■ v ’ ’ -v ‘ 1 m
L.Goelij Lacfautifyde I . .. - 1 _ „ _ FaljaSapièntfa, _ _
aliqua^üriidèmulfis auriHus, cóhtr^.o^ué^iïtu, & 6icu- f e l f e s ^ i?i/|pïen«am^|iquêr unt* c(u 1 ij
lis in lal'ciuiam féfoliitis, raat hornini Itludun'éj autfilis j rat,beöfrnukbsèflèn©npoflè,aut ftudent fapfêmia»ft»
quifque coniugibus, ae fcecibusproprijs; Nonne aliquid ideo falfe,qujäfeligionemffimmiDeiomife,iunt: qure.ps
am oei mtitao, S c in duigen tiae fimile i m paceiu n tï lam fila, ad veri feien dam potuit êrudire. S ic Komin'ei, qui alteni-
qu&iibi ptoipiciunt in futurum,& cib os rep o nu n t; h ab é t | tru ni ïu fcipi tui r; v i cam dèuiam jin axi mi.ïqüé errbribusple^
Yciqueprouidentiam.Rationisquoquefignairfmultisde- j nanvfequufirur; quoniam mhjs duoblis infeparabiliter
piehenduntur.- Nam qnando vUiliafibiappetunt, mala 1 con’nexis&'offiêiuni-iiónïini^&^èritasomnisinclufaeft.
caiiéiitlpencula vicanr,lahbulafibi param m plufes exicus Mitor ifaque nüiluhi omnin o ^phildfo'phprum^xcitiflc,
di(p.arentia:nrofe^daliquidinceIligantiPoteftaItqdis4 C" -------
gareillis ineflèratibneni , cum hominem ipfiiin fiepe de-
ludant F Nam quib usgenêrandi meïlis ófficitim e ft ; cum
aflignatas incofunt fede$, caftfa mun'i uht' do mi cil ia i ne ir-
räbili arce cqpip)^unc,^egi (liö lèruiunf, n êlcio, ah in' Kis
perfebta fit pmdentiavdneèrtüm eftigitur, vduihneiM,'
qua: Komitiitnbiiuncur.cpmrnunia (ïntcum'alijsViuerfti-
bus:religiohiscerteiïnteiXpertia.Ëquidèmfieaïbrti3t)riV-
niuerfisanimalibns eflè daramrationem,(ed mutistantü-
modoadyitam tu^ndam j hoiiiihï aKremadprópagaftr-
da.Ec quiain h emineipfe ratio perfecta eft, fapiencia no*.
minarur|quaï£nhöccxitpi^^ foil
datum eftinteingerediuinai-'Qua de:ue€^eetóhrs:V!eraëft
fentenda.Ex cor,ihquit,generibusiiullum effcanimalprx-
tèr gb nnnerh > quod habeat^n otrti amaliq u amD e i , ipliftp
i nH o m i ui b us n u 11 age n s S&a nequ'e tam manfueta.neque
tamteräi; qifsehötóetiaimi i gnprè quaieni Deunvhaberi I
deceaCjtamen habendu,MfèiatiExquoefiicicur,vcis $gno-1
fcat Deumjqui.vride.orriisfïrjqüa^recordecuh.^iui ergo J
phiioldphi vömnc ahi mbs omni meta libefarei to ll u nret*
iamieligiotiem,öè orbant liomineiri^fuo proplio , ac fin-
gulari bono.^uo&eftdrëiftè yinendoyatque ab onimhu -
mamrate difihn’d i^ nÉqt^v t©eiis eunéta viuenjiia fubie-
cit'hömirii^fic ipfum h p p i ne mjibiv NaihqiiidéftyCurij.-
demipfi difputentjie^dirigpnilam elTementem,|quo^vulï J
rusereótuseft? Sienininob is i u.ejobl itm fpeélaridum eft;
ad nihil aliüd,vtique,quam ob rebgionem. S iftlig io tp lli-1
rur,nullanobis ratio curncccloeft. Icaque aut eóeft.fpe-
<ftandum,autinterramprocumbendumdnyerca protum-
b eréjNinifivdimüSj'qukrèrn^
blus eft. In cosluraigituripectandum eft', quo natura corporis
p ro u o !c a t.© i^ d ^ e ö h r ta te f lè^
eft faciendum,y t rel^iöhi feruiamus, autideo , yt ratio-
n|jn return .e^eftiuift^ cognpftam us.S edrationem rerum
^ lêftiu^f^ gp d (c^ ren u lló modb poiTuirtiis.!-.qäia n ihil
eiüfmodi^reftcógirandoinueninificut.lupfödocui.Re-
ligioriietgo féruiendumeft,quain!quinonftifcipit5iplèdè
profternic in terram, & Yitampétudumfecutus^humanir
täte, ie abdiegf. Sapie^tioreiergoimperitf: quie.tiam fi et- -
rant in religióne dehgèïidarcamen natürae föa: , eondïtio*
nilque meminerunr. . «
'l" .... ■ ■ S c H O L I A . - .
