m m t m
mm &infirmitarishumanæeftçontrari!segere,eosq; quos tan-
,pâti dolôrem,diminai(àpienciumrcita&pro-
- 1 1
nunciata definiunt: nec pofle alitfcr fieri, quinlegibus mor-
talitatis aftriffci fint,quf fipt vllis perturbatioftib. raancipa-
ti Quod cum ica fe habeat,qui pofluraupudicarivdeos
habere contemptui? quos nift filrit re^^ maghatura;
nientiuro admiratione laudabiles, deos negamus exifte-
re,iiec poteftaribus pofle cialitiim applicari. Sgdte mpla|lS'
lis extraimushulla, nec eorumlftigies adoraraus, non ma-
&am us hoftias, non tHura ae vipa liham us. I Et quid ampli-
uspoflumusvel.honoriseisartribuere,vel dignitatis, quam
quod eo$ in ea poriafSus parte, qua rerum capufyac dpmi r
num, fummumqvijpfiinx^egem, cui'debenc diuina npbif^
cum quodeflefe fentiunt, 6c yjjrdli iniubnaritiaic^^
Nuhquidehira'd^lubrisautteniplprameumco
nibus honoramns? Nunquid ei .hoftias^c®dimus,?vTp'qiir
quid alias tps damus, quas libare, profuddere non eft rari-
onis expenfej led tra&i per corduetudincm morislEtenim
plena dementia eflyneceffiratibus tuis poten t iora metiri,&
quae tibi finrvfui datonbus drjs dare ^Sc Honorcrn iftum,
non eontumeliara ducere. Templa igitufqul&irhus, ip
deorurn quos vfus? aut intei cuiusnecefli tat^m, ant diqtis
efte conftruffca.aut efte r ur fus £difi,canda cenfedSB,Hyema-
liafeftttunt frigora ;autv{q!ibustt|rienui^
bus nimbis perfluunt, vc'ntbrtim eos’aut turbines.yexant,
inciufionem patipericlitaimu-hoftilem,ferarnm aut rabi-
dbsappetitus? vtitn^rir6illbs cbnueniat te&orum munitir
onibus^apderCjlSprumautobiec^rdne tutari? Templa
enim hacqutd fiint? Si humanam infirrqitatem rogesync-
{cio quid. immane,atq; amplitmdi.deprurapotentiamnae-
tiaris, fucceftus quiderri parui,atqv{.yc verius e!oquar)genus
anguftiffimumeapernarum paupercipi cor^lis^xcoguapo-.
ne fufpenftirn. C^prurh^ ^
fabricatori aut PhbrplieUsi^gyptifisiaptMeropstibiifaille
m onft rabit uttvftta d it inkdin iran disVarro, Iouis proge-
ni$^^uiiS|hterg».hie^cctatKeXinroiibite.^ai|ihioreis
ftruifta., laquearibus.aut renideant aureis, fplendeant hie
gemmae 8c fydeteos euomant variata incerftitione fulgo-
res: terrafunc haecomnia, & exface vltima viliorismateria;
concrete Ne^ufeknim, fi vos ea pretiis cariorihus pendi-
tis, dele&ari credendum eft his deos :' nec recufatepec
fpemere quo minus fe fepiant, 8c eorum pbie&ionibus
teerceantur incluft/Templum. inq.uit, Hoc Martis^ft,hoc
Iunpnis, &'Veneris: Applte hie habitat, in hocmanetHer-1
cules, illoSummanus. Ifta non prima & maxima contu-
meiia eft,habitafiombusd|pS habere diftri&oskuguriola
his dare, cqnclaui<?*6c ccllulas fabr icari,& eis exiftimari rie-
ceftarias reiefte,qua homi n lbuSyf^lfbus^juafun rformi-
jpis^&kcertis, qua: fuga’cibus, pauidis, atq; exiguis'Tnu-
ribus/ Sed Upniinqiiitvidcireo attribuimus diis templa ,
tan^uam. humidos ab his imbres, ventps, pluu ias arcea^i
musji'aut foies: fed vt cos pofhmns ccram & eomirius
contueri,affari de proximo, & cum pr«efentibus quodatri>
modo veneracionum eblloquiatnifcete» Sub axe dh'im riu- j
do, &fubietherio tegmihefpubcati fi fuerint, nihil audi-1
unt: &nifi de prdximpadmoueanruthis preces, tanquam
nihil dicatur,obftru(fti, atq; rmmobilesftabut. Atquin nos
arbitramur omnera deum ommno,fi modo nomims huius
yipolIet,ex quacuftquehnihdi^arie, quod quifque fuerit
loeutus,tahquamfih tpts!ens,audire debcreiunmo quod
qaiTque concepcrit fubobTcuris & tacitis fenfibus cogtiiu-.
