L. Coefy Laftantÿ,
al.proßial.
naribus
al.odora-
rctur
al.qnxçju^
Nam fi peritus architëiftus, ëum magnum aliquodædifi- foia pulchritudine decorauiîjvel fetis adoperuir, vel fiïüa-
cium focere conftituit,.primo omnium cogitât quæ fuin- mis muniuic,: vel plu mis infignibus adornauir. Illiid veto
ma.perfeifti ædificij hicura fie, & ante emëficur, quem 1q - commentum Dci inhabile, quod-vnadifpofitio , & ynus
cumleue pondusexpeâct,*vè)îmagni-*' f operis ftatura-fit habitus £innumerabilest animanciurn f perferacvarieta-
1110168, quæ columnarumintcruallai, qui,-aut vbi aqüarum j tcs.Nam in omnibus feïè,quæ Ipiranr, eadem ièties | | o r -
cadentium decurfus, exitus., &rec6 ptâ|iila:,hæcniquam fd o membforûmè'ft. ■ Primum'enim capur, &hu icanne xa
prius | præuidet, vt quæcunquefuntpërre&oiamtoperirceruixJtemcolk>pe<ftusadiun(ftun^&exeoprormnentes I
nccefïaiia,eum ipfis foudamcntispârirerordiàturfcurDeü arrni',àdhærehs p&ftori venter.Item vemfiî'lbbnexagenita-
■ lia . V lr ii ïin Inrn fpmAf-)quifquam put-et machinandis animalibüs non ante proui- nw'/ls'fôiia _____ L.
tüflè,qu«adviuendumrieceiïafiaéfienr,; qudm'iplkmi viW
tamdarct? Qutevtique conftare nonpofier,nifi priuseftë-
<fta d ien t quibusconftat. Videbat igitur Epicurus in cor-
'poribusanMnalitim diuin®iationis rolcftiÈtiïi'i fedVtcfii-
'ceret quod ante imprudenter aflrUmpferat , adiecit aliud
deliramentum fuperiori congruens, Dixit enim’^neque o-
eulosad videndum eftè natos,nequè aures ad audiendiim,
neque pedes ad ambulandum | quoniam membraftifec ,
priusUatafunt, quameftctvfus v id en d i, &'audiendij&
ambulandijfed hprum crania officia ex natis extitillè. Ve-
reor,ne huiufioodi.porceta^ridicula refutare^non minus
ineptum d ie vidcatur. Sed libet ineptite quoniam cum
ineptoagimusjne feille nirnisargutum puter. Q u id aisE-
picure? nnonfuntadv idendmrioculina ti; curigiturvi-
dcnclEoftea inqui|,vfus eotum appatuic. Vidcdi ergocau-
:1anariiunt.; fiejuidem nihil pollimt aliud ., quam videre.
■ Item ineraVaca;ceta, cuius reicaufe nacaftnt, iple v liis lf|
ftendit. Q u i vtique nullo mbdopoflet exiftere, nifi dient
membra ortinia tam owJinatè, tamprouidenter efte&ayvt
vfum polFent habere. Q u id énim,fi dicas aues nóu ad vo-
landum d ie natas,neque ferasad feuieudura jneque-pifees
ad natandura, nequehpminesad fapieiidum ; cum appa-
reatei nature,officioque feruirc ani mantes,ad quodflu'nt
qu*q; generata ? Sed videlicet qui fiimma veritaris ami-fir,
femper erret nccefifeeft. Si enim non.prouidencia,.- fed for-
tuitis atomoru concurfionibus nafeuntur omnia, cur nun-
quam fqrtuito accidie,ficcoireillaprincipia ,! v t efficercnt
animal eiafinodi, quodtnaribuspotius audiret, ,f odora-
ret oculis,auribus cerneret? Sienimprimordia nullum ge-.
nuspofitionis inexpettumrelinquunt; oportuit eiufmodi
quqtidie monftragenerari, in quibus membrorum ordo
prxpofterusjj6f vfus lo ö g èdiuerfus.exifteret. C um verov-
niuerfagenera,&vniuerla f quoque membra leges fiias,
brdines, & vrusfibiattnbi^:ps;tueantur : maaifeftum eft,
nihil fortuitoelfefa^qi.quoniamdiuinatrationisdilpo--
fitioperpetug feruatur. Verum aliasrefellemusEpicurum:
nuncdeprouidentialvrccepimusjdilïèramus.
