noxiorumimprobitarepanantur ; dicere qui conuenit ad
ihcutiendas formidines vulgo dcorü inftituta fimulachra:
tum praeter inhumeras criminum Scfacinorum forn\a$,ip-
faetiam vidcamus templa facrilegis violationibus appeti
ab tyrannisch regibus,ab latronibus , & noâurnisà.furi-
bus i ipfofqjillpsdeos,qu os ad mètus faciendos vetus fin-
xit'&confecrauitantiquita s, vadereinantra prædonum,
cùmipfis fuis aureis metuehdifq; fulgojrîbus ? Q u id enim,
fi verum,& fine vlla grarificatione perïpicias,fîgnaiftaquæ
dicuntjhabent in lè magnum, v t ni eritófperarit atque exi-
ftimarit an tiqüitas, ,cbn(pe€fcuillorum poftefrarigihomK
numvitia,&mores,&'ma|eficiatemperari,? Falx meflbria
fcilicet,quæeftattribikaSaturnô,rnetuiri fueratiniedhira
mórtalibus,yitam velïërit vtpacificam degere, ac malitio-
fâs abijcere volttntates ; frpnte lamps ancipiti,aut dentata
illa,qua infignitus eft, clauis:riejniatusliTppiter atcjuè bafg.
batus, dèxrcra fomitcm fiiftincns perdolatum in ful minis ;
mórenhlunoniusille caeftus ,aut imilitari lub galea puellu-
ladelitefcens : Deumma tercumtympano,cunïrib.ijs,&
çumpfàlterijsMuße, Mercufius pinnatus, Afgiphonteà:
Æfculapius baçulo,Ceres mammis curn grandibus, autin
Liberi dextera pendens po toi i us çanribtarus.: M ulcibejifa-
brilicum habitu:aut Fortuna cum cornu ,pomis,ficis,aut
fhigibusautumnalibusplènO: fèmiteéHs fèmpribus Dia?
nà:aut adlibidinem conçitans V cnusnuda ; Anübis cani-
na cum facie : äutgenitalibus proprijsinferior Priapus.; O
Ipeciesformidinum diras metüendiqne te rrons, proptèr*
quos genus hdmihüm torpedine in perpé tua affigerecur»
nihil m oliretur,attönitü,äb oiT\niquèle a€tu fëelefo(b|à^
gitiofoquefrenaret!F^Ciculæ,clau'ès,caliahdria,fbmitçs,,
talaria,baculijtympaniola,tibias,plaltèria, mammæprohri--
ptæ,atque ingentes cantharuli,forcipe$,cprnuaquë pdmi-1
:era,nuda corpora Foeminarum,& veretrorùmmagnitudi-
nes publicaræ.Nonnë fatiusfuerat falrirare, cantaré,quam
fubtitulograuitatis , &feueri taris p b ten tu , tarir frjgidà,
tamquc ineptanarrare fimulachra, ab antiquis ad peécata
cohibenda, & a d nocéntium fonnataimpiorumq-,forrni-
dineS^ - Vfq; adeonë m o n d es fecpli illius ac temporis corde
fiierant v^cui.rationis fenfufque nullius, v tap a& ioni-
bus improbis tanquam paruuli pufiones pcrlbnarummô-
ftruofiflima toruitate animoSetiâ conftringeréntur &?ma-
nus?Et vnde eftincontrarium re's veria, v t cùm tam m ulta
in ciuitatibus templa fint.pleriapmnium fimulachris d eo-
rum,totlegibüs&generibusfiippliciorûtantis iri obuiam
nequeat murritudini n oxiprüm: neque vtlisremedijsau-
d a tiapo flitablcîd i : tantoque fçmagis maleficia Conggmi-
nata m u ltip licént, quanto.legibusiudicijfq; contenditur,
iqiminuere fada crudelia ,&poenàram coërcitione fedare^
Q u o d fi metus aliquos infligèrent fimulachra mortalibüs,
legumlatio cefiaret, nee tam d iu erfe cruces facinorofo-
rum çpnftituerejntur audâciæ^ N u n c vero quia conftitir,
comprobat umque eft rëipfàipanemeflè opinienem timo-
r is , qui ab fignis dicatur éffluëre., ad legum decurfiim eft
fanâtionés: àquibus eflèt formido eertiffiraaetiâm alfixa,
çonftitutaqj damnation quîb us debent & ipfa fimulachra,
quàdiucolumiaadhucperftançj & hônorisalieuiuscon-
ceffione m unita.Sedquoniamlàtis^vtrestuliç) (ÿiamina-
niter-fiant fimulachra monftratum eft : de facrificijsdein-
ceps,de caedibus,‘ ,atq}immplationibus hoftiarum,de me-
ro,de thure^deq; älijs omnibus, quæ in parte ifta confiant,
pofcit ordp quarn paucis, & fine vilis circumlocutionibus
dicere. ïn hacenim confiiefti^parteiriuidiasriobistumul-
tuofiffimas concitare,appellate nos Atheo» : ;& quod minime
tribuamus dijs^ poenas etiam capitîs béluarumcru-
delitatibüsirrpgàre. Q u o d quidem non noffatçmur non
eontemptd facer'e,atque alpùrnatione diuina, lbd quod
exiftimemushuiuspotentias nominisninilta- ;
ledepofceré, rieqj return huiufibo- '
dicupiditatrous at-
A R N O B I f D I S P V T A .