4 JJequetam im m zn fu e iz^ legm ir iftlty
quetam man fue tane q u e ta m !ïèia', hJibentvtcrqtie (edexfan -
StiS.aluatoris,&tns Vatiuni.quodnuhiplacet, vificvnmrfitige-.
Usfit complexM:vdeam ,qit$vb nmiam manfüetudiHeifïftólidiör'
& tm id io iiu d tca rip tejisv d eam^iiae^ erïi^ tp n po^fl djhmari
uudacior. quod f i kgamis
feferri potent.
6. Nftï velimus.quidem non^poftumusybabent:libri/im-
freffuneftyelimus quidem poflumus, :Ugoexjmttquo coitce,
§ign'tficaf.antem,quod} cmn natura vult urn ad calttm emelumba-
beamutyMn pojfunm id tan ^^n iM ^a d u rram p o cu t^ ere^ .
:•: ;>•' C A 'P v.. t X L
.^ ^ ^ -D e r e lig ïo n e ,& fa p ie n u a t&fummobdnor
«Onftatig^curtotius huma^generi&conftnlujreligi-
onem fufcipi'apprrere, fedquornodo in eaerretur^>
exp^canuüm e ft. Naturani horpinis hiric XJ.eu^efte yolag*
JL' ytdüarumrërÜiTvcnpidus,6cappetensefte.t,religionis^
& fapiénci^.S cfth o n h h ^ d lo falluriairi'quódaucreïigi^
onem fuféi^untomil^fepfenda,aütiapienri3eIbliftudét
omjflarehgione, cumaltemm finealtero ellc non poiftt
verurBu Gadunt ergo ad mulcipliees rcligioh.es, ied ideoqui
fedem,ao'domièiiiumfummib'^oni^eperiret.Potuerüt
enKh-fie qusrefftQuodcuiS’q iit eft ftiflnnium'bönumj nê-
■ iceflè eft omnibus eflè pro'pqiitu'm.'Vólnptas'eftj quae app'e
titur'äeufläiis''; -fed'Wc & 'communis eft cum belluiS , &
fehbljefti yiimnij^lia^^ & sfetietatem affefr,' & nimiano-
.eeti&^prbceflii niinuicur setatisjö^'mujtisïnon eontrngit.
nam’quiopibus earentjquorum maioreftnftmeEUS,etiarn
^völüptate‘cafêdflj^néeèffebft.N6 nfeftigitur'fum'muÉh:bó-
;num,fedne l?onümquidém ydluj) tas. Quid diuitia:?rnul-
to.magis^Nam Sc pauf:ioribus,&^leruh^quepafu> & inertibusläpet&
nohnunquamLcêl^e CQnqpgdnt^&'Optantur
ab ijs , qui easiam'teheht. Quidregnutp^ipfliniï^le id
'qiii'denii N o n eni m eu n iftfh omt n eSr egnäf e p o Hunt:
eelfeeft vniuelfosfiimmi bofni capac,esefle;Qujeramus Igi^
‘tür a liq tiidf düqd|>fopofitum fit omnibus. N tiïn virtUsï
N '< ^ ^ o h ’p o te ft ,:q um & b o n um f lt , ben him um eer te
b'SnuldiSéd' fi beätä eflè n on p%ff£; qufö vis, &! natura e-.
