lil
l i l
D '
p c hoe.>
igne ditli-
no an poft
iudicium
ex trem u
purgabit.‘|
Iultorum
corpora,
Vide#--
ftrim Sen,
Biblioth.
An-
~ Quin & fuprema cum lumine vita rélïquït:
No» tarnen.!omne malum miferisineefühditus omîtes •
* 1 Corporeaexcéduritpiflès,penitufque necejfeeft
Malta diu concretaniûdU tnolefcere mir is. , S
;'<• ErgoexercenturpochU/vèterumquenialorum
. Supplicia expendùnt. ,>
Hæcprôpemodürn verafùnc. ; v
Anim a enim ;•> cùm^iiiortiuitt fecit a .corpore eft ? v t ait
idempoeta-*,. , ;
PârleuibHs ventk,volucriquefimilima fomno. .
C^iaTpirituscftj&ipfatenuirâteinGornprehenfîbinsrecl
nobis5quirumusçôrpdrMésiDeoautem,cuirubiacecp6f-
fe omnia ycomprehenfibilis. 4/
' G R Æ C O R Ÿ M : X A T IN A I N T E R -
"P RE T A I 1 O.
•* *& \ ê c c ;V o üm autem dies-iftefinemfatalem accéperit,&ad
mortiiles indicium immortalis Dei venerit^yeniet fuper homines
magnum indicium,& in itium .
' &c.- i. Tartareum autem chaos oftendet terra de1-
bifcens._ ; ' . . ■ : >v i V /
, Ÿ entent autem ad tribunal Dei reges omîtes,
x&vo*, & c . ï.C a lùm voluens terra latebras aperiam, & tu tic
exußttabo mortuosfatumfoluens, '& ftimulummortis,pofteaque in
indicium dticam iudicanspiortm , atqftmpmum vitam virorüm.
S C H O L I A .
('< t^'Vtriplarà&grauiaFüerinr,bo'naiaftaque,dentdr
ad vi ram æte rnarri f- f t e e î l invtioqtte codice fànÊti S alu at or is.
qftod mibi proptereaprobatttr, quia Hlavdx,uiftificenttir, non eflla-
tina;neque talegimuslkftuntiumpnquam vfunifaiße- extllisyero
duabus vori&Kbiuftàque àenmrjfacïleaUqUisfaçitjuftificentur,
prafemm cumfeiïtentiaiioirabhomret.
Dé cmciatibiu,&pr&miisammarim.
- C A P V T X X I.
PRimumigitur dicimus, tantameffe D eipôteftatem vt
I etiamincorporaliacomprehendat , & quemadmo-
d um vo lue r it, aificiar. Nam & angeli Dëiimmetuunt,
quia caftigari ab eo pôfliinc inenarrabili quodam modo,
& dàemones lefbrmidant Deumiquiaro r^uenturab eo,
âc puhiu'ntur. Qmdergomirum/fièumfintimmorrales
animk>tanien*patibiles fint-ÔéÔîNam'cu'm ih (e nihil ha*
béant fölidurnj&eöntfedal3iIe;arolidis,&cbtporalibus
nullam vim pari polfunc fed quia in foils fpiritibus viuunt
a fol© DébtrââabjleS funt,cui virtus,ac fubftantia ipirita-
lis eft. Sed tarnen docent hôsfànâælimræyq'ùemâdmo-
dumpoenas impjj fintlaturi, 'Namquia peccatain corpo-
ribus,cpnbaxerunt,rurFusrcarneinduéntur>vtincorpori-
bus piaculum fo luant, & tarnen non éfit càro ilia, qùam
Deus.hominiiuperieceritjXu'icteïrenæftmiliSjfedirifoT-
lubilis,acperrààn'ehsin^ternum, v t fu ffiCeiè p olfit cru-
-ciatibus ,/ i & igni fempitecho , çuius natura diuerlà eft
ab h b cn oftfb quoad^vitæ rieceiïariâ vtimuriquinifi'âliCu-
ius materiæTpmite alàtûr,extm|iufiir. A tille diuinus per
feipfum kmp er ÿiuitjâp vig etfîne fllïs alimentis, née a;<X-
miftdm habpt fumum,fed eftpurus,acliquiduS,&inaquç -
'modum’fluidus. Nonenim v^ali quâfurfum verfiis yrgpi
îür,1icukfibfl£r,quéh^
^Xumuâmterràiftüs ëxilirècogft;&àd. cæleftem ftaturam
Ciim tr'epidatibnë m o^ili futfuolare, Ideifi îg iturdiûinW
ignis vnà', eade'mqûe v i , 'atque p o ten tia& cremabit im-
pios &repcabit,&qu'anramecorpôrib iisâbfiiihët,tàn^
tùtùrepônetjac fibiipii æterniimpabulum fubminiftrabit
quodpoêtæin vultüremTit'ÿi’tranllulerunt. ita fin eVllo
J y | r e k e 'n t ium p o ^ dè^imenioaduret tantùm!laG
fenfu dolqris affiëietf Z ' f Sed 8c iuftos cùm iiidicauerit,'
Tiiif! ^iforüm pëcCÉa yelpô-
q^re,vel numéro pfæùàluenn^perftri^gëmurigni,^
ambqrebsur. qùos âfltèm.pl enaïiiftitïài & mâtüritàsiyit^
tùtis in
fèaliquid f indp^quodyim mæ repej 1 ât jab relpûat.
