1 m , 1 I i ^ .................................................. t . ..........
genus onme ócciditu^atquearroditur frugum. Hiftorias r ïtimissftibiis, m ö d o fe cun ds re se ffiu un t,mödo rur{u s
iccperextcras,&:abiftispeftibüsinftrueminiquotiesprior j refliiunc>malisreciprocantib'Usprofpera?Quidfirnatericè
.... * ..ar. a L n. •:--------------J- . m A ü iW fatxifta,q,u£fub noftris calcamusingreflibus , hanchabec
lïbi legem datam,vteXpiret noccntifiimos halitus,quibus
córcuptus aerifte,&corporibus labcm rera c,« negocia in-
ætasaffeda f i t , &paupertarisadmifèriasveherif. T etra-
rum validiffimis moribus tremefadæ nütant vfque ad pe-
riculumciuitates. Quidhiatibusmaximisinterceptasvrdiflolutus
besjcum genribus fuperiora tempora non yrderunriaucab firmer humana ? Q u id fi, quodproximum Véro eft* q u ic -
huiufitiodi cafibusfortunas habuere fecuras ? Q uando eft quid nobis videturaduerfum,mundo ipfi non eft malum:
humanum genus aquarum diluüijs interemptum if non omniaq; quaefiunt noftris commoditatibus ftatuctes,opiu
antenos? Q uandomundusin cenfusin fauillas& cineres j nionibusimprobiscriminamurenenta’naturae* P lato ille
eft? nohancenos ? Quando vrbesampliflîmæ
raarinis coopertæ funt fludibus > non ante nos? Quando
cumferis bella,&prælia cum leonibus gefta funt? non ante
tips? Q u an d o perniciespopulisvcnenatisab anguibus
data eft? Portante nos? Nam quod nobis obieda re con-
fueftis bellürum frequenrium caufàs,vaftationes vrbium,
Gerraanorum 8c Scythicas irruptiones, cum pace ho cv e -
ftra&cum bonaveniadixerim : quale fit iftud quod dici-
tur,Calum niaru m libidine non videtis. V t ante milliaf an-
norum decé,abirtfiila quæperhibetur Atlantica Neptuni
(ficut Plato demonftratjmagnaerumperet vis hominum,
vtinnumerasfunditusdeleret atq; extingueret nationes,
nos fuimus caufa? v t inter Aflyrios & Badrianos N in o
quondam Zoroaftteq; dudoribus non tantum ferro di-
micaretur 8c viribus, verum,etiam Magicis 8r Chaldæorû
cxrcconditisdifciplinis.inuidia noftra hæc fuit? vt Helena
Dijs ducibus atque impulforibus rapta, & luis effet
dirum & venturis temporib us fatum,religionis noftræ at-
tributumeftcrimini ? v t ille immanis Xerxes mare terris
■ immitterct,&greffibus maria tranfiret, noftri nominisef-
fe d um eft iniuriaîyt ex Macedonia: finibüs vnus exortus
adolefcens Orienris régna & populos captiuitate & ferui-
tio fubiugarer.nos fecimus,atqueexcitauimus caufas ? v t
tfaodo R om a n i, velutaliquodflumen torrens , cundas
fubmergerent atque obruerent nationes, nos vidclic. nu-
mina præcipitauimus in furorem?Quod fi hominum nul-
lus eft,qui,quæ, dudum gefta funt, noftris audeat temporib
us impu tare, quemadmodum po Humus miferiarum e fife
præfenrium caufie, cum noui fiat nihil , fed funt omnia
verera, & nullisinantiquitatibus inaudita? Q u an quâ ifta
quædicitis bellaReligionisnoftræob inuidiam comrao-
ueri,nohfit difficile comprobare poft auditum Chriftum
in mundo non tantum non auda,verum etiam maiore de
parte fiiriarum comprclîlonibusimminuta.Nam cum hominum
vis tanta màgifterijseiusaceeperitnus aejegibus;
malum m'àlo rependi non oportere, iniuriam perpeti qua
irrogare çflè-præftanrius.-fiium potius fundere, quam alie-
no polluere m anus&confcientiam cruore : ha b e tàC hr i-
ftoberteficium iamdudum orbis ingratus: per quem feri-
taris mollita eft rabies , atque hoftiles manus cohibereà
fangiiirtc cognatianimantis occoe pit.Qu od fi omnes orn-
nino,qui homines efle non fpecié corporum, fèd radonis
ihtelligunt poteftate, falutaribus eius pacificifq» décretis
aiirem velientçommodarepaulifper, Ôc nonfaftu & fu-
percilio tumidi,fuis potius fenfibus, quamilliusCommo-
nitionibus credérent:vniu'erfus iamdudum orbis mitiôra.
