L.Çcdït Latfantii, de Origine Errorü,
A ;
\al otbatis
«/■ ben edi-
cta po aus
cxlëftiSas t o rb a tf, proniqueinhumUm veftra fpontc
Iprocurnbicis ?• Humienim ^iferiybhitarqinij cum,.deor-
fiun qusritis quod in fublimi qu#rere debuiftis. Nam ifta
n\prtalium digii;oium ludicra.&fragilia figmenra,ex qu o -v
Tibet materias gehere format^quid aliud mntftifi terrJi&x
quan atalunt ? quid ergo,rebus; in ferioribus fijbiacetiïJ;
quid capitibus veftris terram fiiperponitis ? Gum eiiim
vos terr# fubmittids, humiliorelque facitjs: ipfi vos yltrb
ad inferos.mergiris, ad mprtemque damnatis jjj«quia,nihil‘
terra inferius & humilius,|ii(i mors, & ihfqri,''qu#fi#ftu-7
gere vellecis: fubieb&ih pedibus veftris terrarajCpntêmne-
retis,. corporis ftatu laluo, qüod iccircoie^um^rcepiftisj,
quo oculos atque mentem cu^ ^p jqu ifecifjconprre pbC-
'fetish GpritemUereautetn» & calcare terrain jihih^ aliud,
eft, qu im fimulachra n on adorare; quia de terra-fi&a fuut:
item diuitias non concupifeerej voluptates corporis ipers-
nere: quia opes Sc corpus ipfum , cuius holpitio vtimUt*
terra eft. V iu umco lite, v,t yiuatis: moriatufc eniin necelfe.
eft,qui f t fuamq; animam mortuis adiudicauir. '
S c H 0 L I- A.
a Fucumftuldti#perbibenint. Jhabent libriimprejft. .Fu-
cum ftultitia: peruiderunr, b a h t codex antiques: in alteroyero
codicefantti Saluatoris, cum quo trescodices Vaticani concordant,
legitur, fuccum llu lm ix p c ib ib c iu n t . quod m ln magüplacet,
v tfit attegoriaqtutdamafiucisi'& rebus lujutdis, quas bibimus ,ad
bofceerrores&fiultitiam translata.pr&jlanttfimo tarnen ac docltf
fimoviro Antonio Auguftitw^erd&Epïftopó,tnagis placet lettio im
prejforum eodicamtracach ftuldtia:perbiberunc,vr/irr?7iwfe-
tio d color ibus,quibus pdnniinficiuniur. Lj
b O curas hominura-, b quantum eft in rébu&ihane, J l»
neutro codicefancti Saluatoris legitur : quodfane mduccndumeft,
quianihilfacitadremiUeverfus,iumHle alter tantumfacMt,ócur-
ua, & c , • ’’ •
c ArtiFexyerus]Hd&«ir codiccstypis excufi. ArtifeX ypfte.r,/£-
gendum ejteXCodiceanttquo ,Tcurh'quq„tfesVaticani concordant,
nam cumprimumloqumusfuiffetdefimulacliris\quórufn eft. drti-J
fe x homo,nunc loquens ad hominesdeDeo,reaèeum reftrum arfifi-
cent appellat. 1 I w Hj
d Terramq; vergentib^usyer^rij Hahhtimprefii codices. In
terramq; v e rg en tib u s coxquari,babent a n tiq tm ,& quin^co-
dices Vaticani. nemo eiiim eft, qui cum terrenis* & brutis animanti-
bus mnverfetur:fedilli dicuntureum beftiqscoaquari, qui Deumi-
gnorant,&terrenas res tantum appetunt,
De literarum erroref ^ ^:
C a p. III.-
Q Ed quid prodeft ad vulgus adJjomines'imjpjeritpSj
wJ ho em od o concionari?,cumvjdeamusetiamdGbl:os,,
& prudentes V ftqj,, cum m ligtónuraintellig^néyanica;
tem, nihilo minus tamenin ijs ipfis, qua: damhant£colen-
dis ne ftid qua prauitate petftate. Intplligebaf C ice ro ,
fa lf t e ift, q i i* hbmiifts adprarent. nameum'’ multa d ix i fi
ftt,q u ? ad euerfionem religionum valerent:ait taaien non
e^eilla vulgo d iipytanda , ne fii fteptas publfc'&religiones'
diiputatio gall's extingfiat. Quid'eiiaciesaqui^cum.errare!