iltëmrhalorarapétfètentiap^^
mftboWumi Q ^m r im s alpid. At nihil^irtute pul^hriuSj'
hiliilltpiériadighiimtiuè'Hiri poteft. Sienim v itiapb tu r-
picudineinfugiendafunt: virriis igitur a|ipttenda eft ob
d ëeorem.qftïd èfgq ? lpq0 ^ fieri,
honeftumefle cónftat; mercedê,ae praemio caréat-> litque
täm’ ftefiie, v t nihil ex fe com m od i pariat ï’fcaborillehSa-“
gnus,-& difficuhas,&eldel:ario aduerfus mala,quibus hiee
vkapleria e ft.Idvehonefto
nafci'^óteft.Nuinidiuirias?hümpoteftates?Acea
quidemfragiliafunt,'deicaduea.,Nuni'glonäm?uüinhp-
np reminuni mefndri ammdnflhisJA th * c o mh ia n on fuiit
iii ipfavircuce,fed inafibriim èxiftimationc,atque arbirrio
pölita. Nam S[£é^e^|:tus^&dnuife êft; & malo afficitur.
B eb e t aütém id bbham.,' qu.od ex eo nafcitur, itacohxre-
r e : vt diuell i-,ac que^cl i ftrahi neqüéa t.hecalitëf fu m mum
bonürh videri potéftiquhn & ft prpprium fitvirtutis,&tar
le v, y tn eque adije iquicquam,«needetrahi'pbilit-. Q tü q ,
quod in his ömniDus contemnendis virtutis officia confi-
ftunt? Namv öluptatesjdpesjpotentias^honöres, atqj'om-
iiiajqu^probbffishabenturjnonconcupifcereynönappe^
tcrèj non arnare^ quod exteri faeiunt viJ^i ;cupiditate-j id
eft profeótó f vir cutis, aliud, ergo fubiimius,arque praèla-
rius efficir;néefruftrahispi'ifentibusbphisrelü(ftatui;ni-
h quod maiora,&verioradefi dcrat.nón délpcrèinusinue-
niii ppflc'viiiodo verfet fecogicatio inomni'a. Nequeenim
leuiäjäutlüdiera petüncurpralmiai- ; ß
G
-jiilabflr.
; e . w o X 'I A.,
a Deum beatufn & inedrruptum vocat-quia fempiter"
nuseft'] habent omniuoduts antiquijn quaordtitSneeftfenfus >
cum in v u lg aH letiio ^ v ci
Deaninia&9 corpore, & virtufe.
C a p v t X I I .
SHoquasritur quidftt,prohtefqudd. nafciihur ] quid ef-
ftciar virtus •; poffiimus-fic inueftigare. Duo funt, ex
-^uib'usbbid^bilftar^aflinraSy&coEpusfMultaiuntpro^'
priMhnhi/multapropriaeorporisimultavtriqueeommu.
nia }dieut;eftipfe v irtus: quas quo ties ad corpiisreferturj
dfCcernehdigratiafortitudohominatUr. Quoniamigitur
vtrique fubiaceVipfritudo; vtrique propoftta dimicatio
e ftj& vtrique exdimicatione vidlo ria: corpus, quia foli-
duin eft,§C;cQnjprehenfibile; cum fblidis, & comprefien-
ftbilibus cohftigac necefle eft^dnimus aUcem, quia tenuis,
&inu ifib ilise ftj cumijs cpngrediturhoftibus, qui videri,
tangique non poflunt. Q afliunrautem hoftes animi^nift
cupi'ditainjhtutionum
Diumarum, Liber I I I.
