VëDeiWltione‘
C A P. ’X X IH ï "
/ ^ Viequidergo aduerfijni nos malinrincipcs fnqliun-
V^ tdr,fiéÿiiple^ern^ttir^trameniniu(ti0îiiTi--perfè--‘
cff bKS3quibusDcinorâ^éon wmelt*jat'iddibri;o>fair,
non fcptirenrimpunc iaturos,quia indignationis aduerfus
boseiUsjf, qu a fi lmi n i ftnTdër un t .P unfoe|u f e n im iudicib
Deh?quiacc*pta']potejH^
abuii,& ihfuicauerinteciam Dcofuperbius, eiusquenomé
æcetnumlvcfh'giislu^rabiecerintjirnpiè.nefariGqaëcalcandûin.
Proptercavindicaturqrore iri eô^el^rj,tçrpSlli-
-cetiir, & extermfiiaturumb e ftiïsmalaS'deferra.tS^jdemï
qiiamuiispopaliiaivexadoneS'&Hrei^prxfcnJiloleacvin-
dicàrc^tlfoenjubtrnôsexpf âârepaàenréc ilium coeîeftis
iuciidj diemVqub ipfeprpluiy qncn^de mcritis authono-
retyaüc pnniajjy C^ipp|cspter non fperenc fâcrilegæ àhi-
mæ^eèmemptos& niiiUosloréjqnos f lieobtérunr. Ve-
nicCj Veniet r ab iofisi & voracibus iupis mcrces fûa, qui iu-
ftâs,;& fimplicçs animas, riuilw'f«ciBoribus admiflis^ex-
eïü'eifuèrunc. Nos tan tu rôrôociokbotemus,vc ab ho mi-
n»|^snihii;diudin,nbbi^^^ Bemtifoperam
to^ffvitibusi’ v# m er eam ur à De o fi ni u 1 &~vl *
tlMërnpaffi onis^&præmi um, f
^cuf&animusmmifterio corporis,nö’eörpnsmmiftdrioani-* j
mi'vtï'debcaTdidefn.maximum bonumiudicantqpesiquas’ i
^ d n i s ,a|t:btis aflèqui p'öfSofitintjmafe affèquunhir, frau ■
danr, rapitmt, ipoIiantyiiijid^ant^abiuranu.'Bihil.denr^)
moderati, 311 tpenfi^haben trclumtlipdoAjiroCorufcenr.ar- ;
ge,fi‘Eö.,genimis , veftibus |ö'lgeönf, auidi|Iimo ventri opes
irig^ranti ftfpatifamiliarmnjgregibus.pëxdimoïuni popu- !
Jni^^ipêrjnÈedant.Sieaddiét^'&ferqieritesvoluptatib,
vif3^vigo>ëmqi'hiejitis.exringuunt;i& c-um.yiuere femaxi-
mèputant, aditóortémconcicatiflia,i.epropc-i'ant.N^m,fic-
utiö fècundo lifiro docuimus,cceli ratio in .animo ,ten g au-3
tém iiKëoipére eft.qui borra negligent anim i, & corporis
jQüetCörpöris, quiavita^&dumenacceloeft.cuiasquoniara
e#pertesfunr,corpPriferuiendQ,longeabfuntabintellcchr
rerümdiuinarura. Eadem m i fe r o sy b i q u eca» c itas p te mi
ficuc enim qui fit vcrus D eu s , ica qui fit verus cultus ,ign ö -
!rant. • - - > | S h n |
De falforumitidem deorum y&veriDeicultUi
G A P . - i l ' ; SjM
TVyT A&antigitur opimas,acpingues hoftias Dep quafk êjoLJ
^YJLcfiirienti, profundunt vina tanquam fiöënci;aecen||» qifs lJ
dun t iumina vclut in tenebris agenti.Quod.fi fufpkarj,aufccaP'ce|
I percipere animopoflènt,qusfint bona illa c<»leftia;,?quo#|J^'|B
rum magnitudinem, terreno adhuc corpore obuoluti,fen-£ non
rucaperenon poflumus'; km fe cumhis officiis inanibusJFdédis cil
ftuIdffimoseffe.GDgnofcant.trVeifi ceelefte iumen^qUptMddis.&dl
IdicimasioletTij^ontcmplarivelintjiam/entiant, f qu odjf/'15 In^ j
non indigeatiucernis cpiuni'Peus. qui ipiein vfum homié| J
nis tam claram5tam candidam lucem dedir.& canïen cumfeiis, n.ri
in ram paruo circulo, quEprqpter longin qui tatèm , n p n K ^ cm J
ampJius^quam httmani capitis vi4.etM=h3befe,menföraiS#^^uriil'l
tantum fir fulgoris,vt eummörtalinrn iu u u 'n um a ciesn o n^ c™llcl
queatcpntuerif&fipauliïper ifitënderisj hebetatosoeulpsv . « p* J
caligot ac tenebras coniequaiitur : qu id candem^luminiSj^l^mE]
quid clatitatisapnd iprum peum | penes quem JiuiJa nox^hhicoraï
eft, efle arbitremur ? qui ha ne ip fam 1 u cem _'.fic m oderai us;' p tlim>l, l
eft.ytn eq inira ipfuIgo reVnéque ca lorev ehementino ce^^^J^j
ret abimarttibus, tantum qyafta turn return dedit è i . Quan-K l ° u„ Ij
turn ad mortalia corporapati ppi|untj aut fcugum maturi- uatpr u:
L . C O E L I I F I I I M I A N I
O . A Q T A N X I l t d f I N A R V M '
I -îTS^T, i^-V’T I(0,N;V M, • |É
S l j E ‘ V E R O C V J - T V , L I B E R V I .
