is 4
Matlh.it
c
I LnéCi6. s
. Kpilcopo-
} rum -iociul
gen da.
Teftamenti fcriptam in duabus tabulis, prædicabit : He lias
autera,Patrem,& Filium,& Spiritum (andumannuntiabiri
Tun c Sand i canfèflurifiint T r ini täte m : i mpij vero,Diabo-
li (èqucntur dodrinam. Ita diuiduntur duo à tribus,&tres
àdaobus : Et inimici hominis domefticiei«*,'ïnîmici veritatis, c-
runèctiamdomeftici hominis, cum v elpaterfiliut)o,yel fi?,
liuspatrem dodrinæ diabolic# conlèntirefuerit adhorta-
tusdiçens, G aucne occidaris, confentias ei qui dixit, hæc
omnia mea hint,& cut volo,doilla:^««exvobts vokns tinrent
édifie are, non prias fedens computatfumptusfi habet qua opusfitn tî
perturrém,vitam noftram fignificat,quam ex omnib.man;-
darisChrifti deberpus ædificare,& trabe Crucis Chrifti con
(ignare opens coepti finem,id eft, periëuerantiam fidei.ne
forte aliqiii impcrfèdum opus noftrum derideant. Homo
quidam fecil coenam magnant, per Coenam,Aduentum Salua-
tons noftri Scrip tura fignificat ,quodomnes gratiam fpiri-
tualem èOriüiiiiô Domini luiqptun eramus,& ideo coenam
ait,quia (iib vèfpèrâni (eculi Cntiftus aduenit, Q u i mißt ftr -
uosfitos,id eft,Àpbftolos,vt vôcàrent Iudæos ad conuiuium
Dömittiiarö pridem inùitatoS per Prpphetas: illl aütem no-
lentes Chrifto credeie,èxcufaueruntfe, per follicitûdincm fæ-
culi prarièn tia dih‘gcntcs,&fuÉuracoûtehinentes,ad coenam
Dominica: pahionis venire contemplèrunt permille excu-
fationcs, Q u i per quinque ftiga boum (èexculàuerunt , illi
intclligunturqui de lege Pentateuchi reçèdere tioluerurit
vt ad coenam,ideft,adGhriftipeifedionemvenirent,Euan-
gelium fu(cipiendo: llli autemqui pervxprèm d ud am iè
excu(àrit,miitîjuid libidine corporis detinentur & ad Ghri\
(luth venire non ttierentur,licet per legem fine vpcati.D«»-
de mittuntuffiùiià eft, Apoftoli ad exitusviaru, vt quia Iudæi
indignos iudicauerunt non recipiendoAdUentumDomini,
& conuiuium (àndi Saofementi (preuerunt: Conuocaruntlu-
feos,id eft, (àcrilegijs fuis Deum non videntes : claudos, id eft,
qhiper viam veritatis minime ambulabant :Mendicos,idcH,
pane vitæ ætcrnæ egentes: pro his vocaris 8c venire nolenti-
bus, Apoftoli vénérant ad conuiuium Dominirex hit vnusqui
non babuit tumeam nuptiaUm, ideft,bonam confcientiam,vr
Iudas Ifcariothes.in exteriores tenebras proiedus eft:vel generali
ter hoc debemus acciperë,quia q ui(q uis crediderit ex
genribus,nm'fideliter myfteriuraBaptifinatis fuerit confe-
cütus.peccatorum tenebras no poteft euitare, quia nifi quis
renatus fuerit ex Aqua& S p ir itu (àn d o , non intrabitin re-
gnumcoelorum. Simile eil regnum coelorum ferment o quod acce-
pit mulieripet muüeris figuram, propter filiorum procreatio-
nem Ecclefiam fignificat, ficut alibi (criptura virginem po-