iu opera cÔuerfîs vfibus ferri, tranquillitatein njollilfima
d eg e re t, & inconcord iam fàlutaremincorruptisfoederû
ifanftionibus conueniret.Sed fi pervo s, inquiunt,nihil refublimis
apex philpfophonini &: columen, fæuailla dilu
u ia,& conflagrationes m undi,purgationem terrariim fuis
effè in commenrarijs prodidit : nec vir prudensextimuit
humani generis fubuerfionem, cladem, ruinas,intérims*
fu ne ra, reruminnouationcmvocare, Ô tiutientùtëmhis
quandam redintegratis viribus comparari. N o n pluit,in-
quit.coelum, & frumentorum inopia nèfcio qua lab ora-
mus.Q u id , n .inferuire elementa tuis nèceJfitatibus p.oftu-
las?atq;,vt viuere m ollius 8c delicadus tu po ffis , obièquia
temporum tùis debent commoditatibus fèdareî Q u id e-
nimfi h o c p a â o nauigationis cupidifllmus conqüerâtùr
ventosiamdiu non e ffe ,& coeli conquieuifïèftaturas?Nü-
qu id id e o d icendum eft perniciofâm effè tranquillitatem
illam m undi,quiavcdloribusimpediat vota? Q u id fi Sple
aliquis torrere fe fue tus, & acquirere corpon üçcitatem,
radone corifimili conqueratur frequendffimis nùbilis iu-
cüditatem ferenitatis ab latamîNunqu id id eod icéda funt
nubila inimica obduddone pendere, qu ia libidinin ôpe r-
mittitur ociofè rutilare fè flammis,& caufàs ppdoriib.prç-
parare?Euentahæcomnia,quçfiunt*&accidùnrmolefub
hac mündi,commoduKs non noftris, fed ipfius pendenda
funt radonib.ordinibufq; naturæ. N e c fi aliquid accidit,
qu od nofmedpfos,autres noftras parum læds fucceffibüs
fouit,cdtmuo m alumeft, & in exitiabilis rei opinione po-
hend um.Pluitmund u s,au tnoplu it,fibimetp luit,au tnô ,
pluit:&q>forfitannefcias,aut vligincm nimiam ficcitads
ardorc d eco qu it, aut longiffimi téppris ariditatëpluuiarü
effufionibus tempCTat.Peftilentias,morbos,fames, atque
aliasfùggeritmalorumexitiabilesformas:vndetibieftlci-
re, ne quod e xubera t, fie to llat , v tperfuadifpendia mo-
dü rebus Jùxuriantib.figatîTu audeas d ic e r e .h o c& illu d
eft in mùndo malum,cuius explicate,difïoluere, neq; ori-
ginemvalèa s, neq» caufàmî& quia tuas impédiat delicia-
rum, forfitap & lib idinum, volupta tes, perniciofum eflè
atque afperum dicas?Quidergo,qüiafrigus membris tuis !
• aduerfum e ft, & congelare fangüinis tui feruorem fblet,
icçirco in mundo hyems eflè non debet? E t quia perferre
flagrantiffim os foies non potes,exanno æftas tollendaeft?
atque alijs legibus alia rurfus o rdinanda naturâ ? Vera-
trum venenum eft hominibiis, nunquid o b hanccaufam
non debuit nafci ? Ouilibus infîdiaturlupus,hùnquidin
culpà na tura eft, quod lanitijs extulifiibportuniffimâ be-
luam?Morfu anima fêrperis: tôllit:màledicam'fcilicetpri-
mordi jsrerû,quod tam fieua prodigia genituri'sXpirandb.
addiderun t?Superciliofà nirtium res éft,clim ipfe fis non
tuus,aliéna etiam in pofleflronè verfèris', potétioribus dare
condidonèm' veile v t id fiat,quod cupiàs, non q u o d in
reb. inuenerisandquisçonftitudonibusfixum.Quarè habere
fi locum veftras vultisquerimoniàs homines , prius
busincomraodatur humanis,vnde funt hæc mala,quibus eft v t doceatis vnde, vél qui fid s , vob ifne fit genitus & fa-
vrgetur& premitur iamdudum miferada mortalitas?Sen- bricatus mundus, an ineum vencritisalienis ex regionib.
