w m
\ J i r w b j j à d ity rfù s G en tes.\ ■
nfique deridcre, quod dicitur, 6c horieftiusquam vps ratil-
tp de fuinominis dignitate exiftimare & credere. D t f fexu
hactenus. Nunc ad lpec|cm vcniamus.& forrriasy quibus
cfle deferiptosdeos foperoscredirisc quibus immo Forma?
cis,& temploriim ampliffimis collocatis in fedibus. Neque
quilquam Iudaicasin hoc lo co nobis opponat & Sadducafi
generisfabuläSjtänqüam fiarmas tfibuamus & nos D e o :
hoc enim pUtatuf in eorum titeris dici i& v c vel re certa,at-
que au tom a te firman: qua; aut nihil ad nos attinet, ncc ex
aliquaporcidne quicquam habent eommune Eidbifcum
autiirunccreditxfocise.qnaercndrruntvobisaltioiisdntel-
ligentia: dodores, per quospofllris addilcere, quibus mpdisconueniaclitteraruniillarumnubes,
atqriniiolucra re-
laxare. noftrade höciententia talis eft: Näturahn omnem
diuinam, qua;neq; elfe ccepericäliquando, nee vitalem ad
Eernnattmficahquaodovcntura,lineamenciscarerecorpo-
reis, neque vlias formarum effigies poflidere, quibus exti-
mä circunfcriptio mebrorum foletcoagmentannire.Quic-
quid eiiim tale eft,mortale clleatbitramur&labile: bee ob-
tinere perpetuam poflecredimusreui tatem, quod extrefnis
coercitum finibus neceflaria circumcludit extremitas. At
verb yds Deos parutn eft formar fi quod ampledimini me-
fion e , filp etiaraattermmatishumano: 6C quod indignius
muico eftiterrenoruin corporum cicrumcilura finitis.Quid
ergo dicemus? Caput deos geftare cefeticotunditate colie-
d u n i, retinacultsneruorum doribjlligaEuiti a ep ed o r !, &
ad ceruicum neceilarias flexiones coulertionibus vcrticum
atq; oflea fubftrudjfcionefuiciri? Q u o d ft accipienlus v t verum
lit,aures etiam fequitur vt habcant curuis pertetebra-
tas anf radibus: oculorum orbiculos mobiles, lupercilioru.
marginibus obumbratos ; lulpenlurti imbricem narium,
mün&iönibus mucculentis & fpirirali commeabilerrt tra-
dui: fubadionibus ciborum dentes trini generis,atqj in of-
ficia trina compofitos: manus miniftras operum articulis,
digitis, Sccubitorumnrobihtatetradabiles:.cotpQribu$ füllt
uendis pedes, explicaudis greffibus,& fuggerendis anti-
c ip ad on ib u s -itio n um .Q u o d f l e a , qu * pronipta furit,
conlenraucutneft&illa pucari, qua; lubcoftis,earumq;lub
cratibus cutes conteguat, atq-, omentorum membra nuls:
gurgulioneSi ventrical os, yenäs,pulmones, veficuias,teco-
ca, inteftinorum i volubilium tradus, & pet omniä vilCera
cömeantes purpurei languinis venas cum arteriis fpiritalb
bus coniugatas. An nunquid cmleftium corpora feeditati-
bushiscaren't?& quoniamcibismortalibusabftinent,ede-
titlos cos eile paruuiücredendum eft riru?&viduatos interior!
