Q b hoc defideriuïn facilius creditum eft Iplio Proculq"
raëntië'nti iq p i fiibornatffis àpatribus eftjVtnùntiaret ple-
bifuæ, vidiflç fëregp Huraano habitu auguftiorem ; eum-
que mandafle ad popu h im> tfib i delubrü fierèt,fe Deym
e lfe , & C ^ rih üm y o can v^ C ^ o .fH â o& ip lî?populo perr.-
fuafic, Romulum ad deosàbiiffe : ÔcSenatmnfufpicfe>ne
cædis régiæ liberauit.V ’
G R Æ C O R V M L A T I N A 1 N -
L , T E R: P R E T A T I.Q. f'[
a Gracia quid confidis in virasprincipes ? ad quid dona
marna mortuis dedicas ? immolas idplis ? quis tibiin mentemer- •
rown impofmt,vthisxperficias,mdgniDeiorereliftoT *
De deorum fe x u & o r tu . 0 \ I
H k S . C a p v t ‘X V I .
: . f*,'S
PO tewm iis , quæretuli, 'elfe contentus : fed fupetlun't
adhuc mulca lufeepto dpëri neceflària.. Nam quam-
üis ipfd rëligipnûm capite deftfudtbjç vriiuer lafuftuferïiïfe
liber camen prolequi c e te ra , &redarguere'pleniusinue-
tera tam periùafïonem j , v t tandem hô minès'pudeat, fiio-
rum,ac poemteat ertorum. MagnumJioc opus,& homine
dignam;
' Religionum animos ô bd isexolu erepe rgp, v ta it Lu1
cretius, qui quidem L o c cfficèrè non poterat *, quia nihil
veri affefebat. Noftrüm eft hoc ôfficium , qu i& v ë rum
Deiïm aflèrimus,& fa|losrefùtamas. illfe rgé ; qui pbètàs
finxilfe de diis fabulas bpinantur,&deas fefeminas elfe-ëré-
dunt & colunt i reùqluuntur împi^dèiiteS ad id,quod he-
gâueirant,coire ilios,ac parère. >Iec cnimfîeïi poteft,quin
duolèxusgenerandi,caula fine iflfticuti. Re'ceptaverofe-
xuum dmerlitate,non intelligunt confequens elfe.vt con-:
cipiant. Q u o d inDeum caderenon poteft j Vt iftiputant.
nam & louis elfe filios dicunt,& cçrerorum deorum. Na-
fcüntur è rg o ,& quotidiè quidém'D'iindui; nëcenim vin-
cunfcurab hqminibus fcecunoitate; Igitur Deorum ihnu-
nicrabiluim plena finit om a ia , nullo fciliçët. morientc.
Nara ëufenomihum vis incredibilisÿfiumerus fifenæfti-
mabilisj quostàroehîûèutiriafëuntur,mbririecèlfe e ftj‘
quid Deorum elfe tandem piitemus ; qui tè t laeculis nati
lunt, immortalefqiie mahleruijt ? Ç u r ergb tam pàuci co-
luntur ? nifi forte arbitramür ,mon generàftdi càufa, fed
tantummodo capieridævoluptatis duos elfe fexus Deo-
i rum : & eaexercere, quæ Ifemuhculbs $ t facerê * & pati
pudet. C um vero qicantur âliquiex aliquibus iiati : cop-
Icquens eft,vtfemper nalcancur: lîquiderrialiqiiandô liïnt
nàti v e l, fi aliqùàrfdo nalci dpfierurit; ^cfte noS codue-
nit, cut,aiit quando delierint. Non illep jdèSën é ca in li-
bris moralibus philofophiæ : Q u id ergo ë lt , in,quitÿ<(|ua'
re apud poeras lalacimmus Iupiter délient liberos tôlière
î Vtrum fexagenariüs fa«ftus e ftj & i l l i lçx Papiâ fibu-
lam impofuit ? an impétraûit iüs triùm ltberoruin :> An
{tandem illi venit in mente, Ab d io expertes j alteri qupd
| feçefis i & t im e f j ne quis libi faciat , qUod îpleS^currio ?.