tentiam me pofeis hmcneceflanam n ihil caufàe.Neque e - in qu ilini.Qu pd cum dicere nohfitvé ftrum, nequeeXpli-
nimpræfens atq; in rhanibus pofita difeeptatio in id fum- care poflïcis cuius rei caufa fub hac coeli CdnueXione verfe-
ptaeftà me,vt oftenderem,veIprobarem quibus vnaquç- | mini ,defiftite atbitrafi pertinere ad v os quicquam : cum j
que res caufis & ratiomb.fieret î fed v t maledidta crim'inis ea quæ 6unt,non parilitèï fiant,fed ad fenfus fummam re-
tanti procul eue ab nobis oftenderem. Q u od fi præfto, fi deantreferanturq^ totiiis.Chriftianotum,inquiunt,Canfa
fa fto & argumenns mfîgmbus rei veritas explicatur, vnd é mala qrriniz adieruht, & ifiteritus comparatur ab fupéris,
fint hæç mala,ve 1 ex quib.profluant fontibus principijsqj frugibus.Rogo cûm hæc dieftis,rrön calÔniâri voâimpro-
non cuto. Ac ne tamen om m n i quid de rebus huiufmodi be,in apettis confpicitis matiifeftifôj mërtdacijs ? T recen d
fentiam, mhii videat interrogatusexpromere,poffum d i- funtanniferme, mitius vel plus a liq u id , ex quo ëóipimus
cerèîQut d enim fi prima materies * quæ in rerum qü^tuor eflè Chriftrani,& terrarum in orbe cehfcri ; nunquid om-
-cicmènta d ig cÇ i eft,miferiarum omnium caufas fiiiScon- nibus his anhis continua fiierunt bella,continua: fterilita-
tinet rotationib.inuólutas?Quidfi fydérö m otüsdértisfi* tes,pax nullàin tertis, nüllaptotinusvilitâsaüt abiindan-
gm^pmtJbus^emponbusdmeispadunthæcm-ala.&fub- ! tia reriim^fiiit ? H o c enim primum efficîendum eft ei
leai^afteruntvariorudift^minünéceffitaresî Q u id fiftà - j quinosârguic', perpétuas & iu g esca lamita tésfuiflèha s,
tistemponbus return viciffitudines fiunt , atque vein ma- nunquam ômhino refpirâfle mQrtalia ,& fine Vllis ( v t
: ..... - v ■ ... X:.,..... citur)
irjfediS^ultipliciumtôriT^^fHûuiffèdifgriminum.'
Àtqu inôn vidémusuiediishisannis, mediifque tempori-
bus.eX Vi‘6tis1ioftibusinnumërabilés e flè viftoriasrepor-
tatasîprolatos imperii fines > & in poteftatem redadtas in- •
audhi nominis nationes?fepenumcro maximos annorum
fuiflèprouentus, vilitàtes atque abundanrias rerum tan-
tàs, vtcoramercia ftùperertt vniuerfa pretiorum audori-
tate proftrata? Quemadmodum enim res a g i,& vfque ad
hoc tempus genus qui.durarctmortalium , fi hön omnia,
quæ vfus pofceretjfubminifttatctfertiiitas rerüm ?Sed fue-
runtaliquando no n n u lla in neceffitadbus tfemppra. Et
relaxata funt abundatltijs. Rutfus cocra voluhcatem quæ-
dambellaadminiftrata. Etv ifto ris poftmodumfuccefli-
bufque correcfta.Quid ergo dicemus ? iniuriarum noftra-
rum déos modo mcmoreS e flè , modo eflè rurfus lm me*
moresîSi quo tempore fames eft,irati eflè dicuntur,fedub
tur v t abundantiæ tèrapore irati 8c difficiles non fint : atq;
ita perducitur res e o ,v t Vicibu slu d icns,&p onant,&repe -1
rant iras : & in integrum fèfèmperoflènfiorium recorda- j
d one reftkuant.Quanquam iftud quod dicitur*quale %
explicabili nohpoteftèompreherifione agnofei. Si Ala-
niannos, Perfas,Scythes,iccirco voluerunt deuinci, quod
habitarent&d e geren tin eoruingentibusGhriftianijque1-
tinete imcicrraa'itiiobnheéfmti;. vQuuiiadc eltfetén im tarh înittftum duatp iü a-
fio s irafci?&aliös læderé,de homiuibuscoftqueri, & in i
noxia dilaéerâre ïtUittenfàîGÏinftiâhUrri nomen bdiffe &
difpèndijs omnibus filos labefadàre cultôrës ? A t nfiquïd
îpciréo in vos étiarh fæuiuht ,Vc ittteftîhis vül neribuS ebii-
citâriinvltiohernconfiirgadSillôtum? È rg o humanapäi1