nit eam pvopzetiaiegntztcm:Hocaccepitfermentum,id eft.ao-
drinam Chrifti: Sata tria,fignificant Trinitatem.& abfcon-
d itilludin farina, hoc èft y populo tradidit numerofô, quia
permixtiorie vniuerfiras multiplicata eft Chriftiana., Homo
quidam habutt duos filios,eft dixittüi iunior, Pater damihiportio-
ntm fubfiantu qua me comingit : hic autem Adam & Chriftus
eftintèlligendus : Naih perParrem,patrimonium Paradifi
(criptura fignificat, quem accipiens Adam,per inobedientil
perdidit : Abijt inlonmquam rtgiottemjà eft, in fieculum, vbi
fames e ftfa ä a ,dm in ß ciü ce ty e tb i,& cu p ie b a t fe defiliquisfatu-*
rari quas par ci mandpeabant, id e ft, læcularium cibis vtidele-
(ftabatur; quoda^tem penitus ad patrem reuerfus eft,fignificat
gentes quÆ Adæ figuram habent cognituras creatorem
(hum. Stolam primam,vium fciUcet quâ diabolus ademerat,
per Chriftu m recepit, ,& 4w»«/«ö»,inquit, in manu eius,fidem
dicit quam amifèrat: per calceamenta v ero , veft igia munita
intelliguntur quibus diaboli non timeat lapfum,vt aitApo-
ftolus,ca|ceati pedes in præparationeEuangehj pacis.'pcr vi-
tuldm occilûm, Chriftum pro A dam, (cilicet pro gentibus
fignificat paflum: Seniorfrater, Iudxus eft: C u i pater ait: rtf
mecufettiptr e s ,& omniamea,tuafum dquo de regreflïonefratris,
hacframealonginquaprobatur,rcpelliturinuidia.Howtf
quidam trat diues, qui habebat villicum : Hanc comparationcm
(âl^ator villicoiuftitiædd eft,Epifcopisdcdityv t quomodo
domino (uo fraudem fecit vthaberet vnde pofteaviueret,
a Êpifcopi non omnia peccata vlcilci debeant, fed locum
pcenitenriæ relèruàreeos côueniat,cum praefertim ipfè Do -
minus dixerit, nolo mortem peecatoris, (èd Vt conuérratur
d via (ua & viuat. Ideo autem laudauit Dominas îe(us fiaudebita
exigamus. Et occurrerunt ei decem viri leprofi : per
decem virösleprö(bs mundatos vnumqvgratiaS àgentem .
Iudæos argnit Iefus, quia cumomnes èos a diuerfislanguo-
ribus libera(ïèr,ingratieius fuere virtutibus,(blü(qVN.aâman
gentiljs ab El lèo purgatus gracias cg itD eo .lu d éx quidam erat
in Ci«if<*te,hoceft,Pilatuseracin(æculo, necDeimtimens, nec
/jo»ji«mrc«eKerem:Chriftü(eilicetdicit,quiDeuserat & h o -
m.o.viduâquadam,ide^Synigpga,c(epitadiüitm dkere,viridtca
medeaduerfario w«0,hoceft de Cnrifto:& Pilât9 nolebat mul
to tempore,dicèhs,quid enim mail fecit^?poß hac autem dixit
intrafe.etfiDeum nontimeo, nej3 bominem reuereor, id cft,Chri-
ftum qui vtrumq^ erat, tame quia molefiaett nulù bac vidua,vin-
dicabo ?//<*«,(cilicet Sy riàgogarn :fign i h cat ergo cqngregatio-
nöm Iudç jrum inrôle.ntem fui(IèPilato,cum clamaret.non
hune dimittas (èd.Barrabam,ille aurem lotis manibu-> dixit,
innocensfum dlànguineiufti huius,vosvidericis: & dimifit
