Confequentiaenim fiinrinter (è nece Hairib, atq, reciprö- j minusproprio &;accommodato excmplo vfiim eflè,quod
canturhac, quodnon e ftortum, ï&qÜOJdabópificéeffè- e x e iü sq u od d o c c tu r , naturaratione innon habeat expli-
ólum noneft. Siitocab(urduiTieft,ab(urdümëftëtiarn o- catriccmdubitationiseius quod quaritur ad id q u o d ö -
pus ortum non efle dicere. Sï fimul natura ordine(lintea ftenditur.Si quisautem hoCöbiicerevelit, prius opificcm
quaecum aliquoconferun’turjöbeamqüecaufam, necefle fuifle,&opusfaólumeflè poftcriüs, in aliud etiam income
s opificem&cipuseiusfimul non habère originem , , y t módümincidet. Inuenietur en impoteftateefle >nonre i-
aduet(atiövideifur: necefleeftetiam eadeln rarirmp fimiil nflj h n ifirpm pla opificem dAiicr*e™re ,SquoSd qUuidelm a„ïl;i.u, dJ eft nifiil,nifi Deü
mirtus perfëókum dicere: & praterea fimul extare cu.m o -
pinceopus,quodenampoteftatefit,queiriadmodüm opi-
(ex, cüm (èmperdf vbiq} fint e x a q ü o e a quafrcutn aliqlio
J confëruntur. Si ergo opifeJt poteftate eft > opus etiam erit
■ poteftate.$ S i au tem re ip(a eft opifex,opus etiam erit code
modo.Peripicuum eftigitur omnibus opusvnd cum opifi-
ce quatenuscft opifex,ex tarë.Si vtrationem qu^ab ij&du-
ic itu r q u * cum aliquo ponferunturj Dëus quatenus e fto -
pifèx, ad ppus habet: fic eandem eorum quas cum aliquo
; confèruntur,tationem habet & a d id q u o d ortum eft quatenus
ortumnon habet,& adpoftericra vtpriftius eft, nee
quicquamminus perfe<ftum habet * quatenus ortus n on
efti&quarènus primusmullaenim ratione Deüs quatenus
ortus non £ft;non perfè&us dicipoteft,aut n on perfëótüs,
v t primusëft^uód fit inteidum vtrumq; poteftate, id e f t ,
& n o n ortus,& primus: ficfieri non poteft,-vt-Deus minüs
pqrfè<ftus fit,cum (it prius opifeX-poteftate. Si verb quia i-
p(è eft primutn quidem poteftate opifex,deinde reipfa,cri-
mini ei datur impérfcdtio, necefle eft etiam e.undem ex eo
quódprimuséft pötcftate, ortufq; non eft etiam primürn,
deinde eft reip(a,accu(^riimperfe&ionis. Q u öd fiab fu r -
düm eft,.crimini date D e o nön öriginis & prin cipatus im-4
perfe&iönèm , abfutdumëft etiata in eo efleiftricisillius
poteftatis imperfedipnemreprehendereiquódnorifimul
atq;foit,mundumfecit,fed pbftcum voiuit,fierienim non
poteft» v t qü iinali quararioneeor u m q u a cum aliquo có-
feruntur, minusperfédus fit , non etiam ftt minusperfe-
óhisëodem in od oin eateris omnibus eorüridemrationR.
bus.
Qu&ftïo ChriJlUnorumpoJita Gentibus,5. -
S i caelum ortum non habuit, & Deus non eft ortus, co-
lümqi Deusincoliti quomodo Deus qu im non fiiis habi^
^ t jn o h contumeliaafficitür ? Q u o d enim cxlum nonef«
fe cit,ideius non èft.