• ;ï)«Dei vericu ltijiér innocent ia: & cultufalfontm
M ÿ t e > - \ Deorunty- v - >
j Y q d erat oftïcium fufeepti muneris, diuino
^lpirituinftrüête,'acTuftragifnt6ipk verit^te
I çompleuimus.Cuiusaderendæ.arquedlu-
. . taspoltnlarec. N am igicur mentis fax compos putandus^quibufd
eft’ 9-9* an<^ or'>di dacori iuminis.cai^laxnn^accerarun^'P^^j
&ipib Dpminus nofter impoluit: fine quo | Inmen off-tt pro munere? Aiiud vero die a nobis exigit, lu E ldcti
nccfdri qmcqpatn-potëft,ueeexplic5 ri.Venionuncad id, | men, &quidem nonfumidum5 led)vt aifj.oetadiqt)iduinM
quod d t lanim urn pperis huius, & maximum, vr doceam arque c!arum, mentisTcilicet -3 ptoptet quod a poetis f « J|io sü 1
qiioiitu.qiipve fscrihcip Deum coli oporteat.ïd ènimefi: nuneupatnr, quod exhibere non po left, nifio ui Den ma- acce"j
hömini$■ oificiUfn,infeoq-,folbf4inmaretUj&omnisbeate ! grfouerit. Iliprurn autem d ij, .quia.xmcni fiin^egentInnii-f e ü ^ l i
vitx ratio confidic: quandoquidem ^lopterea fiéH,&infpi-{ nibus,ne intent beis fint. quorum cuitorcs. qu ia.c c elè fe C°V"j
ratiabeo faniiis>nGn.vc ecelam viderenius, & iolem(q_uod j nihil fapiunt, eriamreligiones, quib.us deieianiiity ad t e r K t ó f i l
Anaxagoras putauit>fêd vtartiiiccmiolis, «Secaïli Deü pu- ram teuocant. In ca enimlumane opus eft, q u ia .r a tilcm s fe dM
ra,i^i'ntrgramentecolercmus.Quamuisautem prtecedé- °- ......... r n - ^ 4
® b & h b r i s ^ r ö ^ v e r f t a -
ten ip ^jm?n rituqu oqueipfoë vei max^iiè poteft.-
I^ b ir fn u | i^® :a , &® gm a r ifilk^ a ie fta s i aliiid ab>b'o-^
m ji^ d e tm é ft^ u am Q a g innocentiamjquam fi quisq b- fo ldecedent,lum in e ,v c v id e r ep o d im u s .^N uU is ig itu r .q JE S
tuléru D ep, !atisp;e,{atis reliïglofelitauJt.Hominesautem reb.tam probari,&:incelligipoted;, deosiftos,CLMn aiiquan- '’liwii !*«•
iVeglefta inftuia , ca^ fint'ömnib iis fiagitiis , ac fcèle- do vixerint, m p r tu o s edM d am ë x ip fo r itu ,q u ? e ftto tu s# P iuSJ 2
ribijs inqpiMti^ré^iofèsfe putanjtjifi'rémpla^acaras, hö-' ^ i 1 - 1-«?. • ! r h ■ *-
ft^rum;fëógWn^lraei^üerij^j'lrFqfosbdorari,
t is ji ni^tofa norrc m ad ëKè en n n ^q ifle tiamwèras 4dapes
apparanr, & estquifi & s e pul as, quiii al i qui d inde 1 b a r | f p
puerunti <^tcqnidaföcdl:t^tum, qüicquid opefe, autp-
dbr^retipfum t f t , id gratünr e ilèdirs Fuisnonexialiqua
diumtföèi?- taftbiie , qüatrT nefciunc , fed ex luis cupidi-
tatfbüs iudjeanr | nec iritélligbnév'terrenis opibiiSïDeum
^ imTaP ^ n t, ni fi terram ,bqnaque^
l ^ a l l , c p f p d w f e n f f l , « v é fë p ^ e^ F p en d d « ^ '