Tanfcaeftyisi^nocenrijÈ, Vtab ea Jgnis illèrefugiatmno*
^ ° ^ P mPerf c*' 3 .^éctaEaéft^^fquàrri puefet^animas
poftm6rtemprotinu'siiidicari.omneSinvna,'communi-
qu e cuftodia -detinen turydonectempusaduehià t^qüo
maximus iûdeXïnbntorumfaciatexamcn. T um quorum
fuerit probata iùftitia , ij pràèmium immo'rValitatis àeei-
pient : quorum autem peccàta,;& fcelèradere<fta,noh re-
lurgenfjfed cum iinpiis in ehfdem tenebras recondentur,
ad certafupplicia deftinati.
i Tàmetfî non fit e rr6nëüm,aut temerarium aflbretrè
ighem inferni elîè alteriùs nàturàfc ab h o c noftrb elc*
roentarl, du mmodo verüs,& corporeus ignis agnofèa-
turiât melior, & probabilior T héologb rum fententià
’eft,eflè eiûfdëmnatujræ Sçïpëcieiciim hô’cnoftro,qui^
bufdam tântïim qüalita'tibus d iftin âum .:VideDomtnicu il
Bannis i.parteqü<$.6Q.a rt.4 .Dubio zieonél.z.
V Error iftéLadtànqj deexpürgandis igniiuftorum cor-
poribùs poft Vhiuerfalt iudicium,Tcie(5tUseftab fcho-
lis Thëblogorüm. Vide Sixtttnilibr. 5. Biblioth. Annotât*
1 70 . 171. ' ^ S v s ,'
\ Hærefis eft rhanifefta ia'ïft ab Ecclefia d am n ata ,aflèrerè
animas iüftorum eorpotéfoluras, àç nullâpurgatiohe
"egentes , non ftatim adrnittiàd claram D e iy ihonem,
feu elkntialem beatitudinem. Cuius quoque error is
Tuifte videturXà(ftantiûs,narriéiusverba viy,aur né vix
quidem admittunt faUum i ntelletftum .V id e S ix tim lib.
• ê.B ib lio ih.Ân n où^^ BeBarmM Beatitudinecapk
.z.3.4.5. S . Coïcium tompi.TbefdurïCatboliciJibr.fc
■ arijLy ~.
* ï)eerrorepoétarüm: deque redit u animadeinfernis.
G A P V T X X I I .
■ Igmenta hæc eftèp oetaru m qo i d a m putàtit •,ign'ôràn-
tes,ynde ilia poetæ acCeperin tjac nëganthætfieri pof-
fe.nec m inim e’ft'ita illisVideri. Alicer’éniin'quàmre^l13-
bec,tràditùrapoetis.quilrceriiutiuukoaiiiiqùibre'Syqûâ -
hifto rici,& oratôres, & càte\'agenerafcriptorum':'tamen
'quià myfteriùm diuini tàbramenti nefeiebabt -, Sc ad eos
'menrio refiirreiftiPnis futura; 'obkuiorùrn.'preberuene-
rat,eam vprotemerèiât leUiter auditarnjïhrnbdum com-
mentitræfabülasprodrdeAbt.Ettamenijdemteftâtifiint
non au âo rem fëgèftum v^ïè opitiiohemïe<^ui; v t Maro,
qui ait: Sit m i hi fas au d i ta lbqui. Qnamüis igitur.verita- î
tis,arcanainpart%corfupçrin«:tamenipfa'reseb veriorin-
uenitur, quod eu m, prophetisin partecbnlèntiunt.quod
nobis'àdprobatiPnemrei fatiseft. Er'rori tamen eprum
fubeft ràtio non riûllài N aïh cüm, proph et* affiduis
‘•çohcionibus prædicàrent , iudicatumm elle 'de m ° r -
tuis filium Dei -, & hæ c annuPtiationon lateret : quo*
niàm teëlorem ccelinonalium putabant eftè, quam 16-
üem : iudicareapudmfeiros îo ù is filium tradidèrubt.fed
tamen non Appollinenv> aut L ib e r u m aut Mercurium3
'qui Càeleftesputântubfddf DeUm qui ^m o r ja lis fu e r iti
& iuftus y velMinoëm vel A ë acum, yel Radamaiithum.
