Arnobii Aduerfus Gentes ' _ __________
& plenunviacrilegij crimen eft,honori Hoc dare quod ft tu raagna efficittir,fi A ty dis confpexcrit pnlcam femcari ab
id'^uidius fumpferis, qu id facia$, nefcias : quid loquatis,. hiftrionibusfabulam i oblirerâbitofFenfàm Venus,fi A -
iguoresradexcremumtcmulenti,'luxii£joft,& perditi, co-
uitium,in£amiamquenierearisl Operaprecium’eft et.iam
verbaipfa dcprorncre j QuibusCum viniith datuC,vtiiact
fupplicare conluetudo eft. Markus hoc sqno" iprerio eftoi.
InferiOiinquicTrpbatiiis.verbuedcaufaeftadditwm.paq;'
ratione profertiw;ne vinum onine omnino,quodin cejlis,!
atq; apothecis eft conditfi, ex qiiibus ifluB quod eftundi-
tur promptum eftyefle facrum incipiat,& ex^fihus eripia-
tur numanis. Ad'dif 9 ergo h6cVerbd,fol<am eric,quod in-
feretur,'ftcrum,necreligipne bbligabitiir creterum. Qua-
lisergo hlc honor eft , in qup importituf qiiafi lexdco ne
plus qua:ratquam dafum eft,? aut cuiusiple eftyuiditatis;
deiis,qui niiivdbifuentfpr^fcripi;ione/ubmocus,cupidV
t&tern fuam brotendat vlteripsy$e apothecisi ilii^ £u.jp p 1 ice
priuet Mafkushoc yinofnferioefto: iniupa eftilla, npn.(
honor, q u id enim fi diuus amp^U^ hb.c v olej^ieque eric
contentusillato ? riopne ihfignitfcr dicep d am efthedi, qui
hortorem accipere cuni conditione <k>gatur?Nam fi exGe-
ption enoriaddita, lacmmhecefleeftfiep^mrieomoiqQ^
qu o din celliseft vinum, manifeftum e ft 8fdeo cdh cu m e-
liam fieri,cui modusebnftituatur intfitor&vqsipfos fefrcjj
lacra caerimonidrium officia v io la te , qu i non rantu mrri-;
buicis vini,quaotiim deum videcfslibi ye lle priftari. M a r 1'
dkushoc vino infexio efto: quid eft aliud quani dicere,tan-
tum efto ma(ftus,quantum vqlp : r^ntum ampiificatus,'’
quantum iube.ojtantpm honoris^ilumito, quanru te Habere
- - d on is iq h ab itu geftum agCrevidèrit laltatoriis inmotib.
dece tno , & verborum cirgumrcppcio^nedefinid. \0 ..
deorum lublimitas pra?potens,quam yenerarf quafn cple-:
reofficiis omnibiC^rempnialibus debeas:cui legemyeqe-.
rator imponit,quam cumpadkionibus adprac: formulisi
quaep.er vnius formidinem v e tb ia b immPdids ^inKiu-’
piditatibusiarcetur. Sed fit,v t vultis, honor in viriov fit in
pantomimum J indignatio relanguelcet Alcidas,!!tragas-
diaSophocliSjCuiTrachinix nomen eft,Euripidis aut Her
cities adkitecur? Exiftimatur tradkarilehonorifice Flora, fi
ruisi#hidisflagitiofa^conlpexerit res agi, & migratiim ab
lupan&ffbus iqjTheatra?Itane iftud non eft deofuha immi-
nuere dignitatem? di care 8C confecrare turpiflimas reseis,
quasceriloranimusrelpuat,8cquatumadkoresinhoneftos
efl;eids v e ft ru p , & ih te r capita cpnaputariiudicauit infa-
mia?^Iimis n|mirum d ipgaudeftt,& ilia vis pr2iftans,neq;
vlHs hbminum 'e6,mpreherija naturis, libentiflim£ como-
dataudiendis hisaures. quorumrymplegmatib. plurimis