Jrolfilafmlwo, YjgKl tifp^mp od d erintj-ffi^tbtiuiV’it^fu^--
a a a d i f p ^ cÖÊ^cdmFpIatfone
aue rte^mt,ftn ftirtiq filluin ca lëftèm% rpp ii^ T^
& natura tenebrofa eft. Itaque büs non emir fie mTen fii m^ . ';aJRclr ■
gratieredunt 5?lfc,quæ nobß, qiubusaateruricxibus, opus f f I
éft éi b Q, au t fi de n tin us, pptu, antvefte, aïgentibus ,.aiu.cH
cn*m etelefttsin pi Boni poteft habet,c p e c u r f c ^ S j
_diïm fapguis e ffu fus, quo aras inquinant; nifi forte Deos f'iX M
ß x i ft im ante o ve (ci, q u ó d h o unûin é s à (pé i; na n t u r a t ti n-gete .• l^r>» • *^|
Etquifqmsiliis hancf.gmam piteftiteut, qunmuis ilie 'g tâA * Rel* l
^ ° r ,a d u lr e i, veneftcus^parnciÿfit, beatqs^acfcfix edt.
rUentuit.i;liUicpmnia,^^quÆ Pptauént,
pfk-ftàntv Merit© ergo Petfius hniufeempai fupctftitiónesEi-
fiio more deridet. ^ Ann*!»
I^ n q u i t , Deorum
Emervaurtfiüla^ pulmoney&laâiùusvnâùi
f i v^ft^jiC?t>oón carne oputf ede äd placanda^n
(c^qaehte iaruâa, Sci u ft ó a nitn ©i ' ig
pedfora'
#
'ocijcrë
pe<ftore,;vtipfe air, quod naturali fit honeftate gçnerofutn.
H x c eft religio coeleftis > non quæ .confiât ex rebus cPrru-
pds, fed quæ virtutibus animi, quioritUrè coelo.Hicvèriis
eft culms, in quo mens colenris,(eipfatt>beo immaculatam
yitftimamfiftir.Id autem ipfum quomodo conftquendum,
quomodo præftandum fitj docebit huiuslibri difpu ratio.
Nihil enfin tara præclarutn, hominiq; conueniens poteft
efle,quam erudite homines ad iuftitiam.Apud Ciceronem
Catulus inHortenfio philofophiam rebus omnibus prsefe-
rens, màlle fe dicit vel vnum patuum de officio liDcllum ,
quamlongamoradonemproleditiofohomine Cornelio.
Quæfententiâ tiqn vtique Gatuli <, qui fortaffè illudnon
dixit, fed Cicërpnjseftputanda qui feripfit. C fed o yt li-;
bellos, quosdë officiis eratferiptutus, commendatet : in
quibliis ipfis, nihileffe teftaturin omni philofophia meli-
us, & frudluoiius, qùam ptæcepta Vitædârei Qupd; fi
hoc illi faciunt, quibus non eft veritas;eognita, quanto
magis nosfacëre debemusi quia D eo eruditi,&illuniina-
t i, polfumus vera praecipere? nectamen fic docebimus,vt
quafiprima virtutis eiementa tradamus, quod eft infini-
rum, fed tanquam docendum fufeeperimus euin, qui
apud illosiam perfe<5lus efte videatur. Manentibus enim
præceptis eorum, quæfolentadprobitatem re<fte*dari,i-
gnota illismperftruemus, ad perficiendatn, confumman-
dàmque iuftitiam, quam non tenent. Ea v ero , quæ pof-
fiint cum illise lle communia, prætermittam, ne quid ab ijs
yidear mutuari, quorum errprës coarguere.acque aperire
d'énreuerim.
