i ThetisDe-
orü mater.
: Dii Mudol
.f iuniorcs.
- Saturniis
vinûusàfî
is lio Muße
rfiiscft, quam folius Dei. Homo quidem ftmilitudinem
aliquam flat acre aut cffigicm cffingere valet, atoperi fu o
vel rationem vel relpirationem vel fenfum ingcnerare ne-
quit. Ac hac prærogatiuagaudetDeus. Nouitenim rationem,
fpiraculum & fenfiis formare. Quemadmodum igitur
in his omnibus porentior oftcnditur Deus homine: lie
eciam in eo excellit, quod ex non exiftentibus prod licit, &
produxic entia quotquot voluit & quompdo voluit. Ex
quibus colligitur parum inter fefe cpnuenire Philofopho-
rum 8c reliquorum (crip torum fententias.ï Cüm haec ad fi-
nemdeduxerimus,eccc occurrit Homerus, alioquodam
modo non lolum mundi »led 8c deotura genera do nem in-
troducens. Inquic enim alicubi: Oceani deorumque ge-
nerationém & matrem Thetim , ex quo cranes fluui) 8c
vniuerfommare,&<:. Atquærecenfet nequaquamDeum
conilituunt. Qu is enim n e lc it, Oceanum elle aquam ?
A t fi aqua eft, pon igitur Deus. Siautem D eu s ,v t nemo it
inficias, vniuerlorum eft conditor,condidit ergo aquam 8c
maria. Heliodus non folum deorum generadonem,ve-
rumetiam mundi explanauit. Cum autem dicerer mun-
d umciïègenitum,adeoimbccillusfuit, v tnon aufusfite-
iusconditorem nom inarc. Etenim ipfos deos cloquutus
eft, videlicet Saturnum, ciufque filium louem.nec non N e-
ptunum 8c Pltitonem,quos quidem iunibres mundi gene-
rationenouimus. TraditinfuperSaturnumà lo u e filio luo
eflèdobellatum. Sic enim canit; Perdura, quia vicifti pattern
Saturnum. Bene art amen lingula immortalibus dif-
poluk &honores diftrtbuit. Poftea i nier t compellans louis
alias,quas & Mulas nominal,quibus fupplex fit, cupiens ex
iplis dilcere quo m odo omnia fiufta lint, & ait :
Salueteliberi louts,date vèroamabilem cantileriam.
■ Çelebrate quoqùe immortalium diuinum genus femper exifien-
■; tium. V ;
Qui tellure prognatifunt, & coelofleüato,
Hotte caliginofa,quos item falfusnutriuit pont us.
Dicite infupefyVt primumdij & terrafuermt,
Etfiumma,&pontus tmmenfm afiuferuens,
Afiraquefulgentia , & caelum latum fuperne: .
Etquiexbisnati funt dij, datores honor um : f
Vtque opesdmfmnt,& quomodo honores dtftinxefint.
Atqucetiam quömodoprimum multis implicatum (phæ-
ris tenuerint coelum.
Hoc mihi dicite Mufa calefies domos inhabitantes,
A b initio : & dicite quodnam primumfuerit illorum.
CæterumquomodoKocnorunt Mulae,cummiulto iunio-
res lint mundi creatione.?
At quomodo ifta explicate potuere Heliodo » cum pater
earumnondum foretgenitus ? Verum Heliodus quodam
modo tcftacurmateriam caulam elle mundi créât ionis,dum
mundi cieationèm exponit, Air enim ;
Primo oninium quidem chaos fuit, au^ deinde >
Tellus lato pettore pradita, omnium fundamentaln fotidum
femper
Immort alium,qtti tenent iuga niuofi Olympi,
Tartaraj^tenebricoft in receffu terrafpaciofa :
Atfj Amor, qui pulcherrimus inter immortales deos,
Soluens curas & omnium deorum, & omnium hominum,
Dümat mpettoribus animum, &prudens confelium.
EXChao veroErebus,nigrafoNox edttifunt.
N ottepo'rro tam Aether, quam dies prognati funt.
Quos peper it, vbi concepiffet Erebo amort mixta.
Terraveroprimum quidem genuitparemfibi,
Coehtm ifieÜis omatum, vt ipfam tot am obttgat..
Vtq3 effet beat is dijs fedes tut afemperi• ,
Genuit praterea montes altos, dearum gratasfpeluncas
Nympharum,qua habitantper montes coneauos.
Atfaetiam infrugïferum pelagu$peperit,vnda concitatum.