in tefmixtos f t efle,de'rifionis in materia norunt:dele<ftani
tur,vt reseft,lkupidprumcapitibusralisi'lalpidkarum fopi-
t^,atqueplauFu,fadkis&di&is turpibus.*fafcinbrum ingctium
rubore. ^ lam verb fi v idcriptin fdfcmirieaS mollitu-
[dineseneruantes le viros^ Yociferarihosfruftr^fihe eaula
alios curritare.amicitiarumfidelalua co ntuhdere ledlios,
&.crudis rnutilare fe-caftibusi certarehds rpiritu-, buccas
v ehtodiftenderejyotirqjinaniBusconcreparejmanus ad
coslumtdllpCjrcbus^drniraBilibusmotiprofilluntjexcla-
manrdn gratiim cum hbminibus redeunt. Hlec fi diisim-
mortalibus obliuioiiehi afferunt fimultatum,fi ex coma-,
dii^arellapis,mitiisiducuftt'litilfimas volu pta tes ,q uid
mb ratni n i ,quid celTaiis ,quin Scipfos dicatisdeosludere,
lafciipre?raltare,'pbfccena^ cantion es,&clunibusHu^
uare crifpatis' ? Q u id en im difFert,autihtercft,
jfiiciantne Hxc ipfi^h ab aliis fieri in amoribus atq u ein de
liciis dueant?V nde igitur fluxic,vel ex quibus ehata eft cau
fis-dpinforium-haft: prauitasJEx eo fcilieer maxitpe, quod
nequeuntes Homines.quidnam fit deus fcire,quidnam fir
viS eiusinatura.fubftancidy qilalitas vtru mne. habedt forthure,
immoîatione& cædibus holharum iræ ntiminqm m an ij annuliàfitçprpbriscirchmlcriptionefinituS, àgar
oftenfionclque placentur.Etiam dij lèrtis, coronis aftiorü- \ aliquidiari b o n àgat,y/|iîètnepérpetuojan aliquando lo i
rurj&fioribusîEtiamne^iistinriitibüSj&quaftationibus'i Uaturin.lbmriosicurrarJedeat^mbuler.anab huiufmodi
cymbalorüîEtiamrtetympanisîetiamne (ymphoniisiquid mptiBusJ&ce(îïo;ne,fitliber-'H£ecomnia('vtdixi)nequcü-
efticiuntcrèpitusrcabillorümîytcüin'eosâudierinr-nu'jhi- tesrcirëinéq;>râtione^iquaperuidere,ineasruptopinatio
n a honorifice lêcum exiftime n t adku, & feruen tesan 1 m o s .?Inès lap’fi,vcdebs ex le fingerent,j & qualis li bi natura eft,&
irarumobliilipnedeponàrtt^Ànnunquidvtpàrüùlipufio illistalemdarentadkiohum,tçrum^oluntatümquenatu-
nesabinëptis vagitibusjcrepitaculis extèïrenturduditis.i jrarn. C ^ o d fia p im a l cernèrenthulliuseflere precij,ncc
eademrationë,&omnipotentiariuminatibiarura ftndQ“ |,idcetfor.miçula^'p[urimumleftq;^effe dilcrimlnisjprofe-
re muicentur,& ad riUmeruM cynibàlqrum mo llita indi- [<fto defincrent arbirrari quicq le habere comune cum fu-
gnàtione flacceFçunt ? Q g id ûbivolüntfexcit^tiPnes’illæ>; ppri§j& intràiiiôs fines humilitatis Çax m odçftiâm cofltiquas
canitis matutini,collatisad tibiam ydcibus?0bdpr-
ncrent.Niinc veto quia cernunt ora,oçulo'SiCàpita}buccas
auriçdlas,nafiw,vcæterâfqùè lèahas membrorumgerere ac
[vifcequn pbrtîonés,&deos éxiftimant éâdëmrationefbr-
matpSjhabitumq; ,iilpS:fiiurri com pagine in corporeaco-
rinerei& quia gàude.ré,lætari,moeftolq; le fierftriftioribus
conrpiciunçcaiilis,arbitraritür&riiiminaexrebushilario-
ribüs gàudëre, Si tX minuslætis a nim o tu m cOntradkidne