ft ientiat, yltrè ipfe in lapidesiMpingat, v't populuSomnis^
•offeridat ? ipfc'fibi öculos eruat vt,pmhés c x .ci fia t j -qur
nec de ali js bene mereatur, qüós patitur eftarej nec de.feii
pft> q u i alienis accedit erroribus ? necvtituc tandem fa-
pientix iu * bono , vt fa(ftis implëat/quöd men te percépitj
led prudensj&feiens pedem laqueo i'nftrit^Vt limul cUm»
caeteris, qüos fiberarc vt^prudentft>r debuit , & ipft capia-
tur ? Q g jn potius,liquid tibiiGicer<4virötweft j expend
re, popuium lacereVftpientem. ^iignares.eftjvbiomnese-
16qüentia:’tu».vireSexe^as: | Non,enun verendum'efl:,ne *
teift tam'boiia caula deficiaFóratiö^qmtep&etiatn ma-J
las copiole|4 c fort|fti; defendiiti. Sed nimirum'Sogra-ii,
tis carcerenj timés i ideqi|pepatrppiniutli veritatis fufti%'
perë nonaudes. A cmór ce m ,-vtl^piens,:cdn tern nere de-
builb. 'E t a erat quidem mul?o|^lch^iUs>vtob * bene
potmsdidca,' q i a in-bb~-malcdiótamdrereris, netribï'laiSi-'
dis ^ u ^ h ilip p io e afterre potuerufit, qudni diftullus er>
ror huttikni gefter^s , & mentes hominum ad fanitatem
tüa dilputatione reuo.catx. f td concedamus timid ita ti:
qua: in lapiente eflenon debet. Q u id ergo ip ft in eodem
verftrfS e r r o ^ Vid eo to terrena, & manufadta venerari.
vana eile intelligis: & tarnen eadem facis, qu x faciunt ipli,
•quos ipft ftultiflimos confiteri^. Q u id igitur pro fair j vi-;<
diflete veritatem, quarnnecdcfenfurus,clles,n;ecftcutii-
rus?Silibenter errant etiam ij, qui errä reft ftptiunt:quany
to magis vulgus indo£Tum ? quod pompis inanibusgau-
deti animilque puerilibus Ipetftat omnia.; obledlatur fri-f
uolis j Sc fpecie limulachrorum capitur; nec ponderare
^ecum ynäm quam que rem po tieft , jvt intelligat \ nihil co-
■ ftnduibeiftj'quod oculis mörtalibus cernitttr; quia ne-
celleeft,mortaleftr. Nec.-mirafidum * e ft,fiD cum n o n
videant; *cum ipli ne hbminem quidem ,y id ean r, quern
'yidere f t credunt. Ho c cn im , quodocnlisfubieiftumeft;
non homo^ led hoh3misr,eceptaculum eft: cuios qualitas,
& ftgura non ex lineamentisvafculi, qu o concin etu r, ftd
e x fa^is , Sc moribusperuid'etur. Q u ie rg o io lu u tftm u la -
enrä^^ corporafun t^ animabuscarenciajquiaftcorpo-
.ralj^us ^dederunt; nec vident plus aliquid mente, quam
cor p ore ;.cu m % a n i mip ffi ci urn ,e a fubtilius cernere, q u s
aciescorporalisnonpoteft intueri. Q ups homines idem
illepnilolbph'qs, ac poeta grauiter acculat, tanquam hu-
miles,&ab ie£tos, qui cpqtra naturse fu x rationem ad ve-
neranda terrena f t profternahc.ait en im:
■ Etfaciuntanimos hitrmesfprmidineDiuum,
Depreffof^pretnunfad terrqm. ;
^A liu d qqi derail Iß, cum * hoe'dicerer, femiebat; nibil
vtiq; el|qcblendum; quia Dijhumanan oncu rent. Deni-
quqAliölöcöreligionesDeocupri&cultus,inane’ efteöfti-
eiumconfite%r.