. >S c h o l i a .
a Quse,malumjvanitis erat*] legendumeji exantiquiscodict-
biis.quod,quam tytè^c latinèdïcatur, quints boni* liter it mediocri-
ter imbutusfactie intélligu. , Sed cum aliqui vim horum verborum
:non inteUigerem^mutaruntyqtfod malum v amt at it.
b ' In quibusnafeendiratio cdTalTet] ‘legoexantiquïscodici-
bus.namfupra dixerat, Epicurum dixijfe iüas magnas beftmpenge,
quod eascoeundi^genemndi^ratiodefecijfet, nunc verb biicidem repetent,
ait:in quibus nafeendiratio cejfaJfet.Ac mJiadda»illamdiclio-
'ttemynafcend^nullaeritfententiA. •
Departibus omnibus corporis*
k A P V T V I I .
D Eus igitur iolidamfenta corpol'is->yqiije ofla dicuntur,
n o d a t a & admn<9:ainuit;em neruisalligauitatque
conftrinxit, quibus mens, fiexcufrere, aut reliftere velit,
tanquamretinactilis vteretur,&qui3 em:hullo labbrejhul-
al.tnora ’l ° q ue conatu,fedminimo f nututOtiuscprporismolem
) Itc raret>ac flc^ere c.tia c autem vifeeribus operuit,« vt
a|.qneqiiC| t quemcun'quelocumdd;’ebat;; v tquxfolidee iIentcoh -
clulategerentur.Item vifeeribus ipfisvenas admileujtqua-
■ quas liuos > per tq u o s difcutrens hu
t morj&ranguisjvniuerramembrafiiccisvitalibusirrigaret,
& ea vifeefa fortnatai n eurti m bdu m, qui vnrcUiquc o-ene-
n ,a c lo co apoisfu i t , luperieflapeUe cbn tex it: quam vel J
lia. Vitimo loco femora,pedefque. N ^ o lu r n membra
fuum tenprem,ac fitum in omnibus fe^uant/edetiam partes
membrórum. Nam in vno capite ipm certa fedem pof-
Edent aiires^certam o culi,naresitem, ois quoque, & in-ore
dentes,& lingua' Quæ omnia cum fint eadem in omnibus
anim’antibiK;tarnen infinita, & multiplex diuerfiwsfi»u-
raium eft;quodea quæ d ixi,autproduótiöra, autcontrar
étiofa lineament-is varié difterentibus cOmprehenfa funt.'
Q u id p U l l Non he diuinnm,quód in raraviuentium mul-
tifudine vnuniquodq;animaUiu-}5'fuo genere-,foeciepulcherrimu
ra eft ? vt liquid viciffim de altero in alterum trâf-
feratur, nihil impeditiusad vdliratem, nihil deformius ad
afpe<ftu tii videii necelTe fit: vt fi elephanco ceruicem pfoli-
xatn tribuas,aut camelo breuem j vel ii ferpentibitspedesl*
aubpflosaddas, in quibus porreéh' æqtialiïér corporis lc>n-
gitudo nihil aliud exhibeat y nifi v t maeulis terga diftinifti,
& (quamaiumleuitatelhlFuhi, in luhricos traOtusiiuüofis
dexibuslaberentur.In quadrupedibus aiitem idem opifex
c o h t ex t u ra fpi n æ à lum m o capite dedu6lum,lqngiirsqxt.iî
eorpus,eduxit,& acumin^jjit in caudam ; v t oblcoenæ cor-
porispartes vel propter foeditatem tegerentur, vel proptei
tenèntudingm miinicentur-; vtanimàha.duædammitHuaj
& nocemia rpo'cu eius arceren cur à corpore. Q u od mem-
bru tn fi t detrahesiimperfe(5tu m fir à;nimàl,ac debile. .Vbi
a^utem ratio,do^anus eftjtamnóeft id neceflarium,
indumentum piîqçuiniadèôin-lùofqdpquegene.reaptil'Jî
dmè congruunt,vt neque nudo qûadmpede,neque'hômi- *
ne teóto exçogitari quicquam turpius pölïèt.fed t&mé cum
ipfa nuditasho^inis mircad pulchricudinem v a le a t, non
tarnenetiamcapiti copgruebat.xjUàntaehim in eo fucura
defprmitas elTec,ex caluitio apparet.texjt ergo illud pilo•&
i^uiairifijtnmôîucurümerït, quafifummum æditicij cùl-
men o inauit.Qui ornatus non eft | | orbem coa(ftus,aut in
figurain t piici rereshuftus , nequibufdam partibusnüdis
d u s l i b e t l p c i .& L
à temporibus eftufiante aures c a p ï i l i & earum lummæ ?