t i o n V m a d v e r s ÿ^ . g e n t e s
' : I» I B E R. ,V I I.
V ID ergo C dlxeritqui^iam) fàcti-
ficia cënlè,tïs nulla ëfiè pinnino facienda?
V t-vobishóhoftra, lèdVar-
ronisyeftri lenrentia relpon deamus.
null a. Q m 4 ita ? q uia(i n qui t)Vd i j veri
heque defiderant ea , neque depo-
fcunt;ëx acre autcm fabti,refta, gyp-
fo'fj'^vel mârrùore m ul to minus faæc
curariti Carent enira jfenfii, neque vUa çontrahitur, fi ea
non.feceris,culpâ:nequë v l k , fifeceris, gratia; Sententia
reperirinullapotëftintegrior , & qüam quiuispolfit,qua-
uis ilîe fit læuus, &difKcillimus ,’ôjccupare. Qu ise ften im
pecbpril tambbtufiiquiàutrëbus nullum habéntibuslen-
iûm hoftias eædat &c victimas , auteis exiftimet dandas,
qui funt ab his longè natura & beatitudiné difiugati ? Q u i
• fil nt (i n'quitis ^ dij veri ? V t coin muni vobiff,& fimpligire-
fpOn deamus verbo,nohTcimus. Qixosenim vidimus nun-
quâm, quifîntfcire q ue m ad mod u ïti jboïTu mus. ? Ex vobis
audire confiteuimusdeos efiè quamplurimbs;, >& numi-
ftuminlerië cpmputari:quifi fijnt(vtdicitis)vfpiani, veri-
;que £yt jjTerentius credit^ eos elle cohlequitur fui confimi-
lesnominiSjid eft,tal es,quales éos vniuerfidebere elfe gô-
Ipiçimusî & nominis nuïus appellationc dicendps. Q u in
itnipo (vtbreuiterfiniam) qualis dominusrerum eft, at-
que'omnipotésiplè,quemdicerenosomnesDëumlcimus
ätque ihtclligimus yerum;cum ad eius nominisaeçellimus
mentionem^Deus enim ab altero,in co qüod Dtuseftinul-
lain re differt-.nec qu od vnum èftgenere ,fuis elle i^r parti-
bus m iriusautplus poteft, qüalitatis propriævniformitate
leruata.Qubd cum dùbium noh fit,lèquitur y tg en iti riun-
quam,perpetuiqueyt4ebëantefte,extnnfècusappetentcs
nihil ,nec carperitcsâliquas terrënasex materiç opibus v o -
luptates.. Ergo fi hæcita func, priinurn illüd à vobis èxpe-
titrius nofcërë,quas fi t'caula,qu& ratio lactificij v t ifta facia-
tis:quid deinde ex hpclucri ad deos iplos perueniat, arque
ineorum com'moditate fubfidëat;Qu.icquid enim geritutj
debet habere caulàm lui; neque ita elle ab rätiorie leiun-
(ftum,vtin operibus feratur calfis, & i A a e u is ludat inani-
tatis erroribus. Nuntjuid forte dij,coel«ie's al un tur bis fa-
cris , (Scadeorrim cbmpaginemretihendanrnonnullius o-
pùs eft fuffectiône materiæ ? Et quis itaeftliominum', deus
prorfiis qui f i t , igno rans,.vt eos exiftimet contineri alicu-
iusalimonijgenëre,: & çibielïèmunuç ,< quod e o s faciat
viuëre, 8c immcnlàniperpecuitatedurarc ? Q u icq u id ë -
ni mcaufis & rébus fulcitur extràneis ,'neceftèeiteiremor-
tal e;&:hab ere ad pericu lumviàm pronaîn,vbi aliquid ççe-
perit deefle quo yiüitur. T um qüod 'ex bis rebus, quæ ad-
mouenttiTaltanbus,nihiIvidemusâccedere,arqueadmi'-
minum fubftantias peruenire. Autenim thusdatur^ & l i -
qufefaëlumGarbonibusdifpent : aut animalis eft hóftia-,&;.