Rejpo'nfio Gentium ad Cbrijiianos. - ^
r \ Èum quidem non örtum e fle,c s lum ^ hön habuifle
L J ortumiperlpicuum e ft& e x ijs qu£mn<tódifta(unt,
& ex ijs quae amultisfirmiter demonlftata füA i. N o h e f lè
a u t e n v c o n t è f t^
videamus; Primum enim id quod iBcolitur^ ad falutem
cultoris cpmparatum eft. I ta mundlis qü id e thè ftd omKiliüm,
Dèusautemèiü^ultór:pêrfpiÈuümëft,&mündum
fëruare D e üm ,& Deum a mundó feruari, qu önih il eft ab*
cüm Ift^ubdmeliuSpft'; detenus com^
pleiftatjir, & q u o d d e t ë r iü s e f t ,c ö& e a tu ra p r ifta n iib r e i
Atqui id qü o d incölit, ab ëate qux incoiitür, continetun
Deum igitüir dómicilium éön tin eb it: eritque iftópaiftó
Deus deterióriScqnditionis,bpu(quemëlipris, Ü fé fè tiitA
cümid qu d d conti'netür^nloCo f i t ,& dm n e q u o d in lo c ó
ï^ c om u s fit :e x q u i j^ e f fic i tu r * ftp e u s (n lp c o ft t j eum7
fcfle corpus; Q u om öd ó igitur ïiiaitis corpus cöntinèbït
corpusquodminüseftj quatëhu^cöhftiiecur? abfurdüm
d id u efti Q u ö d autetn incolir, in lo co ’j exernplffcaufain'
^°™ö,^ ! 1^ "e r icUmisetiamc5coh icn b tum ëfti<^ider'-
g o , in quie syqüömödo Homerus opificis domjeiüüm ih
caeldefledicit? an qü öd vb iq ue fiïmu r id b cu r ftD eiillu -^
ftratiohemyiqiiftr/mtindumDeidomicilium voeauit,taqu^
m omnis öpificijppteftadfque Deitecepticulum jpro-
prieautem cxliim vocant^quodintér ömhés (ummam co*
tins m undipattem c d um eflè conftél:?
^pfehehfiönonfèÊèdaute^onJïonis» /
ficem
adueriarinyidetur:necefle eftetiam eadem ratione fimül
orta libh eftèdieere,id quod oftum nb neft,& quod habu-
itöriginfemi.#lSuntenim h* *'cin ijsq u s cufn aliquo confe*-
runtur. Nam & adidqUod ortum ëft, id quod ortum non
eft, & id q ü ó d ortum nph habuit, ad id quod habuit, re**;
rércun Q y o d f i eo quddprtüm eft, non extante, poteftate
eft non prtüm,id qUod.prtuin non hab.uitrftante autem eo<
quod ortum eft, reiplaëft non ortum id quód origine ca-
retmeceftèeft igi tur& in opifice & inope re,&:i h exemplar,
ri 6éinfimulachra-höcjpfiim eodem rtiodo ih te llig i, &
nüllum incommodumlequi. Quèln enim vini & natü*
ram baberid quod cum aliquo confèrcur in opifice &• o-
perëicandem etiam in eó quod ortum non eft & quod or*
turn eft,habét. Prius eciam atque pofterius in ijs (unt qu£
cum aliquo conferuntun Poftetius enim ad prius refeïtur,
. & prius ad pofterius: fimulqs'runt natura poteftate, v el na^
turareip^. A t fi^vt aduetlairio placet^ opus yna curaopifi—
ce qu iottüsnón eft, óttum non habuit, quóniamin ijs eft
qua: cum aliquo conferunturj fimüiqjeft natura: ordine',
eadem etiam ratipnê id qu od ortum eft vna cum Deo qfi i
origine caret, ortprn nqn habuit. Prior enim D eus eft; po-
fteriusid qüód'órtum'èft': (unrqjftmdl naturk prius & po-
fteriüs, v t quis (int in ijs qua: cum aliquo confëruhtur. Si
vero fineeoq liodaliquandöpoteftate e ft, nq.nnunquam
reipïa,prius & pdfteriüs flmul natura eflè hoh rpbtcft,neq;^
opusi|i;tpreiu fd cm cü iü sop ifê x ,n ec fimulachrüm é im -
dcm ctiiiis exemplar , eft itètu ita tis particcps||Ea autem
