& Cenfur a in han o Metaphrafim.
C EN S V R A GE
R A RDI V O S S I I C I R .
C A H A N G M E T A P H R A S IM , ET
aflercio eiufdem , quod fît S-. Gregôrii Epifeopi
Neocæfarienfis, cögnomencpThaumacur-
gi,& nullius alccrius.
Vin Metapbraßieum hoc opus vere y w » atque ger-
" mummßit burn Auftorisnofiri S . Gregory Epifeopi
[ Neocsfarienfis Ponti coghomento( d variorum mi-
raculorum edittone)Thaumaturgi,inficias kbit nemo,
qui veterumfuper hocfanftorumPatrum teßtmonia
leger it at que exdminauerit ,con for mit er àjferentium, Metaphrafim
ab hoc AuftorenpfirôinÈccltfiaftenconfcriptameJfe. Teflis inprimis
eil Eufebius Cafarienßsih Hiß.Eccl. lib .j. cap.ij.vbi inter aliade eo
ß eferibit: S e d & mgenij fiii nobis in paruomaximamonu-
menta reliquit. In Ecclefiaften namq; Metaphrafim idem
Gregorius magnificentiflîme feripfit, & catholic* fidei ex-
pofitioném breuitereditam reliquit,&c.] agit aute d eS .Gregorio
Neocaßtrienß. De quo & S.Hier.in Catalogofcr'iptorUm Ecd .
ß s affirmât,dicensiScripfit ÔC t**&4>&<r.vin Ecclcfiaften.breuem
qüidem, fed valde veilem, 8c c . ]} S e i ad rem noßrarn multo ac-
commodattus atq, tfficaciusde hoc alibi idem Hier.teßatum reliquit,
omnemifi dubitationisanfam nobis exmityatifikoc opus verofuo Auftoriafferuit
,vbihuncbcumEccleßaßa, cap. Melior cil puer
paiiper, &c. explicans J e to ß eferibit : Vir fan d us (inquiens)
Gregorius Ponti Epifcopus, inMetaphrafi Ecclefiaftæ ira
hunclocum inrellexit : Ego vero ihtelligpadolefcentulum
pauperem&fàpientem,R.egefcnemeliorem &ftul'to;cui
nunquam venit in menrera,quod poßibile fic, quemquam
de his,quos vinxerat,ad régnum exire de carcere.&feipfuni
de iniqua deinceps poteftate fua corruere. Euenit enim in-
rerdum,vt hi qui fab adolefcentulo fàpiente fuerinr,abfque
moerore fint: ira ramen vt fub fene rege ant e ver fad ßnt.Qui
enimpoftea natifunt, quiamalapræterita nefeiérunt, nec
adôlefcentulum laudare poflun%qui pofteaConfurrexir.ab-
d u d i opinione peruerfà,&impëru fpiritusaduerfantis,&e.]|
Oua ille ex hoc nofiro GregorioThaUtnaturgotranßulit. Et babentur
bac ipfaquarto capite huius Metaphraßs. Vnde liquida confiât, ve-
rum Him Auftorem Gregorium Neoc&ftrienfem ejfe, & tionalium :
ficut etiam refte affirm at cum alijs,Hay mo Epifcopus Halberßatenfis
lib: y.c.ÜJe Chr ißt an arum rerum memoria agins. Quod porro eru-
ditusBillius Abbas (quittancégraeolatinam Metapbraßm reddidit)]
eamGregorij NazJan^erii operibusjanquath illius propriam attexu-
erit,partim communwomen incaufa fu it , & partim quod fubNa-
xjianzéni nomine intet eius opera,in Regia Gallia Bibliotheca reptre-
rit:tametßinecipfedifßteatur,rempemtius conßderans,& verioribus
rationibus acqtuefcens,hanc Gregorio Neocafarienß plane , & non
Na tidn tenö tribuendam Metaphrafim tjfe'. ln veterum autem monumentis
idem quandoéfo opus pluribus attribuiq>artim temporum qua
pofteafiait a funt,tnfoehcitati,&partim librariorumac Notariotum
ihcüriaatqjinfiitiaadfcvibtndumidvidetur. Cuius reiplurain alijs
diligentt Leftori exempta facile occurreut. Qüemadmodunt & g ra -
caS.Bafilij in pfalmosprafatio, cum latinaAugußirti pTafationepror-
fus eadem reperitur,forte Notariorum errore, d quibus ille Augufiini
in pfalmostraftatusexceptusdicitur. Eft quoque alia eiufdem Baßlij,
fiue,vt alijs m agis placet,Eufiathij Sebafiienfiijrt Afcetkis,homilia de
fiiritali mihtia,qua& in Cbryfoßomi operib.,Tomo ^.habttur. Quitt
' & fem m es nomulli,qui S.Leonismagni nomineediti circumfiruti-
tür,tbtidem verbis etiam apud S.Augufimum extant,cuiufmodifunti
fermo; S.Leonis Octauus de Epiphania Domini, qui efiintèrférmones
\ S . Augufiini de tempore, nu. & firm o quint us deQMddrdgefimai
\S.Leonis qm etiam habetur inter fefmonesS. Aitgufiitü de temporéÿ
ntmt.éi,-cuni tarnen folïusfint Leonis,&fiequaquam Augufiini,cùius
\operibus ab imperitts library's inferti funt. Quibus accedit érdeAb-
Ifalotie ferma, qui tnMiqutbus manufiript.tam Romanis, Vatican.de
I Biblioi.S.Petn,quàmMediceis Elorehùnis,inter Leonis opera fub tüius
' quoq^nomirie latine inuénitur,cunt tarnen germ anus S.ioannisCbry-
fofiOYnifit foetus,tnter cuius operagracé&latine ttiani reperiti&ific-
'ut & in Leontnanoftra recogmtioneplentus traceur at tus demonfirattimus.
