A
D
V a n d o c ^v i d e m video
te,Diognete,vir præftantif-
fi me,acerrimo Audio ceneri
difcedi quis (u diuin u s culms
Chriftianorum,ac valcle
apercé accurateque percon-
tari de illis , in quo D e o fi-
duciam collocâcés,& quam
religionem colentes , 8c
ipundum ipfum afperncn-
tur omnes , & mortem coritemnant : ac neque cos qui à
Græcis dij exiftimantur,pro dijs habeant; neque Iudæo-
rum fuperfticionem obferuenr : & quis fit illeamor,quo
ie mu tuoprpfeqauntur : & cur nouum h o c genus aut in-
ftitutum in confuetudinem venire nunccceperit ,a c non
prius:accepturn hàbeo tuum h o c defiderium> 8c peto à
D e o , qui & loquendi & audiendi nobis facultatem fup-
pcditat,vt ab eo dctur,mihi quidem , ita verba facere vc
in primis contingat,te,poftquam audieris, meliorem e-
1 uadere ;^ tib i.itaaud ire , v t triftitianon afficiaturisqui
' verbafecerit. Ageigitur,poftquam teipfum acundtisco-
gitationibus mcntemtuam præoçcupantibus purgaue-
r is ,& çonfuetudinem quæ te dccipit, tamqqam impedi-
jnentum aliqu od reiecerisj& fad u s'fu e rjs, v elu tab ini- j
tio,nouus homoyvtpote fermonis n oui(ficu t& ip (e con-1
feflus es)auditorfutu,i'us:vide non folu o cu lis , fed etiam [
prudentia , cuius fint fubûftentiæ, aut cuiusformæ, ij j
qu o svo ca tis& exiftimatis d e o s .* N o n n e eorum alius
! quidem eft lapis,çï qui çalcaturfimilis ? alius autem eft
æs, nihilomeliu squ àmquæinv fum noftrum fabricata
i funt vafa?alius lignum,& quidem etiam putridum? alius
argencum,cui opus eft homine cu ftodituro , n efurto au-
! feratur ?alius,fcrrum rubigine corruptum?alius,tefia,ni-
I hilofpecio fior ea quæ ad abicdtiflimum minifteriumfa-
: cia e ftîNonne ex materia corruption! obnoxia funt hæc
1omnia ? n on n c fera- & ignis ope fabricate? nonne corum .
• aliudlculptorlapidum,aliud faber ærarius, aliud argen- j
tariusfaber, aliud figulusfinxit î minimeque in. talem '
formam vnumquodquc mutatum e ra t , priufquamarte.
alicuius hofum hæc im prefîà ei fuifïet ? N on ne quæ nunc
eadem è materia funt vafa,fimilia his reddi quean t,fi eof-
dem artifices nagcifcantur? nonne hæc qua: à vobrs ado-
rantur , ab hominibus vafà reliquis -ftmilia fieri rurfum
polTinc?Nonne lurda iunt omnia?nonne cæca?nonnein-
anima-nonne fenfusomnis expertia? nonncfimmobiliaî
non ne omnia putreicunt ? nonne omnia corrumpunturî
Hæc deos vocatis,his fèruitis, hæ cadoratis, & omnhio
fimilesiftisreddimini. Idc ircofun tvo b iso d iqC hr iftia -
n i , quoniam ho sefledeo s nonarbitranjur. Atq u i vos
i qui efle deos nüc exiftimatis, an non mulfe filagis quam
failli contemptui habetis î an non multo magis quam illi,
| irridetis&iniuriaa ffij?itisî dumlapideos quidem & te- |
ftaceosveneraminijcuftbdibuscarentes; argenteos autem
& au rep s inclu ditis nocftu, acinterdiu cuftodesap-
po n itis , nefurtoauferantur. Et verb illis honoribus,
quibus vos prpfèqui cos exiftimatis ï potius fiipplicio af-
.ficitis.fi quidem fcnfii praediti funt: fin expertes fünt fen-
fus[huiu$ refijconuincentes, fanguinc,& riidoribus eos
colitis. Q u jsv cftrum h x c fiifferac? q u ish * c fib i fieripa-
tiaturjfed nullus quidem hominum hoe fupplicium nifï
inuitus,pacietur; fenfuenim & rarione eft praeditus: ac
lapispatiturjfenfuenim caret. Quamobrem illosfcnfus
experreseficconuincitis. A c d c e o q u o d Chriftian idijs
huiufinodiinfèruitutem ad.didti non fu n t , mu ltaq uidem
& alia habeam q u x d icam: ficui tarnen vel haecipfa
fufficere non videantur, fuperuacaneum arbitror & plu-
ra diccrev . Deinceps autem de eo qu od non eft illis idem
cultus diuinus qüi Iudceis , temaximècupidum e fleau -
diendi puto. Iudjei igitür,fi quidem abftinent eo de quo
verba feci cu ltU j&Dèuinvnum venerari, dominumque
omnium exiftimare v o lu n t: . fin eodem qu o ij de quibus
dictum eft modo , cultu illo eum profèquuntur, in
errpre verfantUr. Nam qu « G r s c i fênfus expertibus£c
furdis offerentes, dementi? dant argumentum.hi dum fe
D e o prxberc eacogitant.tamquam ijs in digen ti, ftulti-
tiam potius quam cultum diuinum meriroexiftimcnt
[ id quodfaciunt.J Q u ien im c o e lum & te r ram ,a tq u eo -
mnia quae in ijs funtreondidit, & nobis omnibus eafup-
peditat quibus indigerpus,fieri non poffit,v t v llp eorupi
indigeat qua; ipfe ijs prasbet, q u ife illi dare exiftimant.