Dcviisvtta: de cadi pramiit,
&infemorum poehtt,
y r GAP. ill.
a yæfunt.vitæ/Cpnftatitihe Imf).)perquas humanam
vitarn progredi nccefle eft. vna, quæ in coelumfèrat;
altera, quæ ad inferos deprimar, quas Sc ppecæ in carmini-
bus, Scphilofophiin drfpucacionibus fùis induxerun^ Ec
quidem philofophi alteram virtutum efte voluerunt,altera
vitiorum; earn q; quæ ficaffignata virtutibus,'primo aditü
efic&at;duam , ôc confragofàm j in qua fiquis diffieultate
fu^etataj.in iummumeius euaferid habere eum de cæterp
planum iter, lucidumj amosnumq; campum, &pmnesla-
b or urn fiiqtumcaperc.frudusyberés,atq; iucundos.QuoiS
autem primi aditüs difficulras deterrueritiebs in earn vitib-
rum viam labi,âtq;^çfle«fierç^ui primo ingreflh fit qftàfi
amoena,multoq; tritior: deindecumin earn paulo- vl terius
pfbcelîèrinrjamoenitâtiseiusfpeciemrepentèfubftuciiex-
briri auteniyiam præcipire m,nühçfàxis afeéFai^,nünc ob-^
duétam lëntibüs, nüiicgiirgitibus infccrcifami vëltprren|k
bus rapida, vc laborare,hærere,labi,cadere fie hbceflè. Quæ
omnia eoproferunturjVtappareat,in virtutibus càpiendisj
la b ores elle tnâximosi in perccptîs autë màximbs fru&uS,
_& fplidas, àtqi.mcoiçrüptas voluptates : vitiâ verb quibüf-
dam d elin imentis naturalibüs illiccre an i m os hominum i
Sc inaniumiucunditatumfpeciecaptos, adacerbas amantadines,
mileriafque perducere. ■ Sàpipns prorfûs difputa-
tio, fi virtutum ipfàtum Fotmas,atq; tërminos fcirenr.Non
ënim didiceranc, vei quæ finc,.yel quid eas mercedis a Deb‘
maneat.'quod tios his duobus libris docebimus. Hiyer'p,
quia ignptabâhci aiic dubicabant , animas hbhiirium irp-
hiortàles cffe.f vircutëSÿ 8c vicia tegenis Honoribui, aüt
poenis æftimaucrünt t Dmbisergo hæcdè diiabus viis d i f
putatio , àd fcugâlicàtem, àçduxuriam fpe<ftat .r-Dicünt
enim humànæ vicæ cürfum, Y ; literæ effè fimilem i qübfi
ynufquifque hominüm ^ cum ^primuni àdblëfcëdtiæ li-
b ien ateigetic, & in eum iocutn.vënerit, parteis vbifc vià
finditinambas, liæreatiiutabundus,acnéfciàtin qüam fe
pattern pbtiüsinblinet. Siducemnd(ftüsfuprit,quidiri^at
ad nielibra titübànceffi, hdè e fiff i aut plftibfbphiain didi-
terit, àut elbquéntiàtfl',aut aliquidHonfefti artis^iip ëuà-
dat ad bonam fiugetn, qupd fiëri fine laboré max^irti|)pbn
poteft: Honeftàm, àc cop i oïa ni vitam, difp utà ti t | p e fa^ü-
tum.S i verb dobtbrem frugàlitâtisrtortjnuehëtifjiftfink
ftrâiti viam, quæîiielibris fpeciém mëhfiàtut*inçbiferej
. Btftiiïbi vétï PM iitô iiffi. .........
eft, de fidiæ, inert.:æ,luxuriæ fe tradere, quæ fùauia quidem
videntur ad tempüs, vera bbna ignoran ti,poft a^tëmâïnilft
fâomnidignirate,acrçfarailiari,Thoni^ib.rhïreriis^fgqômi-
njaq; vidurùm. Adcorpusergó,j§: ad liahc yitâm Ijüam In
terraducimus, fineseàrumwârurn retulerunr. Poètæ fot-
taflè melius, qüi hoc biuium Spud inferos efle vôluérünr.