trocinu dij quærunï, & nifi veftrâfiièriht aflèrdohepro-'
teétijidonei hon fu htipfi, qui ptopulfare, defendere fuasl
valeantcontumelias. Qiünimo fi verüm eftardeté ïllbs'ï- ‘
ra,perrtiitce illis poteftateih füi,defendànt fe ipfi; atque iri
vltioüem maieftatis oftenfæ i nteftinàS exerdnc, experian-
turqj virtUteS. Poflunt nos,fi volùerint,æftu, poflunr no-
centiffimo frigorc, poflunt auris peftilibus ,pofluntmbr-
borum obfcuriflirnistâufis eneCàrè* confùmëfé, atque ab
omni penitus eoetu exterminate mortàliüm. àùtfî màlum
confiliurn eftaggredi W vi,emittant aliquod indighâtronis
fignüm,per qübd eflè liquidum cûnftis poflîtiihuitiffi-
mis noseis nabitare fubccelo. Vobisfecundas tr^buât va-
létudinesjaduerfasnobisiat peflîmàs. Öpporrtihisimbri-
bus veftrairrigehtfura:plüuiarum quicünque funtrorès,
noftrisab agellulis abigant. la r titiâ curentveftra nuriiè-
rofis foetibus mukiplicari;, fterilitatem infauftam fibftris
. u d B ? « a ■ f i ' ' 1 ' ; pécuarijsinférant. Exoliufsveftrisatquevinerisplcnàm
admodum R omanis trib ue rev id o n am , cum habitärent , faciantautumhitatemfimdi : at exnoûrisexbrimivnum
& degerennn eorum qüoque genubus Chnftiam ? S u n J prohibeantpalmitisrorem. Ad extremum & vltimum > in
A lla , S y r ia ,îécirco.mures, & locilftas efferuefeere prodi- veftro ore præcipiancfuam frugeSrednere naturamrat ve-
, g ia lite rv o lu e ru n t, quod radone confimilihabitarent in
1 eorum gentibus Chriftianidn Hifpania,Galliajcur eodem
temporç horum nihil natunj e f t , cmfi innumedviuerent
in his qupque prouincijs Chriftiarii?Si apud Getulos, turn
Aquitanpshuiusreicaufaficcitatem fads aridiratemque
mifctUntjCpannacurmeflèsampliffimas Mauris Noma -
dibufq; tribuérunt ? cum religio fimilis his qu o qu ein re-
gionibus verteretur.Siin ciuitate vnaqualibet fame pluri-
mps ernod noftri nominis auerfione fecerunc, cur ibidem
aiinonaria caritate non tantum corporis n o n n o ftr i,v e -
rumedam Chriftianos ditiores 8c locupletiffimos reddi-
derunt ? A u t igitur cuncri nihil læti habere debuerùnt, fi
malorum caufa nos fumus : nationibus enim fumusin cû-
<ftis:aut cum m ixta videatis cum incommodis lç ta ,definite
nobis aferibere id quod offendit rés veftras, cum nihil
lætis officiamus 8c profperis. Si enfin ego v t male fit facio,
cur vt bene fit nö obfto? Si^vt inopia magna fit,meum nomen
in caufaeft : cut nihil impedio v t fit feracitas maxi-
ma?Si,vt in bellis àccipiatur vulnus,ego d icor affètre fo t-
tunam,cur duelles cum p ereuntjçu ü augurium non fum,
rieca.duerfus fpes bonas mali ominis obfeosnitate tradu-
cor?Et tamen o magnicultoresatqueandftitcs numinum,
cur irafei populis Chriftianis auguflilïimos illo s aflèuera-
ds deos?ira non aduertitis,non videtis,affedtus quam cur-
pes,quam indecoras numinib.actribuatis infanias? Q u id ,
eftenim aliud irafei,quam infanire,quain furere, quam in
vltionis 1 ibidincm ferri,& in alteriusdoloris crucem,effe-
rati p e â o r is alienàdone bacchari ? H o c ergo dij magni
horunr,perpetiuntur,&fènriunt,quodferæjquodbcluæ,
quod-mordferæ continent venenato in dente natrices.
Q u od leuitatis in homine,quod terreno in animante cul-
pabile e ft , præftans ilia natura, & in perpetuæ virtutis fir-
mitateconfiftens,fcireaflèueratur d vobis.Et quid ergo fè-
quitur neceffario, nifi, vt exeoruni lumfnibus fcintiilæ e-
micent,flammæ æftucnr,atihclum pe6tus fpiritus iaciat ex
ore, & e x verbis ardencibus labrorumficcitasinalbefcac?
