c
D
al. i flor u.
Q u id minimal a canibus quorum vitam imkantur,etiam
vocabulum,nomeniquetrax€rUnt? Nullumigiturin hac,
dtfciplina magiftcrium virtuds eftjCum etiam illi,q u ih o -
ncftiora pr®cipfmn,aut iiort faciant ipfi qua: fuadent', aut
. fi fa'ciunq'qubd rarb accidie )riOn diiciplinaeosr a^ re^Ui
fednartuapCrducat, qua* fsp iü s etiam indoblos ittipellit
ad laudemi
S C H O L f A.
d Q u i difeiplinam non oftentationem fu® feiend®] ha-
bet codex antiques, alij codite^babent, qui difeiplinam veram
non o ftentadonem feiential'! htflti lettlo dntiquicodicis magif
placet. ' . ' ..;
b ' lh iudtcium fifiputes p o fc ftb^ leg itu tir ilib r is irfipreftisi
indicium profeÄos pures, habet codex,antiquas. alijpartim
• conueniunl cum leätobevulgarhpariim difcrepant. Sed mihi j&,
ä io antiquicpdicis (ola probatnrindicium vero ait cos ejfeprofeffos,
quia cum eavitiareprehefidebantjuibui ipft mdximeinetitiwne-
bantuljndicdbant ipft,qifibus maledi&is eßentdigäi. proftteriyero
indicium d ix it, metaphofaquadam fumpta a puftictpibtts criminum,
qmßpc, vteisimpunim criminitfli concedatur, proftienfur
inM um d 0 drn4^jlrätahtih ^ e ß iä ^ m r im ^ a r.qw i^ 0 ß
etiam Cunt f o c ij ff t f philofophi faciebanti cum ipfiltbidinofi li-
bidwofos, aut auari auards dccufarent, vf ea delatione tmpunita-
tem fu o nm criminum confeqmrentur. corrumpi vero hie locus fa -
cilepotuit, cam pro indicium, ejfet femtum indicium , 'cut.pojka
HU dtu dicliones, i a & l\ii>jdiun äa fu n t,v td liq u is fenfus tjice-
. retur.y '
Depracipiendoy&aiigendo,&pbilofophia.
■ C A P V T X V L
« E iümenim cum fe perpetu^defidiartradant , nul-
lamqite virtutem capefiant ) & b m nem fuam viram
nihil aliu d , quam in eloqlichdb peragant: quid aliud
quam inertes putaridebent i Sapienda autem n ifiin a-
liq u o a&u fu ö ritjq uo v im^fidmex ercea t,in anis,& falfa
eft. re&equd ;Tullius'ituilesv 1 ros> qui rempublicam gu-
bernent,qui Yfbesautnouascöriftkiiä'nt,aut conftkutas
«quitate tueäötur,<Jüi (aldce^libisrtaklein^ue einiiHn^vpl
bonis legibus,vel falubribus con filijs, Vel iudirijsgeaui-
i bu scon le ru ent: philofophi®. d p d o iib u s pc^fcrc.; B6-
nos enimfacereoporogtppuus £ quam inelulosid angu-
lis facienda praecipere j qua: ne ipii quidemfa ciimt, qui
i loquuntur. 82 quoniam fe d vens actibus remouecünt:
apparet,eos exercend® lingu®cäüfa, yel aduocandi gra-
da.ätterfi ipfam philofophi® reperifle. qui amem dö'cent,
taricum^ nec taciunc,iph pneceptis(ins dccbhunc pön-
d u s . quis eaim .ob tem peiet, ‘ cum ipii pra’ ceptores d ö-
ceantnon obre m per are ? ßonum d t auceinLeCtaj ß c hp-
jnefta pras'cipere ; led nifi öc fä,cias,mendacium eft :..&.iu-
I congruens,acqueineptum eft,' hötfin pedtore j fed in la-
1 bijs habere bonicäcem. N o n ergo vulitacem ex philofo- •
phia,(ed obledtationempetunb Q u o d q u id e n ^ lc e ro
teftatuseft. Profe*i5tb,inquit,-omnis^iuftydrum difputa-
tiofquanqaarnvberrimos fontesvircutisi.öc leien ti® coft-
tineat, tarnen eollacacürh horumadtis ^ perfedtifque rebus
, vereör ne tärttqm videätur attuHfle negpijijvhQmi-
num vtilitacis j quantum öbledatipnerb; quandarn otif.-
Vereri qüideninon debuit,cum verum diceret : fed qua-
fi tunerec^he proditi ri^fterij reüsaphilalbphtspib^ecurj
non eftaufus confidenter pronuhciäre, quodfaitv e ra rn,
illosn ö n ideo difpucare,vt doceanr/fed vt<eöblectentin
' otio,quiqüoniam auctores hint re rum gerendaru m, vtxcc
ipii quidpiam g e rn ift: piö lpquacibus funt habendi.