Atiftijqu i E)ebsàlïèi|ùnt> videant quo mpdo r'e 1 p o ndean t
I Huic argumçnto, ,quod inféré mus. S i duo liint fexus
Deorum ; fequitur concubituSi & lî coe.unri^&'domos
hàbeant, neceflè eft* N e c enim cairent v jrtu te , aepudo-
re > ve hoe prômifeuè-j aut in propatulo faciânc, fieut
muta yidemus facere animalia* Si domoshabent : confequens
eft, v t& v tb ç s habeant^ dç quideni au d o re Na-
fone,qu ia it:
Tlebs habitat diuerfa locis > hac fronte po tentes
Calicola, clartqfuospûfuêrepenates* ; i ,
Si habent vrbes;; & ^gros igitür habébupt* ïam, quj’s non
videât,quæ fequantur ? arare iirbs,&eolére : qitodquidé
v id ü s eaulà fit* Ergo mortaleslunt. G^nod, argumentum
recrouerlum idem Vafet* Si enim agros non hàbept> ne vrbes
quidem: fi vrb'wnon h a b e n tn e d om o s quidem. Si
d om ibu scarent:erg o^co ilcu b itu . ^i concubitusab his
abeft j & fexus igitijr ioeniineus : in diis autem videmus,&
feemipas efle. Ergd'Dii nonlunt*.Difloluathocargumen-
tnnij fi quis porélt. Ita enim res rem fequitur : vt hæc vltima
ne celle fit confiteriJSed ne illud quidem d ilïoluet a li- .
quis Ex dubbus fexibus alter fortipr » alter infirmier eft.
RbBuftior(Meni|hmatësrunr,fëeminæimbecilli6 fes. Im- J
becillitas àutem non caditin Dcum : ergo h cc foemineus
fe^us. Huicadditur fupenorisargumenci extremaillacp-
clufio ; v t D ii non fin^quoniam in Diis & foeminæ funt.
De Stoicorum eadem fententia: & i b i de Deorum
m m m u , & turpitudtnibns.
c a p .v f . ‘ k y i i .
S B has fatipnës Stoici aliouerfus Dèos interpretan-
tur. Et quia nonperuident, quid fit in vero : conan-
tür cos cum terum nàturalium ràtione coniungere. Q u o s
C iccrofecü tu s , dé Diis*( àcreligiohibüseorum hanc lèn-
ten tkm tùlit : Videtifiïe igîtur , v t à phÿficis rebus bënë
,atqûevtilitërinuentiS;trâdarariofitad comthehtitios,ac
fidp s dëosiqu^.res genuit fallar'opîfiibnes, ërrorefqué,
tu f Dulentos; luperftitionës penp ahilesv,: Et forniæ enim
deorum nobis, & ætàteSj&: veftitus, orhafùfque noti funt.
Gertera præterea, coniugia, cdgnàtiones omnes, omnia-
que trad û da ad fimilicudinçm imbëcillitatis humanæ.
Q fiid plaiiius, quid vérins dici poteft J R oman d p n ilolo-
phïæ priiiçeps, & ampli film o lacerdoriü præd’itUSj co.m-
mèncicios, ac lid o s deüs redârguit. Qu orum cu ltu s , fu-
perftitiones penè amies elle tellatur: tallis opinion ibu s,
erroribulque tuïbulentisimpheatos.elïe homines queri-
:tur N am 'to tu s lib er tërbius dé na turàDeorum omnea
fundi ciis telîgipnes éüer t fe ap d e le t iQ ^ d e rg o à hobis ex-
ped a tu r âmpliüs ? Num eloquehtia luperare polïumUs
Cicerdhèm f miriimèitfqüîdem: fed fiducia ilii,|defiiit i-
gppranti véritatëmjqUod ipfe fîmpliciter in eodem opéré
confitëtur. Ait enim tacilius le pOlfe dicere -3 quid non lit,
quâ quid lit,hoc eft, fallà ië iti telligere, vera nelcire. Clarü
eft igitur, homines fuiflè illos,qui diiputantur: ôc eorum
memonam poft morte con 1 ecrata elfe. Idepfetiam ætates
diuerlæ lunt f 6c certè imagines lîngulorü jq u o d in eo hab
ita , 6c ætate lingulorum limulachra configutata fiint ,
ip qua quemque raiors deptaehëhdit» Gonhderemüs ( fi
placet) ærumnasinfeliciurndeorumi Ifisfiliumpèrdidit.
Ceres filiam. expullki 6c per orbem te rræ iadataLatona ,
v ixinlulamparuam,in qu ap a r e re t,in u en it.D e ûm m a -
terj&amauitformpfumadoiefcentcm : Ôç eundem cum
pellicè depræhenfum j exed is virilibus femiUirum reddidit.
