L " l x
A . 1 tftcrapopulura qui & prælêpc Domini fui ignorauit; hoc
tia camis" fcilicct de quo cibariafumimus. Ramos de arboribus abfeinden-
«ins fumi- ses: peccata funt,quae in nobis virebanc ; Arbores enim, ho-
mus* ! mines lu nt: vel ram os de arboribus card ere, & viam fternerc}
Macth.zf.
cftp'cccaca fùâ Domino confiteri,quo fociliijs in corde cre-
Matth.26. JèntiümChriftus Dçmonü viétor incedereMfof eß enim cor-
lpusmeum:Corpusfuum,panem dicens de multorum grano-
rum adunatröne congcftum ; populum hunc quem alfum-
pficindicat adunatum. Hic tß calixfangum'tsmei : Sanguinem
iuum, vinutft appellans de botris arque acinispiurimiscx-
preflum & in vnum coa&um, item congregationem nofträ
iignificaccommixtioneadunatarmultitudiniscopulatä.Prf-
terfißeripoteßytranfeatyvel transfer a me calicem i/famifragilitate
. in lèDominus prifigüTabat humanâ,qui fine labore patiedi
Jiberari fe cupiebat à corporis nexu. O b hoc,Calicem . pro
paffioneait: Nam vinum, fanguis in terpreta tut ;& calix,corpus
agnoicitkiri Sicut enim virio,calix ; ita fanguine plenum
eft corpus humânüm. Et per eu f i t Petrus feruum P rim ip isfacer-
datum fa amputauit eius auriculam dexter am ; Is autem cui ablata
eft,Malchus diccbatur-'id eft j rex quondam populi Iu-
dxorum.ieruusiatftus eft impietatis Iudaicæ, qui ideo per-
diditdcxtcræ auris auditum, quia totam libere ciuitatem
aiidire confueuerat per feneftrara: led & Dominus, his qui
ex Iudxis credere volunt redd it aurem dexteram,&facic eos.
ex feruis genus ele&um. Velum temphfiifw:(igQ ificabat po-
puluihà.d videndaSacramentoium Myfteriaconuerium ad
Deum exgentibusquascredidiHenofcicurjIdeo cnimChri
ftus pafliis eft malediction em, vt nos à malediâionibus li-
beraret, Illiid ipfe paifus e ft, vt nos ab illufione dæmonum
qui in hoc mundo veriântur,auferret.i’/>»«Mm in capite corona
acctpit j vt fententiam capitalem quæexfpinispéccatorum
ttobis debcbatur,eriperet. Acetopotatus étfjvt acredinem qua
ftnguis nofter cfFcrbuerac,in fe fu ïcip cret,&ipfe liberaret i
pailioniscalice qu inoftris paffion i bus dcbebatur.E.v/JoZwn«
f/?,vtnuditatcmParentumnoftrorum,ob quam (Serpentis
confilio faClam ) dolueranr.niueo veftiraentorum tegmine
mirabiliter operiret. In ligno fulpenfus e ft, vtligni praeua-
ricationem ligno lu x tollcret paffionis: Mortem quoque ad
fe venire permifit, yt eam aduerfum fe collü&antem dimi-
cantemquc profterneret:&quæ.per ferpentem,regnumin-
uenerat j cum iplb ferpente poftea fieret captiua per Ghri-
ftum. CurLatroniiàluatorait; hodie mectsm erisinPafadifo',
cum Vaque illius,fecundum hominem, corpus in terra,anima
apud inferosiüent?Sciendum eft quod hancpromiffio-
nem fecundum affedtum diuinæ poteftavis impleuit,quia
ybique Deus elfe credendus eft ; & vbi eft Deus ÿïïlic & vira
ätque amasnitas sterna. Q u om od o d ie tertio reiurrexit
Chriftus 4 mortuis? Sciendum eft qüöd prior fuit nox, die;
nam tenebræ erant ftiper aquas antequam à Domino fieret
lux : & cum primo die azymorum fà&o vefpere, Chriftus à
Iuda fit traditus; primus, Parafceuæ paffionispomimeæ,
in telligendus eft dies -, fecundus , Sabbati ; tenius, is qui à
refurrcdione Domini Dominicus appellatur & primus eft
Sabbati. Sane enim qliodlegimus in Matthæo; Vefpere Sab-
bait venifeMariamadfepufchrum: V cfperam aitpro eo quod
eft^feto vel tarde : Nam fa b ijd cn d 6 ,q u a lucefeit in prima Sab-
b a tijio n dub iume ftjD ominicidid lignificaftè diidculüm.