Plura eiufmodi in alijs fâpfehendet, qui antiquorum rnonu-
mtnta diligentiusperuolucrit.
EIVSDËM SAN»
CTI GREGÔRII T H A T
M A T V R G I IN ORIGENEM PROS-
phoneticâ ac panegyrica oracio : quamCæfareæ
Palæflinæ pqft mulcorum annorum apud il*S
lum difciplînam,dixit:,cum inpa-
triam redicumpa-
“ T . raréç. . / v
A R GV M E T fT V M G. VO S SU.
H Yitu OrationisS.Hieronymus meminit in Catalogofcripiorutri
Ecclefiafiicorum in Theodora, vbi de illo, & hac eius Orattone
fic feribit: Theodorus,qui poftea Gregorius appellatuseft,
Neocæfàreae Ponti Epifcopus,admodumadolefcens,ob ftii
dia Græcarum & Latinarum littefarum,de Cappadocia Be-
rytum,&ind e Cæfàream Palæftinætranfîjtjiundofibiifa-
tre Athenodoro : quorum cum egregiam indolem vidifïèc
Origenes, eos ad philofophiam cohortatus e ft, in qua pau-
latim Çhrifti fidemTubintroducens,fuiquoqueSe6tatores
reddidit. jQrjrinquennio itaqueerudici abço,remitcùntur
ad matremîè quibus Theodorus proficifcens,ar<w"j>vô«j(9»<j0’.
fcripfitOrigeni,& conuocata grandi frequencia,ipfo
quoque Origene præfenterecitauit, qui vlque hodïe extat,
& c .] Et hoc ibi de illo S.Hieronymus. Eft vero bac Oratio eximia ac
fingularisgratitudinis fymbolum,dofta & ptrelegans,non modo ado-
lefente ac iuuenefed & viro proueclo dtgnifima^ommque fcientia-
rumgenere plenißtma,fiait legentibus patebit.