A t ij qui per fanguinem & n id o rem , firholocaufta facc-
re fe illi facrificia putant, atqu ehiseum honoribus orna-
re , nihil m ihid iffcrrev id en turab ijs qui fenfu Carentia
eodem hpnpre ftudiosè profèquuntur , qua: percipere
honorem hunenon poflunt. [Q u a le autem hoe e ft, 3
putarc fè aliquapraebercei qu in ulliu s rei eftindigus? A t
eorum circa cibos m etiqulofam cau tionenj, & fuperfti- j
tionem circa fabbata,&iadtantiam de circumcifione, Sc
quae de iciunio ac npuilunijsfimulant, quae ridicula fuut
.& relatuindigna, tc a me difcere necefte-habere non arbitror.
Nam corum q u z aD e o in vfum hominum crea-
ta fun t , alia quidem tam quam reétè creata admittere,a~
Üav ero,.vtinutilia& fuperuacanea,recufare, quomodo
fas eft?, De. D ep atitem hoementiri, eum vetare aliquid
qupdhqneftu.ni fit faccre die fabbati, quomodo impium
non fitïianryeró & de carnis imminu tione , tamquam e-
ledtionis te ftinion iumfit,gipriari, & tamquam eam.ob
tem Deus eximiq illos amore profèquatur , quomodo
fubfannatiqne no fit dignum? Q uinetiam eos,[taquam]
affidentesaftrisJ& lu n * , obferuationimenfiüm & d ie -
rum deditos e ffe ., 8c D e i oeconomias ac tempeftatum
mutationes ad ea accommodate , ad quae mentes.fux
propenfes fint^ alias quidem ad feftos dies,alias verbad
luótus : quis diuini cultus 8c n on d em en tigm u lto .magis
______ •______ , , in diindiciûm
.exiftimabit» Communi ig itur ;vanirate 8i im-
poftura , 8c ludæPrùm curiofitate atque ia& antia, irfre |
Chriftianpsabftinerc,teabundèdidrcifTeexiftimo. Sed
diuini çultus illis proprij myfteriu’m rie te ab homine vl-
lodocerippfïe^îcres. Chriftiàni enim neque regiorie,
ncqueferraonc , nequepolrticis viræinftitutis àcætcris
honfinibus funtdiftinbti. .Nam neque proptias cruita-
tesincolunt,nequefcrniorie vtunxurquiabaliorumfer-
m o n ed iffe râ tjnequ ev itægenrishab enr.q u od rea liqu à
_fibi peculiarifiç notabile: ncqtie aliquid à curiofis hômi-
nibus cxcogitacum p ropon u n t fibi di feend um : neque a-
licui dogmati humano patrocinantur,ficut nonnollfifed
incolenres partim Græcas ,. partira barbaras 'ciuitàtes,
,prout cuiufque fo r s tu lit, &indigenarum iriftituta fe-
q u en tes , in v e ft itu v i£ u q u e , & cæteris quæ ad viram"
.pertinent, rairabileip., •& haud dubic incredibilem fuæ
politiæ ftatum oculis noftris proponunt. Patrias^prp-
prias habicant.fed tamquaminquUini. Gm n iacuma lijs
'communia habent,tamquara ciües : 8c omriia patiüritur,
. tamquam peregrini. Omnispcregrina re g io , -patriaeft
corum:'&omnispatria,cft peregrina. V xo resd u cùnt.vt
omnes 8c liberos procréant : fedn on abijciunt foetus.
Menfam communem apponunt, fedminimepoliutam.