Et ideo nunc facra eiüs à Gallis lacerdotibus cele-
brantur. Iuno pellrces acerrimçpërfebutâ éft : quia parère
iplanonpo tuitex fratre. IiifulamSamumfcribit Varro
pnus Partheniam nominatam, quôd ibi iu n o àdoleue-r
rit, ib ique etianilou i nuplerit. Itaque nobililîimum, 6c
antiqiullimum templum eius eft S ami,& fimulachrumm
habitu nubentis figuratum : &lacraeiusanniuerlària nu-
ptiatum ritu ceiêbranturi; Si ë tgo adoleuit i f i virgo fuit
prifeo, polleainulier i hblrjinèm fuiife,qui nonintelligir,
pccucfem le fatetur* Q u id loquar obfccenitatem. Vene-
îisomniqmlibi'diuipuspEQftitutæ npnDèorum tan tum,
fe d & homirtuth;? Hæc enimexfamofoMartis ftupro gênait
Harmoniam , ëx Mercurio Hermapiirodjtum ; qui
eft nat.us Ândrogy.nus: ë x lou é C u pid in em, ex Arichife
Æneam,exBj4te Êrycenfex Adonidcquid,emhullum potu
it , q u àd é tiàm tùm puer âb apro id u s ., 6c occifus eft.
Qute prima( v t in hiftbria-iàcc^.CQntinetur)afcëm mere-
tnciain inftituit : audorque m ulieribus in C yp ro fu it, v ti
vulgo’ cor p ore quærtumftaccrent* Q u o d icçircoimpera-
tiit: né folapræEeralias miilieres impudicai 6c virorum
âppeten^^deretur. EtiàmricHabethæcali'quid numinis î
cuius plura numeranrur adultëria', qüàm partus* Sed ne
ftllæquidem v irguiesillibatam ca fti tare m 1er u are po rue-
ruht. Vnde enim'putemus Erichthonium elle natum î
ah'ex terfa, yr poetæ v iaéri volunt? A t f es ipla c la p a t .
Nam cum Yulcanuadiisarmafecilfet.^éiq; lupiteroptio -
nem dediflët præmi], qu od v e lle t, poftulandi - iurallèt-
q i i f (rvïlolebat ) per inferham paludem,-fe'"nihilnegatu-
rum : tum faber élaudus Mineruæ nuptias poftulâuit
j Hic lu piccr O pt. Ma x. tanta rcligione con ft.fidüs, âb -’
n uer e nôn potuit^Minematntameir mo n ui tr ep ugnâr e M Scilicetëum qui ipagnam par; c m ge ner ishü m a n i e x tin l
püdicitiamqùe deféhdere'. Tum in illa çolîü 'd a tion éVu l-‘ J. x i t , aè^érdidit. Ö. quantîs ifi ténebris’Àfricane Verlàtus I
canum in terram profudilfe aftint femen ,ÿvndefit-Ërich- es : ^yel potius b poeta , qü ip ef çædes, &fanguinefti path
onius natuSftdqtte^llinpmerïimpöfimm ^^^^^ ^ Tefehömiqibu's in cöéfem alcenluin putauéris 1 C ü i vaid
eft, èx'éertamrhe, atquëhuftip. Cu ra gitiir virgo | nitati & C ieërp àlfenlitv Eft Vërôiinquit; Afpcane : nam
euro pùerum cuin draconé'eônclufum,^obïighatum,tri7 | & Herchlieadem ipfaporta patuit. Tanqüam ipfe plané,
bus virgiriibus C ecropidiscommèndauit? euidens,( y to - . cum id fieirôt, iahitor fuérit in coelo. Equidcm ftatueré
pinor)inceftum : qupd nullo m odo p'ôffitcôlorati., Alter. { no ripo flîim, doléndûmne pptius, ah ridendumputem y
' • ^çùm videam graue^, ôc d o d o s , & (yt fibi viAënrür) là-
pie ntes viros » "tam in miferandis èrrofum flftdibns vp-
iutarb, Sihæ ce ftv ir ru s , quæ. n ô s ithmôrtalesfaçit: morî
equidemmalirû., quàrn e xitibë lfe quampludmis. .Si aliter
immortalitaaparari non poteft,nin pèrfenguine; quid
fiepfi omnes ihcpncordjamcqnfen lérintî Quodpertefie-
ripoterit : lî pcfnicibfov &impio furore próiedo, inho-
cehtêsëfte aç,i|ifti velint, Num igitur nemo.erii càrio di-
ghusï num-pêribit virtus* quia hömiöibus’ifehominés
læuire non dahitur ? Sedifti, qui ëuerfioneS vrbiummôtio
ï ^öftEemo.quidequofuró c am ^ tt in à x a b ^ tnm ^ ia f j P ^ i ^ ^ tu ÿm am g ib r^m c om ^ c an c . o t iù ^ p u b iK
^ . 1 r i n ,a . SH 9 ^m bQnfreren,tirapient, læuient, & îniuriis mfoîëhtèr
I iü,.„s, humanæ focietaii? foedus iirumgént: ythibere
hoftem polfint, quem feçleratius deleanëf quàrn lacefracum
penè amatorëm fùum perdidilfêt : qiii erat turbans
diftradus equis : prâïftan tifli mü medicùmÆfculapium
curando iuueni aduocauit, euinque fanatum,
. Secretisaimarecondit ' 4
Sedibus: & nympha Egàia3netplbri^rele^x4 ''^
Solmvbiinfiluisltalk,igiiOb'üii:auupi
Exigeret ; verfoifc vbi nomine Virb.ius ejfet. " ■-
Q u jd fib iv ù lt hæe tam diligens,tamColiGita curatio? quid
feçretæ fede siquidre legatio vel tam longè , vel ad m ulie-
rem ,ye lin folitudinem ï quid deinde hoininis commuta-;
P . . * • . -«1 ï .( illa t is , humànæ focietans foedus araoremminimevirgmalem? Etat plan e, yu r tantum 14. ^ • . . i%frumtdr ënt: y t hàbere.