Quamuisàutem Heliodus hæc pronunriarit,nondum ramen
demonftraqjtdquo condita lint. Siin principio état
Chaos, liquet materiam quandam ingenitam iftaanteceA
fifle. Q u cm igitur, cedo,dabis qui hancdilpofuit,tempe-
rauit, formàuitque." Num materia lèmetiplam& forma-
uit&iexomauit? Iupiter enim,tempbredongointerie<5to ,
maccnam îpiam, mundumqj, Ôc hominum mulcitudinem
lequutuseft. i Præterea magie patéreius Saturnusdicendus
erac »materiam ordinedèbiro cemperafte, liquidem fenior
erar. Autforfiran aliud quippiàm eft,maiore virtute prædi-
tum , quod cam fecit* Deum aurem d ic o v, qui bm q u a tn -
pulcherrime exornauir. Ad haec manifçftum eft,Heliodum
omnia ilia ineptiftîtrie rradere, 8c libi contraria proferre.
Dûm enim inquir, Terram,coelum 8c mare,&c. quid aliud
lènrit,quam exhisplpdijlTe Sc n a tosclïeDeo sl lnderecen-
lèthomines porëntiftimos ex dijs prognacos-, videlicet T i-
tahûm ôc Cyclopum prolapiam » nec non multitudinem
Gigantum, qui quodam modo dedrilm cognatj reputan-
tur. Deorum dxmonümque Ægyptiorum, nec non vano-
rum hominum meminit Apollonides cognomento Hora-
pius, in librocui ticulus eft.Semcnuthi. Præterea&in relt-
qu is , quas lcribir, hiftorijs mentioncm facic luperfticionis
circa cultum diuinum Ægyptiorum,& regnum,vanitatem-
que in his déclarai. 'Q u id necellè eft Græcorum repetere
fabulas? Pluronemvidelicet tenebrarum regem, Neptu-
num fub mari incedcntem,& Menalippæ incomplexus ru-
entem,exquo congrcllu nalcitur films homines deuorans ?
Q u id commemorêm louis filio$,&quæ tragiceadmodutn
de his lcripcores memoriæ prodidere? Cseterum v t conftet
eosiion déos fed homines fiiillè,no n abs re lcriptores eth-
nici genera fiue gentilirarem eorum pandunr. Ariftopha-
nes in caComoedia,quæ Aues infcribnur,exordiens Içtmo-
nem de mundi creacione ait : In principio omnium confti-
cutio mundi fuit,primum pariens nigris fuffulta pennis aurora.
Apollonij
Üis Übet,
femenuthj
P j
Ncptunm
SatyrusHI
ftoricusi !
Ptol.omzd
rum genui
Sacyrus, qui compofuir hiftoriampopulorum Alex-
andrinorum, mi tium faciens à Philopacrc, qui 8c Pcolo-
mxus nuncupatus e f t ,eiusgèneris fiue genrilitatis caput,
Bacchum exctc.fîe indicac. Quamobrem earn cribum Pto-
lomæus, primam defignauit. Cæterum verba Satyri hæc
funt : Ex Baccho ôc À Ithea , quæ Theftij fuit filia, orta eft
Deianeira : ex hac 8c Hercule louis filiogenitus eft Hyalus:
ex hoc Cleodimus, ex hoc A,riftomachus., ex hoc Terne-
nus,ex hoc Ceifon ,e x hoc Maron,ex hocTheftius , ex hoc
Acou s , ex hoc Ariftomidas, e.x hoc Caranus, ex hoc C tenus,
ex hoc Tyrimmas, ex hoc Perdrcca, ex hoc Philippus,,
ex hoc Æcopüs, ex h o c AIceta,ex hoc Amyntas,'ex hoc Bo-
crus, ex hoc.Mdeager, ex quo Arfinoe. Hæc & Lagus pro-
crearunt Pcolomæum cognomento Sotera : ex hoc & Berenice
defeendit Ptolomæus Philadelphus: ex quo & A r finoe
exortum h abet Proiomæus Euergetes ; ex q u o , ôc Berenice
quæ fimul cam eo Cyrenem gubernauit originem
trahit Pcolomæus Philadelphus. Regum Alexandrino-
f um cum Hercule cognatio iu hune modum fe haber.Qua-
propterin Dionyfiata tribu poptih inter fefe lune difereti.
