20 jf L.C(cltj->L.ic! .x n t if j c v e r a S a p i e n t i a r c l i e i o p e .
afeenforamcfleadDeumpatfem | Dauid. in pfalmo 109.
tqonteftacus efthis verbis : Dixiti)ominusDominomeo,fedea
dextrü Weis iquoadvfque ponam mmicostmsfuppedaneum pedtini
n/0m»,qui prcypheta cü rex eubt j quem appellare Domi-
numfuum pofler, qui federet^id dexteramDei, nifi Chri-
ftüm filiu Dei; qui eft R e x regum,& Dominus dominorü?,
Q u o d Eiäias ap^ttiüs qfteftdit dieens* Sip dicit Dominiis
.Deus Chrifto D omino meo,cuius ten'ui-dextefam iö b a u -
penamanteiilumportas &cmtatehioclaudeniur<Egfißnteibi>,&
& montes deplanaboy&fomareaf conteram ; & ferrasferreafcoii-
fiingdt&dabö tibi thefaurDs äb[conditÖF& inutßfUes\vtfciM,quid
egofuniDommus Deutern voco nonitn ttium, Deus ifrael. Deniq>
ob vittutem,acfidero,quäm Deo exhiouirin rerrajdatum
eft ei regnum,&hönor,& imperiu|n§6c ö mnes populi,tri-
busib’ngus,feruient e i; &c poteftas:ciu$ s terna, q u s nu.n-
qüamtranfibir; & regijumfeiitsnoncorrumpecur. Q u o d
quidem^iiobusmodis intpljigituriquia & n uchabet per-
petuam pMeftate m, cum omnes gen ces;‘& öm neslingus
nfirnen eiifevenerantur,iUaieftatc&onfitenrur3dpftriqam
fcquuntur,virtutem imitäntur:habet!mperiüm, a tq ;lio -
I n o rem , ciim omrieS tribusterrs prsccptis eius obtempe-
vanß&riiiera p.oftea, eum.rurfus aduenerit, in poteftate,ap
clariratc>vt omneni anitriam iudiefec, & iuftfis reftituatad
v itani.-tu n c veret o tijxs terrsregimen Qbcinebit:tuncfub-
latorcbushumanis omni malo, aureum (eculum (vt poe-
tsv öcan rjid eft,iu ftum,a c paqficumtetnpäsqriecur.Sed
vberiusip vftimplibrodiileremus , cum delecundö
adu£tu loquemur,nuc d eprimo,vt cccpimus,explicemus.
pcenam mortis in cur recent, IÎ rege in fuum repudaflent,
quod fcrébac eflèfaduros. ApudilloS igitur, & exeorum ’
femific regenerari eum iuifit,he,fifuiïïècalienigena,iiifta;
poifent excufetionem.de lege prætendere» qufid eum nom
micepiflent > fimul, vtnullaomnino gens eflè t in fçrra,cui
fpes im mortalitatjs negatet uf*
De lefttortuexVtrgin e,& vita ; & morte,refurnftione:
deque ijs rébus téfiïmonïapropbetarum.
. C ' a P v T X I I . ;
■ Efeendefts itaque'dc'ccplo fendus ille fpirîcus, Dei,
fandam V irgin em, cuius veefo-fe intinuaret elegit.
A t illadiuinqfpidtu hy|;ftorepletaconeepit fine vllq
a tta d u v ir iîcpcnte y irgmalrs'vterusintumtiit. Quodjfia-'
nimaiiaquædamvento^autauiafÇuncipereroleiCjOmni-
bus notunveft; cur qui (qua mi rum purer, cuni (piritii D ei,
cui facile eft'qiji cquid ye iir ,gra uatam eile V irginem dici-
mus? Q u od lanàineredibiIe,nifihociùtummante mulra
fecuiaproph e ts cec jni lie n t.-S qloitien ira dicit : Itifirmatus
eßvterus p fygittfo&yjkepitfitoum ; & grauataeß, & ß a ä n e ß in
multamferatiönemater Vïrgo. Icém prqpheta Efaias ; cuius
verba fa nt tixc;Propterböc djbnDeüótpfèyobiifignum;£cee t’ ir-
goaccipietin vtetum, & pariet filïüni ; frvircabitt? nomen eius He-
manuèl. Q u id hoe manifeitiusdiei poceft ? Xegebatic iltä
IudiEi,qui eum ncgauerunt/fîquis new ha»c fingere arbirrâ-
tuTjab hi srequira t,a b h isp o ri iE in um fa tn a tS a r isiir m uni
teftimoniumeft adprobandam Veritateni; quod äbipfis
pe^hibeturinimieis. Hemanueiaiicem nunquamvocira-
tacus eftjfeddefus j qui latine dicicur iàlutaris, due faiua-
tor :quia cundtisgentibff^ralutifer venir. Sed'prop^eta
declarauit hoc nomine, quöd Deus ad höminesméarne
viyiturus eflet.Hemanuel enini iTgnïfiçat,nobircumDeus|
DgleßtDeo &homine:deque eotefl'pnomaVtöphetiirum.
