PfaLiop*
loan. i.
Hebr.t.
tea». iy.
B
Matth. 1 7 .
Ioann. 1.
f c : .
•fEn,vct-
bum bo:;
moufii
apudPa-.
Côcilium
Nieznum
Matth, 16
loan. 21
Efa.si
» 0 D io n y fii A le> i a n d . Ep iß o U .
qui fecundùm diuinitatem legislator eft, v t eos qui fub lege e-
D
Zcctif.7.
lean. 8.
0 n .
loan. 14.
rant redimer e t,& adoptionmjiltorum reciperèmtis, ficut ait Icri-
ptura. Vnuseft Chriftus qui eft in Pâtre, coæternum Verbum,
vna eius perlona , Dcus inuilibilis, & vjfibilisiâdus.
Deusenimapparuitipcacne natusex mulicre,qui erat ex
D e o patre genitus ex vtero ante luciferum,tanqu5 ex cprde
Verbum ex Patré editum : & fimplex atqj expers partiam
Verbum carofattum e/}lècundum leripturas, non diuilum in
carnem& Verbum,(5>Jquafi in homine habitet Verbum.
hæc enimfuga (lo)generationiseftjfiquidem iam inde habitat,
in quibus multærcperientur(n Jmatresjvna autem&
Tola virgo filia vitægenuit Verbü viuens,& per fe lubfiftens,
increatumi& creatorem, qui venit in mundum, & mundus
turn non cognouitjD eum,& Deum rupracoeleftem,coeli fabri-
cacorem, conditoremmundi, fandificanrem & laridifica-
tum. non eft qui(ii)landificat feipfum,alius à fândificato,
fed tanquam ex vno. folius enim De i eft dicere : Egoproipfis
fanftifico meipfum.quod quidem ab homine fieri non poteft,
vt feipfum, vel alium lindificet. Cum auteni hæc ita dida
fint, euerlâ lunt omriia qua: à te pronuntiata Hint, cum ais,
alium virum eflè Ghriftum præter Deum V erbum, ab alte-
rius Chrifti fubftantia 8c dignitate differentem, & vn um
Çhriftum inhabitantem,& opcradiuinæ iuftitiæ opérante.
Quamobrem pudeatte.dum Chtiftumexponis eflè lpiri-
tumrationisexpertem, &materiam inanimatam,terramin
qua fol operationes exercet.terra quippe genus rei ëft motu
voluntatis carens.fic enim dixifti cum ais, infirmitates filij
fublatas eflè tanquam humorem terrte àficco.Vides in quâ-
tura ablurdi te précipitas, cum dicis virum fumptum dDeo
Verbo? v t neqi homo polfitefle, cum eius liberam volun-
tatem confondis,nec eflè filé poteftatis.hoc enim eft honji-
numtantum&angelorum.SaluatoremautemChriftum dicis
fuiffedelèrtum, non illiparcens quod in cruce dixerit:
D m Dais mem, vt quid me dereliquifti? D e fe rw m diciseüm qui
erat natura Dominus, & Verbum patris, per quern omnia
pater fecit, & qu emiànâi patres fh om o u fio n Patri voca-
uerunr. dc Deo enim nos docuerunt. tu vero dicis quod
Chriftus filius hominis non eft hoc Verbum Patris.NecPe- j
trum reuerituses,qui iüpcrne afflatus dDeo Patre,Çhriftü I
qui erat 6lias hominis, filium Dei viuentis eflè cônfitetur: !
& Thomam, qui Dominujn (hum & Deum ex vulneribus
agnouit,eumqj coram omnibus confefliiseft.Scriptü enim 1
eft, quod pro nobis dolenfiquidem ttiftitia dolorem efficit
in hominibusnaturænoftræ, in Deo'autem nequaquam.