borem pro tam fidéli iuuéne fufeiperet; q.ijj ainanti no-
uercæ obfequium pernegaret.
m
De deorum confieratione propter bénéficia. ^ |
C a p v 't X V I I I .
rvOcinJocoreféllendifuntètiarn ij, qui Deos.cxftip-
lauderit,etiamgloriantuf,autyiçtutisgratiâ,vtHkèfçufem:
aut munerumjVt Cererem ac Liberuhi : au t artiümxepei^-
tarum, v t Ælcuîapiunï^jyel M inefuam1. EfeîC Vèro quanv
inepta lin t, quam que lio n d ign a , propttr.quæ Komi nés
inexpiàbili fe lcælere cbiitafninent ^hofteltÿjc<Deb verb
fiant: quo cbntemptOj, morthorum lacra i'ûicipi.unt : ex
finguhsrebusoftendam. .Virtutepi elfe.dicupt, quæ-hb-
minem tollat in cælfim: no n illam,d equ a phiîolophi^di-’1
xe ru hti quæ pq litaeft m bq’nïsanimi .’ftcd ha ao co rpo ra-:
lèm,', quæ dicitur fbrtitudo. Quæ qud|iiarh piæcipuarri
Hercule fuiV: itnmortalitatem meruille cieditqr. Quis.
tam ftultè inep tus eft, vr corpori^yirès diuinhm, vel etia ni ;
humanum bonum iudicet : cftm 'finç& înaioiès pecudi-^
bus attributæ vn om o rb o fepe fîàhgantar, ye lipla fe^
ned u te mmuantur ,,,& corruaht ? Itaque id em ille , cum
■ deformati vlceriLus toros fuos^cerftçren a n e e f fenari'le
r nck*:. l y p lu it , * nec feriem fieri : nçqüandp(lcipfo minor, àut dë -
LfJj^jLI^ôrmiorvidefeturvHuhcàrogbqüb v feuip feiplum cpm'-
jideretur. b u lle ra t, afeendilfe ih coelufepûtaueruht.: ea^dèiipla,
quæ ftultilîimè adfeiraji'funt, fimula clî^.&ima giriïbus
exprelfa, ôc confecrata pofuerunt j v tinpcrpçtuum vani-
tatis eorum monimenta priftarerit, qui bb necem beftia-
tum deos fieriçrédiâilfent. S e d Hæc Græcorum'fortafîc
cülpa f i t , qhi resleuilîimas pro maxipiisfemper.habue^
runt. Qmdnb ftfi,numiapientiores ? quiafhlèticâmqui-',
dem y ircut em con te ni p un t ,q u ia n i hd o b eft : lèd r egiaqi,
quia latè fo llt n o cëre , fic admifantuf7Wfoftes>, & b e lli-
çblds duces^n deorûm coetum lpcari àrbitrentuf :n|G elle
vllàmaiïamadimmortalftatèm;yiàm,quàm£xercitus du-
. cèrd’,aliéna vaftarë, vrbèsdefere, oppidaëxcîdere, liBetos'
populos aut ttucidate,' au t’fubiicèi'e feruituti. Videlicet,
qubplures homines afflixerint," fpoliauerinr^oc«ide|int:
ç 8 fe nofiilibrcs, & clariote? putant : ôc inanis glori^ Ipe-
c ie c ap ti, feeieribus fiiishoifien virtùtis ibipoilunt. lanij
mà liem,ytà ferà rum cædibus Dèos fibi fihgéfenr-, qùani
immortahtatem tam ctuentam probarent. (Siquis,wq.m
hominem îugulauerit : p ro cbntaminatô, àcmefafm habetur
nec ad terrehum,hoc domiciliuin"Dèorqm ad - ‘
mitti eurn fas putat. Ille autem, qui infinitanominum
fe illia trticidauerit, ctuore camposrnündauent ; flumina
infecèrit: non modo m templum,fed etia m i n coelumad-
mittitur. Apud Ennium lic loq uitu r Afrieahus :
Sïfas cadendo calefiia feandere cuiquam eft :