one anticipata pradumere: atque veaftra, fol, luna, rum fii-
pra terras meant, omnibusoronino cernentib. ftatim fimt
&vbiqj prxfentes,ita quoq; conuenitaudientiam riumihu
nulli efte ciaufam linguafemperq*, cfleprajfcntem: quam-
uis ad earn yPccs regtonibus ex diftantibus confluknt. ^ipC:
eftenimptopriumdeorum,cbmplere omnia vi fua,no par-
tiliter vrpram,fed vbiq; cfle t^tosmon adefle , non aiieffe£
nonccenacum ad Athiopas pergere, & poft dies biftenos
priuatui^ ad dc?miciiium redirc.' Quod pita hbnerit j tor^
lirur bmnis fpes opis,*& eritln dubio Audiamur abdiis.ncc
nr.fi quandp res lacras caercmoniarum cpnficitis debitis.
Conftituamus eniranofeendasrei caufa, templa npminis a-'
licuiiisefleapudCariarias infulas, eiufHem apud jdtimam;
Thylcm:eiufdem apud Seras efte, apud furuos Garamantas,
& fi qui funtafi^quos ab fhi noticia maria, montes,fyl -
ua?, & quadrini diftermihant cardmes.Siomnes yndin të-
porçrcbusdiuinisfàâisiquodfiiaquofqûeneccffirascogi-
tare compellitpofeant denumine,referendi beneficijquæ-
nam omnibus fpes eric i^fi>non vndiqi a4-fè mifïàm'voet m
deusexaudict?&eritvJlalonginquitasiqiio'penetrarehoa
pqflît auxilium poftentispràtioîaut enim nullis erit in f^t-
tibus præfèrisVfiv^iarn’poteritaliqiiandononelTeiaiitad-
e n tvn is tantum» quoniam præbereeommuniter fuunvnö
•pbteftafqj:indifcfccus-auduum.^-A t ita plrncnuTi v t àut
nulfisdeus opituîetur- omnin o , fi occupâtus re aliqua ad
^at|divndasypcesnonquiuer|tram aut exaûclitrtan*
tnmrnodovni fb e a n t fóli, nihil egèrint caMenvQufdquod
elatitfaftïgnSjauôloi'cmconicripridnibiiscomprpbâtur co-
tegèreÊiheres-atqüe oflàij & ;fimAorufp efïè corp.qrum fe -
-p u { riS^^qn nbp ate t^& p rom|ibim p'ft^w^i^|hu 'im>
mortalibus! rriortuos vos colere, a u ti ne xp ^bii^ameri^h u-
hminibus cqntumeham, quorum delubra & teippla mortu-
ôr um fûperlata fimt buftis? In h i fto ri ar u m'Ati tïo c h us*n o-
, no , Athenis in Mineruio memorat Gecropem eflèitnan-
datum terrât: in çèmph>.rurfiis eiufdepi, quod in arcc Larifi-
fie eft, cpnditus fetibitur arque indicatur Acrifius. Erich-
thoniûsPqliadisin fano, D airas& Immarjiachûs fràtres, in
EleufinisçprîfcptOjquodeiuiratifubie&um eft. Q u id Geilet
virgtnesjhcjnm Ceretis Eleufinaehumatæ habere perhi-
bentur o fficiai non ïn Dianæ^dehibrô, quod in Apollinis
conftitimnn eft Delij, H yperdchâjLaodicequeîquas adue-
‘â ^ i l l a c efle finifeus e-x Hypqrboreis indicatur. in Didy-
m * o MilefiqCleochurn'diçithabuiftè rupremaLeandrius.