cupidicates,vitia,p|:rcata? qu a ft viccrirvirtus, ac fugaue-
tftflmmaculatus erftanimus^ac puru.sl^^ Vnde ergo colligi
pPteft, quid^efticiat animi fortitudo ? Nimirum <sx coW :
hm<fto,&pari,lioc'eft|excdrppriSTbrricudineyquod!chm
in aliqu aihcongreffioh em,certa^ftqu ey enenc,quida -
hud ex vi 6ldria, qua lhVitam pe tit?S i u e e n im cumhomi-
ne,ftue cum beftiadnnices, pro-falute cerratur. Ergo vc
corpus.vincendo id aflequitur,vc non ih lefe at; fie et&m
anitnus,vt permaneatv&^ficiic corpusab'hoftibas fiiis vi-
dlumjmorte m ultatur,ita fuperatus i vitijs'^himus ,m l^ '
riacutnecefle%ftif Q u id erg o mrererft inferaniihi^ebr-
porifque dimicationeni, nift^ubd^cbrpus^te'rriporalem
vitarn expetit^ animus" fern piterna'm? - S i ergo vircus per
feiplam beata non e ft, quoniam ioperferendisfvt -dix'i)
maflsjtpta vis ef ris eft ^
euntur,negligit.fi {ummus eiusgradus ad mortem pater,
quando quidem viram.qui optacurac^teris/arpe relpuit,
mPrte^m t|uei^uam carteri tllhent, forticec ftJfbihk*r#ne--
Cefleeft/ahquideXfe magni bom pariat ,• .quia lufecpcij &
ftiperati vfquead mortem labdffes'i^ne.prsmioefle^ non
poflunt: ft nullum praemiumiquodea dignum fit, in terra
repericur,quandoquidem cun(Slaiqu£ehagiIiafunt,&:ca-
dhca,fpernit: quid aliudreftat; nili vc ,CGelelte aliquifl ef-
ficiat,quia terrena vriiuerFaeoritemnitc& adaltior^hi-
tat'uriquiaiiumiliadefpicit ? Idverdnihil aliqd poteft ef-
fe,quamimmortalitas. MeritbergophilofopK’Qrumnon
obfeurus Euclides.qui fuit condicotMhgaticorumdifci-
plinajdiflentiensac^tensjideflefunimum bonum dixit,
quod fim iiefit,& idem femper. Intellexit pro fedb , quae
fitnatura fummiboni i licet id^pnexplicauericquid;ftt.
ideftautem imiifottaiitas ,*nec aliud omninp quicquam.
quia folhVec immmui, nec augeri, necimmutarfpbteft.
Sefteca quotjueimprudens ihcrdft, vt fateretur,:huUuih
eflealiud virtutis,p\aemium,qiianifmmortahtateni. L a u -
daiis enim yiftu temiheo lib ro , quern deitftmaturampr-
te coiiTctipfit, Vna,inquit,j:es^eftyirtUs, quae nos immor -
talitatc donate poflit , & patesDijs faeere. Sed & S ^ i c i ,
quos fecutus eft,negant line virtiite effici quequani bea-
m in pofle:Ergo vircutispraernmm b tacavita e ft, ft virtus
(vtrecfce dictum eft^'beatara vitam facit: N o n eft igitur
(vtaiuntjl propter IeipfamJvirtuaexpetenda, fed propter
Vitambeataih, q u i Q f t P ^ *
argumentumdoqerc^eospptuit,qupd‘'eflec iummurkbpnura.