Siue hoc magis iiitelligendum eft,quod hörafextaParafce-
naequadimilit lpiritum,fa<ftæ funt tenebrae quæ p ron o â e
funt âccipiendaerquibus finitisreddita eft lux M ùn d o , quæ
prima accipienda eft dies Dominica: paffionis, fecunda ve-
ro , fequens nox diefque Sabbati :tertia, ipfum manepoft
Sabbatum, id e ft , diluculö cum furrexit Döiminus nofter*
Naß metangere: id eft .no lito e corporali ta ä u ,fed fide pul-
lare. tiondum enim afcenä ad Pattem : hoc e ft , nqndum in té
afcendiquæ viuentcra cum mortuis quæris,&ideo ad
DifcipuloS mittitur, quorum credere
dilcetet exemplo,
Amen.
Latro quo
modoin
Paradifo.
Matth. 2 S
Nox prior
it die.
Gent. I.
Dies domi
nicus.
fo ) 3^
F
ptntf.6.4,
s. P. N O S T R l
T H E O P H I L I ARCHI -
E P IS CO P I A N T I Ó C H E N I , COM.
mentariorum iiue Allegoriarum in Eu-
angclium fccundum ■
, iMarcum, . S
L I B E R S E C V N D V S .
Ccmutco A iwdimrnmn m te fa c im t u m : Per
Angel um, hic hominem Ioannem Scripcnra
Egnificatj iiem & in Geneii air: Videntes Angelt
petfilias hominum quodjpecioftt effent,funtpferunt
vxores: Angelos enim iltosDei intcUigi-
mns homines ianélos iapfos in peccamnn Vo x cltentdntit in
BeyJrt«fignificar^ioannemclamall'e Iudsiis; nam Deiertum,
dicit terram Iudaam a fanélo ipiriru derejidam. Er e t autem
lom tesiffein itttK p ilitum elK fnixn b ivAm eins &cibum, genres
fignißcactomioßSjCamdiiimilimdinemhabences.ven
turas ad Baptifinum: de per Locnftas Iudasos, qui non militantes
Deo.fine Rege funt v t Locoftae: per melantem filne-
ftre,ratticosdi.cir;qni>crcdentes,du]cesfa(äifuntDeo.Ereu
ratinDeferto ^ o .d iclm s& ^ o .n o ä ib iU .H o cp to p tctco sd iiia ca
e itqui’imagmariocprporedicunream&iire.äephantafma;
vel proprer eos qni hominem enm'taeum fuiflh purant.nam ,
40. diebus & 40. n o äibus ieiunare hon potuilfèt. Et luid 'MercA
veniffetlefmindomum fetri.imenitffcrumt'wfebtmtanttm. So- 1
a n s Petri,Synagogaeif; filiaqne eius Ecclelia quam regen-
daraPetrusApoftoIusaccepic:FebriiergO,eainiquicasclan^',!S
deftinarä quainfirmitate.id e ft, a perfidia Iudmorum ipfos
euaffflh probamus A p oftolos& v eiu t refüfeitatosgentibus
miniftraftecibosacpOiuslalatiSceternx. Tunciueruntadeitm
portantesEaralyncum in leäQ,t]itiiqitatäorponutatitr:icoip a-
re falicet-, quod corpus viuentis cx quatuör fubftantijs con-
ftat.huurorc.flatu fanguine,&carne.N udatum vero te aum
confeflronem iigbiftcarpe'ccaConrm: Nam grabatumjbo-
minemipfum dppreffum oneiie deiiiäoium debeninsäcci-
perél cui ideodimitmntur peccata.vt ablata languor is iniu-
liia.puriijcaraanima corpus ftrum bauilanspergactadpropriamdqrtmmjhoccftjadl
egisdiuinre.cuftödiendaprftcepra.
mfuntquifupra terram kmamfemmatifunt^ui audtint ver-
bum Dei&faciunt.mum trieeßmu; quod ad coniiiges pertihet:
Aliudfixagejimum.hocud viduajs reipiciens dicic: aSadfcmrrtfn
ium .V itg in ib u sfcu äm itlecp n u tn ir.& fa ffaeilp rB ceä a rn a -
gmrenci. F ig a ru te ,proccllayenti.infidiasdiabolifighifiCar:
Nauisvero,EccießamiMare,'fienilumjfluiäusmaris,humo.