Q ü o d fi verum eft iftud , & eft exploratum, & cognitum,
8c feruefeere deos ira ,& huiufmodi mortis petturbatione
ia(ftari,immortales,& perpetui non funtmeciti diuinitatis
alicuius exiftimatione ponendi. Vbienirae ftv llu Sjficu t
fàpientibus videturiaffèftuSiibi eflènecefle eft paffionem.
Vbipa fiiofitae ft, perturbationem cöfentaneum eft con-
fèqui. y b i perturbatio eft, ibi d olor &aegritudo eft. Vbi
dolor & ægrirudoeft imminutioni &corrUptiotiiiälocus
eft:quæ duo fi vexant,adeft vicinUs interitus, mors omnia
finiensj&cuntftisadimcs fentiendbus v/tamxQuid?qUod
ifto m odo non tantum illos leues &feruiaos:v|erum,quod
ab dijsconuenitprocul e fledimotum, ö ciniqüösinduci- I
ds^öciniuftpSjßc æquitatis velmodicæ nullam prorfus ob- |
ro in noftro m el amarum fieri • ofearumfluenta ràncefce-
r e , & fub ipfis poturo labris in âcoris perfidiam vinum repente
mutari. Q u o d cum minime fieri teftificentur res i^
pfæ,neque minus ad nos quicquam, neq; ad vos plurimü
redundare vitalibus ex benefieijs conftet,libido quç tanta
eftinimicos atque hoftes deos eflè contendere Chriftia-
nis,quos in rebus triftiffimis, atq; lætis nihil abs ce videàs
ratione inaliqua diferepare ? S i veru vobispermittitis, ac j
fine vllisaflèntadpnibus d id ; verbafunt hæ c, verba funt,
resimmo per calumnias credits,non cognirionisaiicuius
teftimonio comprobacæ.Cæterum dij Veri,& qui habere,
qui ferre nominis huius autoritatem cöndigni funpnèque
irafcHncur,neque indignanturiileque qu od alteri noceat,
infidiofis-machinadoiiibus Conftruunt. Eteriim reuera eft
impium,&fàcrilegia cundatranfcedens, fapiciltem il lain
credere beatiflimamq; naturam magniiih aliquid putare,
, fi fè fibi aliquis adulatoriahumilitate fubmittat ; & fi fue-
rit non fadum,de fped amfe credere, & ab fummi ciilmi-
nisdecidiflèfaftigio. P u e r ile ,p u fillum e ft,& e x ile ,v ix&
illis conucniens, duos iamdudum experientia dod orum
daemonas appellat,& hos non noflè coeleftia, & in hac rerum
materia crafliore condiriönis fiiæ forte verfaris Veftra
funt hæc,veftra funtirreligiofe opinata.&irteligiofîus crédita.
Qmn imo ,v t veriusproloquar,harufpfceshas fabulas,
con iedores, ar ioli, vates, & nunquam non vani con-
cinnaucre fanatici .*qui qe fuæ artèsihtereant, ac ne ftipes
exiguasconfulcoribusexcutiantiamraris, fi quando vos
veile rem venire in inuidiam compererunc,, iqdignantur,
declamitantq;:In templis iàm raritas fum tna eft. facet an-
tiquæderi£ui cerimoniæ,& fiicrorum quondam vererrimi
ritus religionum nouaru fiiperftidonib.occiderunt.itieri-
to humanum genus to t mifenarUm anguftijs premitür,tot
laborum eXcruciatur çrumnis.Et homines brutüm geriiisi
& quod fitumfub lumineeft, cæcicate ingenitanequeuii^
tes videre.audent aflèucrare furipfi, quod Vos credere n8
erubefeidsfani. A cn e quis nos tamendiffidentiarefpon-
fionis, tranquillitatisexiftimet deosdonare mUHcribui
innoiias affingere his mentes , atque ab omni perturbàtione
diraotàSjConcetjamüSjficut libitum yobis eft intendere
in nos iras, fànguinc illös fidrénoftrum, &iamdudü
rios cupere mortalium fubmouére de fècülis. Sed fi nö elft
möleftum.non grauè,ficoir*nunis officij res efljrió exgra-
da,fèd ex vero difceptadonis huius difceptarè momenta j
audireà vobisexpofcitnus,quç tlSfic hæe ratio, quæ c an f t,!
propter quam in n®s tantum & dij fæuiant fiip cd ,& afpbradhomihesinardcfcanc;
Religiones,ihqüiunt,impias,ats !
que inauditos cultus terrarürh in orbe tradaris. Q u id ô
participes rationis audetis homines proloqui, quideffud-
r e > quid promere temétariæ Vocis defpexadone teheads? ’