Ræclaraquædam resell filentium, tum alijs
plerumqipermulcisjtummihi nunc velmaxi-
me, qui volens nolenfq; clanfum os habeo, &
* ta cere cogqjt. Inexercitatus enim fum ac plane
rudisfèrmonumillorumelfganciumatque
ornacorum; qui fèledlis, probarifque nominibus ac verbis,
perpetuo quodam & inoftenfo d u&u prpnunciantür auc
componuntur,fortafIèà naturaipfa ad yenuflû hoCj & vere
Græcanicum opusxlaborandum minus çomparatus.Sed&
o£tauus iam annus e ft, ex quo nec breuem, iongamve org-
tionem vllan> habui rpfè,aùt lcripfi-, nec alipm audmi quem
quam vel priuatim feriben tem,dicentemve,vel publice p,a-
negyricos fermones, controuerfiafq; deelamanrem, prarer
hofceadmirabilesviros,qui pulchram philofophiam afn-
plexi func : quibus fciliceç clocutionis elegantiæque vetbo-
rum cura minor cft jpoftpofiris aufem vocitrüs, resipfàs,vc
Ce habenr,accuratefingulasinueftigate & enunciarevplunr:
non quod alcerum jllud nolint, opinor, quin voluntqrram
maxime præclaras, & accuracy cogitationcs fùas prseclarö
& omnis mendacij experte fèrmonç exprimere : fed quod
fortaflè non pofSnt,necadeo fitin promptuihincfacram ac
diuinam façultatcm propres explicare fententijs, hinc ora-
tionem verbis comptaàtq; concinnamàdfèrré}&quae duo-
rum honairtum propria cuiüfqj eft pr*rogatïua,vna & eadé,
eaq; parus & huraana mente copledfci : praêfertîm cum vtri-
ufq-, difpar ac peni tus contraria fit ratio.' C ogitationi fiqui-
dem3inuentioniq; rerumi amicu quodammodo, & confbrs
operiseft filentium: dicendi vero facultatêni,& pronuneia-
cionis dignitatem haud alibi reperias, quam in verbis, ver-
boràriïqjaffidua med itatione ac vfu.- Q u in etiâ & alia q u i dam
mentedifeiplinavehementer.occupât, & oslinguam
p k n e çohftringit,fi vel exiguum quippiam Gtæca voce clo-
qüi vefim: mirifîcæ nimirum leges hpftræ,.quibus omnium
nunç,qui Roma'norüinïperio parent,resgubernantur: qaae
q'uidën'eq; eonduntur.neq; petcipiuntur fine labore aemo-
leftiâjôc fapientes quidem; illæ.piæq-, fûnt &variae,& fufpici-
end*,atq; vt vno verbo dicâ.Græci fil m æicæter u m R o m atto
èxipofîtæjtrâdicæque fermone^admirabili fane atq; mag-rfi^*
co ,8c ad imperij maieftàtë cbnfiniiatp.fèd mihi graui nihilo
Ab ofto
annisfac
tat cm or
tôïiaiîi ii
[crmific.
Philolôp
èrnarun
o/ationi:
bon cun
£t'Chqzjfteria,adörigenem.
M !i
minus ac difficili. non enim aliter fèntire aiur polie aut veile
me vnquam dixerim. C um autem aliud nihil fint vöces
nbftf«. quam imagines quîèdamanimi noftri conceptuüm
a c n P t i o n u m ,ijs qu id em, qui dicêhdi facultate vàlênt,tan-'
quam piâôribus quibufdam& arte peritiffimis,6£Golorum
c o p i a inftrùâiffimis,non fimiles modp,fèd varias.etiam, Sc
adlpecierri crebra’florum admiftione pulcherrimas pi.ngerc
licere’finevlîoimpëdimentoicorifitèhduriaeft.
No s vero, quafi pauperes quidani, varijs huiufmôdi fu-
^ - 1 I - z ■ ' i j r M
fitjh'tiçufquc pëccafte,vèl nüfl'c tàôaefn fapcrë Ifi'cipiendum
eft, nec oratione longius produda,hiç definèndùm^vellem
equiderti : veriim pudoris fines fëmeîegrefï'o-licëâY caufâm
prius dicere , q u i dudus in certamen ho ev ehi -,jfî qua mi-
hi forfân temericatis huius venia çopcëdatu'r. Dura mihi
grauifqueres,ingràri|:udo v id:tür, gvauisincjuam ,A: grauis
vlquequaque. ^Éüm enim q'uibénéficie» atfedüs fît, fi aliter
noapoteftagehdisfaltéha verbo gracijs rependerre non co-
fiàri,a;ut m ente capti, & Penfiirfi benêficiorucb nô a haberi-
tiseft hominis,auc immémoris: ciii véto & fêhfus^'cogni^
tio eft beneficiàrfimiriift mémotiattt confètùet in pofteium
nifl graciam eciàm aliquo modo référât bonorum au d o r i,
iners ille èft, & ingratus, ac imp‘ius,'cius criminis reus, quod
nec magnus, née paruus igùofca’t : quippe qùî tïquidém
màgnus eft, & magnificus,magna eius bénéficia in ore,cum
’o ihni gratiarumadione atqûe'honoré iionge tat : finpar-
u u s, & defpicabiiis,non omnitamen ftudio laüdët àccélébrée,
cis carentes ,& qui vel nunquam eos in poteftate rioftraj^a-
buerimus, vel eos fortaflè abiecerimus ,tanquam folis car-*
bonibüs aut teftulis v fita torùmcommïmiumq ue norhi-
numac verborum, prima ^rrimi npftri ferifà, ijs,quæ fuppe-
tunt, yoefbus dèpingentcs effingimus, typorùm ànimi cha-
raderes, fi non claros, nec ad fpeciemprnatosvàt qüemàd-
modum in carbonum pidura fieri folet, qubquo m odo re-
præfêntareconantes, u quid vfpiam venufturh ac chfercum
fê offerar,fpontè noftra, yt qui hæc afpernemtir,reijcientes.
