotentiDeotribueretur, hæc autem
verbâin eo medio continentur i Quemprimumfinxitho-
minem appellauit A d am um, huneque hymnum à multis
quos nouimus , feruari contigitad eosrefellèndos & Cul-
pandosyqui Veritaticuipro tèftimohio; bmries dicUht,no-
lunt credere.Quapropter,Gentes,fi minime anteponendâ
veftfæ ipforum iàluti falfamHë iis qui tioh (une dij (èhtën>
tianxducîtis,valëàtapùdvosadperfuadédümfaciendam-
qu.efîdé antiqüiflîmæSibyllæàudoritas, cuius libri mprpartes
nefeio quomodoperùeniflè, atq ü eïb i or a c foli* ,be terrârum extant,quæ & diuino numine àftlata oraculis
tam ederem qù o a â oppfdo qu o dC um æ diccreturjqùod-1 yp sdo ëe t,Vo s non éflèdeos qui dicuntùr, Ôileiu Chrifti
que àBaiis fexto lapide ab eflèt, vb i bàlrieaÇàmpaniæ ëfiè ! eonferuat.orisnqftri faturum adjientum * omniaiquequæ
contigiflèt.Inipeximusautem cùm in illo oppido eflè thus, i ipieiadurus eft» apïitèplaheq ; prædixit.Ericenim harüm
loçum etiam quendamin quo bafllicàm maxirnàm qu ç e x re^ p i (cientia neèëflària quædam & prima vobis vaticina-
vriofaxoextiterat * cognouimus, remmaximam ôc omni tionisfandorumyirommex ercitatio. Q u ù d fiqüiseft,
admirationedignam, y b i eam oracula èdere folitainfiicc-' quiexiftimet,feâb anriquiflîmis philofophis qui clariflimi
bantij quipatriainftitutaàmaioribusaccepemnt. In me- ! apudipfds’habitifûnt,rationem aeDeodicicifiè,is Açmo-
dla autem bafîlica comiribhftrabaht hobis très cifternàs, nem&He rmetem àudiat : Acmonem quidem,quiïn fuis j