. .............. .......... S; faßiniMartyf i s Apologia 1.
M
ra u q u e difàép.aruiiç, fa&umcft yvcii qui muleis ante /ecu- "
liaChriftiellead eum q, percincrc confti tuti funt, cum quan
cum humanæ rationilic e t ,resconati eflènt cognofeere ac
de m o n ftrare, tan qua m i mpi j ,feelcfti & futiles, in iudidum
adduéh' fînt. Socrates autem qui omnium conftantiffimus
in hoc extitiflèt, i) fdem cri minibus quibus nosaccufemür,
accufâtus eft. N â& n o u o s Deoseu m ind u cere qbijcieban ty-
& fl^ps cipitas probarct Dcos, non habere& iudiçare, cum"
4 M* improbis & qui eagefîîfîènt , quæ poète memoriæ
prodiderun t,ex repub.eieéhs, & Homerum & aliospoetas
deteftan homilies docuiflèt-, atquead Dei notitiam quieis
• ignbtus état,ratione difüpendi & difpurandi hortarecur his
verbis : Atque ilium quidem quafi parentem & effeétorem
vni^erfîtatis huius,& inuenire difficile eft>& cum iâm inuc*
ncris,indicare in vulgus, haud tutum : quæ Chriftus nofter
vi &poteftatepræfticir.Socratienim nemo credidit pro hoc
decretomortcm eflè oppetendam. Chrifto autem,qui et-
iam Socrati quadam expacte cognituse f t , (ratio enim ôc
Verbum erat clique in omnibus »prædixitqypcrprophetas
ca quæfutura fiint ) cum per fe homo iifdem affeélionibus
obnoxius effeâus eflèt, atque haïe docuiflèt, non philofo-
ph imod o 6c oratores,fed ii etiam qui manibus opus artis
exercent,. penitufque ignari, gloria, metuymorre déni que
contempta, aflènfî hint, qnandoq uidem vis eft a tque po-
tentia patrisquiexpriminoh poteft, non humanæ radonis
arma. Nec veto morte mulâaremur, neque nobis fùperio- -
tes effenc improbi hofûinês^c dæm ones, nifl omni penitus
homini qui generatus eft, mots deberetur. Icaque noser-
,am debituna foluentes gracias agjmus. Qyinetiara illud
Xenophonteum nunc cpntrâ Gtefcènfem eofquc qui fi-
miJi amentia cajci hint, commemotare: puichrum & opor-
tunum ducimus. Herculem feribicXenophon in triuium
quoddam & (foiitùdinem cüm eXiiflef, Virtutem viiiumqne
ofrendiilè muliebri habiru &: ornatu : ac vitium qu-idem'
m ^ e fe g a n t iq u o .e fte & facie quæ ad amorem inci tarée
&ilriceret,atque ex talibus effïorefceret,cum ftatim in con-
fpeâu eius iiiecebris demufeeret » dixiflè Herculi/i fe fequi
veliét, forCjVtiua opera ferrtperin voluptatibus eodem or-
i P^I*&/pl«ïdoreniteniac fu Igens.quo ip(um,dp:geret:vir-
fordidaque &fàcie & vefte efler»
poliiciwmÆftèjfi iibr parère t S c te d e r e t , fore non vt orna-
flUæ Querent ac interirent, fed æternis
puichriiquc ormmentis niteretae fplendefceret : atque o -
ninem quem in lententiàm fuam deduxiflèt, fegientem ea
quæ bona vifferencur,^ quædura ftultaque hàberentur,fe-
quentem, beatamvitara eflè adepturüm. Vitium enim Iis
i | | (“ T“ ÿ tcinfauç»& vcfc bona futit, quafî feecie prima
a«iqnum foarum ami^um, rerumqùæ nonintereuntimî-
tatione (nihil enjm habetimmortale,ncqoe efficere poteft) '
iipmines qui fe aninrtimque iuum in res caducas abiéCe-
runt, leruhmçqpprimn, iismalis quæ mipfo infunt,virtuti
attfibuns. Iiauremquieaquæreuem bona fent neemter-
»yirtuti attribüunt. Id
quodetiamdeChriftian« iifquc hominibtis qui in celta-
mendeicenderrat »atque iKquieademegernnt^quæ poetædeiisqur
dii habentur, narrarunt, iudicafidum eft. O -
.mniaigitur râtionem animofque hominum diftrahuntex
e o , quod no* mortem quæ fugiendafit contemnamus ac
promhilo putemus. Etenimego ipfe» quem Plaeonisdif-
T o arct>cam Çhriftianos in çrïfficn Vocari audi-
rem , led nullomortis ahorumque omnium quæ hornbifia1
ducuntuAanetuaffici animaducrrerem,profe(ftoxn « s vi-
num voiuptatifque ftudhim effe non pofiè eogitabam.