Incarna tus eft pro nobis, v t pa teretur pro nobis, ficut ten-
tatus eft prqnobis. Ipfe enim fadus eft, vt ipfe no uit. Q u o modo
autem fadus eft, v t nouiti In Ipecle noftra : vt quod
homo non perfecit, hoc Verbum Patris incarnatum perfi-
ceret.Qui enim ex Deo eft ante læcula genitus , iplè extre-"
mistemporibus ex matre natuseft. Idcirco De ic idé hint
Iudæi, quiaDominügloriæcrucifixcrunt. Nifi enimfuiflet
Chriftusid équ ieratDeus Vcrbü, nô poterat eflè alienusà
poteftate peccâdi. N emo.n.eft qui pêccàre n ô poifit, nifi-v-
nus Chriftus, ficüt & Pater Chrifti, & Spfiritus.lândus.Vn-
de & volés mortuus eft,& volés excitatus à mortuis operatus
miracula, qui erat films Dei vnigenitus.Ipfeeftqui petebat
diuinâgloriam,quamhabebat antequâmundusfieret.nô'
qupd hac eflèt priuatus: abfit: lèd petebat vt ipfe nobis 1
maniliftarecur, vt glorificaremus eum fideles, qui glorifica-
t use ft in potentia, iuftus natura vt Deus,non exercitatione
& lab o ü b us fia it bmnis homo ex numéro pioruraÿ quos
ncceftârio fequuntur dcfedus.N0»e«ù»,inquit, ejlhomotu-
Jitts fuper terrant, quifaciet bonum, & non peccabit* Quamob-
rem piorum funt certamina & labores&precationes pro
delinquenribus: & omne genus hominum àparuo vfq; ad
magnum,châritateDeierga homines & mifèricordia indi-
genius. Chriftus veto non exercitatione ofteniuseft per fi-
dem & pictatem inDeum,vt iam di&umeft.naturalis enim
iuftitia & diuina virtus eft : & ipfe folus eftcccditus ver us
Deus, S i quirequiritab hominibus confeflîonem fidei in
eum. Qtfi enim, itufâit, credit in me, viuet infaultim . Si Q u i di-
hgtt me, mandata nteaferuabiti S i quæ ièquuntur Q u id igi-
tur confiteberis Çhriftum i ediflere, qui nec vnum , neque
duos confîteri potes, neque Deum,neque hominem. Hue
enim éuadunt quæà ted id afun t: fiquidem neque natüra
iuftuni eum dids^vtpôte Deum Çhriftum. Dcus enim eft
natura id omne, quodeunque bonum deipiodicatuti T u
verôiuftumeum d icisficuthominem qui Ce in iuftitia exercer.
fie enim homo iuftificatur. Videris eo inopiédeci-
difle, vtnefeias quo te vertas, qui nihil de Chrifto potes dicere.
D eindë dicis, communicatione iuftificari Ghriftum,
non naturaiuftum,qui non potes intelligere modum com-
municationis fignificantis communicationem quæ ver-
fatur in dando 8c accipiendo, ficut ait fàpientiaDci : Fiîi,
prabemibicor tuum, v t fias lâpiens in extremis diebus tu is.
Sicut&aliu sProph etadicit,quod id em valet: Volunuatem
timenûum eumfaciet. Voluntas igitur Dei pro voluntate fàn-
«ftorumrependitur & qui cofitentur eum coram hominib.
confitebitur eosDominus coram Angelisluis, ficut ipfe ait:
Sç qui compatiûtur cum Chrifto,ad conformationem glo-
riæ eius venient. Hæc eft vera communicatio hominis cum
Dëo:fic poteft per fidem & opera digna rccipi.
P A V L I S A M O S A T E N S .I S H A R R E T I C I D E -
cem quafiiones, quas Dionyfio Alexandra
propofuit.
HO no ro v os tanquam honore dignos propter mul-
tam étatem , 8c quia ftigmara Chrifti fertis in cor-
pore veftro. Erenim apud omnes admirationi eftis propter
lâpientiam 8c prudentiam : contumelias vero in me
veftras nihil cu ra , quod mè anguem (èrpencem vocas, dc-
inde terra vefeen tem, 8c abieéhonem.Prologus ergo à no-
bis nuneferiptusfie ait, v td icam qu od v o lo , nonob fcu-
re, fèd aperte: quare nihil proprium dicam | fèd de diuina
feriptura. >
Q u om od o ais &Icribis quod natura Chriftus Deus A-
poftolorum eft, & non homo ficutnos Chriftus? Vidëmus
enim ire ad paffionero, 8c dicere: N m anima ntea turbata eft.