! SedpLotectb’ j quia nih ifb o iu a fi vitanl adere ban f : nee
; ipfi decretis fois' öoteii5per.ufcrunc j nocquifquam per
to t Ibpiila inuentus efti qui e'öi dm legibus vineret. ^Äbtj-
ciehda eft igitur on*^s philolbphia : quia non ftuden-.
. dumeft (apteuti®,qudd fine^ac m odo careat, fedfapien-
dum eft,82' quictem mature. Nonenim nöbis altera vita
eoneeditu%VEycdniinhac iapientiarh qu®ramns, in illa
iaperepbfii-nus. m hac v tru iiqu e fic if neceile eft; cito
inuenin d eb et,vt cito fufeipi poltir, nequidppréat ex vita,
cuius finisihCemts eft. Gice iohis Hortenfius contra phi-
lofpphitfmdj^erèns'icirCümtónkurarguta conclufionéi
q'übd çum d icere t p h il ö fopHan du m' nou eHe , ni hi 1 p mi-
hus. philolophari videbajur quoniam ph ilofop hi eft,
quidin vita faciendum, vel non faciendüm fit, difputare.
Nosi ab hac calumnia iihniuhes,ac liberifom.us, q u i phi-,
io fophi?m|oiliih uS,quiahuman* cogitation^ inuentio
eft,iophiamdcfeiidimus,quia diuihatraditio'eft,eamqne,
ab omnibus fufeipi oportere teftamur. ïlle v cuni phiio-
fophiàm tó lle rc t, neemeliüs ali^'nid aftetret. ; fapien-
tiain tollete putabattit: eóqiie faciliUs de fententiapul-
fus eft, quia conftat hominem non ad ftültitiamid e a ad
fapientiam nàfci. Præterea illud quoque argumentum
contra philofophiamvaletplurimum, qu o idem eft vfu$
H o rtenfiu s ,e xeopo fie in te llig ij philofophiâm non ertè
iapréntiam , quôd principium, & o rigo eius appareat.
Quando,inq'iiit,philofophi cfle cccperuntrTfiales ( v t o-,
pinofjprimus, recens hæc quidem * ta s . vbi ergo apud
antiquiores latuit amorifte inueftigaöd® veritatis.’ idem
Lnçrériüs ait : -»
Denique naturabacrerüm, tàtioq3 réperta eft
'Nuper: & hanCyprmus cum promis ipfe repertus
Nunc-egofum, tn patnasquipojfum verterevoces.
Et Seneca,Nondùm funt.inquiqmille an n i, ex quo initia
fapienti® nota hint!Multisergo leèulishumanum genùs
fine tatione vixit.v Q u od itr id en sP er fiu s , Poftquamjin-
quit,fapere vrbi C um pipere,& palmis venit.-tahquarafa^
piencia cum fitpo,ris m ercibus fuerit irïueâa.quæ li lècun-
dum hominisnaturam eft,cum homineipfo coep erk, ne-*
celle eft : fi Verb noli ert:, neçbapere quidem illarri portée
huthàhahatiira.Sed quia reç^pif, igitur àprincipio fuïflè
fapientiam necêfle eft. ergo philofophi^,quia non àprincipio
fiiit,lion eft eadém?vëra fâpientia.fed videliceîGræ-
I ci, quifacrâsvcritatislitéras no« attigërant,: quemadmo--
j dqm deprauata eflèt fapiehtia,nefciaèrunt. Et ideo cùm
vacare (àpientia humanam vitam putarcnt.philofophiam
eömmèntHunrddeft,|atentem,atque ighqtam fibi veri-
tatem diftërchdoeruere v olüerunt.quod ftudium per i-*
gnorantiarn yérî,làpiçntiam putaùerunt. g
De rbilofophia,&imlulgenthi Epicuri. \
C A P V T X V I L
DIxi dephilofophialpfa, quàm oréuitér potui : nunc
adphilófophos veniamüs, non v t cum his decerte-
mus^quiftare nohpofl'unt-dedvteos fiigientes,atque d e-
ietftós noftro canipo inlèquamur. Epicuri difeiplina muf^