q u js çn im volupratum auidus veiimporènsy S i humanæ
g tn is v^mmbomsducensymorrem cxanftno aroplexari
,& amarepoffit, vt.fuis omnibus bonis & commodis careat?
acnon omm ratione cam vitam quam hîcagimus, femper
dcgere & ptmapibysignotus ëffe aclatcrc eos coneturmori
Ê Ê È m°«efemulaandumindicarit?Iamcmm hocquo-
qu e vta^rentfee lcfti qu.damhomincs, mali geniiimpu-
erunt. Morteemmnonnullçsmiuldèantes, fuisinnosïa*
noftrorum hominum
W « n n t :p c e n ,fo „ e h o r -
quæ
_jhpeiipicuefeannt:: quorum quoniam nihd in nobis incft,
ea negligimus, quod Deum qui generatus non e ft, Ueë
exprimi poteft,teftem& cogitationum habeamus 8c a<ftio-
num. Cur enim non hæc etiam in bonis elle profkebamun
inijfquediuinam philofophiam coniiftere docebamus,&
oftendebamus» his verbis': Saturni quidem nos fàcra perfi-
cere cædendisimmolandifque hominibus,effundendoque
cruore y- ftcutiferuntur eadem ftàtuæ ôc hmulachro quod
àpudvos colitui iîeri,ciiinon folum animalium rarionisex-
pert.1 um languis eftunclitur,fed etiam hominumydihn crut*
ris eius quod ma^ba-cum & im in olatum eftiefFu ftoncm» per
eum qui apud vos eftclariftîmus &nobili(îîm us,procurati; :
Iôùisaurem aliorumque Deorum irairàtoresefie cumim-
pune cum viris 8ç mulienbusmifeemur ,qii'odEpicuriau-
âoritate , poetarumque monimenris defendamus 2 Sed
quoniam difeiplmas iftas, eofquequi hæc iSc e g e run t& i-
mirantur, fugiendos-docemus & feademus» v t etiam m odo
hacoratione contendimus,multis varijique inimicitijs
exagitamur »fed negligimus, quod Deum vniueribrum iu-
ftum æquuraqucJpeâatorèm elfe feimtisi Q u o d fiquis
nunc etiàm eflèç>is confcenlà excelfefede , tragica voce cla-
maflèt,Pudeat vos »pudeàt v o s , qui quæ mamfefto&per-
ifpicue fecitis»eorum culpam in innocentes conferatisiquæ-
que & in vobisinhint & in dijs veftrisfeis obijcians ad quos
eorum ne minima quidem parspertineat. Sencentiam mu-
tâte y dcad meliorero men tem redite. Ego enim cum præ-
texcUm & ^ ec iem obfccenam quæ ad auertendos abdu*
cendofque alios homines à malis genijs diuinæ Chriftiano-
rum religioni obijcitur, inteIlexiifem: cerre & cos q u ifa l&
haéc elfe dicunr, & caufam ipfem derift , & cam quæ apud
multos vaiet, opinionem. E g o& p re c o r vc Chnftianus in- *
ueniar,& eum c fleme , omni anitoi contentione proftceor;
non quod Piàronis décréta â Chrifto abhorrent, ièd qu od
non funt omni ex parte ftmilia, quemadmodum heccæte*
rorum Stoicorum, poetarum & hiftoriographofum^ Vnüir
quilque cnith eorum, cumeiuspàrticulæ diuinæ rationis,
cuius in fehabebatfemina, impullu yidquod eiu(dém gcneriseratintueretuÉ'jaliquidpræclarelocatuseft.
Quiau^.
tem iisin rèbusquæ (untmaximi ponderis, pugnantia een-
*/ne c feienria quæfeb fenfum non cad ity n ccco- j
gnitione quæ repreheridi non poteft, prædici videntur fu- !
Jg[itur prædare ab •mnibusdi(Slafùnt,noftraftinc !