non magnorum tantürrt/fed paruorum etiam mune-
Verum &rertiurri quiddarn rurfùni aliud eft,quod impedif,
rum largitörem. Ecàmagnis quidem, animique. facultate
& au o câ r ,& multomagis, quamcætera, nosretinét,fîlen- j pYæftantibus,tanquamex maipre opumcopia, magnifqi
tioquëvtiiubèt,-atgumentiimnempeipfum,deqiiodicere' diuitijs, maiores atque illuftriores benefadotibus laudçs
auebam quidem,fèd cundari nun'c cogpr,&hæreo. De v i- pro viribus reddi neceflè eft : parues âutem, & in ängufto
roenirp dicereinftitui, qui homo quidem efïè videtur,& -conftitutos, necipfos negligerèv aut fègnioresëfïè conue-
ralisapparetjijsvero.quimagnitudinemeiushabkusymo- 5nit,-necahimi<cadere, quafi nihil dignum perfedumque
Gtàtî àÂfs.
ni fludidj
id di'cëdü ;
ercfwtun
Çonità
jngraros.
jI pbc ad OI
f'gcicm.
: D ;
Qno pt*-
N e habi
Prô"<;rb.
refquë intueripofTutit, rnaioribus quibufdam ornàmentis
inftrudusac prope diuinis videatur. N e c Vero gen us, aüt ;
corporis educationem Iaudaturus vënio,àtqiiëhorum eau- 1
fa cundari ac mpras nedere præ metu incipio: necrobur
itidem ?aurpulchritudiném. hæc enim puerorumfuncein-
comiàvquæ vtrum pro dignitate dicanturyan fêcus, m inime
laborandüm.Rerum quippe non ftâbilium,nec permanen-
tium,fèd corrupcibilium, varijfqj modis & cito pereuricium
rationem ducere, tanqua inrë graui, ac dignà,pertimefcen-
do aütfiibrerfugiendôjfrigidum fcilicec'ac futile viderëtur:
mihique fi quid horum ad dicendum propbfîuim efîer,inu-
tilium Ôcinanium, bt»qualia nunquam dicere inftituerem,
fèd fi quidtarnen prp^ofitum efïè t eiufmodi, nec formidi-
néfn vllàm hàberetoratio, neq; vbteretur'rie quid vfpiam
ditens inffà dignitatem eloqui yidërer. Nünc vero quod in
eo eft’vel propodiuinum.velDeo quam fimillimum,inclü-
fum quidem hocafpedabili ac m crcali, fèd ad Dei fimilitu-
dinem fiüdiofiffime.contendëns; huius ego mentionem fa-
ccre, & te s maiores actingere parans, Deoq ; proptereagra-1
tias agere ,quod hune mihivirum nancifci concefîum fir,fu-
pra otnnem eft hominum cogitarionem atq, expedationé,
tum aliorum., tum mearn certe, qui nectalia vnquam mihi
propofui, nec fane fperaui. Qüare cum hæc parûus,& nul-
loingenio præditusaggrëdiar, non immeritocundorac ti-
m eo,& filere prorfus màlo. Et vero filerè mihi tutiflîmum
videbatur, ne gradarüm adionisprætexcu, præcipiti forfan
facilitate de grauibuSjfàcrifque minimegrauia , fèd humilia
atq; protrita dicendb, nonfolum veritatèm rionaftèquac,
fedaliquid e tia rn ,q u ôd inm é c ft, dëiraham apud' eos, qui
rem fiefe habere credent, cum infirma bratio çbntumeliam
potiusinfèrens,quam opera faailt*tcadæquans,effingerur.