-C a p v T
fcilicet quiailloper virginc nato, confirerihominesopor- 1 Q V m m u s igitur Deus,ac pare nslam niu m ^ cumrcligip-
tebat,Peumiecumefle,ideft,i)uerra,dcih'Carne morcaii. | t j r i em fuam transferreVoluilTsr;do<ftórenïiufticiaf mifu
Vnde Dauid in pfalmq 84. Veritas, inquic, de terra ortaejby ^è c?]o; vc nouis culronbus nouam legemlneo ,v e! per eum
quiaDëuSjin quoveritasefti tërrenum corpqsaccepit; v t darermonncutan^%cerartper hcHninem;fedramen haCci
terrefiisviamIklurisape.rirét.ItemEraiasjplcd/^autemnon veum/vpluirtanqrtamhömiri1èmvtpei'omnia (iimmoparri
crediderunt, & exacerbarumspiritumfanduiu. &ppuerfu$eft fimiiisexifteret.Ipièenim pater D eus,& o r ig o , & prmci-
eis adinirnicitiam.Et ipreexpugnauic,&recordatus éft di- piumrerumjquoniamparencibuscaretV^r’»31^^.«^^?^
e ruml^ u lijq uimlcitau it^terrap a fto rcmóu ium- Q u is^ ttr in è g ifto v e r iïhm è iiom in a tu r ;“ qu6dexnullo-ixrprö-
autemfuturus efletilje paftor,declarauit aliolocojdicensrjcreatus^iccirco eriamfiliumbis nafci dportuir, vtipre fie-
Bxultentc0 id ,efup‘e r ,& n ubeünduamiujittiam}aperiaturterra1& ret im ir a iatque dfttfrue. In primaenim natiuicate fpiricali
puuuletfaludtorem Egq enim P ominus Deus creaui eum *. « ^ T ^ fu it; quiali ne o fïicio matris,a fö lo D e o patre genë^
Saluatorveroéft(vtiupradlximiis) Iefus, S e d & a lio lo c o r a c u s e f t ,in lè c u n d a v e r o c a r n a li fu i t ,q u o n iam iine
idempröphetancprxd^uit:Ec«jwr«j f/?woèifp«fr;c>''d4fi«patrisofiicio,viiginalivteroprocreatus e ft;ytmediainin-
ejt mbisfilm-xum m p erkw fu p e rh u n ^ o s em :& Vocatumejlno- te rD eum ,& hominem fubftantiam gcrcns,nbftram hanc
men etusmagmconfilq nuntyiL Iccirco enim miflus eft a Dfeo fragilem,zmb.ecillemque naturam qtialï manuad ïmmor-
patrej^ynmcrlisgèntibüs,qu$fub cffilo rünt; fingularis, talitatc pofteteducere. fatftus êft & Dei filius per fpiritüm,
& v e r iD e i lamftum myft.exium reuelatet,ablatumpetfido & hominisperc^rneradd ë/fe&Deus,.& homo .De i virtus
dierumperuenit. Et qtuaßißebarft.obtulem/if eum ; 'èr: datum eß ei
r e gw m ,& honor ï& m p em m ;& . amnespopult, trilt^Unguafer-
uient «; &poteßas eiusaterna,quk tiu nquam tra nßbif\ & regmn,
eius,quod nonctirrumpetur. jQupmudo jgitur ludJS & confite
ncur,& fjperant ChnlhinrDei ? qui hunciccircorepro-
baue^nr^qitMer^inine'nacds eft.î>Jam cùm ira f i t iD t o
geherepermiftiiiT^prophetisvaricinantibus difcimus^ E-
lâ^.PçOtnfu ifiè tettaturhis^v e r b is :Vatigataeß AegjptuSi&
nati&Aethiopum,&Saba jvjrialtiadtetranfgredtenturi & tuie-
runtferuv,&poß teambulabunt vintti compedtbtiss & adorabunt
? f t& teprecabuntur^quottiamin te Deus e fl, & non a lm Deiispra-
ter te.Tuenim Deuses,& nefciebamus,Deus ifrael Saluator'.GoßinvtvnumBçujigentibus^^
nunti|t;^iideriitljs.vtregnet:m ifu ßm tm .ltem P to f Heta Hicrcmias ficaitiHKDwWtfjr
m u m m t om n m n am
J S ’ lS iu lM i ä t ß i . Toll
uoeiio TitsitîSs. ,w nSi®Spn