partes in coronæ modum c im ft4& occipitium omne con- a
ted^m , lp | c i^ m i r i decoris ofténtanc. J ^ f e r b æ ratio
;inf eonferàt ^vcl ad dignofeendâ cot^
pô.rii m matiuiratenijVel ad diiferentiam fexus , vel ad de- '
corem virilitàtis^ac jdlj,bris j v t videatu,roraninonpnconftaturafuifiè
totius corporis ratio ,fiq u icq u am aliterellet
cffe<fturn. T '■ .. '/• ' ^ -
. S c -h p % i a »
. * VrqBcm<angÿS ioçum dccéljati ytiq, fq lU â o f la to r»
clpla tegeren.cj . bdbentlibriimpnfii.vt qüèmque locum de- 1
ccbat,vt quæfol idaelfentco ncl ufa cegerçntur, lego exvtro-
quecodicêfan&i Saluatoris. iüudyero, v t qumqtiefocutn decebat,
Æ â é ^ t U b k m x e ^ f o l ^ r i b m q m b u C - :
damm fijtlir3quiaJicypuieratadmotufo
Ab domine,Wtrfc o p é r â t, v tftm a ch k fo u e re tu rjt q u M Ü a ef 7
jis,nuUMeflfenjM Mwloci. < '
r t racriÿilesanimanriam perferat vanètates, habent
b ^ nM r e - S I S S é l f l ^ a g in is proférât vadetàtes,/e-
M e™ n[iquûcodicibus. varietates maxime cernuntur in ima-
» W r ia d banc rem pojiit pertinere.
Jed legendum ejt omnino^prafèrat.
1 In fed g en e re& lp ed e ] in lui generis
f Ê È & cod*ce:ift* utem fenfûs;vtin qUmpltiquA I I
jeaÿertde elefantë, & C4melo,dicanm,illaûecie brutorum nihil mu-
tanpojje,
il.prçfcrat
al.ercepta
■ Q '\
al.tetetam
al. combi-
kercntS-
, De opificio Dei^Ltber.
alocuioft
l'pçclô4 -
centi.:''
De hominispartibus:& ibideociilUi& auribus.
C Aj p ’ V V'"- V I I I .
S V n c ratiohem totius hominis óftëndam , fingulb-
rumq;m e m b rar u m, qua^iti cp rp or è apértaaut opér-
ta futtt,vtilitates,&: h a b i t^ êxMicabó. Ctfm igitur ftatüife'
let Deus ex omnibus animalibüs folümvhominem facere
cccleftem, cs tefa vniuerfe ferrehajhüncadcceirconte'm-
plïtiönem rigiduffiérè^tibipied'emquè cbhftituit y fcilicet
v t eadem Ipebtaret, vride illi origóe il:ilia verb deprefllt ad
terrain,v t quial nu llahisimmottalitatis expeëlatiö c ft, to to
corpore in humumproieéta, v en tr i, pabulpque ferui-
riênr; Hpminisitaque Ibliusrecfta ratio;eft"& lublimis fta-
tüs,&:vülcusDeopatncommun!^acproxii'nusJongihem
luarn, fuftorpmque réftatür. Eiuspropc^iuinamensquia,,
non tantum animatftum, qua: fant in terra , fed ètiamfui
corporis cft forti ta d.bminatuni, iri'lümmo ieapite collocate,
tan quam inarce fublimifpeculaturp mnia ? & contuè-
tür.- Hanceius aulam Deus rioh obdübtam porre^amque
fërmauitjVtin mutis animalibüs,fed orbE, & g lo b o fimi-
lem, q u o d fo rb is rotiinditas perrebta: ratibnis eft, ac figu-
rae. Eo igitur mens, '& ignis ille diulnus taöqparh ccelo te-
gitur.cuius curh liimmum faftigium naturaliveftptexillèt,
pribrempartétft, ?q u x dicitur facies § neceffarijs membro;;
rum mipiftèrijs Sëinftruxit paritcr,&prnauit. A c prihium
quod o culomm orbps concauis fo raminibusfconclufit ;a:
quo foratu frortte'ipïiominatam Varro exiftimauit, & e o s
deq ue 'm inus,neqüé amplius,quam duos eflê volu it,quod
ad fpeciem nullus e ftperfëttior numerus, quam duorum,
ficut & aures duas, quaruin duplicitas incrédibile eft qua-
tam pulchritudinerrifpfté feferat jq u o d tumparsvtraque
ftmilitudiriepr na taeft, tum v t vénien teé altrinlc ctis vo ces:
facilius qöiligiantur. napi 6c forma ipfa mi ra ndu m i p modum
fi(ftajqubdearumforaminavoluit eftè n ü d a ,& in ob -
lèpt'a,quod & minus decorum*, & töirtüs Vtile fuilIet, quo-
iiiam fimplicium cauernarum angpftias prstemolare vox
pollet &q)argiiftifi f perceptam percauos finu s , &rep er-
cuiTu f rete h ta foramina ipfa j* conueherent,illis fimilia
vafculis,quibusimpofitislplentanguftiora vafatompleri.