Age, eftne hæc natura Dei?
Dei vo x eft, & non hominis qualis nos (iimus. Neq-, rur-
(ùsîànéU hominis eft dicere: N une anima mea turbata eft. ait
enim Deus per Olèam Prophetam dicentem : Q uidfaciam
tibi Ephraim Ephraim} Iftael Icilicet dicitur : Adama autem.&
Seboim, ciuitates funt Sodomorum. Protegam te Ifrael?
quid tibi faciam? Sicut Adama ponam t e ,& ficut Seboim.
conuerlum ëft cor meunsin ipfo: conturbata eft poeniten-
tiamea: non faciam iuxtairamfuroris mei: n ondelèramvt
deleatur Ephraim, quoniam Deus ego fiim , & non homo,
in te fânâus. A n qui h é c per Olèam locut us eft, non ma-
nifefte idemrurfus dicit in p aflîonë,N«w animasma turbata
eft} Qüare nec in pafiione vox Prophétæ fandti eftillud:
Turbata eft anima mea, nec in O lèæ : Conturbata eft poenitentta
mea. & in hoc demonftra, quod (13) non eft homo qui cru-
ci fixus eft, fedvnus lànëtus,vnus vnigenitus Chriftus filius
D e i & Verbum.
Q u o d fcriptum eft-' Triftis eft anima meavfque ad mortem,
d eq u o vis v t confiteamur? An non eft natura homo , cuiüs
anima ttiftis eft?
Secundum affeâionem ine fl: hominibus, vt odio habe-
antjVel rurfus diligantquempiam, præterca etiam triftari.
(14) Non eft igitur homo qui^dixit:Triftis eft anima mea vfi
q ü e admottem.alioqu i& fp iritumlàndum intelliget Sa-
molàtenfispacibilem eflè. feribit enim Paulus: Nolite con-
triftari SpintUm fa n ttum in quofignatieftis in diem redemptions.
Et icribit Eftias dicere Deum: Sabbat a veftra&neomenias odit
anima mea. Quare Deus nec Vt homo odio habuit fab bata
Iudéorum, neque Spiritusf tn â u s vthomotriftattttt: ficut
riec Vnigenitusiturus ad paflîonem ;lèd ficut qui praue a-
gunt, triftitiaafficiunt Spiritum ftnëfcum, fimiliter vriigeni-
tus triftatur. Addam etiam quod in Eftia diëtum eft: Quis
eft qui eft dicitiEiliosgenui & exaltant, ipfi autem me reiécetunt}
Dicatigitur Samofatehfis: Quisreie<ftus & repudiatus eft?
quemdereliqueruntlfraelitæ, ÔC ad iram prouocauerunt
ftnëfcurrt IftaebEt aliter: Nunquid iniquus Deus qui infert
iram ? fecundum hominem loquor. Igitur triftatus infert
iram Deus non obedtentibiis.fi autem non infert iram tfb
ftatus, non cric gaudium. 8c quomodo ait qui nïentiri non
poteft Iefus Dcus: Amen amen dico vobùigaudium eft in cale fit-
per vno peccatore poenitentiam agente}-ÔC rurfus feriptum eft:
Reuelatur
E
Wc.lt]
■ M
Qgïft.
i T
Rciponf
Ofttii.
Quafft.
Matth.
H
Ephef-t
EJ0.1.
Rcfpon.
i-Coriôe
Ltuit.z6.
Heuelatur ira Dei è ctelo fuper omnem impietatem & iniuftitiam ho-
mmum ,qui veritatem D eiin iniuftitia detinent. ' C lx c eft ira Dei
in eosquitrifti tiaàffccerunt filiumDei Deum vërüm,quod
ôc Patremincreatumficurfilium & ftnétuiti fpiritum .tri-
ftitia affecerunr.