In carne funt,fed non fecundùm carncm v iu unt.In terra
degunt, fcdin'coelo politiam fùamhabent. Obfequtm-
tur legibus quæ fàncitæ funt ,& -fü o Vitæ genere leges fü-
.pcrant.Amant omnes,& omnes illos perfeqtHintur. Iglo
sco n didit,q uo mare fiiistermini’s coriclufitrcuius my -
fteriafideliterab ornnibuselemeritis obferuantur, a quo
certafpatiadiurnorum curfuum [ fol J obferuandaacce-
pif:eu»paretluna,iubentiearalucereno(fti': cu iaftraob-
temperaint.larae durfum fequentia', a quo omnia difpo-
:fita fu n t,& furs limitibus circumfcripTa, ;& cu ifuntfup -
pofita cbeli & q u » in c a l is funt.,, terra & q u i in tetra
fb n t.fiia te& qu ie in rnari:ignis,aer,abyflus - q u a in al ti-
tu d inib u s,qu a in p rofunditatibus.qua in medio [loca-
ta fiirit.THuncad cosmifit.an.vta liquishominumdog:-
tare pb ffit, tyrannidisexerceridadc terroremiricutiendi
calufa? Minime vero-,fed in tlem en n a ', in lenitate.tam-
qnamrex mitTensfiliOm relgcm,mifit'j ’tamquamDeum
mifit,tariiqUamad homines m ifit, tamquam feruans mi-
fit,tamqttam cum obfequentib'us agens, non tamquam
violeririam kdhibens. Vio lcn tia enim D e o non irieft;
mifitvtvocan’s,non perfequens, mifitvtamans : mittet
tfhfm enm eoridem-naturum , & quis ciusaduentum fu-
•ftincfbrt"? y *. . . . . . . . . o biebto sferis, v tab n e -
g en t Dom in u in ,& non vin'ei. N o n vides,qubplures qui
fupplieijs afficiunt, tantb maiorem aliorum efie nume-
rum J HaJcnon v identurab homiriefieri; h-arc funt De i
potentiajhaccaducntus eius'fiint indicia. Nam quis ex o -
mnibns hominibus norat, quidefTetDeus, priufquam
ipfe [Deifi'lhisJveriifTet ? An v ana& nugaciadnftaillo-
rumfide[fcHicet3 dignorum'Philofophorum approbas ?
quorum aiiqui ignemcffeDeurndixerunt : ( id ad quod
n o ran ta r.& eondcmnantur : morteafiSciuntur.'&viui^- j profetfturifimt ipfi.Deum vocantcs) alrj aquam : alij .a-
cantur.Me.ndici func,-&multosditant. Rebns omnibus i Hridexelcmentis quæ à D e o funt creata. A tq u ifih o -
in d igen t,& omnia illis redundant. Dedecorantrit,-& in- ! rumditftorumaliquodapprobationc dignumeft , pof-
ter dedecora gloria afficiuntur.Eorumfamalaceraturi&: i-fint& cæterarumreram quæfunt creatæ , vnamquam-
iuftitiæ eorum teftimonium pe rhibetar. Malcdidtis ac ! q u e fi militer pronuntiare Deum effe. V em mhife rm o-
conuicijs incefru.ntur,&bonis verbrsprofequuntur. In- ' ties fùntprodigiofa'mendacia>& impofturæ præftigiato-
iuriaafticiu n tu iv& hono repro fçqu untu r. Q u um fè g e - * Turn : ac hominum qtfifquam n eq u e v id k 'fip fum ^ n e -
tan tvtprob osdccet,tamquamimprob ipuniun rur:dum , quealiqnamppfius^notitiam'habuit: fcd ip fèfcipfùm o-
^ un iun tu r , gaudenttamquamviuificentür. Aduerfus -ftendit.Oftendftautetniperfidcm .c a i fo liD e um vider-e
cos,tamquam alicnigena^,-Iudæibellum gerunt,-&Græ-
xonceflùm eft : ‘nam Dominus & opifcx omriium Deus,
■ ci eosperfequuntur: & o forcscorum caufàminimicitia-
-omnia fe c it,& fao quæquc ordine d ifpofuit, non folùm
TUrâdiccre nequeunt. A tq u e v t fèmel omnia comph
hominrim amator, fcdpa tiens et-iam fuit-. 'Sed hic fuit
'^lar,quöd eft in corpore anirna, h o c funt inm u d oG h r i- ; qu id em fcmpertalis, ■ eftquc, & e r it , benignus dc-bonus,
ftiani. Difperfaeft^er omnia corporis membra anima, j & ira e e xp e r s ,a cv e ra x ,& fo lu sb on u s : coricepitautem
& C h r if tia n i1permundi ciuita tcs,idifperfifunt.3 "Habi- ! 'mencealiquid ma gn um&ineffabile , dc quo cum fol-o
tat quidemin corpoteanima,fednon e fte corpore: Ffi-c] ’filio communiCauic.Quamdiu igiturfuum prudens con-