rocelebrior le m per fuit,qùâ cærerorum: non quia veri a-
liquid a.fferâtjled quia midtos'populare nomen volupta-
tis iriüjtatliqërnô ènirn non in vicia pronus èft. * Propléç-
jÿàivt aa lèmultitudiné epritrahat, appofità lingulis qui-
bülq-, moribus loquitürrDefidioltiçn vecat literas difeere,
auarum popufari làrgitioïie libèrâtiignaüitmprohiber ac-
cederead remp.pigrum exercere,timidum militarei irre-
ligiofus,%udit deos nihil cur4 re,inhümanus, & luis coin r
mbais ièru fe"ns,i u bétur nihil cuiquàm tribuerc : omnia enim
fi^ câüfa lacère; fapientem: fugieûCitürbam,lolicudô
laudatur j qui ni thiump^tcus eft i dilcit aq ua , & polenta
_ vitam porté tolerarc; qui odit vxorefii, huicenumerantur
coelibatUs'bona: hàbenu m âlo$li,beros,otbitas prajdicafe
tULiàdu'erlüs impiospaïéntîès ;nullum ellq vincidum na-
tur^.impauenci a cd elicâ to^o lo rcme fièomn iumma fb-
rum maximum diciturfforci, etiam in torinentis beatum
ërtè fipientem.qui claritati.ae po ten d * ftudec} liuic pr*a
cipitur reges colcre: qui moleftiâ ferre non poteft#huiére-
giam fugerè.Ira homo aftucus ex vari)S|d,tuerfifq^modis.
aic iilum co g ic,& dum ftudec, p lacéré omnib u s , mai ore
difebrdia fecû iple pügnauic, q u i inter le vniuerfi. Vnde
aucem difeiplinaeius to ta d.efeendat,quamprigrhem'ha-
b e a t',explicandum eft* Videbat Epicurus bonis; aduer-
fà lemper accidere,paupertatem,laboresiexilia, carbWm
amiflionës.’’ malosicontrà j bearoseftè j augeri potencia,
honoribus a'ftici : vidëbat innocenrianl minus tucam,
f leelera’5
Ipeleraimpünè eommicti: Videbat, fine deleéfcu morumï
fine ordine,acdifcciinineannorum fieuire m ortem.led ar
lios ad feneëturem peruenire, alios infantes rapi, alios
iam robuftos-interire, alios in primo adolèfeénti* flore
immaruris funeribus extingui,in bellispotius meliores 82
yiujci,&perire,maxime autem commouebat, homines in
primisreligiolbsgrauioribus m alisaffici.ijsautetp qui aut
aeos omnino'negligerent, aut non p ièo olë rent, vel minora
incommoda euerfire , vel .nulla : ipla etiam læpè
templafulminibusconflagrare. Q u o d Lucretius queri-
tur, cum dicte de Deo
Tumfulminamittat: & adeis
Ipfefuo6 dijlurbet: & in defer ta recedens, .
S au i at exerçons telttm ; quo d fape notent eis
Praterit examinât^ indignos,inque merenteis.
Quqd fi vel.exiguamjVenfads-auramqolligerepQtuiflèt,
nunquam diceret, *dcs ilium fuas difturbare, cùm ideo
fi «liquid ineft illisqu o d emincat. a Si auceipleuiafunt,
&^humorisindigent,coh®rerenon polfiint. Ham a ra i-
girure flèoportet, vtpoflintinuieemconcatena'ri. Cum
'verb tam minute eflè aicatur,vt nulla ferd acie difijci ,va-
leanr,quomodo hamos,aut angulos habent? Qups, quia
extant,nëcërtè eftpoflètiiuelli. Deindéquöfcedere in ter
le,qua mente conueniunt, v t ex his aliquid Cönftituatur ?
fi fenfu carent, nee coire tam dilpoficè poflunt. quia non
-potell quiequara rationale perncere nifi ratio. Quam
muleis coargui h * e vanitas poceft I fed properat oratio.
1 ' v.