Cum Iudæi fignum à Chrifto peterent, dixit eis: Soluite
templumboc, & in tribus diebus éxcitabo illud, &lub iung it Eu-
angeli lia :Hoc autem dicebat de templo corporis fu i. Q u ia igitur
litcerætuæ continent, quod forma lètui non eft.per lè, ficuc
neqiie ratio hominis & ftpientia: vnam aurem hypoftafim
dicii crucinxi, & vnam perfonam,quam dicis Verbum &
lâpientiam Patris, 8c Deum coærernum Patri, non pateris
dare formam, nec habitum., nec hypoftafim cbpôri, quod
eft templum Dei,nec enim V etbum foluitur à Iudæis,abfit:
fed templum Vcrbi, ficut iplè Ielus dixit.
Refponß;
1 m e i
Sicut ignorât Satnofttenfis omnia quæ diuinarum Icri-
pturarum funt,fic etiam ignorât quam vimhabcat hçcquç-
ftio propofita: cumrurlùsait,formam lèrui eflè feruum,qui
per lè fit, 8c ration era ac lâpientiam hominis,hominem qui'
per lèeftj eflè-dcfiniuit : 8c nunc labefaélatis illis fuis, quæ
non Hint hypoftalès; forma lcilicetlèrui,vél rationeiuue là- |
pièntiâ hominis, ignorât &tçmp lumsDei folutum,& Dcü ,
quiipfum templum corporis lui îplutum excitauit. Primo !
igitur often dam quod eft templum foJutum. Primum tem- i
plum corpbriseius,fani5H eius Apoftoli fuerunt, in quibus
habitauit corpus D ei & fanguis.Primum itaq-, templu corporis
eius, vt mododixi, làmfti difeipuh funt. PropofuitSa-
molatenfis quæftionem circuncila claulula Euangelij. feri-
bit eninvE.uarigelifta.quod non inteilexerunt difeipuli eius,
nifi qûando furrexita mortuis, & credidërunt lcripturæ, &
verbo quod dixit Iefiis.Qupdautem non intelletunt difei-
puli, nifi quando lurrexit Dominus à mortuis, illud: Soluite
templum hoc, in Euangelio legimus. Cuiigitur fcrfpturæ a e -
didèruUt difeipuli eius? quæ lcripturà eft quæ dicirr Soluite
templum hoc} S olus Dominus fua propria voce, dixit : Soluite
templum /joc.Scriptum veto eft ,q u o d dilcipuli credi-
derunt lcripturæ,& rurlus adiungitEuangelifta:Eî verbo quod
dixiilefus. Scriptura commet,quod ædifiçansDominusIe-
tulâlem, difperfionëS,ïlrael côngtegabit.' Ædificauit ter-
tiaAiefâniftos lapides,qui à fundamento fuerant reuoluti.
Sanâiènim lapides fundàmentum dimilèrunt, & dilperfi
funt alius a*lio. Idçirco ait Zacharias Propheta: Gladius, ex-
urgefuperpaftoretn,&fuper virumciuem eius: percute paftorem, &
dijpergenturouesgregu. Nèceflitas vocatmev t dicam fuper
quem paftôrem gladius e xurgit,& quis eft vir ciuis eius .Et
ficut gladius Gedeo in Madianitas1, eodem m odofupplici-
um De iinlùd am. Gladius Gedeon fuper Madian : gladius vero
Deifhper ludam, qui rexitviros fuaciuttatis. Aduerte quod vir
ciuis, ludam fignificar paftorem, ideft, dueem in proditio-
ne Domini :yiros ciuitatis eiüs, cjuafi diceret nequitiæ îpfi-
us, vocatludæosab eod u â o s : ÔCmercedem dignam operi-
bus fuis recepit gladioperçuflus D e i , quod quidem cüm
Propheta præcognofceretperlpirituna, elocutus ëft. A c vide
quod inuifibiliter percüflïteum gladius Dei: Etcjfu/à, in -
quit,funtvifeeraeius, d’Jfefta Dei gladio, quandoquidem iplè
fecirvtpaftor Ilraela Iudæis perçuterctur,qui digtii fuerunt
ciuitatcipflus proditoris. Percuffits eftpaftor, &dijperf& fm t b-
uesgregis:fèd à mortuis tertia die (ulcitatus Deus Iftael, D o minas
nofter, dilperlps ædificauit in lè templumianâum,
lapides pteriolos: paleas autem igniin.extinguibili tradidit.