Gorruperantigiturpoeticalicentia,qiiodacçepèfahrivei
opiniov encatemperdiüerfao ra.fcfmbn efquevario sdif
fîpata mutauit. Nam quod peraétis apud inferos mille
anhis>rürfus ad vicam tefticui cecinerunc, Ma roneita di*
ce’nte:
Hat omhes, vbi miÙerdtanivoluefeper annos,
i Lethaum adfiuuiumDeuseüocatigminemagno,
p Scil'tcetimmemdresfup'era Vt coMexdreutfaiip,
Ruirfus& ihcipiant in corpora v ille reuerti :
Mæceos ratio fefellit,quodrefiirgcnt delrtnÉth hon poft
m i lk an hos^p rtis fpaé, f ded vt reftitütirürfüsih vitam
mille anni|çum D e o régnent. P èu s enim yenie t,v t orbe
b o ç ab onim lâbevpiirgatori rèdiuiüâsjuftorum animas
<-9 rPP^P1?? ;iPb0Patîs.âdièmp^^^ beatitudinem iu -
kitet.Itaqrpræter ,^quam ob|iuipnis,yeraIjintx^tera.qua
ieçirco fipxerunt, nequis illud opponeret: C u re rg o non
^ e^ ih eruntfê aliqiiando.viXiire,aufquifueript,aut quæ
? Sednihilominus km e n verifimile^idh puta-
tqr[ype r e v o ta y e lu t licepcerl^^^fabpl o'(efi(ftarefpuituri
Nob is autemderefurreétiQne.afïirmantibus, & docenti-
. bus, » animas adahera.m vitam non oblitas fu i, fed in eo_
pdctn lehfuaac^uraeflbréâîtbràsdlludopponitu'r.Totiâ
fecu-
^lyra;
oquorumjîj
patrum,
inhale
fefltetttiä I
teßimo- I
nialcge
?P^Xiy|(!
ftu^-Se-
ttchlçrr.
Biblioth. I
.ö.Annot, I
S4#dntcl-1
igenda
tarnen de 1 1
pytfciâa
Beatitudi. I
Stöhn* I
cunS cot- I f
,pooe;gl°
tificato.
r
^holion II
infta ad |
initiqni d
cap.2+-||
_____ __ in ß tiH U o rm m u iu tn a rum ^ L tb . V i l . - , 71
{êcalatranfienim:quis vnquamvnusabinferistciurrex^- ; cum v ium fin ium u trm fu tvm igm ïim im ù tm p o r it rtuolmC
m .v tO Tm p lo «us fienpofle credaçiusî A tçmm refutte- in huncßätum,ingu o nmcjumK,refiitmnm m .
C
llDe aureo
I Ifuturi $c-
Bculi,anno'
Ilium Mile-
|nario,Vido
f jXiitumSe.
I Bib/iorh.
Kl.jAnnot.
I2 3 3 .& 3 4 7 .
<^:io fieri non poteft, dominanteadhuc iniuftitia. H o c .