Cnriltianorum. Verbum enim quod ex- D co qui ortu ca- I
ret,ncc exprimi poteft^prodiit.» lécundum Deum vénéra- |
mur, aaoramus & amamiïs,quod caufe qüoque noftra ho i
itto faélum e ft, ytetiàmeorurû quæ parimür , particeps, i
nweuraret. hiftoriographienîmomnesinnarætatiornsfe- j
mine quod in eis inerat^bfeure ea qua? lunt, cernere potu-
érunr. Aliud eft enim 1cmen, quod limulachrum etiàm a-'
licuius quoad eiusfieri poteft,damm eft: aliiid id,cuiuscôm
munio & imitatio,illiusconçeftu ac munereexiftic. Qnàre
avomspetimuSjVtfubferiptafententra & appr°batione ve-
fttahbcllumhiincin lucemproferacisyvt etiam aliisnoftra
nota nnt,& a fal/a opinion« & fententià abduci, rerumque
oonatum ighoratione iibefari poffint ii quiculpafua fup-
pliciis oporcuni & obnoxii fîun t, vthasc homines intelli-
gant : propterea quodin natura hominum in eft, id quod
b o nm n &malum cegnofeit.- quodquc n o s , quos fiagitia
quæ chcun^ perficere ignoran^condemnant : 8c quod hæc
tahaprobantur diis, qui & eadem fecerunt ipû , & limilia
abhomimbus. nunc etiam poftulaftt: & quod ûetiam in
n o s , quah talià raciamüs^poenam capitis, au» vincula, aut
aliquamaham ciufdem generis poenam ftatuant , femeti-
plo« conacmnant, yt non ficopus aliis iudicibus. Impiara
etiam illam & fallà.cem Simonis difeiplinam, quæ in mcà
^ n t e mfeqiti xomempfe atque repudiaui. Q u o d fi hæc
yoslcnatufconfulto veftro diuulgaueritis, nos quidem o-
mneis eemores faciemus atque docebimus,vtfipoflînt,
pa ten t, fententiam. Hac enim folum caufa adduébus Sè
im pu rs«im ^y t hæc confcriberem. Noftraautem difeipH-
naiumcio quidem fapientum , turpis & flsgitiofe non eft »
ed omni humana philofophia præftantior. Sin minus * ac
certeSotadeæ^hilænideæ.fcenicæ, Epicuteotam, aliifqùe
emfdemgenerftppeticis difciplinisnoheft fimilisy
bustamen yerfin qnmibus & quæ fiéfca iu n t& qùæhtlfar
. rum monumentis p r o d i r a ^ o n c e^m e f t ; N ô s qu .dcm
-- : ;f >- I É • j - quoad
Loetu «
%QrtC0l
■ mancHst
Weprau*-
P h
IM**»*-
■ tnatn et*
ïitnttnp
r o GÏorifi; à d A n t . P u im m p e r a t .
quoad eius fieri potent, ageteà c precàri deincvîpsnon défi-
ftemus^vt omm ex patte omnibus hofninibus aditos ad.ve-
ritatempatefieri poffic. Qu are veftrum quoque.erïc prô te-
ligidnis philofophiæque dignitate, quod ius & æ q uum eft,
fecundum nos iudicate.
S A N C T I IVS
T IN I PH I I .O SOI’ ÎI I
E T M A R T Y R I S A P O L O G I A SE-
cunda pro Chriftianis ad Antoninum Pium Im-
peracoi'èm , & Senacum Populumque Rdma-
num i Ioâdlimo Peridnio Bçnedidino
Côfmoeriacëho inter-
' ,1_ p r e c e . '■ ,
PudTitùtnÆlium Adrianum Imperafó
t srh, A n toni um Piüm Auguft um Cæfe-
retn , Vétiflimumque ' filium philolo-
phum, & Lucium philofophum Cæfiuis
natura, Pijcjüé adöptione,Hliümftudio'
Ihm boflàrum litëtatum, & (âcrilm Senatum
, populümque R dman um, pro iis]
quosomne hominum genusiniuria^odit& calumniatur,
luftinus Pri/ciBacchij filius, Flauiæ NeapolisSyriæ Palæfti-
næciuis, vnus eorum verba feci. îis qui vete pij & philo-]
fophifimt,ratio præcipit, vt vertim vnum colant atquea-
m en t, veteram fi prauæ (unt déclinât is repudiatilque fen-
tentijs. Nequeenim folum non fequi eos qui âliquid contra
ius fecerin t,au t docuerint, prudens ratio iubet,fed omni
ratiohéetiam animo fub veritatis amicus ,m one etiam pro-
bofita, reifte d iä a & fa fta debet anteponere. Vcftræ qui-
dem religionis, philofophiæ, euftodiæ, iuftitiæ 6c æquita-
tis, ftudijque bonarum atrium fama vbique peruagatur: fed
fintne in vobis h ÿ c omnia » res declarabit. N o n enim Vt
yobls his literis aflèncemur,nec vt ad gtatiam loquamur,ac-
ceffimusi fed vt petamus à vobis, vt ex accurata exquifita-
que ratione iudicetis, non e xopinionc quæ antea vos occu-
pauerit, aut hominibus placendi ftu d io , quod fuperftitiö-
fulbieft , duôti y aut animi impetu qui à ratione auerfus fit y
felfbque rumore, qui iam diu animos veftros occupât, fen-
tentiam in nos feratis. Nam nos quidem perpeti quicquam
mali à nemine pofte reputauimus, nifi maleficij conüinca-
mùtyaut improbi iudicemur. V os autém.pmna quidem
capitis nos afficerc poteftis, n ocere veto nobis non poteftis.