ab canibiisabbgarituf languis : aut li aliquod vifcusaris j
fueqtt|adkum,rationeardefcitpari y 8c aifib lutüminci-
nerem labitur : nifi forte boltiarum deus aqiinas deuorat,
aut ex aris ardentibus nidorcm confe<$batur & fum o s , pa-
fciturque de cnilÇs, quas euomnnt ardentia viscera, adhuc
,vda de languine , & prioribus hu me6ta de fuccis. Sed fi
deus (yt dicitur) nullius eft corporis,omniqueeft inconti-
guus tadtu, qu i fieripotpft y t corporalibusrebus nutriatur
incorporeum i; qu od mortale eft vtimmortale fiiftineat,
fubdatq; falutem rei quam contingere n equea t, & motus
fubminiftrare vitales ? C e f là tc rg o (ytappa ret) facrorum
haec ra tio,neque d id d quopiam pote eft, ea caufafacrificia
celebrari,quód alantuthisnumina, 8c eorumfuftineantur
paftu.Nunquid (fi forte hoc non e ft)yoluptatisalicuiüs,a-
nimiq;,(vt:dicitur) caufàcædunturdijs lioftiæ, & fuccenfis.
adijeiun tur aftaribus?Et quilquam eft hominum,qui deos
fibiperluadeaf voluptatum diffufione mollelcere , geftire
in libidinisgaudium^&velut.animal vile b landislcnfibus
affici , 8 c dplçëdifcis. labilis völricri titillatione mufceri?
Q u ocT
Q u o d enim voluptate d iflbluitur, îd contraria nëcefiè eft
triftitiä cötrahatur: necimmune ex'ift|re ab anxietate mcc-
roris,quodlætitia trép id ât, & leuitatibusëxtolliturgau-
diorum. • V froqu e autem afte6tü d eb en te flèd ijlib e r i, fi
eos eile perpetuos , mortaliurii Volümus fragilitate pri-;
uatos. Q u id quôd omnis voluptas quafiquædamcftadu-
latio corporis,notifqjillis lèn fi bus ailumitur quinque:qua
fi fiipèri îèntiuntj&eorumnecelle eft eïïè par'tidpes corpo-
rurn,perquæviaeftlènfibùs , &accip'ièhdisvoUiptatibùs
ianiia. Poftrembquodgaudium eft,inhoxiôrum animan-
tium ma6tatione lætari : miferabiles fæpe exaudire mugi-
tus rri’uos langui nis cernëre -, animas cum cruoïë fijgient,es;
pa tefaâilqu e lecretisprouolui s & mtef^na.,0ml^eçç'çrç,
&exrefiduo^)irituexultanriaadliuçcorda,tremebundaf-
que palpitantes jn vifeeribus venas ? Semiféri nos homines,
quinirrimo (apertiüs vtpronunciemüs qüod.eftyernis.
arqué àpërtius didtu) feri,qtios infelix neceflitas, 8c malus
vfiiSedôcuit cibosex his carpere:milèrationeintërdücom
inôuernür illorü:arguimus nosipfi,penitulqùe rè vilàjâtq;
in fpeéta damnamus, quo d humanitatis iure dep ofito na-
turalis initij conlortiaruperimus. D eos aliqnis credit pios,
b e n eficos, mites,Cæde peçorumdel eélari, diftii ndiquelæ-
titia> fi quando ïub bis c on cidun t& Ipiritum rtîifèrabïliter
ponunt,&.vpluntote?Ergo ( v t cern i mus), nulla eft iri facri-
ficijs caulà,nec c ib lâ t , ratio eft ; quoniam nec voluptas eft
v lla , aefi forte eftaliqüa,in deoseamcadere nulla poflè ra-
tione monftratum eft.Sëquiturvt illam quoq; infpiciamus
parte m ,qu a ia 6lari audïm9yulg®, 8c p op.ujàri in perfîiafi o-
ne verlàri: lacrificialuperis ea fieri dijs caùlà, v t iras atqj ar.