Hic eft ille,
Quigenus humanum ingenio fuperauit, & omnei
Reftinxit ftellat, exortus vti atberiysfol., -
quos èquidem verfus nunquam fine rifu legere portum^
N o n enim de Socrace, aut Platone Hoe faltem dice bat,
q u iv e lu rreges, habenturphilolophoram: fcd.de horai-!
diftu rbe t^qü bd nonfuntfus.Capito lium, qu ode ft R o - n è ; quo lan o , &vigentenullusx gerineptiusdclirauit.
manæVrbis,82 religionis caput fummum, non femel',' lèd
fiepiùs fulmine iëhim conflagrauit. Homines autem jn -
geniofi quid de hoe exjftimauerint, ex diöro C ice rp nis
Itaque poëcainanirtimus lëonis laudibüs murein non or-
nauit, led obruit, óbobtriuit. A t idem nos metu libérât
mortis, de qua. h * c ipfius verba funt exprelfeu ' Quando
apparet: qui ait, diuinitus exdtiflè ilkm Ean im am , non . q o s fumu s , njorsnonèft. quando mors eil, nos;non lu>
q u * terreftre illud domiciliumlouis deleret,fed quæfub-
limius,màgnificëndufque depofçeret. Q u a dé re etiam in
libris confulatusfufeadem d ixit,q u* Lucretius:
Nam pater altitonansftellatitinixusOiy mpo,
• Ipfe fuacarceSyOtqueimlyta templa pettuit,
Et Capitolinis iniecitfedibus ignes.
Perdfiaci ergo ftuldda non modb v im , maieftatemque
veriD ei non inreilexerunc , fed etiam impietacem fui er-'
rods auxeruntiqui templum coeleftiiudicip.fæpe damnamus,
mors ergo nihil ad nos. Quam argute noS fefellrt,
quafi verb tranfaëla mors dmeacur, qiiia iamfenfqs ere-
ptus eft,acnonipfum'mori,quofenfus eripicur. Eftenim
tempus a liq u o d , quo & nos iam non fumus* 82 mors tarnen
nódum êftjidqueipfum videtur mifèrum eflè, * ciim
82 mors ertèincipic,82 nos eflè definimus, N e e fruftra di-
dum-eftiMORS miièranoneft. aditus admortemeft mi-
lè r ,h o c eft,morbo tabefcere,iólum perped^ferrum cor-
pore excipere,ardere igni,détibus beftiarum laniari. H * e
turn reftituere contra fas omne eontenderint. Cum h * c j funt,qu *dmentu r, non quia mortem afferant , fed quia
igiturcogitaretEpicurus,, earum rerum velut iniquitace | dolorem m agnum.Qu^ respotius efficit,vt d olor malum
indu6tus(fic enim, caulam ratiqnemque ignoranti vide- j fit.'Omnium,inquit,malorarn maximum eft. Q u i ergo
batur)exiftimauit nullani efie ptouidenciain. q u o d cum J non poflumnon dmere ,fii^quod mortem antecedit^aut.
fibiperfuafiflet,fufcepit etiam defendendum. iic in erro- ! efficic,malum eft? Q u id ,q y o d totum illud argumentum
res inextricabiles fe jpfe con ief it . S i enim prouidenda falfum eft ? quia non in tereunc anim*. Vere inquit,nam
n u lla e f t, quomodo cam ordinate,tàm d ifpolite mundus
effeblus eft? .N u lla ,in q u it , difpoficio eft. mulca enim
fa6hafuntaliter,quamfieridebuerunt. 82 inuenit homo
diuinus,quæréprehenderet.' Q u * fingula fi vacaret re--
Fellere,facileoftendêrem,nec fapientemhunefuiflè , nec
fanum. item fiUulia prouidènria eft, qubmodô aninia-
lium coipo ra cam.prouidenter ordinata fu n e , y t fingula
quæque membra mirabili radone diipofita, fua ohicia
conferuent? N ih i l , in q u it , in ptoqreandis animalibus
prouidentiæ.ratio îtiolitaeft. namneque oculi fadlifimc
ad v idendum,nequeauresadaudiendum, neque lihgua
ad loqiiendum , ne.que pedçs-ad ambulandiim : quoniam
prius hæc nâta fünt,quàm eflèt, loqùivaudire, vide-
re,ambulare. Itaque non h*6ad vfiim nata funt, led V-
fus ex illis natqs eft. Si nulla prbuidentiàeft, cur imbres
cadunt,frugesoriuntur,arbuftafrondefcunt? N o n ,in quit,