Sed ne quis vocem hancftultam 8c audax d iâum eftcpti-
tet,petimus, v t crimina quibus acctifam ur, confÿderetis, 8c
fi vera eflè doceantür, lupplicijs afficiamur, vc æquüm eft y
atqüeadeöhoS coërceatis. Sin nihil quifquam comlin cere
& reprehendére polfit, non iubët vera ratio ihfontes prb-
pterfalfum tumotemihiuria vexari, fed vos potius,quinon
iudiciö, Ièd animi perturbatioheres fpeôtandas pondèraii-
dafque cenfeatis. Earn autem demum piæclararri ifôlam*
que iuftam & legitimam in ius vocarionem omnis ptudenS
eflè pronuhciabic, fî ijqui inimperio aliorumfunt, vitaé
iüæ & orationis ratiönem qitæ culpari non püfiït, reddant :
fimilique etiàm m o d o , fi ij qui præfùnt, ho n v ij nec tÿran-
hidè,f7ed rcligioné & fepiencia du cfbi, ferànt fehtentiam. Ità
enim demum & ij qui pr*fîin|, & ijq u i parent, beàtitudi^
lie fnlenturi Qütdara chim veterum quodam loco ferh’
pfit his yetbis ,H ifi 6c ii qui împeraht y Ôc ii qui iq iilo tüÂ
imperiq,funt, Audio fiipientiâ dedàniîür,hünquam bea-
tas fote refpublicas. Eftigitùr noftrum, & vitæ 8c difcipli-
bæ tationem olhnibus re ddere, Vt eos qlii hoftrafeighora-
te exiftimattt t fupplicio pto iis qu igitari eorum feeletâtfc
recerübty cQndëmnemUs : Veftrum atitémy Vt oratiodô-,
ôîbitj aüdiendodarèoperam yVtVeri iudicéSinùéniànlittii
i R e enim côgnità, iiifi M quod itis eft fetericisjriullam DeiiJs;
^eufationem yeftram accipiet. hfominis qUideM appt:!-
Wliùthy VetkPdtr. tom .i.
la tio nec ifl b o n is , ftecin malis dueftur fine fa6tis quæ in
nûmen cohueniutit.c qiundbquidem quantum ex.nômihe
no ftro, qùod iri crïmen voca'tur »infèlligipoteft, ôpdmi fur
mus. Sed qftohiam hochôniequtim iudicamüs,propter
nomen y fi improbi contiincainur, petereyt abfoluamut :
çbùtra fi nihil pet nomen hoftrum & in ÿità ^ a li & fcele-
ris âdmififlè repériamur yyeftrflm eft omniratioheéontfeni
dere y né ihiuria de iis fupplicium fumenfes, qui bon fîftt
conuidti, vofmetipfos poena condemnecis. Ex nominêé-
nith nec laus,nèe lupplicium iute comparatur, hifi aliqualh
virtutem aut.yitiumfada declaïarè pô (fint î præfertim cum
eos qui àceufafttur omnes ant<qùam cbnuîncahtur y fup-
plicio non afficiatis. Inhos aütem nohieh vt ctîminofum
accipitis,ètfi quahtùmad homénipfüm attinec, inaccufa-
tQres potius debétis ânimàduerteré. Àccùfemur enim
quod Ghriftiani fumus : cüm id quod botium honeftum-
que èft, in odium in currere non debeat. Iam fi quis èôrüm
qui accûfentur, verbo tém neget,eum ablbliiitis^quafi nullum
eius crimen doéere poflîcis: fi quid autem côüceflè-
rint , propter corife(fionem,de eo fupplicium fiiibitis:eum
oportear & eîüs qùi fatetur crimen, & ëius qui negat y vitam
exquiri, vt ex fa6tis qualis qüifq; fît , àpparéât.:VQ u em-
admodum enim quidam à Chtifto magiftto inftituti, noii
negarein quæftionibusiubentur'rficii quiimprobe vmunty
fortâflè caufâs dantiis qui alioqui Chriftianotùm ornniûm
impietatem & feel us volunt eXponere : quod quidem hoii
reiftefifi Etenim philofophiæ npmen, Ipeçiem fibj yen-
diCanthonnulli, qui nihil digaumpromiffione præffeht.