«inerisi.eucophrynæhionumêntum in fano apudMagne-
l|îam Dianaeellè, Myndius profitetur ac mémorat Zeno.
■ fiib Apollinis arula, quæ Y e ltfiê flîjâpu i oppidum vifîtur,
Jelmeffùm.effè cônditum ÿatè'm,nqn fcripii’s cànftàntib.
indiç^tfir?Agefàrçhi Pcolemteus del^hiro^pâfpre^ticm edi»
4 it primo, Ginyram^regemPaphi ctfm^mllia,'omxli nia,'
Iîmnio'Çum omni profana in 'Veneris templo fiturtièfie lin
terarumauâôritatedéclarât* înfinftum eft & immphfutn»
quibus quique in fahis totbifintin orbedeferibere :necex-
a<3fa.m deïideratcufâm,quampoenam conftitueritÆgÿpcus
ineum qui pdblicajfièt, .quibus Apis iaceret abfconduus:
polyandriailIlV arronis quibus templis contegantur,qua$-
qUP habcat ftiperlati poderis moles. Sed quid ego ha:c
parpafreghatoris in populi Capitolio quis.eft hominum
qui igndrec^qli ^ è fèp u lch rum Vulceotani? Q uis eft,in-
quam, qui non feiatex fandamiftum ftd ftii^ cap ut hofni-
nis euolutum non ante plurimum cemp(oris||uc foîum fine
^ rc ris ^lfq'c enim quidam ferunt)gutçum.mcm,':
bris omnib.humationis ofH-ia forticum.^Quodfi planum
fieri teftimonitôpoftulatis:auéfcorum * Sammonicus, Gra»
.jpius^ Valcrianus vobis & Fabius indicabunr: cuJusXolus
fuéritfiliuSjgehtis & ngtioniscuius, v t a germant fètuuio
vitaiueritfpoliatus& lummé :..quid.de fuiscommetuent
ciuibus, yçei fit abnegata teiiuris patriæ fepultura, C on -
difeetis etiam, quamuis nolle iftud publicare fç_. fiugant,
(Ie c*pite relcifto & â u tn ,v^l iti parte qua rei çuriofà
fuerit ob.'puritate çonclufùm: vt i mmobilis videlice t arque
fixâôbfighari omifiis perpetuims ftaret. Q u o d cum op*
primi par efièr, & vêtuftatis obliteracione ceTari j Compo-
u tio nominisieçit in medium, 6c cüm fuis caufis per data
fibi tempora tnextinguibili fècit teftificationeprocedere:
née erubuit ciuitas maxima, & numinum cundlorum cul?