n flm h 'm m .v em m s j* o ^ m v Ä l .m p e . / c d f i ]n 1sh om,- | a } iu i r a p ( a Im o 4 4.Ifcw» * t™ n f * i < a « ; Ä t e M,„,i;ir -
S ftCT £ ‘1U° f ^ h»l»'«trateua,vl Iur- \gtVLMWrgaHgmtut ,& Jdi. m W È
» ' f c i ^ u I , " j j n I , , ( , t l m I in „ t 1 i , , r o t . . I, n d u i m u i J l .,1 i l . i . r j J u i ' , t
n b i i j r c U L l . y i . - i , i iH i l^ u cM i i c t i . i iy rn.:»it; ^ iU b ;04>c‘ 'a jJ p c i ia tü s e f t C b h l i i i s . d e i n d e h o m i n e m f u i ï ï è
S P& ï w ^ K " ^ ,e ^ b F n“ ' Adlf j " n,,"! F 0 - ;«K«/»!ltcm.EfaiaS:B m i t ^ S t b m m m , * l f d i b . t
i V ' , c ■ ' , ' I ' C " . (u.étmâumfmMtm.M ^M o v lS iäN am e r iiit a lo -
ei.AnttifUßin ätefumappeU^tit De^^^mum,cuttis^tap&firigp:/
nonpoteßcompretiendi,quiafoUudficulisfutt, ó;.eritfmperïn Je-
culq. Chtifttimautem poft paftib ncra, ac relu röfifti | n d #
(l^irmtOrieturßeüaexiwob^exurget hoino ex ifrael,Ÿro^ter-
e a M i l e f i u s A p p I l o ^ c o n ( u l t u s ,v t c u m n e D e u s , a n h o m o
f t i e r i c ,h o e m o d o r d p o n d i t .
Inßitutiomm d im m rum 'L ib e r l V.
â-nWnt’ttwJtpmensf.,voq>tç n ç ^ r û S i t n t ... *"
teÄ* vai%*Meum xq*t2? oua«<? oxjvttXatyiis >
pftÇoisfÿ iriyXoTnsm’miiçIvi •tt'hAjtlM- _
Primo verfli verum quidem d ix i t , fed àrgutè cönfulto-
rem fe fé llic, lacramentùm veritatis penitus nercientem.
Videturenim ri.egafle ilium Deum,fed cum fatetur lecun-
dum carnem faille m ortalem ^ quod' etiam nos prædica-
muSjConfequenseft , v t fecundumlpirituni Deus fuerit,
qu od nos affirmamus. Q m d enim merat necefte càrnis
lacere mentionem ï eum latis eflçt dicere,füifle mortale.
Sed veritàte preflus negare non potuic , quemadmodum
resie haberetjficut illud,quod ait,fuifte fapientem. Q u id
ad h o c, Apollo,reipondes ? Si fapiens eft,‘e rgo d o d r in a e-
ius fapien tia eft,nec vlla alia^ & fàpientes, qui lèquuntur,
n e cv llia lij. C u r igitur vulgo pro ftultis, &C vanis,&ine-
ptis,quife6tamur magiftrum,etiam ipförum deorum con-
feilîone (apientem ? Nam quôd ait ,portentifica illunyö-
perafeciilëj qho maxiraè diuinitàtisfidem meruit » aflen^
tiri nobis iam videt.ur,cùm dicit cad em, quibus nos glo-
riamur. Sed colligit fe tarnen, & ad dæmoniacas fraudes
redit. C ùm enim verum necefficatedixiftet, iam d eorum,
ac fui proditor videbatur , nifi qupd ab eo veritas extorft:-
rat, mendacio fallénte celaflet. A ite rg p , ilium feciftè
quidem opéra m iranda, verum non diuina v ir tu te , fed
magicâ. Q y id mirum,fi h o c A p ollo verftatenrjgnprantïbus
perfualic, cùm Iudæi quoque cultores» ,Ç. vc videbah-
tuu)iu m mi Deride m putauerin t ? cùm ante ôculos éorum
quotidie fièrent ilia miracula a , quse eis prPphetæ..futurà
prædixerant, nec tamen tantarum viriutum çotirempia-
tioneimpelli poruerunc,vt Deum crèdérent, quein vide-
bant.'r Propterea Dauid > quem inter cæteros prophetas
Vel maximelëgùntjilfPlàlmo f y . lieeos damnât : Redde.il-
tisretribuuonem eorum,quoniatnnoninfellexéruntopera Domini.