Eos autem veteres > qui etiam puguanrià cenfuérunt & d b -
cuerunt,vno nomine Philofophos appellati feitis : eorûtii5
que iibnnuUi naturam Deortim ‘ nullam eflç docueBant y
Iouemque libidinofum fuifle cum liberis ii quipoette fue-
, runt narrant : & q u i illorum difeiplinam tra â an t, à vobis
minime arcentur. Præmia yfero & hbhoreS bis qlii ili êo§
magna voce dicunt>; proponitis. Q u d d erftphôc inhbs
crimen eft? qui nec fee jus admittetenos, n e^ ^D p ià hæ ç
probate profitemur î î\fon iudicia exercecis, & animi mo-
tu qui à ratione auerfus e ft, geniorumque malorum f l ip
plicio irapulfî, indidta caufàfine cura fiipplicioaliosàfficl-
tis. veruihenim dicetur. Quondam enim dæthonésmàli
cum fe oftendifîenc, 8c mulieribus ftupra obtulerunc, 8c li-
beros interemerunt , & terrores homihibùs propofue-
runt, v tterrerent eos qui ex ratione tes quæ fièrent, ftoh
diiudicabant: fed metu perterriti y cum gènios malbs èflé
nefeirent, De cs nominabant, eoque nomine vnumqueh*
que appellabant, quod fibi quifque dæmon imponeret;
Soçratesautem,cumhæc veraratione, 8c tonfyaetàceiii
lucem profeire cotiaretiir, hominefque à dæihonibus ab-
ducere,eum etiam dæmones, eorum hominum qui vitiis
gaüdebantjopera j Vtimpium & Deorüm hbftëm h&catte-
ra n t, cum ilium fcoubs Deos indueferè iaâatent. In hbS
quoqUeidem faciunc ebdem modo. N o n enim in Græ-
cisittodoàSocràtè v e rb o & ratione hæcreprehenfa funt,
fed etiaihih Barbaris ab ipfo Ver(?o, qüotf fotmam figu-
ramquèhominisaccépit y atqiiéhorno fatftum eft y & le*
fiis Chriftus vocatum e ft, cui credences n o s , dæmones qui
hæc perfecetünt, non folum hon r e â o s e llè dicimûs, ve-
tum etiàm improbos & impio s dæmbl*& > qui hefimilfbus
quidem àttioilibüs prædici fiait y quæin iis homiriibüs
infunc y qui virtlitis cupîditâte ducürittir; Hinc étiam athei
nominatifumüs. Patemur quidem hiS hoS taiibüs diiscà-
tetcy n on D cb q ù i vetiffimusefty&iüftinæ, &tempetah*
tiæ i cæterarum q ue Vit tutum patér, nec q uicquam vitfi âd-
mixtum habet habeteque vllo m odo poteft. Séd 8c illutir,
& e iü â filipm y qui vehit y hbfqiiè h i c dpcuity & aliotum
feqüentiutii fimilium que boriPriith angelorum exerci-
tum,&SpiritUm propheticum colimus atqué adoramuSy
verooque dire y fiue vëritâtè veneràmtit, idqiie omnibus
qui difeere v èlih ty vt d o â i inftitütique fumus, copipfe
tradimtiS; Sed dicet ali quis, lara quidamCapticohliiifti
filhfc maleficii. Mil 1 tew enim plerumqtie y cum fempér eo-
iüth qui acctifentury vitam eS:quiritis& coh^deratisy/àc
nortptopter eos qui arite diéti lunt y condétnhatis. Hoc
igittit vniuerfe planéque profiteîhut , quemadmodum
ii qui àpud êræ cos plàcitâ fua & fententiaS docuerünt,
: à 1 11 Vfio