Hx cau tem y i r a p r ^ g i & corporalis.* beata efle
no.n potelf5, q u i l niafts eft f|biepta per corpus. Epicurus
Deura beatum & incorr^ptum voeat , quia feinpiternus .
eft. Beatitudo e u im p e r fe^ e fle d e b e c , vt nihil lit,quofl
earn v e x a re / acirnminuereiautimmucarepoffit. NecaTi-
ter quicquam exiftimariheacum poceft, nili fuerit incor-
ruptum. Incorrupcumaucem nihflpft ,,riift quoef^ft im-
| more ale. So1a;«%<ftramoruli^s-fea»eftrquia cprrum'-
! p'i,acdiifolai non pPteft. Q g b ft ffc a d ftin hominem virtus,
quod negate nuUuis potellV.Gadir & beaticudp. .Non
poteftenim fieri, v c li c n ^ ^ , quivirfute eft priditus. S i
cadit beatitudo, ergo 8c l'mmorcalitas cadit in Nominem,-
q u * beata e f t .;Sm nm i^ ^
inuemtur,qiuaficc aliud am?iaf nec coipus attingit, nec
poteft cuiquamji ne fcicnti^ virtute, id elt line Deipogui-
tione, ac iuftitia^ peruenire. cuius appetitio quam v^raj
quam re6laftt,ipfayit* hui^ce cupidicas indicat: quie l i cet
fit temporalis, & lal?oreplenilftma,expetitur.tameh
ab ommbus,& optatur. hancepim cam fenes quam pu.e-
fi, camreges quaminfiiui, cam denique fapiences’ qudm
ftulti cupiunt." sj^hci e ft (vc Anaxagoia: vifum eft| con-
templacio cosli.ac lucisjpfufsi y t qua^ci^nque miferias li-
Beat fuftinerc. C um igitur labcmola hate, & b^u ls vita,
non tantum hotninum,fed c n arn^C.51 erp r u hi an uj^Ti1 iu
confenfu magnum bonum efle.duQacur:jnanifeftijm.dl^
eandemftunmurn.aeperfeiftum'fiprfbbnnmjftflcfine^v,,
reat;& om n im ilo . Ben iqfle nemo yiiquamexcicillctjqiii.
hanc ipfem hreueni coiftemn^retjidtf^bi^et nmrtem,ljijr,;
ft /pe vita: I'ongioris. nam fill, qui | piomer lalurem ^-^
1 Uium,vpluntahi ferted abtulei’urttifle^t.Thebis Me'nfi-. |
, cfus',Athenis Godrus,R.6ma:.Curtins, 4 * Mutes 5^ d flo
jDeeij , nunquam mdreein vitae coinmbdiS'ptit,uK.flent>^;
nifi fe immortalitatem opinioné ciuium cottfequi puta-
uiflent. quitamètft nefeieruntimmorraïitatis viam t res
tameftebsnon féfèllic.Sienim yirtuy diuitiaiij& opes ideP
cohtémnftiquiafragilesfunt.voluptatesidebiqu^^
ues: ergo & vitam fragilemfljreuemque ideo contemhiti
vtiblidam,&.perpetuämconfequatur^Ipiaergpcogita-
tippefbrflinein^Vdiensv&vvhinerfeconfi^raa^perdu-
cithosadeximiu'm i'ljud./Sèfingnlare^ cuius (^ufa hafcl-
muriBohum. qupdft fecifleht philpföphijfinpniquód fei
mefapprehenderant, tuen pertfnäciter maluiflent: pro-
feótb perueniflènt^ad veru,ni h o c , v t oftendi mpdb. quod
ft'non, foiteqm,m,qüi.cffileftesammas*Yna cum^corpori-1
busextinguut: illi^men^qui dfe immottan ^ m difputan t
ahi'mi.|ntélligere debuerurit, ideo propofit'arnnobis cfld.