'filecpyit#vU<C$) * velatumfiepe vidert ■
* Vertier dd lapidetn.atq^ omnes dccedere ddardf,
* ^ i^dctfntberebumfproftraiuni^pandefdpdhltac
I ‘ J^f^Deün^dubbdi^a-sff^fanguine multo
Spdr^qu'adrtifedum,r^cvötisneäerevötai A
Qua? proxedlo lic a lft Iunr,non-bpbrtec fublimes, & ex-
celfo^animos adupcari; atque in terrain premi, ftd nihil'
aliud,quamcjeleftiacogitare. Inipugnarae lunt e rg o a pru-
dentioribusfallaereligionesiqui^ftntftbant'eiftfal%:ftd
non eftinduifta v e r a |q u ia , qüalis, aut v b te fle t, ignora:
bant. Itaqifefie habuerunt, taqquam nu lla eilet omm-
nojqüiayeramnonpoterantinuenire, c S e e o modo in ci-
aerunt fmerrorem m ultomaipremj'quarnilli^quiFallam
.tenebant. |>Jam iftifragilium cultores, quamuis.lint in-
epti, quiacatleftia conftituunt in rebus corrupdbilibus,
atque |.errenis ,'^liquifttantqm ftpientls^^retinjent& habere
veniaip poflunti quiafummum hominis officium et-
li nomreipia,. tarnen prqpofito, tenent. liquidem homi-
num, atque mutprum vel folum , v el certe maximum
in reljgione diftrtmen eft. vHi v ero qü än to fuerunt lapi^
entioresjqupll intellexerunt f^ fe relig ion is erroremlf anr
to fa ^ i hint ftuLtiqres^j qu 6 delloa li qu a m 'Vera n^n o n pu-
tauerunt. ItaqueqUpniamfacilius eft , d c alienisiudicare,
^tf^n d e ’fu iy ld um alioruinprascipitium v id ent; non
profpexeruntjfquid ante luos Deaes eilet. In vtraque igi-
tur parte ^ liimma;.ftultitiainuenitur, Sc o do r quidam
fapieiitiie : v| polfis diibitare , quos dicasrpbtimmum
ftulliores, illo sn e iq u ifa lfam r e lig io n em lulcipiunt j an
eos|, qni nullam, S e d ^ v t d ix i);yeni a d con cedi ‘’Vpol-
ftfimperitis % & qui le no n efle fapientes fateantur, his
iverb n«n;' poteft , qui Tapientiam p ro fe lli, ftultitiam
potius e|hibfenr. N o n lum equidei^tam.iniquus,. v r
ebs puc^pn diuinare debiiille ^,vc vprita|pm per tei-
plos inueriireht. .quod, fieri, ego non polIe\confiteor,
f td h o c ab. his exigp , quod rarione ip la prxftare po-
tuerunt. ‘ facerenc enim ■ prudentius., fi Sc intellige-.
rent ,f4’efle ahquaqi religionqm ; i& . falfis inm u gn a -1
ds , , aperre/pronuntiarent , earn , qua: vera e ile t , ab
hominibusnon tene^i.» . Sed.rhouerit eos fortaile illud;
quo.d fi qua vera eftet relig io , exercerct.le ,.ac vindicatet.
; ; :v ' ' ' /•- '' . ; u bepa-
# In f c itu tio r ium D iu tn a rum ^ L tb e r / / . ÿ 2 2 7
necpateteturelieatmd quicqùam. Videre enim n'ullo cus,vt lacyrici catminis feriptor, derifit hominum vanita-
rnodopoterant,quaresau ta qu b ,& q uem adm o d um reli- tem^ Verumij?qu ifaciunt,ftriam fefaccre tem opioan-
gio vera opprimeretur, quod èft diuini faCramenti, & caè- tiir. Dépiq-. poèta maxiipus; homo in cætcris grudens, in
leftis arcani. id vfero,nifi doceatur, aliquis feire nullo pa- h o c folum non poetice,fed aniliter defipuit}cuminillis e-
<ftopoteft. Summareihæceft:Imperiti,&:infipienxeslal- | mfpdatrifimislihrisetiamfiedhociubet':
fas religiones pro.veris habent j quia neque veram feiunt,
neqUe fallamintelligunt. PrudeqtiPres verb, quia veram
nefciunt;autin ijs,quas fallas efle intelligunt,perftuerant,
vt aliquid renere videantut: au to n ln in o n ih il c o lu n t,n e
incidant in errorem: cùmid ipfum m aximi fitertoris, vita
pecudum fub figura bqminisimitari. Falfum1 vçrb intelli-
acre 5 eftquidein làpièhtiæ, led humanîE. V itra fiuncgta-,
dum procedi ab homine non poteft. jtaq-,m u lti philo 10»
phorum, teligiones (vt docui j fuftulerunt. vetum aut^n
feire, diuinæeft lapiendar. H om o autem^per fciplUm per*-
uenire ad hatic ftientiam nonspoteft, nifi doceaturà Deo.
Ita philofophi,qUod fummum fiiit human# fapientiæ, a f
feciitifunt, v tinte lligetent, quidnpnfit: illud .aflequi ne-
quiuerÉht, v t d icerent, quid fit. NotaCrceron is vox eft:
Vtinam tamrfacilcvera iriuenire poflèm quàm falla conuincere!