bus cundis, tanquam vtres lufflatos, turgidorü corpo-
ruit^ihanitatetendcre; Q u id qilpd, ft haecita ftiUt, erir vd-
bisheceflariamcontueri,fiinilesne ftnt dij, oranes ,a a fe r -
marum diipacicircuQrcriptionetcneantur.Si enitU par.cfi-
d)s,atq; vna eft omnibus fimilitudinis fpccics, non abfiu-
dum eft creiJeXe errare eos, fällig-, cognitionis in mutux co -
difcrimeninvultibtiSjiequi-
tur. vt intelligi debeat no alia de caufa diffimilitudines his
datas, nijftvc iingu.li fe polfenr difFeretium iignoru proprie-
tatibusUofcitare- E g o cfle dicendümeft quoidam capito-
nes; filunculosjfron tones, labcones:in his al ios n#en tones,
na;uios,acqvuaficas. Hos dilplofisnarffius,illosrefimMjPd-
'nullostutgentibuymalisäutbuccarum^umulationeacri-
uoces,nanos,longos,medios,macilentos,pingues,crairos:
hos capillprum intortionib.cnfpulos,caiuitiis alips & g la -
britatiDUsralbsVneqjopinarinosfalfovefttie&produntat-
que indicant officinx.Siquidem cum facitis ät'qj informa-
ps deos, hosjcdaitos effirigitis, alies lasues, (eties, iuuenes,
pucros,aquilos,csftos,rauos,leminudos, inte6los,aut ( ne
ti igus in com mode t) Huidacum veftium fuperie&ionc per-
fulus. Quifquamne eft hominum rationis alicuius lapore
Con ta6lus,q u! pil os &lanügine» credat in deotfi;corporib.
parci?quiannoruinillisinefle^ircrimina?qui& per yarias
tegminum atq; ami(9:uumTouhasveftitoshos ire,atqjab x -
ftibus fele ffigOEibuiq, tutari?Qyod qui habety e ru , & hoc
necefle-eft ta^quamverumaccipiauefledeoS fullones, efle
tonfQresrquivel{äcraseluantyeftes,vclcapilloS'imminuäc
lyluefccntiamCrini^yeUeribusinuoIutos*!ltaheiitudhö
%urpej non impietatis & contumeliac plenum eft,moribun-
di Secaduci animantis lineame ta diis dare?inftgnirc his parr
tibus,quas enumerare, quas perlèqui probus audeat nemo,
nec ftneffimmæfoeÜîtatishorrpre,-m!eôtisTmagiriatione
dofncipere? Höccineeft,illüd.faftidium Veftrum , lapicntia 1
'hæcârrogansjqua deipuitisnosyt uide$,atqüe om nèhi Ici-^»
enciani remint teruriiyóbis diuina-ruin pateré!1 Ægyprioriî |
ridetisacnigmata,quod mutornm animantium formas dl-
liinisinferuetint cadfisjealclenvq-, quod fp'ecies. nvulto thu- -
reaccipiant; & reliqùo cærîmomarum patâtu; vöseffigies
hominum tanquam deorum veneramini poteftates : nec
pudethis ora terteni animalis impo.ncte , enoviS alios &
iftultit!*çondemiure,ôcihièrroiiséiufdem<îmilitudineaC
vitiodeprehendl.Nili fortedicecisaliasquidem ihcfte diis
formas ,• 8t boh pris » & doris cau(2 ipecies vos eius accom-
m bdaüilîè m or tali urn, quod maioris miilto eft coticume-
lia q 'Iam erroris aiiquid ignoratione fèciflè. Nam’ ft vos fa-
teremini id,q uod veltra lulpicio credididet, for mam tnen^
tisartribuiftèdiuinis,minuseratiniuria;præ!umpcainopi-
nationepeccaflè. Nunc veto,cum aliud creditis, & aliud
fingitis,&ineoseftisc5 tumelioli,quib.idattnbuitisquod