Templu enim Dei quod Iudæi diflbluerunt,Apoftoli funt,
Ictipcurh eft enim: Etbahftaboineis, & itiambulabo-y&eroeoram
Deus, & tpÇi erunt mihipopulus.
Deerant ahqua in m .f.cod.
S criptum eft in Euangelio : Et accepto calice grattas egit, &
dixit:Accipite. &diuidtteinter vos: Hic calixeft nouant teftamen-
tuminmedfdnguine,quipro vobis f««dcr«r.Quomodo igitur eft
fanguis incorruptibilis,ft.diuiditut& funditur?
SdmusPâUlum ad cohcludçndam rationéau<ftt>ritate
fapientum externorum vlum , 8c Moylèn omiîi lâpiencia
p.ræditum amftoritates non paucas Balaam hominis alienigenæpofuiftè.
vndeApoftolus:F<i^M5y«»K,inqiiit,i«yî/>iô',vos
j me coegiftis. Cum igituc proponas quæ non lunt in extetis,
cogit me res, vt in hac quæftione quam ponts-, non à lâpien E
tiaexternacôclüfionem ptopofitionispetam. Quis enim hiCor.12.
vnqpam lâpiemium externorum, e x quo coeperunl Ioqui
fabulas, nominauitSpiritum laniftum, aut lânguinem effu-
fum.autdiuilùmd ix itlâ n d um ,v e l incorruptibilem , Vcl
viuificum, nifi lola feriptura diuinitus afflata? Vnde appaiet
nihil te lcire,neque humanæ.dilciplinæ,à feriptura enim di*-
uina tantum diftas, quâtum coe’.um à terra,vt Domitius per ^ . m
Elâiam Prophetam dixit : Sicut diftat calum à terra,fie via mea ■
dviis vefiris: & cogit at tonesvefira dcogitatione mea. Nos fidèles,
& qu i veritatemagnouimUs,potauit Deus torrente volu- 1
ptatis. lcriptum enim ëft: Dominein cdo miferiiordia ttta,&vt~
rit as tua vfque ad nubes: iuftitia tua ficut montes Dei,&iudicia
tuaabyjfusmulta-.hommet& iumentafaluabu Domine,quam mul- j
tiplicata eft miftricordia tua Dew"! Etltj autem bominùm in tegmine
alarum tuarum Jperabunt: inebriabuntur ab vbertate do mus tut, &
torrente voluptatis tua potabis eo s -.quoniam apud te eftfont vita, in
luminetuovidebimus lumen. Extendemiftricordiamtuatn feienti- J F
buste',& iuftttiam tuamreftis corde. In tegmine alarum tuarum
jperdns non commouebitur. Non mouebunt me quæ manu Sa- {
molâten fis lcripta lunt .feriptum enim eftiNonveniat mih> pet jyiaem.
fitperbia1&manus peceatoris non commouebit me: illic ceciderunt 0-
mnes qui bperantur mi quit at em, expulfifunt, &non poteruntfi are.