cônddci ; afficifè ludiSputant,& cçelicum mentes Iuddrü
deledkatipifc-m'tdceriÆjt quia illis fe velup'taseft làüacro-
ruiii refouerç caidoribus- j &: fupeiri« duciint laiiatiohum
elle nmditiasgratas. V î n de m i a rh usn psh o mi h es, ôfdeos
habeieiiatales. CQio d ij po lie n t'a d ferib e r è Vàletudines
Lentu t,& ciedunt Inasdücere atq; ^gitârevindemiaSidiÇS
Hobis nfralkijlhut, &poteôtiàs calités<djeS auÉümànt;
|egritudiPes,5ccorporaleS diiS morbos, nó dubirarenc 60s
lienofp^lippulos,atqüë énrerocelicosdicete, eô q>ipfl,&
lienoii,56lippifüntfæpe,,À:irigëntiiimherniarummagni-
tiidineponderdfi.Agenuncfumatim,qüoniam lèrmo fîro
lattis efts&perduiftiisin hæC 1 ocaxfingulârum partiu m op-
.pofitiortib.comparerhiiSjVtrumne vos melius rebus de lu-
peris lentiatis', an potiusnos multo& honoracius opine-
mur& redki9,quoaq; rei diuinæ fua præftet.acq; attribuât
dignitatem. A cprimùm yosdeos, quos in f erü natura vel
arDitraminLéfîè,yèlcrediîls,quorumq;in templisoninib.
fîmulachrà cpnftitüiftjs,& formas,profitèmini eflè natos,
&exmafçülorumfoeminarurn'qifeminib.conuentiônum
progenitos lege.At verb nos contrà,fi modo dij cërti fiint,
habeqtqi hüius nopiinis aiidfcôuitatém,potétiapi, dignita-
té,autingenitOs eflë,cenfemUs('hoc.n.religiôrum efterede
ré )autfi habent natiuitatis exordium,Dei fummi eft feire
mifcunt.h.]uperi,remeare v tad yigilias debeaht?quiid do-
lnuitiones illae.quibus bene vevaleant, aufpicabyi Idlitta-
tione mandatis?Somnienim quieteroluuritul'jpccupari-
q u e v t h o c po flint lcrfes audiend^ fiinrhxni^? Lauariojin^
quir.deu Matris eft hodie.Sordelcunt.n .d iu i,& ad fprdes,
eluendas lauantib.aquisopuriatqj adiundka antiqua cipe^
risfridkione. Iouis ep.ulum cras eft. Iuppiter enim c<bnat,
magnifq; impleqdus eft dapibus,iamdudfi inediageftiehs
& ahniuerfariainterieiftione ieiuntb. ^ ABftulapi|geritiu
celebraturq’jy'indeiqia. colunt enimdijvirieas3& a b fu a -
lionib.cphtradkiei'ppmunt^vindcroiatoribus s^hurn. Ee-
dfcifternium Cereris ent Idibus proxiipis. habenc enim dij
ledkos,atque,vt ftratispbflinc mollioribus ipeubare, pul-
uitiotum toMikur atqj excitattir impte flio. T^elluris natalis
eft.dij epirp ex vrerisprbdeunt,& nabeiitcfieslaitosiquib.
eis alcriptumeftauram vlurpare vitalem.Ludi v er6,quds
faeitis.quibus FloralibuSi & Megalenfibus nomeP eft,cce-
teriqueomnes ali j,,q u o s eflelaerosvoluiftis, & relig ion a
inter olficiadeputari;qUam racionem habent, quam caii-
lam,yt inftitui,copdiqjdebuerin(,&;cxnUminum appel-,
latione fignati ? Hohorancur.inquir,bis dij jx f iq u a s a b
hbminib.eopohenc'offenfioqpmrae,nioEia'sillakas,abiiciunt,
excluduur,redduntqucFe nobis redintegratafami-
liaricate fautores.Et quascaula eftrurlus,vi: trapquiili,plac
idiefficiantur,&piitesjineptxfiresfiant,&abh dminib.
ociofismultitudinbipedkante ludatur|PphitahimosIup-!