nimfeçulo necanturhominesvi, ferro‘,infidiis,venenis,
afficiuntur iniuriis, egeftate,carceribus,tormentis,pro-
feriptionibus. * Eodém accedir, qu o â iùftitia inuifa eft,
q u o d om n e s , quiDeum lequi v o lu n tj non tantum odio
ha,bent»fifed vexanturomnibuscontumehis , & ex c ru-
1 ciantür multiplici genere poenarum, & ad impios cultus
■ ffabricatorjurn Deprum non ratioiT6,au t veritate,ied rîe-
fanda corporum lacératione coguntiir.Num igitur opor-
tet ad hæc eadem refurgere, & reuerri hominés ad vitam,
in qua tuti elle non poftint ? Ç um ergoiufti tamyilesha-
b e an tur,f vi tamfàcilètollanxur,quidputemus futurum
fuiffe,fiquisabinfèris rediens vitam poftliminiorecepif-
fèt î Auferreturprofetfto aXoculis hominum.ne vifo eo,
vel audico i D ebs vniuerfi relinquercnr, & àd vnius Ce Dei
fu it U m ,religionem q ue co n uer cerent. Ergo femèl fieri re-
furreâionem neceftè eft cùm malum fueritablatum, quo
niam eos,quirefurrexerint, necmori iâ vlrërius,nec vio-
lari v llo modo fas eft, vtbeatam poftint agere viram quorum
mors refignata.eft. Poetæ véto cùmfcirenr,hoc/ccu-
lum malisomnibusredundâre,obliuionisàmnemmdu-
xerurir,nelaborum, acmalorum memoresànimæreuerti
ad fiiperosrecùiàrent. Vnde Virgilius :
O pater,anne aliquas ad coelum bine ireputandum eft
Sublimes animasiterumque ad tarda reuerti
Corporaïqua lucis miferistam dira cupidtâ
occ. i. Etenimdurum adcredendtmomneböminum
genus : fed cum tam m u n d i,& fnortalium venerit iudïcitnn,quod
Peas ipfefacïet iudtcansimpiosftmulxrpios, tunejetnum impios
quidem in tenebras in ignemitteV: qui autem pietatem colunt, ite~
rum viuent in terra , Jpiritum Deo dante honoremftmul,& vitam
ipfis.
t Q u * tribus iftis poftremis huius libri capitibus,nempc
24.25. ib . Laiftantius prolixè difputat de Refurrecftio-
ne prima hominum: de aureo Ghrifti mille anhorum
R e gn o ,in terris , poftrefurre&ionem primam:de alli-
gatione diabbli per mille annos, ciufque folutione.ac
prffilio G o g & M a g o g : ex pérperam intelletftis Vatici-
nüs Apocal.20.funt ca ferè omnia a fenfu Scripture fa-
crajy,& ab Ecclefije Sandoriimque Patrum doëtrina
prorfiisaIicna,ac palam erronea,vtfusèoftendit P.Tho-
masMaluenda Theologe Dominic, lib. 10. de Anticbriftod cap.
3. ad i i .
berenouatomundo.
C A P V T 'X X I V .
■ KT Vncreliqua fubneótam.Veniet igitur fummhêcma-
X ximiDeifiliuSjVt viuos,ac mortuosiudicet,teftante
atque dicente Sibylla*
wwVijf iisis-n $-vktJ> tretf,
«vtyi i ot a» ÏaS-jj (itiucf.-n Kg£»M
I xj ytxfarj v%ds (c >(fr^gy itmvfo..
Ignorabant enim qu omod b, aüt quando id fieri oporte-
ret.itarenafcieasputauerür,&denuo ad vcerum reuolui,
atque ad infantiamregredi. Vnde etiam P lato de anima
diflcrens,ex hocait pofte cogriofci animas eflè immorta-
les.atquediuinas'jquôdinpuerismbbiliaïuntingenia & ,
ad percipiendum faciiia,quod ea,quædilcant, ita ceferi- ! mrenique proclamât:
ter rap ian t, v ti non tune primum difcereillavideantur,
fèd recognolcerë, arq-, reminifci.in quo vir Ikpiens poetis
ineptiifimè credidit.
Verüm ille, cum dèleuerir iniuftitiam, iudiciumque maximum
fecerir,ac iuftós,qui a principiofuerünt,ad vitam
reftaurauerit, mille anhis inter homines verlabitur, eolqj
iuftifii mo im perio reget) Q u p d alibi Sibylla vaticinans
r (quepróelar
Kb.Zn fê fiuriXAjs ujUHt&
T am qui eruntin corporibus viui,non mprientur,fèd pér
eofdem mille annos infinitain mulcitudinemgenerabunt
& erit foboles eorum fan£ta, & Deo cara. Q u iau té ab in -
feris fiifcitabuntur ,ijpra;erunt viuenribusvelutiudices.
Gentes vero non excinguentur omnino, fed quxdam re-
linquenturin vïtftorjam Dëi,vt triumphenturaiuftis, ac
De refurreätone anima,ibtque ie ea re teftimonia.
C A P V T X X I I I .