Seddn eofallü'ntur, quod eas yiàs mortiïis prbpofueruht:
V.trique ergo yerè,“fcd tâmën^riqynbhreâ:è , qüià opbr-
tiiit,yias ip k s^ d vitam, fines gafutb ad
Nosigitur,mëliuSv& vëriüsi'quidua's ifias vias, cosli,&th-
ferorum,efiè diçimûs, qùiaiufti§ imr^rtàli tàs, ihitiitfspoe-
naæternàpropofitaeft. a * Q^o'môaoaurem t vîtæ f ittæ
vëlinçoelumtollant,yëladintërn^ræçipit‘énr,expficabô,
aperianiquêj qùæfiricvirtutes,quas philofbphinefcierunt': ,
eàrum^uæfint pnemîâ': fimul etïam quæ fine '^iciaj
quæy.e ebmm fupplieia, m onftrabo. Nam Fortifie altqûîs
expe<fiet,vt feparatimdëVftiiSiâc'virtutibus UicanV ,cum
de bono aut malo di(Terentibus nobis, etiam qüod eft c o -
trarium poffit int|lligi. Siüe cnim virtütes inféras^ vitià,fua
fponte decedentifiuë ëtîam vitiaeximàsîvirtucësvltit) fub-
ibunt. fic bonorum, ac rnalprüm conftituta natura e ft, vc
feïnuiceçn^tëoipe.r pppughent,^’fètriger expwlant;^a fic^vt
neque vicia decrahi fineyinu tibUspp'lfiht ; nec y ir tût es in-
fèri fine detraâione vitiorùm. Hasigîcinyîàslohéç^alitèt
inducim us quâm a philofophis ind u ci folenc., Primümi
quod ytrique pdkpofitumeffe dicimus ducem, vtrurhqüe
immpnalëmj"ftdiàrterum nonbrâfu^^uivïrtutîbus , ac
bonis pj:æfît}àlt:èrüm damhatum,qüii yitîjSjat malis.llli autem
in 'dëxtèriore tantum via dncem pohunr , heqjyriüm;
neqùe perpetpum. Siquidëft^uemlibetdoiftoremnonæ
arris ihdbçûnt, qui à defidia rcuocet homines, Sc ftugi elle
doceat.Sed neque ingrëdffaciüntîn eàm viam,hifîpuérosi
Sc adolefcenres, videlicet quod artes difeantur in his ætati-
bus. Nosaiitemi omnisfex'üs, ôc.gèn'çris, fy, ætatis, in hoc
cæleftëitefinducimus: quia pëü's^qui'éius viæ dux eft, imjt
mortalitatemnullihomininatonegat. Forma qubq; îpfa*
rumviarùm non ita'éft,vtilIiputaüerünr.Qnidëhim opüS
c fiŸ . literainrebüscontrariiSj^rq|diùerfis?^ëclaltëfa illa
meliôr, conuerfà eft ad fölis örtum, altera illa deterior, ad
ocçafûm: quoniam qui verititem, aciüftitiam fêqùitur, is
acceptoimmortalîtàtïspræmi^^ërënhilücèpotietür :qüi
autcmâhilib maio duce illèâusprætMèntVitia virtütibiisi
mendviürn^Ventlti i neceffè ëftlàdticcafîimf^ tenc b r as
deferatur. Defcribahi igi t ur vtramquë, & earurnprôprië--
tates,habitufquemonftràbo.
S g h o ' i Y à ; a •■ 12 v. ^
à Quomodo àùlemyitæiftæ ] legitur in libristypis exeufis.
qtiomodoautemhævixflégendunbejlex vtroque codicèfÂhfti
Saluàtoris.nam Wma dedttabtuviisantea dijputauit, &itta,qui~
vélïd
De vittis iùdem piiây & volupiatihusi& Wcolrimdu
Chrißianorum.
. ' V C A P- i Y-
^ ■i fC J :•» • V , '>J.
\ T N a êftitàqüè virtütisi ac bonorum vkÿ 'qb^fert nôH
y in Élyfios camposivtpeetæ loqüutltüri fedàdipfàni
huihdîatcem.
\ ‘: ^ ^ A iU u a /m io rM
Bxercetpceniis, & Àd ib^iâtartaVam^tit. , . ,.
ÈCt-cfilïùe^^^riâicpr^ïHiôi^^lprauisirêîj^ôniDlisiiiftirütis^
âuërbthoniihes^âbicihercçffilefihèiirt viampefditi-
bn ii ihdûci^Ôaiusviæ fpècieS, & figüra fic eft coilipoficä
ih älpe'äü, vtplahîi & pa tëns,&omn i généré fldtilm i àtqi
• fi|iëé^bÜiSBfi<^fdéâtufe'â-ih à tetii'Ë pofuit b -
tbhiâi qü&prohbnishabelitûrin tërra j bpulehtiäni dicoj
hôn'ôiKti,§uietëm,volupt^j^^mecëbrâàomnëS:fëdcum
Hifparitêrih^fiitum, erudelMteni^p'êtbi3m,perfid
libidinèth; ictt^f4i^tein>^i^r£àtni^hÔran,tiani,ftiehda-
'^iaba»fiui^jdàtH Casteraqiie vltia; Èxitus autem hiiiüs.vitæ
caiisëft.Gürii ÿétiirh Fuetitafcî ëxttemutn,vtidëWbfegredi
‘â lh x .
'al. Vise.
I T
pofità
îunç.