Norrobliuifcàr torretis voluptatis,fons enim vita eft,&m lumine vi-
debo lumen ex lumine.Spem habeo in aln eius, quæ coirum pi
non poflunt, quæ funt manus diuinæ,& hominum cceatri-
ces, 8c quæ vitam fuppedi tant : quæ oculos fo 1 mauerun t:te-
tigerunt mortuos&reuixerunt: ar-rem plantauerunt manus
De i Iftael,qui eft Ielus jgif&pp<& ,> id eft, torrens volu p ta- |
tis,fons vitæ, qui eft apud Patrem,qui eftC hri fi us Iefus tor-
rensin Auftro,qui conuertit captiuitatem noftram.Relpô-
dent enim partes ad Auftrum Palæftinæ in eadem lèrie 8c Gai 4
ordine ex aduerlo, ficut lccibit Apoftolus re (pondère Ægy-
ptum ei quæ nunc eft Ierulàlem in eadem lèrie & ordine»
nomine enim Agar Ægyptum intellexit cum Arabia. Venit
id eft, hircus d igitoDei ante delineatus,lie enim
figura per Moylèn ante delineat veritaté fignificatam. Duo
hirci fimili forma pro remiflïoné adducebantur ad al tare:
coniiciuntur d u o hitei infortem vnam.(ij)etant enim pet
omnia fimileslècundumhypoftales & lècundum formas: torrentem
ficenimiuflèrat DeusMoyft-imponcbantur capitibus hir- Cigaihcac.
corum manus lâcerdotum(erant enim duo hirci fimul ad . ^
altarealligati) àccipiebatq-, lâcerdos alterum duorü ,8c ma- tm |
dabat:&poftquam vnus ex duobus madatus erat,dimitte-
batur alter viuus iu mon tes, vnus ille qui fadus fuerat parti-
ceps fanguinis & fort is ma dati,aderat enim fimul cum hir-
co fibi fimili quoufq; fèciflènt quæ lcripta èrant : & immo-
labatquem volebat, qui erat olim tune temporis lâcerdos.
Hæcprædelineatio figura erat .patris & filij.ducendusenim
Deus Iftael IelusC hriftus ad lândâ fuam 8c viuificam crucé,
adalrare ‘Dei non ducebatur folus.fed pater cum eo, ante
enim quam irtftad crucem,dixitlândis Apoftolis*Fojif h or a,
quando omnes rèlinquetis me folum ,fed non fum folus.: Pater enim [0aOtlç
qui mifitme, mecum eft, & non reliquitme/ô/«wi. Itaq; perduda
eft ad veticatem figura, quod non rapinam arbitreras eft eft philipiul
lè lè æqualem Deo, qui crucem luftinuit, qui eft ipfius qui-
dem patris verbum & filius, nofter vero D eu s& Dominus, i .
> in crucè exalratus, Dominuis lâbaoth, qui conuertit captiui- **
ratera noftram non prèrioaut muneribus,ficut dixitDomi-
nus omnipotens olim quiderh per Elâiam, nuhe vero per
beatum Petrü dicit idem: Noncorruptïbilib.aun vel argento te- i.Petn.
depti eftis de vana vefira etmuerfatione paterna traditionif,fed pre-
üofofangutne quafiagnïimmaculati & incontaminatï Chnfti. Et-
enim fiin veritate prédelineata fic Moyfesab Spiritu lân-
d o iubebatur, vt hïrços fine macula eligerer, quomodo nô
tnagis fimiliter iplè rationalis hircus, &torrens voluptatis, j
eiufdécum patre formæ,coæternum Verbum, immacula-
tiisjGCj Cum fit Chriftus, ex æternirate vnicum générante?
Regenerati fumus ex aqua inçorruptibili & fpirira. feriptû
eft.n.Rt«4fi non exfeminecorruptibilifed incvrrupttbtla, ficuc an ce ktnh
dixi, peraquâ 8c Spiritu làndü»& hirreaviiü lüntraqua, 8c ■ ^ lcam i
languis, & fpiritus. Sed dicct mihi àliqû«: Hircisalfimilaftf
pacié & filiü? S ic ed od u s lum : Sicut ex aitauit Moyfes ferpetite ioan.3.
inermoyfecoportebat exqltarifiïiit hominis. &lîcütMoylès duos
iiirèos eiulÿé formé & fine maculaadduxiead alrare figura L* " h t6‘