lAifolHalimaximaporta patet. S j
ficriht. Nuhc.adreliqua perga'mus. Nbmeh deorum C è -
rerii^c Libero traditio mûnerumi fecit. PblTum d iu inif
docefe literis, vinum atque fruges ante progëhiém * edé-
I f , arque Saturhifiliille in v ly nominum : iëd ab hislânè
iïfu entaeflè fing amu s .Nu tpp ote ftp lu s , aut màiusyideT
f i , cpllegilfefrugesfiilquefra<ftiS,paném fàcere docüif-
le^aucyuas dèvitibuslècftas exprefiilfe, vihumqüë fecilfe :
quam fruges iplas, |u tvfies gener-dfîc |âü tpro tü lille de
cerra.^ReTiqüef^^hæcfenèDeus.liümarïisingenaseruèn-
. da :tâmèfefiefinon poteft, b quin ipfius fint om n la ,q ü i
& fepieiMiaihlfibfiif homîniv t iüueniret,' Sc ipla ïllà, qiiæ
polfen fe niieniri, Artes ci uo que*fii is iniien tori bus inimor-
sjalitatehl peperilfe dicuntur, y tÆfeulapio mëdicinà,Vu lcan
o fabfica*;; Colamus igittir 8f r illo s , qu i fdlïbnicam j
fiitrinani que d o euer un r. C u r aii te m figtili hæ rederrori
horibs noh habetur ? An quiaïftî diâites vàfa«Sâmîa coha
temhuntr? Sunt ôc aliæ artes j; quarum rep^rtores hum à-,
næ v it^ lu rim u in p ro fu e run ti^ C ufn bn eriaitiillis attri-
Butàlunëtempla ? fednimirum M inetua ëft, quaèomnés'
reberic : idebque illi bpifices fupölicant. Ergo ab hiS lbr-
dibus Minjgruà'aicènditin cceluni. Eft vero,cur quilq;uàrhr
defehnquât eum j qui terram cum ahirhahtibuS, cælum
cum aftns, & feminibus exorlus eft: v t eam véneretur,
quæ telam dbcüfeoEdlrf? Q u id ille,qu i vulnerain corpo-^
tib u s làna^e docuit ? num'poteftelfe præftantior, qiiàm
qui corpprà ipla formauit? (èntiendi,acviuendirâtiohcm
déd it ? herbas dépiqué iplàs4 ô c cætéra , quibus mèdendi
‘ars ëbnftat, excbgifeuit,ac protulir 3 "fi
S c h Ô L ÎA .
a N e c fenum fe vo liiît, necfenëmfieri] habet Cöflex anti-
quits, quod mihi probat,tir ,■ quia ilia fimihtudo dicttonum fanum
&fenemefficitquandam4)rationis venufiatem, alter codex fa n â t
Saluatoruéabet, nec làhari fe_voIuic, ne lepex aut deformier
.vidëretiir, qûst etip n oratio non-eft inepta , neque in-
concinna3fèd quia m lechone vulgat a eftoptimusfenfus, eam rcii-
nutmus. ' ■ à '■ ■ v'.
K Qu in ipfiü^fiût bmnia , qui ÔC fepiénriam tribuit ho 1
minv, vt in ueniret » ôbiplà ilia, quæ polfent inueniri prii-
mus ih u en i^ |>*îfe«f iw p r efiM n . & ip lâ illà , quæ pofleiat
in ueniri, altes1 qu o queydec. bakétcodex antiquus : ita v jé x -
pungantur verba lüàf'primus inuenitfquafanè expungendaftfnt :
nam deDeoante, & M c loqùitu^declarans homines, quattiuïs ali-
quem vfum huhianqgeneri vnlem mùltarurn rerum inuthennt,
tarnen omnia m Diûw effe rèfërenda îq u i prudentiam hominibus
‘ r .ad mnèmendumea trwuent, & r e s ipfaseffecerit, in
. ' qufbttsprudentia hacpojfep' ?
^ f ^ apparere.
BibltQth.Vet.Patr.Tom.3*