femper anim an tiuru-caula ilia liu n t i, quOniam pro-
uidenti® nihil pcofimt, fed omnia hia f^onte fie r i, necef-
fe eft. Vnde ergo nafcuntur,aut quomodo Hunt omnia*
qu*geru,ntur? N o n eft,inquit, p'rouidenti® opus, flint
enim (emina per inane volitantiaj quibus inter (e temcre
conglobatis , vniuerfa gignuntur , atque eoiicrefcuntj
C u r igitur ilia noir fendmus, aut cërnimus ? Q y ia nec
col.orem habenc, inqUit, nec ealorem vllurnyUec o d o -
rem, laporis quoque , 8c humods expectia fitn?.j & tarn
minuta, y t (bcad^ac diuidi nequea.nCi"Sic eum ,;,quia in
principio falfum fufcepetat, cpn^quentium reriihi ne-
cefli tas ad deliràmenta perduxit. V b i enim lunlj aut y ft-,
de ifta corpufcula ? C u rilla nemo prcccet.vnum Leucip-
pum fomniauit ? à quo pemocritus erùditus*Jï*rfdica- |
ternftultiti® reliquit Epicuio. Q u * li fint corpufeula,8c
quidem fo h d a * v tfeu n t,fu b oculoscettè venuepoflunc.-
Si cademeft natura omnium , quomodo res varias cfliv
ciunt ?- V à r io , in q u it, ordine j ac politione conueniunt,
fi cu t liter® : qu® cum fint pane®, varie tamei) collocat®,
innumerabilia verba confia une. Ac liter® varias formas
habent,: itajinquiti&hæçipfaprimordia. nam funtafpe-
ra,funt hamata*funtlæuia. Secari ergo, 82diuidipoflunc,
quod cum corpore nafcitur,6um corpoire intereatj necèA
lè eft.Iam fiiperiusdixi,differre me hunclocum melius,S2
operiyldmoreferUare,vt hane Epicuri perfuafibnëm,fiue
ilia Democriti,fiuePie®archi.fuir,82 argumentis,82 diui-
nis teftimonijjs redarguam. Veiuih file tortafleimpunita-
tem^itijs fuis Ipopondic. fuit enim turpiffim® voluptatis
aflèrtor: cuius capiend® paufa, nafeihominem putauit.
Quis,cùm hoc affirmari audiat, vitijs, 82iceleribus ablti-
neat ? Nam fi peritur® funt anim®, appetamus diukias,
yt omnes fuauitates capere poifimus. qu® fi nobis de-
funt,ab ijs qui habcnc, auferamus clam, dolo, vi, eo ma-
gis, fi humanas rep Deus nUllus curat, quandbeunque
Ipesimpunkatis arriferit,rapiamus, necemus. Sapiends
eft ènirn,nialefacerè,fi/82 Vdle fir, 8c tutum: quoniam fi,
quis in ccelo Deus eft, nonirafciturcuiquam., Æquè ftul-
tieft,02 benefaeere : quia fi cut ira non commouetur * ita
nec gratia tangitur. Voluptatibus igitur, quoquomodo
poflùmus,lèruiamus. BreUi enim,cempore nulli erimus
omnino. Ergonullu.m diem, nullum dénique temporis
pumftunlfiuere nobis fine vpluptare padamurj ne * quia
ipfiquandoque pericuri fumus,id ipfum, quod viximus,
pereat. Hoc file tametfi non dicit verbo, re tamen ip fa
ddeet. Nam cùm difputaCj; omnia fapientem fua caufa
facere,ad vcilitatem uiam referr omnia, qu® agit. Itaque
quiaudit hæc flagiua#npc boni quicquam faciendum pu-
cabit, quoniam bene facere ad vcilitatem fpe&at alie-
nâm : necafcelere abftinehdum: quia maleficio pr*da
couiuhëlaefl. ^rchipifataquifquam,vel latronum du-
6lor ,fi fuos ad graflandum eohortetur, quo alio fèrmo-
nevti poteft, quàm vtéademdiçàt, qu® dicit Epicurus ?
D.eqs nihil ciiiare, non ios|noiigratia tangi- ànferorum
poenas non cil’e mccuendas, quod anim® poll mortem
ocCidant, hec vlli omnino fint inferi : voluptatem efle
maximum bbnum: nu 11am eflè hurr^nam focietatem :
iibi quernqu(e confulere neminen? eflè, qui àlterum
diligatiÇiifi fuàAcaufà : mortem noqeflè metuendamfor-
ti viro*néeyllumdolorem,quin, efiamfi torqueatur,,fi
vratur, qihil le curare dicat. Eft plané, cur quifquam
•’ ' •__________ ' ,, f putet
al. quo.