eos confitemini non efle:&irreligioft elle m onftramini, cu
id ad or at is quod fingius,nbnquodinrc elle iplaqj in veri-
tate elle cenlècis.Siâlêlluli,canes,porei,humanuinaliquid
làperent, fingendique habereht artes,ijdemque nos vellet ^
cultu aliquo prolcqui,& ftatUarum côlecrationibus hono-
rare,quantas nobis irarum flammas, indignationum quos
turbines concicàrenc,ft lubrum corpôrft formas noftra vel-
lent portare àtque obtinere fimulacra’ QuantaSjjriquam,
irarum flammas fuffunderen t,excitaient, Im b is conditôr
Romulus aftnina ftaretin fàcie, ft in c lu s Pompiliusin ca-
nina,ft porcina fub lpecie noinen cflçt ÇatoniS,aut Marei
Cicctonis inlcciptum?Ita ergo lloliditatem veftram non ri-
deri(ft rident) veftris ab nuininib us remini?aut,quoniâcen-
fetisafficieosira,noninlanire,non furere.neque pra’ iniu-1
riis & conturaeliis tantisvlcumiré le velle.iaculariqj in yoS
ea,quæ dolor fuetus eftiacére,&offehfionisaCef bitascqmr
mini Ici. Quanto fuerar reÔlius eléphantorum formas,
pantheratu m, au t tigrid um, taurôrqm, e q u qrunique donareïNam
quidmhômine.pulchtfteft, quid qujélb admi-
rabile, vel decorum,nift quod & veteriuo cum pecore net
(cio q uis auóror voluitclie commune? Sed ft Vobisf inqui-
unt^nôftràopiuatiQdifpheet,Yosdemonftrate,yosdicire,
qualîtdeus'præditusforma^Stveratnvultis âudirefenten-
tiâm^aut nullam habet Deus forroam:àut û informatus eft
a!iqua,eaquæftt3profe6tonçTcimus.Nequeénimquodvi-
aimùs nunquam,nefcite elle duçimusrurpe:auteà re pro-
hibemuraliorum lèntcntiasrefutar^.quiafuper ho cn oftr i
nullam ipli leötentiampromimus.Vt emmliŸitrçusëflédi-
(Carùr niründus, fi argenteus, férrcùs, vel ex ftagili-condola-
tusdCfabricanisefttefta,ncfndubitemusfalfurueflè:'con-
tendere,quamuis quç fit eius materia nefciamus:itacum de'
fpecie agarurOci,quamppihibetis;^onukiçimus non élïç,
c tia u q uaç fi ç mi nus polmm üs exp 1 i càre.Qiiid ergo(t ôqüiet
aliq.uisj non auditDeusînon loquitur ? non ante lé ppfitas.
res videt înotl tuetur .S u<S Kir Ci tâgenere,non noftro.Ne -
que enim verlaliquid/eirefancain repoflumus.aut fufpicï^
onibus indagare:quas eflè apud uos liquet inflabilesjlubri-
cas, & vanoritm lîmilitudines lomniotum. Si enim dixeri-
mUsiildem ilium rationib. videre,quibus & uqS videmus:
fequitur vc inteffigi debeatfupcriedasl>dpiiiiseum habere
membranulas, conniuere* nidare,radiis i aur imaginibus
cernere,aut quod oculis commune eft omnibus,Tine alte*
fïusluminis cbtnmixtionê nihiiomnino çôulpiçefe.Qupd
ipluffi fimilicer de audicu, ac de eloquij forma, & verbofft
pfolatione dicéndiim eft. .Si per aures aùdiat^eaS qùoque
nabercflexuôfistramitibusperforatas,vquajrrepcreyox
poffitfenrümnundaturalcrmonisîautlîv'crbaorefundô-
■ tilt, labia habere cum dentibus, quorum inflidu 8ç m o t
bihtàtemultiiùgalinguafpnas articulée,Scvoccmin verba
cohformet.^Sinoftfi ani pli mo turn non rcculàtisàudi re,