illis Barrabam,Iefum vero flagellis cçfum ttadidic eis v t cru-
d ß g e te tq t : ZacheusfiaturapufiUus erat, (cilicetquia hecdum
habucratfidem quam adeptus eft in arborem afeendens,
" id eft, credens in euni qui cr ucifigen d us erat. E u e dimïdium
bonorummeorüm domine do pauperibnst& f i eut aliquidfraudisfeci,
reddo quadruplum.N o n eft hoc contrarium ei quod alibi dicit
IefiiSjdimïtce omnia tua & (èquere me,quia dimidiû bonorum
fuorum daturum (èpaüperibuspollicetur,&dimidium
his quos iraudatus fuerac ,impartitucum. Homo quidam erat
paterfamilias,qui plant oui t vineam & fepem circttmdeditei,&fodit
torcular tn ea : per patrem fàmilias, Deum patrem fignificat
plancamem vineam, (cilicet pqpulum Kraèl: Sepecircum-
dätem. Prophetai um prædicationibus munientem:fodien-
tem torcular, patientiam voluntatis & deuotionis perfeue-
rantiaih: vbrpcr lignum crucis & lapidem angularem aftlu-
ere facianc fpiritalis dulcedinfsfontem:c^«/»^Mtfir Tunern,
gloriàm fuam &altitudinem diuinæ legis ad q u a b Euangè-
lijprædicationecôfcenditurîrif'/ofÂttir vineam agricelu,id e ß ,
Dodlorib.legis ac Sacerdotibus:qui interfedis firuis ac Pro-
phétis exigentibus ab eis fru âum iuftitiât fideique,per quos
credere debuerant in aduen turn filijDei quem peremer un t,
putantes n ecatoeo (ë hxreditatem patris pofieIucrari. Q u i
habet,dabitur illii vetbi gratia,fifidem habens,charitatém nô
habet, etiam cadet à fide quam (e habere credebar. Q u o -
modcSaluatorfecundum bominem euetftus eftad.coelym,
aut quomodo coelurn permittitur San élis, cum dicat, nemo
afeendit in coelurn,ni qui de coelo de[tendit filius hominis qui ett inice-
loi A u t quomodo in coelo erat,cum adhuc cflèt in rerra?Sci-
endum eft quod (êcundum carném in terra erâc,(ècundum
Deitatemin Coe lo non deerat: ideo & ipfè afeendit qui de-
feen,dit,quia licet homo fa äu s (it,non tarnen Deus efle de-
ftitit: idem eft ergo homo & Deus, id eft ,Chriftüs vna per-
(ona eft:&vtiq; cum ille fitcapur,^njfti aütemfint membra
eins,necefiè eft vt (equamur membraeius quo caput prçce(-
fit,vt fit in coeloChrifti corporis plenitudo.Nm enim admen-
furamdat Deus Spiritum,hoc défilio proprie incelligendü^eft,
in quo eft plenirudo diuinitatisj. nam homines (eculidùm
menfuram accipiunt gratiam Spiritus fanéli. Arborem fici quidam
habuitplantätamiit v ineafuai^pinSynigogx arborisiftius
comparatiö eft : quia (icut illä atbor Fölijs red undans afflu-
entibus, (pem po(leftbfis(ùi,ca(ïà(peratprumprouentuum
eXpedtatiortedcfticuit,ita etiam in Synagöga,Do<5tores eius
operibus inloecundi,diuinis verbis tantü velbtfolijstedün-
dantibusgloriantur: Inania verba legis exuberant, (pes au-
ttfm falfi expedlatäprQuentüs,populi vöta credentis illüdit.