Eas igitur aures,quibus eftinditum nomen a vocibusfeau-
riehdis (vtide Virgilius, ;
Voccmtfehisauribus bauji:
autquiavpcèipfamGriEci « ^ ^ v o c a n ta b auditUjperifn-
mutacionem lirera:, auresvelut au d es funtn omipa ts ) no-
luicDeus artifex mollibus pelliculis informare , ne pul-
clïritudinem demeientpendulie,, atqiie flaecentes,neque
diiris,ac fplidis offibus,ne ad vfum inhabileselïènt,immo-
bileSj'aC rigentës,fed q> e ftethofum medium,eXcogitauit.
yteascarcilago mollior alligar,et,& haberent aptam limul.
& flexibilem firmitatem. In his audiendi tantum officium
cönftitufum eft, ficut in pculisviidendi. quorum pr^cipuè
i ri ëxplicabilis e ft, aemira fubtilitas,quiaeorumotbésgem;
maiumfimilitudinem preferences,ab ea paftejqüaviden-
dum fuitmembramspetlucentibus te x it, vtimaginesre-
rum contrapofitarum, tanquam in Ipeculq refalgentesad
fenfum intimum penetrarent. Péieas igitur membrahas
fenfnsi.lle , qui d iciturmens,eajquxfunt foris3tranfpicu5’
ne; forte exiftimes aut imaginum incurfione nos cèrnere
(vt philófophi dixerunt) quoniam videndiofficium iq eb
deb etélfe, q.uod videtjpq.n in eo, q u o d videtur^ autjnt'en-
tioneaëris,cumacie,auteffufioneradiorum .quoniam Ii
itaellètjtardiiisj quam ^ oculjs aduertim^is ,^yi3ei-e^ ^ s>
donee intentus aër cumacie,auteffufiradijadidy qu ody i-
dendum efler, peruenirent. Cum auteïn'videainus eqdem
momencotemppris^plerunqueveroalmdagences,hihilo--
minustamenvntuerfe,quscOnKa-luntpofita,incucamur:
verius, 8c manifeftins eftinentem eftè , qu«pei* bculosëa,
qua: funt oppofeta, tranlpiciat quafi per fenëftfas f, luceh-
te v itro ,aurlpe,culari lapidé obdu<ftas, Et iccirebmens,&
voluntasexpeulis fiëpè dignofeitüfó *Qupd qüidem^t|||
felleretEücretius,irieptiffimovfus eft argumento.Si enim
mens ,in tuit,per oculos videt^èrutis, & effo fllsTbcu lism agisvideret,
qubniameuulfæcumpoftibusforeÀ,pI(isinfe-
riintluttîinis,quàm fi ftierintbbdu<ftæ. Nimirtim ipfi, vel
potiusEpicuro , quieunfdocuit,eftdftx oèuliéraiir,ne vi
derent,effoflbs orbes,& rtfptas otuloirum fibi'as j & fluen-
rem per véhasfanguinem, & creficehtes exvulneribuscarf-
n ë s ,& obduiftas ad vltïmum cicatrieeVnihil pblïè la d s ad:
miftereinififonèauribiisoculosümilësnafci‘f volebant.
v t nontam bcülis , quam fotaidinibus cerncremus, qub
nihil ad Ipeciem foedius t ad t vifdrà inutilius fieri poteft.
Quantulùm enim videre poflèmus, fi mensab iikimis pe-
nétralibüs capitis per exiguas cauernarum rimulas atten-
deretîyt fîqùîs vellét tranlpicere percicutam ,hÔ pluspro-
fe<fto eërnat, quàm cicutæipfiuscapacitâscomprehendat.