tantum abeft vt npsdeöcórporaUalineamcntatribuainiis,
v t ahimprum etiam decora, iplàsquevir tûtes (,qui b us e mi-
nerë vix copceflum eftpaucis) tant^ reiveream uraferibe*
w . QgisenimjDeumdjxem fortem^conftaptpm,^Lugi, fa^
piencem ?-;qôis pfpbum? quisfobriùm?quis:immô'aliquid;
nolle ^ guis incèlligerè ? quis prouidére ? qu â ad fines
; É v l;.offièio-
Liber l lL *
officiorum certosadionum lùarum décréta dirigçùtem ?«
Humana lunthæc bofia, ,& e x oppofteionevitiprum exi-
ftimarionêm meruerunc h^bere laudabilem.. Q u is eft au-
tem fem dbçufî pedoris.tam bruti,qui humanis bonis Deu
efièdicatmagnum} autideonominis maieftate praecellere,
quôd vi,riorum careat Toeditâte ? Quicquid àe deodixeris,
quicquïd tacitee mentis çogiratione conceperis,inhuma-
num.rraii^lit^: corrumpitur lepfum : ! nechabetprûpri*
ftgnificationis tiotam, quod noftris dicitur verbis , atque
ad négocia Humana çômpoft t i s f n u s eft hominis ;intellé-
d u sd e deinatura certiffimus, ft fcias,& feptias nihil delllo
polfemottali oratione deprom i. £ t hæc vero prima eftyér
: ftrorum nuniinum contutnelia , quam de forniis ,& fe x i-
religiolî çônftirüiftis au d o-
res. Jllud v ero , quo.dfequitut> quale e ft, quod deos vo^#
bis inducids alios fabros, alios medicos,aliosianarios,haur
ta^ jCithariftas, aulcedos,venatores,paftores,& quodlîipc-
rat, ruftieps ? Etille, inquit, mulîcus Deus eft : 6c hiçaltcr
diuinus eft’. C^terienim dij non liinr, ôc-venturapraedice-
re inlcitia ifeïçiuht ,atqueJgnorantia fucurorüm. Obftê-
triCisilleihformatus arcibus,mefficorumaliusinftitutuLeft
difciplinis.Ergonèlinguli lua in reppilent,necin auxilmm
yocati alienis 'poffiinç in partïbus fubuènire i Hic in fermo-
në facundus^ft, atq;*in verborum continüationipusprpm-
ptus ib ardienimfuntalïj‘,n e c poflunt aliqüid fcitumf fi o-
ratio fteienda eft)relo.qui. Àcro go quæ rad oe ft, quætam
dura neeeffîcas, quæcaula, y tarcifida hæc lùperitanquam
vilesnoüeriot atque habeanç lèllnlarij ? Ih ccblo enim can-
tatur & plallirur, vt in terualla & nu mères yocum n ouem
coriïèrantlcitulæacinodulentur forofes, StmtJn lÿdereis
montibuylyluae, funtlullra, funtnemora, ycyenationum
præpotens habeatüiihexpeditiônibusDiana. Imminentia
dij nefciunt : 6c Ibrtibus viuiint jagitancurqaé fatalibüSj yt.
quid cuiquecraftinus dies ferat ,aut lïora,Latoniusexplicet
atque aperiat vates: ipfealio implecur deo , & vinuminis
premitur exagitaturq; maioris, v t merito dicatur habeatur-
quediuinus. Corripiun t u r dij morb is ,& vulnerari, vexari
aliqua ex re pbflunr : v t cum exegeric ratio, auxiliator lub-
uenjat Epidaurius. Parcüriunt, pariunr r vt difficilespuer-
periorum tricas Iiino mulccac, couipiatquc Lucina. Rem
rufticamtradant, aut cuianrmilitaria munera : vtflarnmi-
potens Vülcarius fabriçetur his eniës, aut ruris ferramenta
procudat. Y .eftfs indigenttegmine ; v t virgo Tritonia cu-