piter,fiA|inphitryo fuerirlilftus pronundaturq^Plautinus}|
aut fi Euro^a,fi Leda,"GanymedesFuerit: faltacus, aut Da J
nacjmotu cdmpcfcftiraium ? Trap'quillior, lenior,mater |
L à b e r T : l t .
quibus e osrati o nibus'fé ceri r,au efecuU quakiifint,éx quo:
eisattribuic perpetuitate lui pumihis inchoare. Vós-habc-
re fexusdeos, aiiófqiexhismaresjfccminini geperrsalios
eflè cenlètis, nos potentias caliré s difcretas cfle lexib.éb-
negamus.quoniam difcrimen huiufinodi terrenis animan
tibus datum élk : quas coire, quas generarè autftor.voluit
rerum,lh‘bft}tueridis per libidinem prolibus.Vps hotpinü’
fimilitüdinem gerere , &mo rtalium vultibus exiftjmatiS;
eflefórmatbs.-nos effigies remur fubmotas eflè ab hislqn-
ge,quoniam forma mortalis eft corpöris.* & f i fo t t e e f tv l-
la,comprehendere nemipem poflè iridubitabi li aflèuera-
tione iuramus. A' vobis artrficia finguladpificum moré Ha
bére perhiberwur: ridemus cumaudi mus n ó s ifta iq u o nia
diis artes neceflarias ducimus arbiframürqïie nop eflè.eas
conftat&liquidumeftpaupertatis ad fublidium compkqu
id a m deiubraqae bis fa(Ska,& i n |l||éM| ps. qolu mnisfi-
ghaquædatn r&fipi ulachra iupr conftup ta:& i m ini pen ti ü
auerli funtpericulWum mgcus, &: graiiiflimi holles pülfi;
6c,amplificata respublica eftj&iviftoLiaium frequenribus
g a u d i i s , & c q p i ó w u r n ? q , v t i q u è
nonfieretjlifaenficiajfi ludo$,cæterofq;a(pernarenturdij
éultuisméqj fehofiôrari eorumprocu^ationibusdueerct.
Si ergb his datis calor oinnis pupiinum jindigriatioqi fii-
'gefeUnt,Vertûnturqueinprôfperaea,quævidebantu|:âfiè
ric tërrores, manifeftum elk hæc omnia non fine coelitu
fieriyoluntàite, ficqUod eà trib.uantur,dnöbis in apïtcr Sx.,
^cum totaimpêritià^fepreliend!. V en t jim eft ergo dum lo?
qutm ur ad ipfum arcicuhim cau fe veptum réi ad'iEardirié,
ventumveram atqj,adiuP(fti(fimamqiiæftionem:in quam
conuenit,vt debeamus in lpicere,formidinelùbç®:itidnis
ratas. D ifcôrdiarum aliosexhisvos,aliosdicit:isquipeftj- amota,^graQfiçatiô^e dèp^ofita^ytrumnehidij fin^qups
lentiasirrogent,alios qui amores,qui fùrias,alios verb qui i feuire allèratis oftènfos , reddique lacrificiis mites: an fint
praifînt bellis, fanguinis elfüfione l«tentur:at verb nos longe a lij id ^ a b huius v i’debeant & nominis & pôrentia
contraabingeniis numinùm iudicamus elle dïfiun<fta,aut ^gEes&i.Nonenimirrms ^ ^
infidas,-iri annaliuiti feriptis co-
fi fu nt qui hæc m ala mifetrimis inferant fubiiçiantq-j ,m or-
tinerilfæcomhia,quæfuntà vobis inoppofîtrone prolata:
ralibüS ,a b deorum.çontehdimpsproCul cflè;natüra, nec
nam & ipfi pro m odulojingëniiquè pro captu l Sx 1 egi m us,
fub huius noreifinis prædicatiône ppPendôs. ïralci & p e r -
I & èflèpofinimXdmus,judisqiipp;dâipfisGircenlibus,qüi-
curbari vos nrimina:, cætcrilqueanimorumaftecfcib. man-1 Ioui maximolièrent, panemfimilias qnendam, antequa