nimos p o n an t, reddanturq', mites & placidi feruidorü pe-
6torum indignationefedata. AtfidifHnitionem teneamus
illam , quam pertinaciter meminiiïè conuenit noslcmper^
Vniuerfos anim.orum aftëdtusi^notosdijsëflè ^. conlèntà-
néum eft credere nunquam deös irafci:.quinimmö nullum
affedfcum magts efle ab his lo n g e , quam qui feris & beluis
proximustiirbattempeftatibuspatientes, $cad periculum
intecitionis inducir. Q u icqu id enimyexätürreialicu|tis è
motu,pa lfibilëeflècon ftat-& fragil«; : quod palfionifrdgi-
litàtiqv fubieÊtum eft,id necelïè eft èlïè mortale : ira autem
v e x a t,& patientes le löluit, ergo ëiïè iriortaledicédum eft,
qu od palfionibus fubieâtum eft iræ . Atqü in deos feimus
elle oporteieperpetUos,& naturâm immortalitatis tenere:
qu od fi côftac, & liquidum eft,ira ab bis longe 8c ab eorutri
conditione difiunëïaeft. NullisergorationibusconUenit
id in lu peris v clle placare,quod pouè non videas in eorutn
beatitudi|iem conuenire. Sed concedamus(vtvultis)per-'
turbationemhuiulmo'difàmiliaremdijselïë, placandiquë
eius caulares diuinas fie r i, & làcrorurri folennià celebrari:
quando ergo çôueniat adhiberi hæc munia,vel in tempore
m
vellent,& inuiolabiU obfecutjone feruari ? Sed h o c (vt di-
x iJprstereo,& filencio.patior abire donatura: vnum illud
prae Omnibus qiriero, q u i caufa eft,.vt fi ego porcu occide-
ro,deus mutet afFedum,animolq5 Sc rabiempénat:fi galli-
nulam, vitulum , fub illius oculisatque altaribus concre-
marojpbliuionem inducat in iu r i*, & ab ferifu penitiis of-
fenfionis abfeedat ? Q u id ad eius dplore exopere ho cmi-
'IraCj^ut remedi|ciiius eft anfër^cap er, aut pauus, v t ex e-
ius crüorc medicina ädhibeatur irato | Ergone iniurias
fuas dij vendunt, a tq u c , v t paruuli-pufio'nfes , qup animis
parcaPt,abltihèantqueploratibus, :palïèrculos,pupulos,
eculëos,panes accipiunc ^quibus auöcare fe poifinc: itadij
mortalesplacamentaiftaTumunt^ quibusiras atqueaniJ"
m o sponant, 8c in gratiam fujs cuip pfFchforibusfedeant?:
Atq iijn e go rebar deos ( fi modó re<ftum eft credere,quod
; motibus'exagiteni^rirafum j fine vilis pr£emijs,nullifque
mejeedibusdras atque animos pone re ,& peccatoribus de-
li<5fca donare. H o c eftehim proprium numitium,liberales
v enias,& concelliones haberegratuitas. Q ü p d fi fieri non
poreft^lapieptius multo ë ft, pertinacitef ëosfnoffepfionë
durare, quatrimunerum corrUptionemitefeerc. C r e lc itn .
multitudöpëeëantiumjCÜtarediinehdfpeCcatiïpësdatur:
&facrl^ituradculp'as, vbieftvenalisignöfcentiumgratia.
Ecee fi bps aliquis , apt quodlibet ex his animal ernod ad
placandasc^ditur ftikigandalque r itiminumfuria*oce ril
bomitiis fiimatsëloquaturq} bis v erbis : Ergpne o Iupiter,
autquis alius dëusës^bumanum eftiftüd &re<ftum ,a u tx -
quitatisalicuius in ^ftimatione po.neridu,vt crim aliüspec-
caueritj ego o cc id a rv & de m eo fanguihe fieri tibi jiatiaris
fatis,quód'nünquS te laeferim, nunquam feiens aut nefeies
tuum numen maieftatemqiviplarim? Animal (vtfcisjmu-
tum,naturse m exfimplicitatem fëquëns,iiec multiformiu
morum varietätib us. 1 ubricuria j ' nunauiid aliquando tuos
lu abs rpinus fan^eduigenterque perrcci? nunquid aliqüé
pré lb lé,tuum nUmen quipffenderëï,äüfctettaduii? riUn-
quid iurauiper refaffo?nun^uid facrilegisfurtis tuaiapui,
fpoliauique donaria ? nunquid erui facratiffimps lucos,
lautreligiofa qusdam lpca fubftrudtionib.pollui profana-j
uique priuatts?Qu£enarii’eft ergo caufa,vt alienum Crimen
mcoluatür è fangüine i 8c in nefasextraneum mfea vita 8c
innocetia perducatui ?an quod animal vile film, nec ratio-r
nis neccbftfilij particeps ? quemadmodum prohtincianti-
fti,quife hominesriominac, & ferpeitate tranfiliut beluas.