resr&Saluatorem dormifle dixit Euangelifta, vt bomineffi
demonftraret.quem excitatum DifcipuIiDeum appröbant
dicendo eum imperälTe vento & man ^ 0 / ts fe e te juSuUs
magnaAAcbffeecDissa.Etexetmtedenamobuuuitethimodem*
numentisMbensffiritum inwia»d»i»:Monumenta,funt mot-
niorurn: id efi,mfi(ir!;um loca,vr Icgjniuï, d iti.’.tc tnvrucji yt
y^e(i«i(»i»tt«sfyas;:quorum.habiratorbabebat darmoiiüm
Lcgioncm; hbcèft,pluiapeccara,quaefci!icetquoniam dremop
um ftimulis cömittunrar, tanta funt quantieorumauä
oK lilieeq u iß iu ü p eteteelig areeum cA ten u :S.enm q u iu rtiir
cüseft f*culi,diuin* ßbaritatis vincula difrupit: Er lapidtbm
Jecontidebat s Concidebat imagirtem illam ad quamolafma.
ftjserat,pro D eoiapidesddoiundo.Deprecabantitr (it‘ai/it)le~
pm C h rißm idm ee s,m ie tem siH p frco s:id tn ; iü h o k in e s iii-
U e j o tm t c & M d o t S c potcorijip more viuentes.de quibus
dtcir alibi i «er miferitü matgarim a n tepm o s.lt muhefautdam
tr a m proßumo fangum», am » d u ld ecm . C a m irerDominus
ad fiham Archifynagögi (aluandäm,ideft,pöpu]o ludaico
medieatm:l«:h*tnorrou&ffinÜerihoceft,Gi!ntilisnopulusianguinem
idolis fcndens; tafla fimbria veftimemi, id
eft .totins legis minimum praeccptua e x eq u en s (ia lic ct,
,uedtibinenvußcti,alterinefecerie) vel certe perfeueribriam.
hder habensftanata eft* Fgreffut le/etridit Utrbam multatn, &
W W p P j R j M f r » » Dorbimrs &me v e ib iilu in i
gendaraac
ce^it.
G
SicCIcmés
intropolo-
giea fua de
(criptioue
Ecclefead
laCobü Fra
trem Domini.
Matth.1%’
InEpißola
Wdrc.j.t
tue.S.
Äg&pafe-':
Brzdicato
Jen ptz;
WUrtef.
Jj.Mortui
(Cbriftofu
itimy
Bfticc qmd
Knt.
î h , ù
populumlaborare,mi(èrtüS cftciusjfcilicct yc oftendercc ad
hoefe vcniflcvtTpiritalemcftamomnibus credentibus da-
cet. Et quianecdum fuerat paftus, ait difcipulisfuisjate vos Hits
m-inducareihoc eft,præcljcatc illis Filium Dcimuia lo t & Pro-
pbct£ vfjs ad ioantiem erant. Diem autem declinantcm, quia
in, fine Mundlfumpto corpore Iefus in fæculumVcintîlocü
verodeftrcUmludaicumpopuluMdicit, qu iob iiicrcduli-
tatem fuam deftrtus eft àSpiritu iamfto,vt aitDominusrEc-
ce relinqiüeçur vobis domus veftcadeftrta. Q u iaq j panes,
quinq; libri Mo/ïs intelligendi funt: Duo piices,duoTefta-
nientafiint: quod autem iixffic populum difcumberc 6c cef-
làre lUperfiéuum,corpora noftra iignificar,Efaia dicerite.o-
miiis caro fieuc foenum. Duodedm cophinos autem fiiper-
cftè,manifèftum eft duodecimApoftolosplenoiSpiritu fan
d o ftgnificari, quorum doftrina poft efcam legis quocidie
iatmmu.Homoqutdamerat <Zi««,Ghiiftuscftintelligendus:/;
abijt mregionem longmqtidmyoihii enim eftlongiusquam terra
àiçoelo: Hic venitacctpereregnumihuma.nigznciiseEtrèuerfw^V9
cauitferuos fuos,faàedit tllu decern m i n a s ait adillos9negotiamini
dim ventO:QU!f autem eius oderant eumÿludæi CciliceuVenit ergo
primus dicensfominemina tua acquifmtdecern minas, hoc eft pros,
cep cum mum fcruans,acquifiuit verba decalogi ‘.Etait tilt Dominas,
Eugeferuebonefaftdelii,quiain moduofiujh fidelis,erupote-
ftatem babensfttper decern Giuttates, id eft, deefem animas,quibus
more Angelorum homo ille præponi t ur,quicum que in
pecunia,id eft,in p iædicatione diuinaDomino iuo pprftue-