'• E i huius ipfius dömb Chriltuin generacum ici fecundum
carnem» & ipie D au id , &c alij Proph.etx annuntiauerunt.
Apud Eiaiam ita fcriptiimeft : Et erit iÜa die radix le ffe ,& q u i
exurgetprmipan in nationes, tn eumgentesßerabune, & e r tt ve-t
qutesemmbonorè... E ra lio lo co .; Exietvirga de radice leffe, Ô1
flosderadiceem afcendet,& ^eqßiefutf^ßrpum^irituspep »jfÄir
tusfapientu & intelleäus ffpirttuscotijilij & fo rtitu d inis, fpintiu
fc te nm & p te ta tü ,&m p le b it e um ß ir im ttmoris Domini. Iefl’e
■ autem fuit pater D à ü id , ex cuilis radice afeenfurum eile
florém.prælocutusefheum fcilicet , de quo Sibylla dicit :
. JuSve-a $ ' ' £ ) / $ ■ < & ' . ' ;
ttemini8(*!nx«»» libro iecundo Prophëta Nathan mif-
\ fus eft ad D auid volehrem Deo tem plum fabricar^ & fu it
verbum Dpmioi ad Nathan dicens : Vadè, & dieferuo meo
Dauid. Hoc dicit Dominus omnipotent e p m tüadificabis mibi do-
mum ad mbabitandumfed tum implett fuertnt dtestüii& dormie-
' risetmpatrtbus tuis, fufcitabofenien tuurii poß tè , (frparabo'f.fe-
mene\us. Hicædificabitmihiddmumin nomine meo , ÔC
erigam t hrohiim eiusv fquein fec'u lupi,&:ego eroexinpa-
trem» & ipfe fcrit mihi in tiliùm, & fidem coniequetur do-
. mu seius,&c regnumeius, vfque iiWeculum. f Sed hæc vt
ludæi n on i nt,eiligeren t, ilia fuit cauiq?quod Solpmon fi-
lius Dauid D eo tcmplum ^dificauic, & ciuitatem,quam
de fiio nomine Hierofplyma nuncupauit. Itaque ad i-
pfum, quïe à Prppheta didafupt» retuleriinti Solomon
autem ab ipfo pätre fuo im perij regimen accepit; Prophetie
v eröde ep loqüebantur,qui tuin naicerétur-,poftquara
Dauid cum patnbus .luis requiemfletv Præterea So lo-
mfinis imperium perpëtuum non hift1 annisemm qua-
diagmta regnauit; . ; .
Dcihde ,qufid nuuqfiam filiuis Dei d iâù s eft-, fed filius
Dauid ! & dpmus, quam ædificauit, npn ëftfidem c o n ^ ÿ
bu tà jiicu t ecélelia» qua: çft verum ternplum D e i,q u o d n ô
iii parietibps eft,fedin ÈPrdë açfidè hpmitiumj qui credüt
in cum,acvôearttur fide leS .lllu d verb Solomonium tem-'
• plitm quia martu fadumeftjmanu cecidic. Denique pater.'
! eius in Pi'al.izy id ç ppcribus filij iùlpiophecauic hoe mo-/,
do. : S i Dominusnon&dificauerït dowtimitn vânuni laboràuéfunt,
qui illdm adtficauerunt. St Dominus non eufiodient ciuitd-
tem i tn vanumvtgiidUii? qui eamçu- ,
f l o d i u t t -v
lo 'S
S C H O L I A .
a P o ft fierent ilia tniracula.3 Additur tn codice ant'tquo,
qua: eis P rop he ts futura prsdixerant 9 quodmibi valdepro-
batur,nam hoc modo clarius malitialudaortirn demonßratur,, &
expliednturtalia fuijfe ilia mirdcula,quibus ipfosfidem habere opor- :
tu it.
G R I C O R V M L A T I N A I .N -
T £ A. P E . T A t I O.
S-m^ffi&c.id eft, Mortalis erat fecundum carnem, fap'tenspor-
tentificis opertbus, fedfub iudicibus Chaldais armis comptehenfus
clauis,& truce,amdrum tolefauitfinem.
<»»5»'<r«,&c.id e ü,Tlorefcetaunmflos purus.
. D e l E S V Sacer dotio,deque eo ipfoteßimöniä
Prophetarum.