Q u o d quia vires humanae conditionis excedit :
#ius officij facultas n o è isb ft attribu ta, quibus tradidit
Deus feientiiam vçritatisV cui explii»Bd#;^uaypLq^.^fte-'
riores libriftriiienc.’ N une interim falfa, v t coepimüs, de-
tegamus.
S C H O L I A*
~(t. ‘ Erat f^nidetn^tiabentiibrHmpreßiy & e ra t quidem multo
pulchrius, v t ob l^enedi<it^ potjus, leqendtitn eß exantique
codice,cuni quo quinqùe Vdticàni concordant>êr fanenijiCopula il~t
% $ taddattirpulUpo0 io $ A r e f a e n M s ' ,
b Corpora funtanimahvscareritla J Legitur in libris typis
excufis:cörpOràfunchominibuscarentia, habetit duoCodices
fayäiSaluatoriSy cum quibus très Ÿaucânï concordant, hominibus
-vero dixit efficayus. &graum, hoc, cum non placent dliquibus tUi-
teratis,pro hominibus mutarunt ,anmabus. M j i
c E t e^dem'mpdo''] 'Bràf in Idpisimpreß, modo , legendum
eft exauäoritatecqdicis antiqut’.ytfitfinfusyrefutdtisfalfit
religion ibus, & nUlla certa conftituta jh a n q u am mundo,. & via
quadam induäos ejfe reprehenforesreligionum fi vt nuUàm dicerént
elfereligtonem : q u iCrrorfuitgrauior, quqmeorumquifqlfAm reh-
gionem feäabantur. eodem autem m o d y t efi in codiabm imprefiis^
legi nullo modo poteft, quia noneodemmode, nefeeißem ratio mbßs
aliquis efficim coptemptor religionum, velfeäacorfalß reUgion^
fed contrario modo,&planerepugnäntib'us m ion^ u s.
d 'C o n c ed i poflet imperit’is , Sc qui (e fagientes eüe Uon
fatentur] Habemlibriinmeßi, concedi potbftimpctitis, &
qu ife non efle fapien'tes fateantur, legendum eßexvtroqueco-
dice fa n a i Saluatoris, & negatio debetpom ante tnfimtiuum ejfe, -
M t im em am e v e r üm fa t e jtn tm y v n ft^ r ßm m ß is . ... ; jàfêj
e 4 Elfe aliquara vec^m rèligion^mJft^eMt/iè« impreßt,e lle
iti^ o% verami; quïdfdfiyeram reitg ßn ip ignörarent, tarnen al$~
quant efie rèltgioneminfelligere potUerunt^adböC erimt demonftran*
dum longa deincépsoratione vtitur Lactanfiiis.
Vefimulacbrisyornamenttfy iemptorum,& eorum
conteipptu.
c a IV ;
l liquid
V id igitiir maieftatisp;oflîiriuiabere fimiilaphra qU#
V ^ f i i e r u n t i n h o m u ncu lip o te ftate^v e 1 * vt-aliud,fiQ~
rent|jVcl v t omnino fton fièrent ? iccirco apud Horatiiim
Prläpus ita loquitur:
Olim truncus eramficulnusfinutilèhgnuMi,
.CumfaberincertusfcamnumfacentnePrtàpum,
Maluit ejfe Deum.Detfs inde egofaruniyamumffe
Maximaformido. ’
g u is nonfit tanto hoc euftodefeturusî , ,v^.
Furesenim tam ftulti funt3? t Priapi'|ehtiginem time^
ants cum au e sip& , qnasterrorefalcis , %yt inguinis abigi.
Et cuflosfurumtftfoaüiuto cutnJalee[aligna,
Heüejpontiacï feruettutela Priàpi.
Adorant ergo mortalia, vt a mortalibusfadta , frangi
nim,çremari poflimt, aeperire. nam & teiftrs vetuftate la-
bentibus fæp e c o rh m i nui foie nt: & confumpta incëndio,
d ilabunturindh crßm'i&pletiimquef nififuaillis magni-
t.udp fubuencrit, aut cuftodia diligens ftpftrit) in prædarn
furibüs cedunt. ,Qu# igitur infania eft,eatimere, prb qui?
bus äütrpin#,âut ignés; aut furtarimeahtur ? Quae vani-
casi aliquam ab his fpeiftàte tutélamf qu^. tueri lemetipfii.