trix, cum vocabulum tempip.dâret, e x T p li çapitc^capito-
liutn quam ex nomine louionuncupare. Satis igitur,^ vt
°P 1 qftendimus templa diis immortalibus aut inani-
c o n ftru â a , aut contra decus, 8c potentiam cre-
opinàrionibus fàbricata. Sequititr vt
de uguis aliquid , fimuladhrisque dicamus : quæ multa
^fte ^ obferaattqne curatis : qua inpatte
fi ficl^eft ylla, conftituere apud nos ipïbs nuilisCpn-
fidêratiqpibus pofïiimus., vcrumne iftud fèrio & ;cum
propouro faciatisgraui i an ridendo tes ipfàs puerili hal-
luçinarione ludatis. Si enint certum eft apud nos deos cl -
M^^Ut?^ ^ 3Pfi®cqueip fiimmis, coeli regionjbus dcgeie,
qug. caufa > qu a racio e f t , vt fimulachra ifta finganctwÈi"
vobis
Vobis,cum habeatis fes certas,quibus preces pofïïtis eftun-
dere, & au x ilium rebusinexigerttibus poftulare î Sinau-
tern non creditis,aut (vtmediocriter dicatur) ampigitïs:
etiam fie j ratio quanam eft dubiorum fin'gér’e atqüe înfii-
tuere fimulachra} 8c quod elle non ctedas vêïitôfàimita-
tione formare? A n nunquid dicicisforteprafentiam vobis
quandam his numinum fubexhiberi fimulachris., & quia
deos videre no n datum eft,eos ita c o li, & mu nia officiofà
præftari î H o c qui d icir,& aftèrit, deos eue non credir.-néc
habere conüincitur fuis religionibus fidem,dui opus eft Vi^
dere,quod teneatrne inanefortè fit y qu od opfeurum non
videtur. Deos(inquiti?) per fimulachra veneiîamur.Quid
ergo ,fi hæc non finr,coli fe dij nefbiunt,nec impertiri à vo bis
v llum fibi exiftimabunt honorem ? Per tramites ergo
quofdam, & per quædam fideicommifla (v td icitu r j ve-
ftras fumunr, atqüe accipiunt cultiones : 8c àntequam hi
fentiant, quibus illud debetur obfequium, fimulachris li-
târis prius,& velüt reli quias quafdam aliéna ad illos ex auto
r i tä r e tranfmittitis. E t quid fieripoteeft iniuriofius,cô-
tumeliofius,dùrius,quàm D eum alterum (cire, & r e ia lte -
ri fupplicare?opemfperare de numine, & nulliiis fenfusad
effigiem:deprecari?Npnne illud eft quæfb, quad invulga-
ribusproherbijs d içitu r, Fabrumcadere cùm fefia sfüllo-
n em ?& cum hominisconfiliùm quaras, ab afellis, & por-
culis, agendarumrérum fçntctttiâspoftùlare? E tvn d e no-
SedftudijS.
facère quid perùica!cîb. poflumus, quid inrentântibüs
gt^ibs,nôüaf^ueéxcogitâhtibus poenas? AnimânriSafïèritis
malam ïciehfilîîmi caufam>& quod fèmelfîne ratione
feciftis,hèvideaminiâliquâdohèrciflèj defenditisrmeliuf-
qu e putatis ttôri yinci,quàiii co&feflæ cedere atqüe annue-
re veritàtî.Ex hùiufmodi fcaùfis illud ètiàm vobis çonniué-
tibus confècütùm pfl : v t indebrara corporibuis làfciuiæ
artificum luderenç,darentquehis formas,quæ cüilibet tri-
fti pofïènt elfe derifui. Itaqùe H ammon cum cornibusiam
fbrmatur & fingiturarietinis:Satürnuscum obuncafalce,
euftosruris vtaliquisramorümluxüriàntium tonfor: cum
oetafo^natus Maia,tahquàhi vias aggrèdipr^paret, & fo-
lem,pùluèfëmq; declihet : L iber membris curü nipilibu^
& liquorisfoeminei dilîblutiffimus laxitate : Vénus nuda,
8c iperta,tanquam fi îllam dicas publicàrë,diuendere me-
ritorij eorporisformamicum pileo Vulcapus i & mallèo,