Nonne primördijsijfHeiü ëadë & the genuitinformauitqi
natura ? nonnfclpiritus vnu seft, qui & iI lo s , & me regit?
N o n confimili ratione refpirb,& v id eo , 8c csteris afficior
;fèrifibüs>babëritiècota,pulmones,cofda>inteftina,vcntti-
cülos:& mihi membrorum non idem eft numerus attribu-
. _ Amantfiips jfbtus ,;&gigpehdis cobüeniuntliberbi:
quo^dari ? antequam funt irati., &perciti? an cum fuerint I non & mihi prolis &fiibrogand^ eft cu ra,& d u lcedo cum
motijipfifquein indignariûnibus confti tuti ? Si ne fumant
animos o ccurrédum eft his ante, feras nobiS propOhitis nô
deos,quibus ne (æuiantconcitatæ,^ caueamm difçutiant
clauftra,obie 6èari m o ris eft efcas,in.quas rabidæfçiiiant,&
cupidinem vexationis inclinent. .Sin autem iam feruidis
atque indignatione flagrantibus fatisfaitio ifta façrificio-
rum oggeritur:non inquiro,non exigo , an ilia læta 8c fub-
limis m agnanimitasnuminum, homùnculorum pffenfio-
ne moucatur : habeatq; prövulnere fi quidanimal cæcum,
atque in nubibus fèmper ighorationisincedens defignàüë-
rit, dixçrit qu o illorum minuercturaucloritas. Sed neque
I illud dici,autàudire d ep ofeo , quasirarumin hominesha-
beant dijcaulaSjVt lacrificijs debeant contra&a ofFenfipne
jmulceri : nùnquid aliquas leges fànxcre aliquandoiriof-
talibus, conftitutu mque eft ab bis vn quam qttideOS agere
Conueniret,vel q u id non,q uid çon fèâ ari, qüid fugere^vel
cblife/fàltemquibusfàaohibuscupërent > v taliter, quàm
imperaueràntgeftavltionibus perfequerentur irarum,côte
mp tique fe vellerit de audacibus & tranlgtefloribus vin-
dicare ? V to p in o r ab his nuuquam neque conftitutum eft
aliquid,neque fànâum: quoniam nec vifi aliquando,peq;
fi funt vifi,âpertimmapotuit cognitione dignofei. Quæna
eft ergo iuftitia , v t eis ob aliquas caufâs italcantur dij coe-
btes,quibus n'equë fèfè monftrarë aliquando dignatifunt,
neqj vllas dederint,autimpofuerintlegès, quascoliab hi$;,
Bibliotb.Vei.Patr. i m q s -
fuerit proereata ? Sed Rationales illi funt, & articularas ex-
primunt voces. Et vnde illis no tum eft,an & ego quodfa:
cio,mcisrationibus faciam y 8c vo x ifta,quam promo,mei
generis verba fin t ,& folisintelligantur d nobis ? Interroga
pietatemj vtrumnb fit ^quius me oCcidi,me confici,ah ho-
mmemyenia,5c commifionim impunitate donari ? Quis
in gladiu«n £ormauitferrum?non homo? quis cladem gen-
tibus,quisnarionibusimpofuitferuitutem?nohomo?quis
parentibus,fr4cribuy, quis v^Qribus,^quisatnicis mortife-
rasfubdidit,cpmmifcuitquepotiones?nb homo?quisma-
lefidareperir, autepmmentatus eft tanta, quata vix expli-
caridecern m illibusnequeantyelann'alium, vcldierum?
no homo?Ita iftud no fcrum,non immane,non fieuum eft?
non tibi 6 luppiter iniuftutp v ldetur, 5 c^barbarum,mebc-
c idijthecxdi, v tfia s tup lae id us , & v tfcelero fiscontingat
impuriitas ? Ergo ob hac caufam(ideft,numina vt placen-
turiiatajinaniterneri lacrificia conftitit, curii docuerit nos
ratio neque debsirafei aliquando,neque alteram yelle pro
altero confici,ccedi, nec innoxij (anguine abolitionem de-
fignationibus comparari.Sed fprtaue aliquis dicet:iccirco
dijs hoftias , & cajteraimpendimus munera,vt familiares
quodammodonofttis fupplicationibu^fadi, restribuant
profperas , auertantque a nobis mala, cumgaudijsfaciant
agere nos fernper, triftitias vefp prope llant, & ex cafibus
imminentiafprtuitii. N onexiguam curamlocusiftedefi-
R 3 derac,