Air hes ab ea quæ iuntfta fuit Baccho, in itium fin nit , 8c exti-
tit filiaTheftij. Althea Deianeiræex filia Bacchi & Althea,
vxore vero Herculis. Hinc tribus, quæ penes iploslunt in-
ftitutæ, adhuceanominaretinent- Ariadnenomen habet
à filia Minois,quæ fuit vxor B.vcchi ti lij. Hinc adamanspa-
trem,fub aliéna forma cum eoconcubuit; Theftisnomina-
turàTheftio Altheæpareiite. ThoantisdicituràThoante
Bacchi fiiio. Staphylis nominatur in hune modum àStay
phylo Bacchi filio. Eunceifis vero ab Eunoe filio Bacchi
appellatur, Maronis nomen tenet d Marone Ariadnes&
Bacchi filio. Nam hi omnes traduntur elfe filij Bacchi. Cæterum
ôc aliæ plurimæ denominationes fa6bs funt,quæad-
huedurant^ Ab Hercule, Heraclidæ : ab A p olline , Apol-
lon id x& Apollonij: à Neptuno, Neptunij, à loue louij 8c
lou e geniti lua nomina fiint adepti. A t quid neceftumfft
abundantiam huiufcemodi nominum 8c genealogiarum
repetere ? Apparet igitur magnopere decipi lcriptoies o-
mnes.poetas &Philolôphos:præterea illuduncur & fallun-
tur illi omnes, qui hofte audiunt. Nam nefeio quas fabulas
8c qme deliramenra conlucrunc de liais dijs. Intérim
BacchiSoboles*
H
nos haud deos e llèdo c en t, verum homines .* quoidame-
brios, alios Icortatores , alios vero v t homicidas inducunt.
Philofo-
Præterea& de cqündi gencratione pugnantia tradidere.Pri- r hûtacoo
m ô , quidam liiundum ingeditum alTerere anfi fu éh in s ,^ nj0n«;|
quemadmodum fupra figmhcauimus. Illi qui munduin ir-r tjcMuod*^
genitum 8c peculiatem quandam dixere.naturam, nequa- 'phdofb'f
quem cônfenciunt cum qs qui mundum geniriun e llèpro- I
I g »
ponunt.
Afa-T* P00“ 111, Nam fequuti rerum fimilitudincsSc mentem hu-
Sophocle*
negatpror
uidentiam
£
j manam,nec iplâm veritatem, huiufcemodi lenrentias pro-
tulere. Sunc qui prouidentiam agnofeunt, atalij horum
' dogmatafiibruerunt. Aratus ait: E x Ioueincipiamus»hunc
^^'den-1 nequaquam finamus,6 viti, inexplicatum. Pienaefunt Io-
tiaopim0, uis omnes platcæ,omni»etiam hominum fora. Plenum eft
Ôc mare, pleni funt 8c portus. Vbique loue fruimur omnes.
Huius enim genus fumus. Ipfc benignus hominibus de-
xteranunciat. Populos ad opus excitai faciens eos memi-
nillè vitæ. Dicitpræterea quando gleba optima bu b u s&
ligonibus. Indicat quoque quando dextræ fint ho ræ,v c
plantævitides fledanturôc tranfplantentur, 8c quandoo-
mnia fiint Ipargenda femina. C u i igitur fidemdabinaus ?
Arato,an Sophocli qui clamat: Nullius eftprouidentia,fcd
calu quodam,vtquilibet potcft,viuitüt? H uic præterea Ho merus
non concinit, inqdit enim : Iupiter virtutem vins au-
getminuitque. Similiter & Simonides ait: Nemoabfque
dijs virtutem accepit, non v rbs, non homo »non prudens
Deus. Nih il autem integrum ineft eis. Euripides : Nihil
hominibus abfque Deo eft. Menandet : N o n igicur quif-
quamnoftrieufam. gerit quamfolus Deus. Euripides ite-
rum: Saluare quando vifum fuerit D e o , multas occaliones
ad làlutem fiiggcrit Deus : 8c Theftius : Deo volente lalua-
bituretiamfiin Euripo nauigarit. T alia quidem multa ca-
nentes,pugnantia inter fe pronunciarut. Sophocles in quo dam
loco aperte t'eftatur, circa prouidentiam omhia geri:
deinde inquit*.' De i autem poeuamnon cftugiet mortalis.
Piæcercà hóe vniuerfum à muleis, quidam ab vnoadmini-
ftcari docuere.Cum quidam prouidentiam crederenc ,fue-
re alij qui cam è medio tollercnt. Quapropter Euripides
dicit: Occupati furfms quidem circa m u lta ,præter fpem
fruftraquidemlaborantes. Q ùæ cumitafehabeant,liquet
eos plane igoorare veritatem. Si quid autém in medium
produxere , id feceEunt à dæmombus inlpirati & inflati.