manu liber fed dextera, & fabrili expeditione fuccindus:
cum p ledro 8c fidibus Deliuscitharifta geftiis ferüans, câ-
taturi &c n a: nias hiftrionisiGum fufcinâ rex mâns, tàtiqu ani
illipugnafîtgladiatorij obeundà cërtâminis: rièqüe vlllim
eft reperire figmentum alicuius numinis, q iio in ,o n habitus
certos ferat fabrorum liberalitate donatos. Ecce fi ali-
quiSjVobis nefçientibqs & ignàris, rex vrbanus & callidus
ex foribus fiiis foie m to lla t , & in Mêrcurij transférât fètiffime
feitis an fimulachra h a c pmnia, quæ dijs immorta- dem : Mercurium rurfusaçripiarjatquein folis faciat com^
libus vicaria fîdjftitutione forrtiatis > fimilitudinem référant,
habeant^ue diuinam ? Pbteftenim fieri,vt barbatüs
in coelo fit, qui eflè a vob is eifingitur lauis : poteft vt fene-
d u t e p ro u e tio r ,cu i puerilem commodatisatatem:ppteft
v t hic flauùs fit,quiin veritate habcat opplos cçfips.difplpT
fâs v t geftitet nares,quern eflè vos facitis, figuratifque nafi-
cam.Neque enim red um eft diçere, autappellarefimula-
chrnm,quodnonparileslineasprincipaliab orétradùcat:
qu od eflè planum & certum, manifeftispoterit a rebus ag-
nofei. N am cùm omnés homines teretem ëfïè fplem indu-
bitabililuminumcotçmplationevideâmus: o silli vos ho minis,
8c morcalium corporum lincamenta donatis. Luna
femper in motu e ft, & ter dehas faciès in reftirutione aeçi-
pitmenftrua: vobis ducibus, ôèfiguratpribusfoe mina eft,
vultuque eft v n p , quæ per habitus mille quoti'diana inftà-
bilitate mutatur.Intelligimus pmnesventosaëris elle flüo-
rem ,pu lfb s,&mund anis ra tibn ibu scon citato s : per vos
homin um fo rm a funt buccinarum animantes tortusinte-
ftinis & domefticis flatibus.Inter deos yidëmus leones tor-
uiffima faciemero o b litam in ip , & nomine frügiferio nü-
cupari. S i fîmulacra hæc omnia fuperiorum funt imaginés
numinum, ergo & in coelo habitare diceridus eft.Deus
ta lis, ad cuiusfprmam & fpeciem fimulàçhri hums fimili-
tu d o dire d a eft: 6c videlicet v t hic ifte, ita illicille,fin e reli-
qu o corpore perfbna' eft, 8c facies fbla,frèmebundiis;hiati-
bustoruidis,dirus,fànguineode gutture malum dentibusr
fuis comprimens, atqüe v t olim feffi caneslinguam ore de
patulo pituitatp proijciens. Q u o d fi vtiqj non eft,ita v t o-
mnes exiftimamus non eflè,quænam tanta audaçia eftjfor-
mam tib i quam vplueris fingërë, àc credere efte fimulacru
D e i,quem prpbare non poms vllafeflè in parte natura fRi-
detis temporibus prifeis Perlas fluuios çoluifIè,memoralia
vt indicant fcripta ,info rmem Arabas lapidem, acinacem
S c y th ia nationes,ramum PrognesThefpips < lignum Ca-
rios pro Diana indolatum : PefHnùritios fillcem pro deûm
rhatre.-pro Marte RomanoS haftam * Vàrronis vtindicant
niufæ: atqüe ( vt Ethédius memorat) ante vfum difeiplinâ-,
q a efidorum,puteumSamiospro Iu n o n c .*& a b ftin e tisà
rifu cum pro dijs immortalibus figilliblis homînunfj&for-.
mis fupplicatis humanis?Quinimmo deosëflè figillaria ip-
fa c e n le t i s n e c prætef hæc quiçquam vimeteditis habere-
diuinam. Q u id dicitis 6 ifti, ergone dij çoelites habentau-
res,&tempora,ceruicesiôCdipitium,fpinami Iûrnbos,late*.