C A P V T X I V .
Vibus ex rebusapparet, Prophetas fimhesdenurici-
V ^ a f l e de C hrifto, fore a liq u and o , v t cxgenere Dauid
corpfiraliter natus conftitueret sternum templum Deo;
quod appellatur ecclcfia, & vniuerfas gentes ad religione
D e i v eramcouoca retiHxceftdomusfidelis, hocimmqr-
talc templü,in q u o fi quis no faerificauerit,immortalitatis
pVsmiu non habebit. Cuius tepli & magni & stern i quo-
nia Chriftusfabricatorfuit,idc necefle eft habea:t in eo la-?
cerdotiü fempiternü. N e c poteft nifi per eum,qui cöftituit
ad^templuj&ad confpeiftu Deiperueniri. D auid in pfal;
169. idipfum docet dices, :.Anteluciferumgenuite.lurauitDominus,&
nonpotnitebiteum.Tuesfaccvdosinaternu,fecunduordi~
nem Melchifedecb. Item in ßd<nxe,ä> lib.i. Etfufc'ttabo mihifdcer-
dotemfidele,qui omnia,qua fu n t in cor de meofacidt, &ddißcdbo ei
domumfidelem,& tranfibitin confpettu meo omnibus diebus. Q uis
autemfuturus efleticui D eussternumfacerdoUupollice-
batür,Zacharias etiam nomine pofito,apertiflime doc’uid
Et oßendit m ihi Dominus Detis lefum facerdotem magnum fiante
aniefaciem dngeli Domini, & didbolusfiabatad dexteram'tpfius-j, v i
aduerfdreturei. Et dixit Dominus ad diabolum-.ImperetDomtnus in
te,qui elegit Hierufalem. Etecce titio eieftus dbtgne. & Iefus eratin-
dutus veßitnentis fordidis, & fia b a t ante fa d e Angeli, tyrefponditj
& d ixit ad etreumßantes ante fdciem ipfius dicens: Auferteveflime-
tafordidaabeo , &induiteeumtünica ta la r i, &pomte cydartm
mundam fuper caput ipfius,& cooperuerunteum vefiimento, & im~
pofuerunt cydarim inundam fuper caput eiu s, & Angelus Domini
fia b a t,& teftificabatur,ad lefumdicens: Hoc dicit Dominus omnipotent
f i in viismeis ambuldueris,&prdceptd meaferuaueris,iu iudi
cabtsdomuni meant» & dabo tibi quiconuerfentur in medio h°rum
circumfiantiim. A u d i itaq; lefu facerdfiS magne; Q u is non
igitur captos mentib. turn fuifle Iu d so s arbiiretur, q f iitu
hsclege rent & audirent»nefandas mailus Defi fuo iiitu-
lerunt?Atquiab eo tfempore, qüö Zacharias fait,vfqiie ad(
annum 15-,imperij T iberij C s fe r is»quo Chriftus ctucifix>
eft, profitquingenti anni riumeräntui;y fiquidem D a iq&
Alexanari adoleuit.state^ui fiierunt nohTOultfi poft»qua
Tarquini’ Süpetb’ exäd^cftvSed illi rurfus eode tiifido talu
deceptiq; funt.putantes, Üsed e le fu eile did afiliöNä ile,
quifucceßor fiiit M o fi ■> aut defacefdöte lefu filiö lofe-
dechjin qufis nihil congruitgfiruin , q u s propheta narra-
uit. N o n en i m fördidatiill^üqüärti ftterunt.cdm altereo-
rum. princeps potentiflimüs fueritialter faeerdos>aut per-
I pefliluttt aliquid aduerfiiVt,tanqiiäm titio eieduS ex.igiie,
putarentur. Aut aliquando in co n fp ed u Dei 6i Angeloru
fteteruriti-äurpropheta de ptsteritis loquebatur pptius,
quam de fucuris; -LficutUsfcft igitur de ielii filio Deij vt o -
ftenderetieum primfi ii#humihtatfe & carne efle venturu.
H s c enim eftyeftis fordida j v t pararet ternplum D e ö j &
fieut titio igni edmburetecur.id eft»ab hömihib;crüCiame-
ca peiferret l& c i d vltimum extinei^rfeturi T itiouem e-
nim vülgus appelldt extradqiti ffico torrem femiuftum,
extin dum. QUfi m ödo äutem,&: cum qtlibus mahdatis a
D e o nlittereturiri terrain, declarauit fpiritus D e i petpyq-^
‘ %: . ’ fi \ ; phetam»