riolîus ftamen ncat •• & quali tare pro t em p o r i s aut trilices
tunicas, aüt de lènco imponac. Acculânc , & diluùnt cri-
mina : vt Atlantea progenies eloquij primas ferat ftudiolà
exeteitatione quæfiti. Erras, in qu it, 6c fàlietisi non enim
ipfi opifiçes dij fu pt, fed ingenjjs hominum fubij ciu n t Has
artes, atque vt vita fit iriftru diot, trad uni feien d a m ortali-
b u s .. Sed qui aliquam lubijcit ignaro ac nefeio difeiplinam,
folcrtemque hisefficerè nonnullins operis feientia contend
it , feiac ipfenecellèeft primus iq^quod alterum colere
conftituit. Neque enim traditor alienius eflè Icicntiaspotis
eft, vt non eiusquod tradit præcepta h^beat cognita, & ra-
tionem teneat exercitatiflime comprehenlàm.Dij ergo lunt
artifices primi :fiue quod, ipli vt dicitis, fubdunt feientiam
mentibus: fiue quodimmortales, ôc geniti nnnquam, genus
omne terrenum vetuftater-témporis antccedunt. .Hoc
çftergoquodqUæritur,cuinut.nullusapud!uperosartibus
his locus: néque ylùs ilIorum,neq-, natu ra depofeat ingeni-
ofum aliquid, aut fellularium feire ; eut eflè dicads in àlijs
p£rceptioriibusgnafmres,&haberëlûlerriàs,in quibus lîn-
guliscUincatitTcicntiarutn cognitione difcreti ? Njliforte
hoc dicitisj debs artifices non eflè, fed eôs hisartibus præfl:^
dere,curare:immo fub illbruinpofltaëlfetutelapmnia,quç
àdminiftramus, quæ gërimus : à tque, y t bert ç.ac feliciter cçr
dantjilloi umpi ouifionecurari. Q u od qu idem merito dici
acprobabiliccrvideretur,fiadvQluntatemièmperlènten-
tiara que prpcederent eàj 'qu jeôbimus, quæ gerimus, autin ;
-negocijs përicîitamur humanisé Cum vero in contrarium
quotidieres yértàntur, nçque ad:prOppfi.tutùvpluntatisa-.
diouum rplpondeantfenes ; liidentisejft diceré deos nobis
lùperëflè euftodes, quos.liifl)iciQ fi nxit noftra, nonëxplora-
ta veritas comprehend«.. ; Per maria tutiffirrias priftat P,or-
tunùs commcancibus nauigjtipnes flèd cuf itlfanum marë
.... . y .. ^ . . . , . ^ .
ram frequentes expofuit crudclium.Uaüfragiorùm ruih»?
Salutaria, 6c fida confilia noftris luggçric cpgitationibus
Confus : & in contrarios exirus çur alftdue yertitur placi-
torum iùppinata mutatio ?Ârmentorum, &pecpruih gre-
gibus Pales pnefunt Inuulque euftodes : 6c p s i feuaëdnta-
g ia ,& peftilcntesmorbos ab æftluis auetterc ceflatione ini- ,
micanöhcurant ? Floraillà genicrix,& fenda pbfccéhitate
ludorum Bene curat vt aruaflôrefcant:|Pcur quotidie gém-
mulas, &pubefcen’tes herbas adurit atque interficit no- ■
céntiffimum frigus? Puerpèrijs funp præpolita e f l , & aü-1 %
xiliatur genirriahusfp2ris , &matrum intereunt cur quod- ^
diemillia parricidalibus nixibhsinteremprièr'In tutela Vul-
càniçftlgnis, & materieseiusiniUius regiminpcpnftituta '
eft : & cur ædes feequentiffime facras, atque. vrbiurh^po-^
cipres ad cinerem patitur flammarum] vbräcitate cbllabi?