Quapropter & fi Homerus & Heliodus, aut alij Poëcæ,
quidpiam eloquuti funt,afHatidMufis,id nequaquam eft
credendum. Nam phancafia quadamrapti, & errore nec
Ipirftupuro d u d i vaticinati funt,vt vel hinc elucefcit. Si-
quidem obfelfi , interdum fanantur adiurationibus quæ
(rantin virtute revera exiftentis Dei. Et lèduófcores Ipiri-
tus, quiexpciluntur.ad eum modumconficentur eoseflè
dæmones, qui turn temporis & inillis vires luas exercebant
&operabant ur. Verum quidam ex Poëcarum coetu , animo
vig'lantesdeprompfcte interdum & Prophetarum ora-
culis confona, videlicet de vnitate Dei eiulque iudicio:
nec nondereIiquis,quæiniplbrum opetibusvidentur. At
eatunl ipfis turn reliquis mortalibus in ceftimoniiim vergunt.
Cæterum D ei homines pleni Ipiritu làn ô to& à D eo
inlpiratiinftitutique,Propheiæordihatifunt. Proindefue-
c r e àD e o d o é li,fanóUjiuilique. Quapropterdigni habiti
fiint vt ellént organa Dei, à quo tfccipientes lâpien tiam, va-
ticinati funt de crcatione mundi, & d e reliquis omnibus.
Siquidem eorum Prophctiæ habeniur, defame, de p e fte ,
& d ë bëllis. iN e c e f t vc-quis pucet vnum folurri aut duos tu-
iflè: fed plurimi fuere luis temporibus, vt commodum vi-
debatur, âpud Hebræos. Ne c interim GræciSibyllis caru-
Poctx a
Dçmonib,.
inlpirati.
iP o e tx e z
jiprophctis
Iquadâde
Iccipfctüt.
Pfophcta
rum do-
iflrinï. ■
reliquis loquucüfs eft» N o n enim erdnt i^föphetaf cum
mundus crearecur: fed lapientia D e i» qp x in ipfij eft, fer-
moque eiils l a n u s femper prjßfto erat» Quapropter per
Salomonem Prophetam uc fu u r : Cum ipfe praspararec
ccelos, adcram.* fi^purn firmatec terra:fundamenta,ade-
rafn: fimul cum ep difponens Ärordinans. Mofes vero,
quimultis annis praecclfit Salomonem ,ir,i[Uir , immo fer-
mo Dei per Mofen: In principio creauit Detu calum & ter rani.
Primo quidem prindpium & eiüs creationerp nominauit:
dcinde ipfiim Deum pPluir. N o il enim las eft, Dou m te-
m e re& oriole nuljdöpere fubie<fto noitfinafe. Nämdiui-
na lapientia pnenouerat fore qui ineptias efFutirerit, &
multitudinem deorum introducerent: ytigitur Deu s , qui
vereeft, eX operibus luis deprehenderetur, &conftaret,
Deum fermone fiio creafle coelum 8c terram, feriptum eft:
In principio creauic Deus ccelum & terrain.. Poftea vt eo*
runi creatiopatetec,aic: Terra autem era! in foimis&in-
anis, & teneora: crant fuper faciem abyffi, & IpiritiiS Dei
mouebajtle liiperfaciem aquarum. H«ecin primis feriptu-
ra lacra agit & monec ,vt doceat materiam d Deo efieqUO-
dammodo faeftam ,e^:qua mundumconftituit, & in de-
cenrera ordinem redegic. Cxterum principium creätio*
nislux eft. Siquidem exdrnata& in^mundum produifta,
lux manifeftac. Quaproptier teftacur Mofes : 8c dixit
D eu s , Fiat lu x , v t q u * plurimum eflet profutura homi-
n i : & d fiin xit Deus inter lucem &ttnebras. Vocauitque Deus
\lucem, diem, & tenebras vocauit noclem: & f u i t vefiera, fuit-
quemane dies vnus. Et d ixit Deus, Fiat firm ament uni in medio
aquarum, & facial difiinttionem inter aquas & aquas. Et fecit
Deus firmament um ,dißfnxitque inter aquas qua erantfiibfirma-
mento , & inter aquas qua erant fupra firmamentum , faftumque
e ß ita. Et vocauit Deus firmamentum, calum: & f u i t vcjpera,
fuitque mane dies fecundus, Et dixit Deus, Congregtntur aqua fub
1 ccelis in locum vnum vtvideri poßitar 'tda: fa ll unique eil ita. Et
vocauit Deus aridam, terrain, & coüeäiotiem aquarum vocauit
maria, & vidit Deus quod effet bonum. Et dixit Deut, germinet