ra,poplités,nates,fuffragines, talos, mein braque alia cæte-
ra,quibus conftrudinos.fumuS,&quçprimain parte pau-
lo plenius d id a fu n t ,& feripto vbenore prolata ? Vtinam
liceretintrpfpicerç fenfùs veftros, receftufque ipfos mëtiss
quibus varias yoluitis,atqüe initis obfcuri fîi mas cogitation
ncs:repériremus & vos ipfos eadem fentirejqiiæho s fn e q ,
Biblioth.Vet.Patr. Tom. p
migrare delubrum ( vterque enim à vobis g la b e r , atquel
ore compingitùr lauijd e tq u e huic radios,folis capiti peta-
funculuni fuperponàr : quibusmodis internofeerë pPteri
ris vtrumne,fol ifte fît,an ille Mercurius, cum habitus vobis
deos,non oris fpleatproprietas indicareîConfîmilirur-
i fus translation^ fi hu^o Ioui çornua detrah at, & Marris
lemporibus affigàt;Martem armis fpoliet, & h is rurfus cir-
cüipcludat Hanamonem : interftitiofieri quap otè rit fin-
gulorurhjCÙm qui Iuppiterfuerat, idem pofîîc exiftimari
Mars e fïè ,& qui Mauors fuerat, fubintroire fpcciem louis
poffitHammonis f Vfqpé adeo ludus eft fîmulacra ïfta
côfingëre,nomina illis tanquam propria dcdicare, quibus;
fi habitum detrahas,tollatur cognitio fingulorum : deus
pro deo credi, a ltervideri p ro a lte ro , immo p fo vtroqué
vterque poïfit exiftimari^ Sêd quid ego dijs datas falces &
fufeinas rideoîquid cprnuà,raalleof^&galeros, cùfti fîmulacra
quædâm Iciarà certoilim elfe hominum formas , &
infamium lineameta merétricum îQ u is eft enim quiigno-
ret Athenieüfes illos Hefriias Alcibiadis ad'corporisfimi-
litudinem fabricato$?Qüjs Praxitelèmnefcir, Pofidippum
fi rele ga ted formam G ratina raefetricis,quâm infelix per
dite diligebat-,os Veneris Gnidicefolertiarurii coegiflècer
tamine ? ■ Sed fola eft hæc Venus, cui dé feorti vufiü tranf-
iatitium decus aü d um eft ? Phryne ilia Thefpiaca ( fîcut
illiteferunCjqüinégocia Thefpiaca fcripticaruntj cùm in
acumine ipfo eflètpulchritüdinis,vénuftaris, & floris.*ex-
emplarium fuifïè perhibetur cunétarum, quæ in opinione
filnt Venerum: fîuë per vrbes G raias, fiue ifte q u o fiuxica-
mortaliutti cupiditafque fignorum Jtaque artifices omnes
ipfis ijfdétù qui temporibus exticerunt, quibufque primas
dabatex^ritpendarum fimilitudinum veritas » omriicura
ftudioque certaban t, filum capitis pr ofti tu ti cythéreiain
fimulâcra tradücere : ardebantartificümfcita : alcerqùe
alterUm vincëre contenfiofà;æmülatipné quæreban t, non
Venus vÉauguftiorfieref, fèd vtPhr^nepro Venere ftaret,
atqüe ita perduéta eftres e ô , v t prp4 ijsim!nPrtalibus fà-
crâ rperêtricibtis nerênt, & infeli? reiigiofîgnorüm fabri-
cationibus falleretur. Interfighifîcesiile meniorâtus Phi-
dias&primus,cùm olympij formam IoUiS molimine opéris
extùliffetimméfiyfüper dei digifo Pantarcesihfcripfirpul-
cher: nomeriâütem foerat amatiabfepueri, atqüe o b lcoe - ,
na cupiditate dilè<5ti:nequc vllo' metù eft aut rèligione cô-
motus, deum nomine proftibuli nuncupate : quinimmo
exoleto IoUisnumen fimulacrumq; facrare . Vfqueadeo ,
ludus eft,& puerilis affeétio,figillariai^aformâre,adorare
pro dijs eà,fan élitatibus accumiilare diuiriis : cum ipfos vi-
deamus artifices in eâingëdis his ludere,& libidinum pré«
priaruiîi monumenta fancire. Q u id eft enim,fi quæras, cur
Phidiasludere.aclafduire'aubitaret, cùm ante paululum
' ' ■ - ' 4 ■ i t' e'm