, non poflimt ? Q u# peruerfita*s,ad eorum praefidia decutr
rere, quæipfa, eùm yiolantur,inulta ïiintjnifi à cölentibus
vindiccntui ? V b ierg o veritaseft ? vbi nulla VjS àdbibçri
pöteftreligioui; vb i nihil ; quodViplati polfit appare t; vb i
làcrilegium fieri h ë n poteft. Qu icqu id autem oçulis,ma-
nibulq; fubiedium eftjid verb,quia tragile ëft-, âb öftini ra-
.tiofieimmortalitatis'eft alienum. Fruftia igitur homipes
iauro,ebbte,gemipisDeos e x colun t,& exornantjquafi ye-,
rb ex his rebus yllam poflint capere yoluptatem.; Quis v-
fu seftpi^o fo rummunerum nihil fentientibns ? an ille ,
qui mortuis?• pari.enim ratione defunitorum corpora o -
dor-ibusyàcpteriplis,veftibus illira, & conuoluta humi c6-
duntjqua Deos honorant: qui nequë, cùm fierenti fehtie-
îbant; neqjj cùm colunrui^fdunt. Ufec enim fehfinn$ohft-.
craitione iumpferuhti N o n placebat P erlib, ,qubd aurea
vafa tern plis ihfçrantur , fuperUacUum putanti, efle inter
r(eligiones,quod nop ftndhcatisjfed auaritiç fitihftrumen*
tu m. Ilia enim fttius eft D e o ,qiiem reifte colas,inferrepto
munérej ...
CompofitummfafifanimifanaoJq3 recejfus
Mentis,(irincoäumgenerofdpeäusbonefto.
Egregièjftpienterque ftnfit. Verum illu d ridiculuift
fubdidit ulvoc ëfiè aurum in remplis,q u o d fine Veneri db-
nac#avirgine pupae.; quas ille ob minutiem fortaflè con-
renipftrit. N o n yidebat enim, fim.ulàchrâ ipla. Sc effigies'
Debrum,Poiycletiij&EuphranoriSji & Phidiaemanuex
auro, a^que ebôrè perfebfcas, nihil aliud elle, quàm grandes
püpas, nô à virgin ibus, qUaru m lufibus venia dari poteft,
ftd à barbads hominibus conftcratas*,* ’M erito igitur
ëtiara ftHumlraîtitiamSeneCadendet. N o n , inqtiit, bis.
ptteri fiimusf v trvulgp dicitür) ftd Temper. Veruih h o c in-
tereft, qubdmâibtafnbs ludimus» Ergo his ludicris, S c o t-
natis,&grandibus pupis, & vnguenta, & thura, & odores
ihferunt} hîsbpimas,ôc pingueshoftias immolant; quibus
eft qu id e ltlb s , fed carens officio debtium ; h ispeplos , $c
induiTientapretio(a,quibusvlus velaminis nullus eft: his
aurum,'& argèntum confecrant: quæ ram non habentqui
açcipiunr,qùam qui ilia tlbharupt. N e c immeritb Dippy*
ImsSiciliæ tÿrannûs poft vibtoriam Græciapotitus, Deos
tales cpntempfic,lpolfauit,illufit. liquidem facrilegia fua
^ioçular«JVS«damdibtis pröftquebatur. Nam cùm Io ui
O lymp io àuxeùmamiculum detràxiflet; laneum iulïit im*
ponr, dicensjteftarêgr^üe eflè âureum,hyeme,ftigidüm »
laneum vefbiVdibue tempon âptum. Idem aütßam bar-
bam detrahehs ^ Icu la p io , incoftgruens, & in iq u um e lft
ait, cùm A p ollo pàter ëiùs imberbis e fle tad h ù c , aclæuis}
pribrem filium, quam patjem, barba^tum videri. Idem
paieras, & e x ü uias ,& p aru aquæ d am fig illaf quæfim.ula-
chrorum.protentis manibus tenebantur, detrahebat j St
acciherefe.ilia, non auferredicebar. perqüam^ enim ftul-
tume flèj &ingrarum , nolle accipèreab hisVitro porri-,
geutibusjà quibus boha lÿ>i homines precarentur. hæc i l le
fecit impuriteiquia rex, Ô cy id b r iu it . quinetiam fteuta
eft eum lolita félicitas, vixit çnim vfque ad feneâu tem ;
regnùmqùe per cpanus filiorràdidit. In eo igitur, quia
' dominés faèrilégia vindiçaréîîpn pçÂ|rant;oportuit Dec«
iplos fuiyindiceseflè. A tfihum ihs quilpiam tale quid
m a a tm
i i i i i
I P : i