Eccemulierqua babebatJpiritum liifirmitatisannU d e cem & o fto ,&
état 'mclinata.tnmuliçK infirma,eft figuraEcclefiæiquaecum
menfurafri legis ,in qua eft Decalogm, Sc Re hirre&ioftem
Chrifti,in quao(ft'o beatitudinés (une, impleu'erit, tucSab
bato,ideft,quieceperpetuäperfruetur,&in(ublimeere(äa
fàftigiumjtnciinationëmpoftræinfirmitarisferitirehonp^-
tericrideaaücem curata eft hæc muliçÉ,ideft,pppui us Ghri-
ftianus,quia & légem impleuit,& péteepit g'ratiamin laùa-
crq,- per quod morimur (àeculo, & refurgimus Ghrifto^Nâ
in dccem vetbislegis perfedtio eft,inôdlaüô nümero Rcfur
f edlionis eft plenitudô.STô» bibaamodo de hôcgenimitiëvitû vfife
indütfiiflunieu iüudbibam vobifeu in régnaPatru mer. per germe
vitis'jpopuïüm a g n i f i^ Iudaîotum, que ticgat fc efièafium
Lue.iç),
F, I
datorcmDornimlui,vceius (equentesexeplum non omnia pcurû,mfii^reg.no Padris (uhhoceft^ifi in fide ipfiuscredi
''*• ' " " r*,,-,_____ - , • j - v r. . dcririt:
A':|
$o-9k
B
lue. 7-
C
e Epifco
pis, tempo
lalia male
'mifiiftrâ
ibus quid
fpetidum.
D
derint:& appellatione patris fe aflerit filium,qu:ia paternqn'
dicitur, nifi habens filiüm : perregnum autem, fidem indi-
cat , vt alibi a it, Regnum mqurn inter vos eft. Diues qui ba-
bebat villicum fia e dijpenfatorem, Deus qmnipotens eft^ quo
riihil ditius^huius di(penlâtor erat Paulus,qui ad pedes Ga-;
malièlislâcras literas dilcens, legena Dci fufeeperat di(pen-
fàndam : hic çutp coepiflet credentes in Chriftum perfequi
& omnem dominifui diflGpare fubftantiam, d id um eft ci :
Saule,Saule quid me perièqueris ? durum e ft tibi contra (li-
mulum caicitrare/ Dixitque in corde fuo: qùidfaciam^ma-
gifter fu i,& co g o r efle dilcipuius Ananiæivillicusj & ppèra-
rius in gentibus: foderc non valeo,omnia enim mandata le-
gi$ conlpicio d eft ru d la ,& legem a c JProphc tas v(que ad Io-
annemBaptiftam elle finitos:mcndicareerube(co,vc fcilicet
qui dodorfuerariiIudæorum,cÔgatàdgëntes per Ananiam
diftipulum,veritatis&fidei mendicaredodrinam:faciam
ergo quod mihi veile éllè çogaofco, v t cum proie d us fuero
de^ülicarione mea,recipiant me.Ghriftiahi;.iqdomos (bas :
coepiteos qui prius yetfabantur in le g e , &;fic in Ghriftum
crediderant,vtatbitrarenturfeinlc:geiuftificandbs,docere,
legem abolitam, Prophetas tranfiifle, & quæanteafuerant
pro lucro in ftercora deputari : yocauic icaq; duos de pluri-
mis debicoribus:primusquidcbebatçentumbatosolëi,eos|
videlicet fignificat qui fuerant ex gen tibus.;Çongregandi & i
Deimilèri cold ia i ndigèban t: ac de ceute nario n umerèqui
perfèdus eft,feçit eosfcribere^quinojuagenatium.numcrum
conuenientcm poeniteniibus,iuxta IubilÆum,&.illamin
Euangelioparabolam, in qua âltçri quinqiiagihta denarij
remittuntur.'Secüdum auteni VocaüitpopuJum ludaeqrum
qui pabulo mandatorum De l vnitus erat,Scdebebat-ci cen
tenariümnumcrum,quem.Coëgitiycde.eqfaccrCt odo g in-
ta,id eft, crederetin D o m iriiRe fu rrc d i qnem, quæ odauæ
dici numéro c o n tin e tu r^ o d o decadibus completur,y t de
fsbbato tranfire t ad pri mam fabbati. O b hanc càu(am d d o mino
collaudatur,quod benèfecerit,&.pto (àlute (uainEu-
angelij deinen cia m , de legis audoritate mu ta tus fit. Id eo .