cipata elle atque obnôxiaiudicatis. N o s huiufmoditno- incrpetpnt res agi,fetuum
tusàlienos exiftimamus ab his efle : funt enira ferocium | inediam tranlHuxilTe cæfum yifgis , & ex more multaflê
gehemm,& morfaliratis obeuntibusfunékiones. Vos pe- [ poll.patibuli p.oenam. Ludis deindeiam rerminatis,piofli-
corümfinguine,voscædibus,.&: mi&atibnibushoftjaiiîi gntitque curricûlisnpn nuiltipdfttemponsfpacium ciui-
gauderejærari", & in gratiam cum hominibus l emini of- 1 ratem occoepillè peftilentia vallaii. Cumquc clics addeict
renfîonibusredirefopîtis^NosamdrëmfanguinisnuUumJinaîiinîmalograuiusyXaçëtuatim&pbpulùsintèrirethU'
eflèin ccelitibus ducimùs : néeëfle tam duroiv^miferp- ï è i c t i l p I o u ê ;per
rum animàntium eæde faturacas abiiciar iras. Vo s mefpi [mum d ixilîa,vfi adeonfples fuaderet præfùlëm fibi difpli-
v os th ure , honorem arbicramini d iisa d d i, & eomm a u - 1 cuiïlè,monftiarerpolîe.melius fieri.ciuitari,filudis fua reli-
gèfcere digiiitaces. No sm on ftrum ,& p rodigiumiudica-: gio reddei etur , & ex integi o ruifus cruiofa. obfciuatione
mus : qupd quifquam hominùm credit autauguftioYçm ' prqcederent. Q ù p d cùm îile faceçërauïiniê cur^flèc, vël
fieri deum fum o , aut-cx rbnbus exigpis v ini,infini fibiab^ qupdellèvantrmfulpic-arerurinfo.mniuiiijnullàmqueha-
hominibus ducere {atis landT:è,anque hononlicc (upolica- , birurûapud auditiiroshdc.-vel quodjngenitæ hunulitatis
tu p i ^OS ætis tinnicibus, Sctibiampifonis,vôs equbrum | meiîibrpdteftads tàQtæ tpgçrct & fdLaiidaa^ a.ccelîum:
çurric’ulis , & cheatralibus ludis perfuaium hâbetis-deos coptatori redditum iniÿiicum
tisfackione m o llin.Nosincon ueniens ducimus,quinimo inrencum,ni prælulispcrgerecnunèiusimpro{^ati;bb eudi i
incredibile iudicamus eos , qui gradibus m i lk genus o m- | foLrnidine tei ritatum,'cùm iam Sx ip fe contadkùs pèftilc’riç
ne vircutum perfebkionis- tr'anfierint fùmmitàte,in v olu- :flagraret i ncen di o ,d ç fé n t e nti a'p r opl n quo turn perlatuni
ptatibus habere atquein déliciis eflè res Cas , . quas homo ad curiam patrum,infomniiquecxpq(ua vifip,ne,flàipmas
■ fapiensridea tôcquæ non aliis vidcantur c^ntinere ali- ' euolauifle centagij.Ludorum deiridemft'amatibnedeçre
quid grat'iæ,quam infantibus.paruulis3& a iu ia lir c r ,& po- ' ta ,& fpedaculis adhibitam gianc curam,&: prioie po'pul o
pulaidcer inftiçucis.Hæc èumïca fe habcanc,cumque lit o -1 reddiram lanitatem.Sed neqi illud æqrrè negabimus Icire,
pinionum tanta noftrarata, velkrarumque diùerlitàs, vb i tëmnbribus^uôdamciü|tatis & reipublicæ duris, vej quæ
aut nos impij,aut vos pij;cüm.ex partiumjlènfibus:piet^W<iluesinfefkafàcièj^rcqptinuapôpuhim contage coh.ncië$£
debeat arq ueimpietatisra tiopôhdèran îKonenimfiPiu-'velquæ hoftdsvalidijtScadpedeulum libertacis auferên-