& Chriftiani in m undo habitant, fed e m undo non film. ! -filium in m yfterio retinebat, neglcftui-noshabere,nul-
Inuifibilis anima in vifibili corpore , tamquam inpraefi- | lamque noftri curäm gererevidebatur: atpoftquamper
d io conftituta eft: [ f ic ]& Ghriftiani cognofcuntur, dum : dilcdtumfilium feu ela tw r& p a te fe ck, qua? iam inde ab
in thundo commorancur; fedinuifibilisefteorumcultus ! in itio erantprkparäta , omniafimul^>raebuitnobis : Sc
'diuinus. O d io profequitur animam-caro, & b e llum e i ' fru ifiiisben eficijs& v id erc. <^u«quifnam noftrumex-
•niouec,nullaafteiftainiuria,quod voluptatibus frui pro- ! petftauifler. Omniaigiturapud fefeiebat vna cum Filio,
'bibeatur:odio,profequiturdc mundusChriftianos,nulla ? -ceconomica fua feienria. C * te tum v fqu e ad fuperius
affc6lusiniuria,quoniam voluptatibus repugnant. An i- ; tempusfiuitnos-prolibitoincertismotibusa'gitar-i,dum
nia camera amat,qu5ipfitn odit,&[amat]membra :[fic3 a voluptatibus 8c cupiditatibus tranfuerfi raperemur:
etiam Ghriftiani amantofores-Mnclufa quidem eft ani- non quidemquod v llo modo peccatis noftris gauderet,
ma .corpore,fedipfa^corpus conferuat: [fic^dc Ghriftiani ! fed ea to le ran s : neqiieillud quo iniuftitia exercebatur
'detinencur quidem in mundo,tamquam in cuftodia, fed j tempus approbans,fed meutern iuftiri« creans: v t quurn
ipfimundumconferuam. Immortalisanitnain mortali eo temporecortui6bi dfemus eprop rijs operibus , vita
tabernaculo h a b i ta t : & Chriftiani ilia q u s corruptioni ! efTe indigni.nuncDeibenignita s nos ea dignaretur : 8c
’funtobnoxia,tamquam in quilini.incohmt, incorrupt!- j quttmmanifeftumfcciflemus, nonpofl'eex e o q u o d in
bilitatcmceeleftemcxpcdkances. A n im a ,d um c ib o & I nobisfitumeft , in re gn um D e iin g red i, perpotentiam
■ -potumaletra£tatur,ficmelior : dedum Ghriftiani fnp- .. .......................... ■ ■
. plieijs afficiuncur quotidie , numerus eorum crefcit.
I Deu s illo s tam infignem tencrelocum v o lu ic , quern illis
«cfa seftde fqge re. N o n enim terrenum, v td ix i, inuen-
; tu rn,h oc illis traditum eft : neque morcalis eft commen-
. tat-io, quam adeoaccurate cuftodicndam fibi ccnfent,
] neque humanor-ummyfteriorum c economiaillis com-
miflaeftifedipfevere D e u s , qui eft omnipotens,& omnium
condicor, ac in uifib ilis, e ocelis Veritatem & Verbum
fainftum ac incomprehcnfibilcinter homines loca-
u i t , &incor-dibuseorum-firmamhaberefedem volu ic:
: non,quemadmodumaliquisconijccre p o lfit, mifio h o -
minibus miniftro a liquo,aut angelo,aut p rincipe, aut a-
liquo corum qui terrena gubernant , auc quQpiam co-
rum quibus commifla eft rerum-in ccelis adminiftranda-
rumeura: fedipfoopifice &.creatoxeomjQiumjquo.:cce-.
D e i nobis id pdfle daretur. C^uum autem adc-umulum
malitia nöftra perucniftèt, & plenemanifcftumfadlum
foret,mercedem peccati efle fupplicium, Ac mors expe-
•(ftarecur : aduenifietque tempus a D eo prseftitutum, ad
fuamdcincepsberiignitatem ac poteriam declarandam,
-& quomodo prteimmenfo quo homines p rofequitura-
mer-e.nos odio non habuerit.neq; reiecerir.neqi i-mpro-
bitatisnoftrie m emorem feoftenderit, fedpacienter-ea-m
tu lerit,ac fuftinuerit,cum ip & d ic a t ; peccdta nofir a fufeepe-
rif?propriumipfc fihumpretium redemptionis pro n o bii
dedit,fan6tu pro ijs qui legem tranfgreflicrant, nihil minus
quam malu pro malis.iuftu pro iniuftis,corruption is
n e fc iü pro ob nox ijsco rru p tioni, immortale pro morta-
■ libus. Q u jd enim aliud peccètanoftra potuittegere qua
eins iuftiria? in quo alio n o s im q u i & impij proiuftis ha-
ibcripofl'umus,quain folosDei filio ?0 dulcepermutatio