rans àc fidlelis ext;itërit;Er_/êf«»</«5 venit dicens, Domine mina tua
acquifiuitquincfeminas,id eft,mandatum tuum cuftodiens ad-
eptus fumdpititaliter Péntateuchi icientiam àd y corporis
fenluum perfedtipnem., Ethuic d ixit tueftofuper quinq-,
ciuitares vid eft animas, eo ^ pecuniam Domini & elo quia
caftafquafiargencumprobatum,mëntibushominümfcene-
raftiv Denlquecelantrdiiiinam doâ riham veluclucernam
fub modio ait Dominas, quarenon de d f i pecunia means ad men
[am nummularijs faego vemenscum vfurisvittycxegiffem eamiVn-
dc fcientjum eft qq,iafpiritàlis pecuniæ,icl eit, prædicationis
diuinæ viura, exercitium eft bont operis. Sscularis autem
pecüuix vlura,peccat-um eft. EtJlatim apertàfunt auris eius,&
foluta cH lingua eius. Sciendum clt quod Chriftus non folum
fpirituaha, led & carnalia miracula iaciebat, præberido lumen
cx cisy (nrdisauditum, nnuisloquclam: Apoftoli autem
ipititualia miracula faciebant, prædicando Icilicetvt
monicis ipibrum conuerfi homines & ve'rba veritatis audi-
rent; & vidèrent diuina myfterià-.ac Deo placita loqueren-
tuc. De^.mortuisa Chrijlorefufcitatis. Tres mortui à Salua tore
reiuicitati,cria genera peccantium indicant jNam per filiam
Archifynagogt tntradomefticos parietesreiuicitatam, eos
Icriptura'Euangelica demonftrat qui in cordibus (hit cum
adhuc meditantur delihquere, inipirationé diuina reuocan
turdpeccatomortis ærerna:; Per iudeaem autem defun-
<ftum, quctnelacum de d om o , ftd necdum ftpulium D o-
minus fufeitauit, in telligendi funt qui,prauum aliquid mox
vt publica aftione com miferin t, diuina cederen tia complin
cli peccare defiftunt : Per Lazarum veto quattiduanum ac
foetch.tem,eosfcriptura declaratquos conluetudoppccanr
di facit horribiles, eoique Saluacor obiurgans &;fiemens
Ipiriru, id eft , minis terroribuique poenarum a neceffitati-
dus eripit deliâorum.
S« Pv N O S T R I
T H E O P H I L I ARCH IEPISCOPI
A NT IO C jH E N I , CO M-
mehtariorum fme Allegoriarum iii Eu-
arigéliùrri fecuiidum Marcum.
L l B E R :T E R T I V S .
! \num faficeram non bibit, vinum propter luXU*
> riam, ficeram vçio propter dulcedihem & v ö fc
? lùptatçm,quéeficera ^ft fuccus daây li. Potent
< Deus de laptdihus1, iftièiùk-itàre filios Abrah^:
’ Lapides pro It idieis pofhit, pro corcftsduritia.
péquibusfufcicàuit Apoftolos.-vel quiadegeutibus marty-'
res exciter uhc. lam feeur is ad radices arborumpofita tf/Tîftcurem
pro crticé ait, cuMmilis eft per manubrium : N àm arborés1
promartyribiis ait; ttemo accindit luctrnatn, faporiit eam fub
m om : Lucerna Chriftus e ft , iiue lex diuina i l lu m in a n c e
no ftrum:Modium, profeculoait: Càndelabrümiaütiori-
tas veritatis eftjvnde oportet n o sm an d a c aÇ h r ifttn ^ S a -
refedpalamptödere i vtjuceànfopera noftràdmnibus qui
in dqmo fünt,td eft,iaEcclefia. lefusafcendtt in moment,id eft,
in maieftacem P atri s,favultuseius immutatus e ffep feis.tmaio-
refqiluminis claritate, tieideipfo adhuo-ffifcipuli dubita-
rent.Nam dixeratiàmfto Peöromiodicäß'ftdei quare dubita-
fti ? per veftem véro ipFius iplendid^m , Aflumptionem
Sanâorùm futuram in di càtf per ß. enim tabernacula, tridua-
nam tumuli habitationem oftenait,'fiue Trinitatis figuram.