vititu^^ceni^ytp^dptfiitis 1 i pdihiBus^retnihqikeri^fcium
cupiditate fiiperata,pura:,ac;viétf ices anim a: ad Deum * id
eft,adorigihetn-fdam reuertantuf. flcci/co enim fpli ahi-
Imäiitiumädäipeiftu'ni Pébli!^<^jïujmi^y.t fiisnt9 um flo-
num noftrum in fummo^flecredamus. Ideo religipncra
folicap.imus,vtexKoefeiahius^humänumfpiritum non
cflèm6rcalemjqubdDeum,qui|éftimmbrtalis,&deftde-
ratj&agnpfcit. Igitut e^pmnibüsphiló^^f^ qui aut
pto fummobono feiehtiam, aut virrurem luntamplexi,
cenuyrurit quidem yiam vetitaqs f fed npnperuenérünt
ad fumm um .H sc enun duo fiiht;,qua:firtinl efficianril-
ludj.quod.quKritur.^ S/:tentiaid;pyiftatiwtquompdp(i&';
quo perueniendum li t ,' noheqmus; virtusjVt peruenia-
mus.A1 terunrfine ältero uihil välet. exfcientiaenim viL-
tus,exvirtute'1 umiifumbpnumpafcicur. Beataigitur v ita,
ijuam philpfpphiqusfieruntfenipeh, & q y iru n t,fiu e
in cultu^^^deprum^ftue^^in phjnöfe)jfl).iainulla e f t i f l e o ab
his non pötuiixeperin ,,quia fümmumrbqnum i non in
fummo quirfterunt,fed in imo.Summum autem quid eft,
ni'fi ca:lum,&vDeus,vndeanimusbntur| Imum qliidefti
nifijterra?yndc corpus eft? • Itaque fleet quidam philo (bi
phifutumfuni bonum noivcprpori;,;ftd animb dedériiit:
tarnen J> quo nam ¥.ad ilium hanc vitam reculerunt,' quse
Tcurii-corppre terminatui:#ad corpus reuoluti funt rcUiuS
eft o.mrie ho etemp us, (|nodxrahftgi|urinterra; Quare
non inmientb fummum bonuhl npi^toprehenderunti
quiaquicquid ad corpusipe£tat|8e immort^mtis .eft$Xr.
pers,vänum ftt,necefle e it. N om a d ic ergqinhQmüiem
Deatitudoillompdb,qupphiIofQpBi {mt^perftntb.fed ita
^K M M ii^ n c om| M c | nod
Vtique,ycdiflb'luatur,neMflè'eft cbrfunipi, ^.d tuhcjchm
anima fociccate c o r j^ f s liberata, in tflolc@ i igitu viUit;
H o c vno b e a t f eflèfei n b aevi täp o flu m u s , ft minimè bêati
eflè videan)ur,fi fugientesilleeebcas vplup caturn,fo liq u e j
vircutiferuientes, in omnibus laBptibusjïmiferijfque vi-»
uamusj quae Cunt exercitia, ^c c p r r p a T i r t u t i s :
ft denique afper^m .lllam^viam^ diftciienjjaue^ne^-
mus, quaenobisadbeantudinem pa tefabla eft. S um muni j.
Iigitpr bonum,qupd bea,tum facit,npn;poceft èflè , n ift in
ea r e lig iq n e ,a tq iw .^ Ipes immortalitätis adn
iunbta eft.
j r t ' f l... Sv^ a t q . 3fci>
a , EtMu^es;dqo
d u pB ec ij, habenrcodices antiqui. de Mutio etfim SimtilU n o ii
eft i)tftoria,quodfe morndeupuerat, vtRegem&orfennam Occident. !
qui c u tr ipM J ^ a lfê t^ e ccM
mantim dexteram ignem m rniitéhdo^d^efuïtlïberiitus. deDe-
cijsettam e ß y u lg ä tk b iflo f& ,q ^ RoMitmdeuoueruht.
b Q u o niam^ad^ffi h^hefil Hbn types excuji
qubniam fluid ad nape vifani, retiilerunc ,tego ex antentia
dtfrumiom quam traUat ■ cam ex Vidgan leftlons'nullus^
U n ta ß ^ flic iM a r ^ ' |