autem vocatur villicusiniquitaus,quialicetbehe oflerebat,
non bene tarnen diuidebac,credens quidem in patrem, (ed
filium perièquens : habens Deum omnipotentem, (èdSan-
dum Spiritum negans: prùdentioritaquefuitPaulus Apo-
ftolus ih ttâfgteftîonë legis,filijs quopdam lucis, qui in legis
ob (èr uatio n e ver (àci, Çlirift.um qui Dei Patris eft verum lumen,
perdidc mnt.Quifidelis eit in minimq,id eft,in carnalibus,
j & in multisfidelis ertt, hoc ë ft iii^pin’talibus : q u i autem in par-
uo iniquus eft,vt non det fratribns ad ytendum quod àDeo
pró omnibus eft crcatum,iftë in ïpiritali pecunia diuidenda
iniquus erit : Si autem (mijuitj carhales aiuitias quæ labun-
tur non bene dilpenfetis, veras æterna(que diuitias coeleftis
dodrinæquis credet vobis î dé fi in his q.uæaliéna funt (alie-
num eft autem à nobis, quod flcculi èft ) in hdeles fuiftis, ea
quæ veftra fimt & proprie ho m ini deputaca,q uis credèt vo-
bis? vnde corripit auaritiam,dicens,eum qui amarpecunia,
quia nihil eft in mundo. Quid mihi & tibi e il midier ? nondum \
p n ith o r am e a ih o c ideo ait * quia Chriftus ,& D e u s erat de,;
Deo natus, facie ns miracula : 8c hoipo erat per matrem,hu-
mana tradando : ergo nunç, quia myftçrium opera t unis e-
rat, aquam in vinum m utando,nihii(e communedicit habere
çum marre,id..eft,nihil humani, (cd diuiui ©péris aitié
eflè fid u rum . Nam per nuptias, cohiundionem*Chri,fti &
Eccle(îæ,.hoc eft Veteris& noüi Teftamenti traditiqhefil .
debemus accipere : per fepterii autem hÿdriàslapideas , fc-
ptem Ecclefias fuper peeräm Fundatas, aqua plenas, id e ft ,
Baptifinatis gracia repletas : quod autcm d icif fcriptura, ca-
pientesmetretasbirias vel ternasjbinx eos fignificant,qurmatri-
tnonijs coniünguntur.: quod vero ternas dicit, eos demon-1
ftratqui Tunitatisvirtutcfpiritales e ffedifu n t, Architricli-
nus autem, MoyièsÆ nouusfponfus, Chriftus eft intelli-
gendus: aquas inyinum'COuuer(às,fignificat fideles Bap tif
matecriiorcmpàffionis appetere, Rejponditmulter , & d ix it, j
nonhabeo virumüixc mulier Samaricana eratiquam perquin-
queyiros,quinqueliberos,Mofisdominus habuiflefignifi-
cari; Eft autem Hieroßly mis natatoria pifeina ,quinque porticos ha- l
bens: per quinqueporticus ,qtunquelibrosMofisfignificat,
fquibus populus I lrael contine|3acur: nam per aquam ., po-
pulusludaicus eftinteiligendus,qui aduenienteDomino
nöftro ita curbatus èft eius videndo mkàcula,ficuc aqua per
Angelum mouebatur .* Ideo autem admocum aquae vnus
curabatur,quiavnicaeftEcclcfia:ob hocetiarn (cnptum eft,
,quod«o« nfiquidefcendiffet,fiwabatur,qaïzfapctà l
liftit,humilibüsautemdatgratiäm:qubdveröeumtrigin-
ta.bdqannosiainfirmitateiacuifrefcripturacommemoiat,
feiendum eft quadragenarium numerum , plenitudinem.
confcrreluftitiæîNam quadragintadiebusaenodibus M o
dès & Belias & Chnftas ieiun,|ifc,npfcuntur , quoniam ab I
vno qui Deus eft ^v(qùe ad q Jmio r mulriplicatio facit de- jdi«um.