lâchrum qu i fib ia liqü bd ’cbnficit v qu od pro deo vehere- ^æ præliorùmprolpëritate iam proximri iuffisj&^nionicis
fu t r autq uipe cu s trucidât innoxium facrifqueihçQhdit |varum ,'tranfmaïiiiis ex gentibus quofdam deps acfirosf
altaiibusjishabendus eft rébus deditus elle diuinis. Opi- magnificifqüehonoratos remplis, Sx luis, fedaireJÏagfan-
nio religionem facit & redkadé diis mens vt nihil cos' tiam,& viribus hbftiuin fiàdkis frequcnîilfimè triumpha-
èxiftimes contra decuspræfumptæ lüplimitatis.àppetëre. |tumj&au<ftdsimperij finesdnnumetafqucprbhinei4sftib
C um enimcun«fta,quæ liiSdanturjfubocrdis-hiçnpftrsyi- ylegês velkri ceciBilïè domina.tps. Scd, neque hoenoftram
deainus abfumi,quid ad ebs aliud ab nobis diccndurn eft jconfcientiamfugit5redkum ^ p o fitum ,i,5küeum éffèp C a -
perùenire,nilî opinfones diis dignas & 'ebm m conuehié- |pitpljum fiSmine,muiraque inhocaiia;IoUifetiamfimu-
tiffimas nomini? Hæc funt dopa. cértiflîma,^crificiàliæc lad irfi fobli|niqttadinculmmë’fta.bac,iBis efle afclcdi'bus
veramam pulticulæ,thuracum carnibuspapacium alime-jpLouolutum.Rdponfum deinde ab haïufpicibus editum
ta funt ignium,& parentalibus eoniundfcillîma morcuoi ü. jres l!eiias,triftilîîmalq-, poicendi: ab incendiis,cædibus,ab
S i dij im ni or taies neqiieunr, inquit,iralci,neque v llisani- legum in tcricu.&ab iuiis o ccafu ,maxi me tamen ab domc-
morurn a ffeâ ibus ebr um quatkur concutiturqüe n a t ur a f j ft i cis h o fti bus, â't q ue a t i l n p i f eqiüra t o f ù pieman u. S ed fle?-
quidhiftoriæ fibi v o lu n t,q d annales,quorüin confcripti- jdki liiec poifedmo aliter publicari fcelerata non polie côfi-
onibuslcgimus nônullisotfenlïonib.us deos m orosfpefti-.jliapiifiluppiterriufusaltiorein çdlminçfigëretfir, o rièn i
tatibus,nationibufq; diferiminareofq; rurfus lacrorum la- fuilïè dj£kp ïidem tii«yu l^ reptb c filmin en on u e rlb q;.ad
tisfadkioneplaçâtes, indigtiationumpofuiflèferuores, & fplem figno ,.patuiliè ies-abdicas, & relèiata in maleftcia
in habitülætiorem ftacum coeli,tepeftaceni mutaflè?Q u id Ivindicatunv.Haben^uideiumiraculi Ijiecictn, qumimô
tcrrarûXremirus,qüidmotus,'quos.eflèaççepimusfa{ftos, jhabere c redunturcunfkaifta, quædi(ftafunt:liita,vtfuhc
quodelïentadki per in dilig èn tiam lu di, nçcadfuam for^ jpromptajhumanum veniahDadaùditum^ necdilBtemur
mara-,conditionemq; c.uran?inftauratishjstamen, Sx cd- jineflèhis q ttiddaniquô ‘âjh'j>rimn|>oâtmnMuétà;àd^
tiolà oblèruatione repetitisiiuperôrii.oî canquieuiflc ter-
tbrèsj& ad hominum curam,fâmili|iritateniq; réùocacosV
Quocies vatum iuflîs,harulpicumq;rèfponfis, polkquam
diuinafçifaôka e ft, & exgentibus tranlinai'inis àdciu'dtj
dum diçitur^frônte, perftringerëàurespomt,&vetitatis |
fimilittidine circumueHife.Cætemm fi penitus ihtirèti rës !
fa ôkas, p er fo n as, 8t per fo n ariîm volueris yofuntàtes, nihil
eflèrepêriesdiis digniirp, & quod læpè iam didturn eft,
quo;d