Quia f i tri fyro faS'jdone fa it a fu r en t virtutes qua in vobisfacta
funt, C um dièat ialuacorTÿfum & Sydonempoenitentiam
àgerepotuilîè fi ineis diuinarum apparuillènr ligna Virtu-
tum,non eapropièrillïc faifta nonfùnc, quia falutem fuif-
fenc credentibusaftamra,fed quia DominusacSaluatorp to
diuina difpenlitione non vénérât, nifi ad oues.quæpérie-
ran t do mus Iftacl. Ec quid eft quod n,on venerat nifi ad o -
ues quæ pericrant domus Iftael îC^gia interreliquas.vique-
quaquc: nationeil fpecialiterlftael vnijm Dcum coluit,acq;j
vt icadixerim,peculiaris illius populus fitit ob mérita Abra-
hæ,Dauidis,&! ca^erorumPacriarcharum,quibus Chriftus
proprie repro/ni (lus eft j atque e x eorumftirpe deicendenS
;indeipfam carnem in quàterris appatuit, aftumpfit : fe d ta-
men quia virtutes poftea &in1 gentibus f a d x iUQt,ita hoc te-
ftimonium intelligi poteft vt vbi dicit j »0» vent nifi a i ouest,
fùbàudiatur illicyprtus, & ira h o c tfftimonio, veritas & mi-
lèricordiapenn vniuerfosprompra claieaitraagis.Ecce^fere-
batur mortùus films vmeus tnatris fu a qua erat vidua, fa multa
turba Ciuitatis fequehatur W7»:perCmitatein,incelligendus
eft Mundus, per filium vnicùm. mortuum, exterior homo
(id eftjCorpusjaccipieridtis eftjiçaius matron,animam j pattern
veroSpiritum credimus E^i,d quo anima jnhominem
. affiata eft quæ corpus humanum & ynictimftiiurn ab infkn-
tia inftituit ac nutriuit: quam animam ideo matrem viduam
debemusaccipere } quia cum in Adam acttepta legeextïric
præuaricatrix,recedensab eaSpiritus De^Viduam lilamre-
liquerat ,& ob h o c vnicum filium fuum (id eft,Adæ corpus
mortuum pcccato)amific.Quam,ideoaic\]uoci multa tur-j
bafequeretur C iuitaris; quoniam multi ex noc Mundo lè-
quuntur Adam; Fletus autem Marris viduæ,poenitentiæ
fuit indicium: Huic Dominus ideo ah,noli Here, quia refti-
tuerc illi filium diiponebat:& quod funus eius con tigit Do-
minus , congreffiirum le cum mW e in aftumpro. corpore
indicabar. Illeaurem iuuçnis, qèjodréiurgéns ledit aclo-
quebatur, Adam rcfufci)andum, &animæ (ho c eft, matri
iuæ^ reddendum defignabat. Homo quidam defeendit ableru-
fuient in lerico: Ierulàiem,interpretâtut f//I(>^c»,Ierico,fecu-
iurhj homo quidam, Adam:în^idit it\latrones,id eft,in di-
' aboli voluntacesquæillum expoliaiitrtnt, h oc eft, abftule^
iartt'pi indumentumimmorcahtarisi,8cjngelïèruntcipeC-
catorumplagàs.HunclctniuiuUm negîeV'tSacerdosatquc
Leuita,id eft, Aaron, & Helias, vel Molés^uivulnera illiuS;
non lauerun c j id eft, pc.ccata gentium non curaiierant. Sa- ;
maritanùsautem,Chriftus intelligenduseftqùi volneria noftra
cutauir,vls«jw infundens jidcftlanguinem fqum & Çhti-
Fma largitus eft: Impofituraiumento perdqxita^ftabulums,
eft aflumptumhomihem àd Ecdefiam duxit} nam fta-
bularij Epilcopi funL. Q^iodautem dixitreuertensreddatn
tibt: infucuro AduentU mercedem Inc dicin* ac praidicaçib-s
p i s lu * daturum le pollicetur Epifcopis. Homwis cuwfdam
dtuitis pberesfruäus pöjfeßto attulit : Lüxuriofum homïoem fi-
gnificacplenura peccatis, quem cupientem amplius delm-
Jqucreperillecebrasviriorum?Dominusanoquitürdieils^
fu i t e bac noâïSciliceçsjuanto plus pecèas &latere te aiftimasi
anima tua àteauferititr+id efticarnis eri tfq ç^q u a ftim ujanf e
Ipeccata mçditis.lgnem venimittere in terràm,ïd eft^Spiiitüfarir
::âum carrialib. àatcùEruntqutnïfin domo pria d iu fix te s in d a - \
|obM$&düoih«ibus.matrem,patrem,filiuro,fiiiam>nuruhi:
hûSqui'iiqJ perlêcutio fepàrabit,dubàhjChrifto,aiij vtuun*
tur le cul o j nec non eum verierit Anrichriftus,legern veretis
¥ ë l¥ '
Marc. 14-.
L-; a -
Chrilrrla.
'Ëprttdpr
funt homi
n’um ftabü
Kârij;
Merccs
prxdicatio
oes.
Ü - ;
I' }f