cem ,q u o t fufi t pràcepta Dccalogi : qui denariushumerus
vettris Teftamenti per Euangelium, quadragenarium nu-
merum facit: ad qpc implendam quia duomadata deerant
infirmanti, fcUicet, DiligesdorninUmDeumtuumex totö
corde tuo,&proximumcuum tanquam teipfiim .- venir ad
ægrum Iefus qui erat Deus & homq ,'vtriulque dfledibnis
au d o r atque cpllator,& (anauiteum, dicens :T olle grab at um
tu um ,& vad e in domum tuam : & quid eft ferre grabatum inifi
qu od voluntacem earn is npftræin qua iace bam us, qua ft in
le d o cömprimere debeamus ,& c um fuerimuslàluatidiui-
nitusjferre nitamur v t carne noftra potioresprobemur î Na
quod zit,vade in domum tuam,hoc præcepit vt faciamus diui-
na mandata per quæ ad æternam domum peruenire pofli-
mus. Et nemo mifitmanum in eum,quia nondum venerat bora eius:
hæchoranon (ècundumMathematicos intelligenda eft,(èd
potius^hora ilia qua ip(e crucifigi & pati voluit.Inde ait:»otf-
dum venerat bora eins, quia nondum vniuei (à propofitæ bpe-
rationis impleuerat M yfteria,propterquæ carnem dignatus
erat fiimere. Et pràterkmyidit bominem Cacum ànatiuitate fttai
Deum amarenon poflè: Sciendum eft autem hanc compa- ! per cæcum hafuralitér non videntem & illuminatum,fignirationcmSaluatorem
noftrum Epifêopispofuiflè.
S, P. N O S T R 1
TH EO PH l L I ARC HIE
P I S C O P I A N T I O C H E N I , C O M -
m e n ta r io r um fiu e A l l e g o r ia r u m in E fi-
' a n g e l iu i i i fe c u û d um '
Io a im em .
. . I I B E R I V ; '
\ Nprinetpio erat fierbum & fterbuni cratapudDeum:
I Principiü eft P eu hycihumfilmsDeiChriftus
I de quo paterna vox dicic in Pfalmo , Erudau:t
i cor meum y e ib um bonum ,.id eft ^Chriftum ’
* per quem^ 6 m n ia j | d a fu n r :^ ^ eft
nihil, id eft , idolum * quod yt ait Apoftoliit PaUlus.,(cimus
ficat humanun\eenus óriginali peccarq detentum. Mitt it ur
in Sftoa!,idell, ln Bapti (m.atis fonte , àgçnrilitati,s facrilegio
detentus.liberatur.Lu turn v e ro ^ d um d e (aliua orisdomi-
ni,acpofitum fuper oculoscæci, fignificat hîc quod naturæ
deerat, opere fiibimplere figUlum : vt illurhinattonem no-
ftramaudoriimputemus potiusquam natmæ. Erat quidam
languensLazarus a Bethania : pér Lazarum, humanum genus
oftenditur,quod ante Aduen turn Chrifti inlæcüfi no dibus
dormiebat.Inftitis autem^conftridusjfighificat pèççatis p ro .
prijs obuolutum.M<iri^tf veto & Maria,Ecclel'ix fides& opera
in telligentur, rogantes Chriftum vt Lazarum, ifl eft, human
um gen us viu ificet: Lapis au tem reuolii tus à m on urnen >
to ,fignificat infidelitatis duritiam ab hominum corde (ub-
mptam: per quanumhicmreflirrcdionis ciufdem j quatuor
Euangeliorum demonftrat figuram,quorum prçdicatiodu-
rit.tam d riobisauferc cordis:quod autem lachryma.tusèftle-
fiis.vel proprer perfidiam IudaEoruro.vèlyc jÈhominpnvdé^;
monrtrarçt^èuk.Itcmaliterde alioLazarè Lucæ inqifiçeh-
dum eft,guomodoibparabola Lazàridiuesin tbimçiuiffit
an te iudicium : aut quomodo digttuip.l-.azari dicat* N un-
quid corpora apud Inferos fiint:aut ip(è qui aquâ defiderar,
nunquidflrim corporis (en tiebat ?hæc au t éom nia (ecudum
f f l l
Il ;
A m