Itaque ad videndum membris potius in'drbem cpngîoba-
tisppü'sfuit;vtyifû§inlatumfpàrgeretûr,& quçinprimp-
rifàciç.adhærerent,vtlibérépoflèntbmniacbntueri. Ergo,
ineffâbilisdiuinîproujdentiævirtusfecitdupsfimillimos
orbes,ebfq}îradeuinxit,vtnonin tbtûmcofiÜerti.fedmb'nj
ueritamën,acfle(fti cummqdopo ifent^rbCsau temip fos
huffibris puri,aciiquidi plenos ëfie voluit, in quorum niëg
diaparte feih tillæ 1 u mi num co n cl ulæ tencrentur,quas pù-
pillas niincupamus,in quibusp’uris,àc fubtilibus cernendi
lenfus & ratio continetur. Per eosigitur orbes lèiplàm
mensintëndit,ytvideat,rriiraquerationeinynummi{ce-
tur,6c côniungitùramborùm lumiimm vifus.
■ . § :ic n o l! ï a . ■
a Etrepercufiuretenta.fpràmmg.iplacohüeherent] habent
libri typis exciifi. SCreperçufiu reten tain foramina ipfa Ç5 -
bibererit,habetvteri^codexfanitiSaluatoris , quia voxinorificio
aurium excipitur,&percauosfinies aurium repercutitur,quant tandem
foramina Ma at er na combibunt, ivtipfe ait. quod quidem Ma,
qué commenter de vocibus hauriendûdixit,demonjirant.
&■ . Ad yilum inutiîiusnènpbtefe J eratin librisimprefiîs. ad
vfum inutilius fîeripotelFi habentmeliorescodiçesy&ficlegendum
ejl. nam ytile, vel inutile dicitur altquidrationèvfus j u i aptum
eft,vel ineptum,ail vifum véro inutile Latine non d icitur, addivero
vnicalitera ab imper it ofer ip torefacile potuit.
Dèfenfibus,eorunique v'i.-
G a v v t IX .
Bïb e th o e Iqçp j* illoriim reprehendere yânitatëm qiH
dumvoluntoftenderelènfusfallôsèfiè multaco lli-
gunt,ihtjuibusoculifallantur,iiicerquæilludëtiâm,qubd
mriofîsj&ebrijsomniadupliciavideantur.quafiverdeius
errorisobfcurafit'caufa.IdeOenimfic,quiaduofunt:oculi..
Sed quomqdo idiiatàecipe.. Vilûs oçülprum intçntione
aniirii'conftat.Itaque qupniam ffiens^vc fiipradicftum eftQ
oculistahqüamfenëftris vtitur,non tantam hoc ebrijs,aut
infanis acciditjfed etiamlanis^clpBnjs.i^am fi quidnimis
propiûsadmoueasjduplex videbitur. certum éftènim in-
terualhyn,ac ipac i ù m, qu o a ci e s p ç u i o r u m coit.Item fixé-
trprfum aubçës an imu m,quafi ad cogitandum, & in ten -
tionem mentis relaies j dêin aciês o;culi vtriùlqup diduci-
tur,'tuncfinguliyidereihcipiüntfeparatim.Si'animuhirur-
fiisintendëns,^ciémquediréxeris,cp.itinvnum,qü
dûpléxvidebarqr. Q u id erg o m ÿùm,fi m ensvenenoijaç
potentia vini difibluta,dirigere fenon po teftadyldédupi,
.ficut nëpedésquidem adàmbulandurn,nèruisftupefeem I
tfeus de biles Pautfivis furoris in cerebrum læuieris,ç5 côr-l
diarndinungitoculorum ? Q u od ad eb verumeftivëiufcis l
ho minibus,fiautinfani,aut ebrqfiarit jn u llôp a iftp p bl^ t
.a c ç id e r e ,v tâ b q u id d ü p r ë x ^
retjrfcur^illïfaHunturj manifeltumcft non eflè/alfos
,'-fenfùs:quiautnbilfallünturjlTfin^^
1 £egçi,autfifallunrur,tnepstamen ^
nonfallituryqu^itl^rum |
nouicërÉorem. -
W M m WKÊm
al.volcbat
al.vfum
àliArche-
fy la ■
ioculif
fijlJamur
; Bibliôth.Vet.Patr.’Lom^. m W