N . ! fubiugentur perpetua: feruituri. Sub idem tempus etiam
O n igitur renafcentur, quod fieri non poteft,led re- | princeps dasmonum.qui eft macKinator omnium maloru,
/ “ rg ent’ S ^ ^ o p b 'p o r ib u s in d u r cn tu r .& p n Q r is catenis v in d e tu t , accritinciiftodiaanniscceleftisimpc-
Vitæfa&orumque omnium m^moreserunc, & in bonis
cceleftibus CQllocatae,acfruenresiucunditateinnumera-
bilium copiarum,pra*lenti D eo gratias agent, quôd malü
^omnedeleuerit^uodéosad regn um, viramque perpe-
tuàm fufcitarit.C^üa deanaftafi philofophi quoquedicere
aliquid conaciiunt ram cortuptè,quàm poetæ. Nam Pythagoras
trarifîre animas in noua corpora diipùtauiü, fed
inepte,quod ex hominibus in pecudcs,&ex pecudibus in
homines,& fejplh rn ex Euphorbo ellereparatum.Mclius
Chryfippus,quemCieero ait fulçirc porticumStoicorum
rij,quoiuftitiain orberegnabit, nequod malum aduerfus
populum Dcimoliatur: poft cuius aduentum congrega-
buntur iufti ex omni terra, peua&oque iudicio,ciuitas fen-
«ftaconftitueturin medio te rra in qua ipfe conditor Deus
cum iiiftis dominantibus commbretur, quam ciiiitacem
Sibylladefignar,cum dicie r
Ȥ 7nXt>, ijy imitim Jib?, dvrKy brown
httfA'SltS'iiyi* iAtawN nhtjttif. /
Tuncauferentura mudotenebra:illje,quib'uspfFundetur
atqj obccecabitur,ccelum &lunadaritudinemfolisacciqui
in libris.quos de prouidétia feripfic.cùm de innouatio piet,necminueturvitérius.Solautem feptics tanto,quam
nüceftjclarior fier. T erra verbaperiet foecundiratèm fiiâ,
& vberrimas fruges fua fpônré generabit. rupes montium
mellefi«labünt:perriuosvinadecurrenc:&iîuminala<fte
infindabunt.Mundusdeniqyipfe gaudebit,&omnisreru
natura læcabitur, erepta dnibêraradominio m a li,& im -
pietatiSj&fceleris.&erroris.Non beftiæperhoctèpus fen-
guine al en tut, non àuespræda,fed quieta&placida erunt
omniadeones & vituliadprçfepe Iftnul ftabuntdupusouc
non rapiet:canisnonvenabitur:aCcipitres&aquilæ non
nocebuntûnfans cum ferpentibusludet. D eniq; tü£ fient
ilia , quæ poetæ aureis temporibusfadaefièiamSaturno
régnante aixerut.Quorum error hinc ortus eft, quod pro-
phetæ futurorum pleraq; ficproferunt,&enuntiant,qua-
fi iam peraâa. Vifionesgnim diuinoipirituofFerebantur
oculis eorum,& videbànc ilia in con fp e â a fu o quafi fieri,
acterminari. Quæ vacicinia eorum cum paulacim fama
vulgaftèr,quoniam profanià facraméto ignorabant qua-
tenus diceretur,compléta fam elfe »ifreribus fectllis ilia o-
mnia pu tauer u n t, quæ vtique fieri, eompleriqUe non po-
teranthominerégnante. Cùm verb deletis religionibus
nemdiu loqu ere tu r,hæ c intu lit.T ««%»’A'i/«.4»:M»®'>^r- “ • n « is sft.ßlfl'r inr fie r :T e r ra vprb a ftp rW
jf/iv cciutcSfat rS§ ôftgiç % -nX&j-niirca ,ww2*> wdt
Tovfbv.&cci j. Q uod cum ita fit,apparet non effe mp opbile & nos | impiis,& feelere compreflo fubiedVa erir Déo terra:
'Cedet
«« °l'vS> ««V» wfawndt, %>ÏKp.
Sed nosadhumanisaddiuinaredeamus. Sibylla dicit
h x c : •
j J[vtartf3i yi tt-mtv d&Ji'otg.r ï Jjj
%$<?!** rèfè-tOTur 'thB-ti x&tris §» ^toiu.v%s - -
mtr.nt ko^huv t.noHfi otfjcf. odnSiufTr,
rij 'y n a Vascbitet f3fi im £ó<po» o tvO ga
’ oof 01 Jl AinGtun ttkA*» fynsir ion yeettit
mtZfjcf, 9**# n p r^ ,7ifcoy *,«o* è fiiot dt/fatf.
Q u o d fi non modo prophetae, led etiam vares, & poet«,
& philofophi anaftafimmortuorum futuramelleconfen-
tiunt: nemo quxratd nobis, quemadmodum fieri polfit.
N e c enim diuinörurnPpemm reddi poteft ratio. Sed fid
principio Deus hominem nefeio quo inenarrabili m odb
ftiftituit: credamus,ab eodem reftitui veterem polfe,qui
n'ouum fecit.
G R i E C Ö R V M L A T I N A I N T E R .
U E T A T I 0. -
m