piuihationisfcientiam largitut hariolantibu^ Pythius, 6c
ctirobliquata, dubia, cut oblcuritatibus fubmerfà caligine
dat fæpiusfubrnonftratqüe refponfe ?Æfeulapius officiis 6c
medendi artibus præeft : & cur plura morborum & vale* f
,'tudinum genera ad lan jtafèm nequeuntincblumitatém-
que pcrdueijimmôfubïpfîsfiuntcuràntiummanibùsatro-
Iciora curas? A^joirius ceromapugillacibus & ludationi-
bus præftac,, 'oeror inuidos ortanes non perficic, quibus
praeeft .? curyniusiii officio praefidatus , hos vidoriaeeoin- |
potes,aliôs vero perpetitur, ignominioiàinfirrnitate tid e fji:
T utelaribus ,inquir,fupplicat diis nemo, &,lcçircofingiili
familiaribus oÆciis atque àu^iliisdcfund Nifi énim thù*
r a ,& lal^saccipiantftugesjbenefacerediincqueunt ï 6c ni-
. fi peeprum lànguine delibûtas fuas conlpexetint arulas,
lùosdelèrunc arque abiiciùnt prælidâcus f Àtquin ego.re-
barpauloante,lpontanëas elfenuminumbenignicatesvvl“
; frpqVab his fluere iUexpedatabeneuolentiasjnjunerà.Nuh-
quidenimrëxpolilibamineàliquoeXambi'turàuthoftia,’
'v tpm n ia ifta,quibusviurturj commodàmortalium genti-
• bus largiàtur ? NonferuoremgenitalemIblis D eu s , nodis
& tempora,ventosj pluuias, fruges,cundisfubminiftrat x -
qualiter bonis,malis,iniuftis,lèruis, pauperibus, diuitibus i
'■ : Hó e eft enim proprium dei potencis ac veri | inexorata beneficia
præberefellîsatque inualiflis rebus,&multiformi
fcrnper alperitate vallatis. Nam factificiis editis id quod
pofearis annuere,non eft iftudpoftulàntibus fubuenire, fed
benignitatis propriæ manificentiam vendirare.: Éudknus
& lalciuimus tanta in re homines, & quid fee Deus b b lit i,
quid iftius magnificentia nominis, quicquid v ilevellordi-
dum fulpiciofa potuimus credulitate confingere,diuis tuce-
laribus arrogamus. Vnd ionib us , inquit, lupereft Vnx ia,
j cingulorum Cinxia replication!, V id a & Potua fendiffi*
mæ vidui potuique procurant. Oegregiatauminumi,^ lin-
gularisinterpretatio poteftatum ! nifi portes virorum ad k
pali vnguine oblinerentur ab iponiurnifi virginaliävihcula
iam feruentes diflbluerehc, atque imminentes mariti, nift
p,otarenc,& mahderenthomines,diinomihanon haberet?
Q u id ? quod .uoncontenti tarn deforraibus ïubdidiflè at*
que implicuifle dëps cutis,naturas hi^ etiam'ferasjtruculèn-
tas 3i mmanes, malis gaudentes lèttipcr, bè hurnanigeneris '4
atttibuiti%vaftitatcm. N o n commemorabimus hoclôcd |
deam Lauernam furum, Be llo naSjdifcordias,. fu rias: 6c læua
ilia qua; cbnftituitis numina taciturrMtatis filentio præteri* {
mus. Martern iplum ponem us in mcdio,& Ipeciolam illam
Cupidinum matrem: ex quibus vnüm ptæficitisproelïis :a-
moribus alteram & cupiditatisardori. Poteftaterii,inquit,
beliorum Mars h^bervytfumnovtmôta compefear, an vt
ceflàntia 6c quiëta commoueat ? Nam fi lêdator militaris
inlaniae eft,cur q uoddie bclla non délîinc ? Sin autemcon-
ditor iliorum eft,deum ergo dicemus in yolupcatis luæ dul*
ceffinemcollidercorbcinrotömidilcórdiarum & d ifçrim i-’
num caufas in tergen tes lèrereteirarumlonginquitatedif-
iun d as : conducerc ex diueAct tot mortalium miilia,& intra
verbi vnius moras campos cadaueribus aggerare, làngui-
! neps præcipitarè t'ôrréntes,ffindad^ imperia,' x -
quare vrbes lolb, libeftateni ingenuis aérogare ,& lèru ftu -
tisconditionem imponere, dilîenfionibus gaudere ciuili-
büi,Com morientiàm fratruni parricid a n ece, &ad vlti mu m
filioruin&pätrumpariicfdalicohgfeffib^nis^horrbfe.C^Qd
iplurh licébit in Venércm- pari, arque eadem ratióne tra-
P 4 f düçêre>^i|f
E
F
G
H