terra herb am virentern , qua femihificet fernen, lignum frugife-
rum , faciens fruflum iuxta jpeciem fuam cuius fernen infemeti-
pfojit fuper terram: &fu£lum t i l ita. Et prodirefecit terraher-
bamvtrentern, feminificantem fernen iuxta Jpeciem fuam, & ar-
borem facientem fru itum , cuius fernen fu it in femetipfa iuxta
Jpeciem fu am , & vidit Deus quod effet bonum. Faüaque t il ve-
jp era , <jr fattum e il mane dies tcrum. D ix it veto Deus: Plant
luminaria in firmamtnto c a li, & difiinflionem foctant inter
item & inter nottem: & fint in figna, & in certa tempora , & in
dies atque in annos: & fin t luminaria in firmamento cceli, v t lumen
prabeant fuper terram,& faitum e il ita. Fecit autem Deus
duo luminaria magna, luminaremaius, in dominium aiei: & lu-
minare minus, in dominium n oitif, &fiellas. Pofuitque easDeus
in firmamento cceli, vt lucem praberent fuper terram: & vt do-
minarenturindiem atque nottem, & dtfiintt'mem fxetrent inter
lucem & inter tenebras: & vidit Deus quod effet bonum: Et fu it
vefpera , fuitque mane dies quart us. Et dixit D eus: Reptificent
aqua reptile anima viuentis: & auem qua volitet fuper terram,
in facie firnjamenti cceli. Et creauit Deus cetos magnos : &
Hinein animam viuintem & mo tab deni, qua repere fecerunt a-
Prophet® profeifto omnes adeo confonancia inter fc 1 qua iuxta Jpeciem fu am , & omnem auem pennatam, iuxta Jpe-
dixerunt de prxteritis, & d e praefentibus quae nunc Hunt, fuam : & vidit Deus quod effet bonum. Etbenedixitillis
v tnon dubitemus defiituris, quin fint euencura, quemad- j Deus,dicens: Fruttificate & augefeite, & implcte aquas i n f re-
modum pribra contigerc omniä. Iain primum omnium, \ t U , &Mi s multiplicetur in terra. E t fuitvejpera,fuitque mane
confenfik1 magno nds docuerunt, Deum ex nihilo omnia dies quintus. E f d ixit Deus.: Producat ierrd animam Viuentem
creafle: Nihil enim cum Deo floruit aut vixit: fed ipfc feeptndum Jpeciem fuamfiumentum reptile&befttam terra ficun-
fibi locus erat »nullius indigens & an te fiecula fubfiftens. dum Jpeciem fuam.: &fstttum efi ita.' l i t f a it Deus befiiam terra
Hinc duótus, hominem a quo cogno feeretur, condere Vo-1
luit. Hincprasparauit mundüm. Isgehitus,proinde egens
elhipfe vero ingenieus, nullius rei eget. Deus igitur ha-*
ibens fuum lermonem infiiisvifceribus, gtriuit eumeura
(eum producetét cum fualapientia ante haec vniuerla. H o c
j fermonè vfus eft in mundi creatione, & omnia qu * condi-
j dir per ipliim fecit. Hie ptincipiujn d icitu r, quia oroni*
umeft principium; dominatorque omnium quae per i-
plum fatfta funt. Hie igitur Ipiritus D e i , principium &
lapientia, alcilfimique potentia, idefcendir in Prophetas,
iuxta Jpeciem fuam, & iumeniuin fecunduin jpeciem fu am , & 0-
mnequodjtptat fuper terram tuseta Jpeciem.fu dm: & vidit Deus
quoi effet bonum. DÏxiique Deus : Fdciamüs hominem in ima-,
ginciwfira ,fecundum fimilitudinem nofiram, é r dominetufin pi-
fcem maris, & m volucremcocli, & i n iumemum, & ir t oMhem
terram : & in omne reptile qifod rept at fuper terram * creauit itd-
que Deus hominem in imagine f u a , in imagine Dei creauit eum,
mafculum & fceimnam creauit eoi* Et ben^txitillis Deus » dixit-
quead eos Deus : Fruttificate é f auge feite, ïmfleie terram, atque
fubijcite eam : . & dominattim in pifcem maris , é r in votücrem
per quos ; ecu organa, de mundi crcatione, nec non de I cceli , & in omne animant quoi reptat fuper ietram. ËtdixitDeus:
Btbhoth. Vet. Patr.Tom,i. O 3
Mundi nia
ccria*