A t tua quidem omriia necmifitii ^offline,nec contumeliam
pati.ôtarum capuf-, vel diuina potius,quæ in fèipfîs, qualia
funt, immota permanent,nihilqs àb humili & indigna oratione
npftra dabefadantur. No s vero , nefeio quo p ado
audaciæ,terheritatifquenotamdeclinare pofïunius,quipræ
amenda,tenui& irigenio & appara tu res magnas,ac caprum
hoftrum exccdentes adoriâmur. Q u o d li alibi fortaflè, &
apudalipS, fimile quidpiam iuueniliiadantia ccepfflemus,
audaces vdque ac prændentes videremur j fèd ramen im-
pudentiætribuendatemeritas nori e f lè t , quod non coram^
te talia auderemus: Nunc autem oronem amentiæ mo-
dutn implebimus, aut iam etiam impleitjmus,quiillods,
qubdaiunt, pedibusadauresintroireaufi fumus,in quibus
tdiuinum ipfum verbum .rion red is , yt apud-vtilgi homi-,
,num aurec, pedibus tânquafn füb craflis quibufdam æni-
grnaticarum,tedarmnque vocum pellibus,fcdriudis,vtdi-
catquifpiam , manifeftum 3e perfpicuunYincedens obam-
^bulat : & nos, velut Tordes ac t oenum quoddam, mortalia
^hæc verba noftra infèrre, arque in aurcs ditiinis, purifque
p o c ibus audiendis afluétas infuridei^e audemus. jStatis ergoadferre
poflînt : fèd velut pauperes quidem, at tarnen gra-
tos,hon eius,quem honorant, lèdfuarn facultateril mërien-
teÿjéxpræfènd commoditate honores deferre; gratosîllos
fortaflè, & iu cund osei qui honoratur, nec inferiore apud
eum loco ,quam fi magna quæqueac multaofferrentur, fu tures;
fimaiore cum alacricate ,fynceroque & intégréarii-
mo deferantur. Sic enim in.fàcus litteris legere eft,parüàm
quandam & pauperem foeminam,vna cum diuitibus &po-
centibus, qui ex fa cu lta tif fuis magna & opima offerebant,
folam quidem parua & minima, fed omnia tarnen,quæ habebat,
contuliflè,& maioris muneris teftim onium laudem-
jque retuliflè. N o n enim extern*, opinor, tei quæ data eft,
quantitate, fèd ipfb öfteren ris animo ac propofito æftiman-
dam muneris dignitatem, magnificenriamque diuinæ litte
r* cènfueruht. Non igitur omninorefugere nös opoi-
te t, inani metu, ne gratiæ cum beneficiis non adæquentur :
fèd contra potùis audere,atque'9mnia conâri, vc fi non pares
, quos fàltem pbflumus honores rependamus, quedfi
forte non omnino rem aflèquatur, parteni certe aliquam
pertingat oratio, atque omnimodam ingrati animi labem
deuiret. Improbum enim reueta eft pertinax filentium j
plaulïbiliquodahvvelo tedumy quafi rieqùeat quicquam
pro dignitate pronunciari: ingenui autenl, probique fèm-
per eft animi ,refèrendæ gratiæ conatus, quamuis infra me*
ritafit facultas eins, qui gtatiam réferr. Nequc enim fi pro
dignitate dicere non poffim, propteroa filebo : fèd vbi o*
mniaquæ pofltim præfticero,iurë gloriabor. Efto itaqué
raea hæc oratio charifteria, hoceft,gratiarum adionister*
gaDeum fane vniuerfbrumjdicere non aufim. Eteüimàb
illo quidem omnia .nobis bonorum initia funt; ab eo nos
agendarum gratiarum, & hymnorum, ac laudum primor-
dia ducere q ÿ ortet. Sed ne fi quidem me totum, non qua-
llisn u n c fum1, profan us&iiripurus, & tètro atque imiriun-
do rtialo confpetlus & permiftus ; fed nudura ac puriffi-
mum, clariflîmumque & fynceriflîmum, & ab omni labe
alieniim: nec fi to tum , in quara, nudùm me velut recens
natumofferam , dignum àtne tarnen vllum in precirim&
compenfacionem, omnîurii principi & anbtori murius at-
tulerim : quem nec priuatinffinguli, nec fimul vniuerfi,
non fi in vnum,idemque pura omnia coälefcant,& à fè ipfis
difeedentia, adeumeota ;conuerfantur,vno fpiritu, vnoque
& con fon ô fènfù c en iù n d a , digne vnquam venerari ac
laudare queanc. Q u o d enim de Deo homo quifpiam re-
<fte cogicare, acperfeétef fi dici fas fit) loqüi pro dignitate
po flîr, pro hac ipfà facultate, qua ornatus eft?,, quam non
ab alio vMö, fèd ab ipfomet accepic ; nihil vtiquè aliunde
hâbere poteft maius * quod ad grarärum adionem rétribuât.
Sed nos laudation« quidem ôdiymnos in omnium Re*
gern & moderatorem ; perenriem foritem omnium bonorum
, ei * qui & in hocipfo infkmitatem noftram fkri?t j& .
quod
Deo par >
gratiarcfcE
rinon po-
Probatio
eius quod
[ante dixin
jDeograrf-
as teferri
non poflèi
Deuin digne
laudà* :