quaï'cum aliquaconferutur, fimul eflè naturx ordine pla-
nepmhibus dëmonftratum e f t , & in te r ómnes conftitit,
idqüe hintihtelligilicet. Dexrraenim & lxu a in ijs fuoc
qu^cum aliquoconferuntur. Y tig itu r dextrüm aliquid ;|
efle non poteft non e xtan tèlsu ö, ne clsu um fine d ex tro :
Ge opifex fine opere,aüt opus fine opifice eflè nq llo m'ódo
poteft. S i e rgóoftusnon eft opifex,opus etiampttum npn
habuit; N am fi vt per eandem eflèntiam dexttum aliquid
& ^fu Sin t0!* Pa,*e fita fu n t ihteffe.fic opifex & opus eaderneflentiain
tbtapartfeiriter(ère(pönderent: löcum exemplum
habëreti quö Vfus aduétfariüs, opus vna cum o-
pificèdjui qrtushoh eftjQrtüranön hkbüiflè docere cona-
0 « ^ ; N u h c ycrb d ïta déxtra & k q a p e r eandem eflèn-
tiamin tota parte fltum inter (è habeant, ncque opifcx &
opus fintelüflnodi :per(picüura ëft adüerfarium v(um efte
minus accommodató & apto ad rei naturam êxeniplb ,;
quod ad id quod qftenditur nullam rarionem H abeJ JEo^
rum qu£ cum iaiiquo eónferuritut partim alia alioru fuut
M i dicuntur^velutipatcrfilijpaterdicitur ,r & filiüs
patris filius : partim nph dicuntüralia alibrüm qubd dï-
cuntnr: v t quod reëhini ëft, é t quodtGtundum, quorürn
iriterdqra cpmmuneeftpötcftatedici alteruiriid quod di-
cuntur»mtéïdümreiplk; Alia (lint qüoru m vtrum qi (èm-
peratit poteftate aut rëipfaeft, velüti qüöd'concaüum eft
& qüódconuexum. Aliafunt-reip(a ièmperiVt fittium, &
debrfum/Quöniam ha:c(unt eorum qu * cum ajiquodo-
reruntur,genera, cum völumds poficam quteftjonem ë x -
plicareeo quod cum ah'quoconferturi primtïmintellige-
dum e ft, t'uiüsgenerisfit eorum quae cüm aliquo cónïe-
ru n tu r id q u o d QÜsritür: deindeitademu'm ex hatUrail-
lmséenens confirnianda e^ra tioqu ain hab ea t exemplfi
ad id qu o d exemplodoeetur. ;Aliterenim & e x em p lu fe
improprium minufq;^ccbmmodatum reperietur, & g M
nüS êXpliCataquaeftioï Si opifex & opus in eb-:geftere(unt
eorumquaïcumaliquocönfërantÜBiinquoalterümalteriusid
qnodeft viciffiip dieituriopificis eniniópus e ft,& o -
pens opitcx ividuerrariuS autem cüm dodere vellet exem-
ploï id quodormm e ft vn icum c o quod ortiim eft . no il
haburiïborigftiem »tfdhbëdpcefldüni éa q u * cumflid u o
ficem Deum mundumqiie nón eflè ab opificè eftebtum |
quod enim ab opifice effe&um non^ft,-, idem.valér quqd
id quod ortum non habuit^ &.eor-u tn .qua:idem< efficiunt
confèquens eft trän fu mptioitum'i 1 kid, Deum qui nou fit
effetftus eafacere qu»ab opifice eJfc6ta non flu t : qup.d
quidem idem effieit q u o d illu d ,D eum qui ortfis-non f i t ,
qü^órcanpfi funtfaeère^,tfim1iilud1»''^ccriiqm
efle.peum,fedeius aeternifatisfdöjumefle mundain: &-ex.
cö quod non erat:ifi id quód eft Deiim atq» unindii.m per
fèqüafiin liicem pi-ofeiti: Q u od enim p.er (è in. lueem pror
feEtur,in DeO:&in mundo hoe declaratjiliud etiam,per.fe
inlucem prplatum mu.nidüeftg,^:per (è conferuariïQup^
enima D e o conferuatur^id d f claratiqupd ab afte ip cuttor:
dit u najius eni m e ft; ra un d us, aliu sD e,ps^qui nifin du tue- j
tur,qui cüm perle conftitèrit, eum letiam i^ceflarió^ëc ie |
conferuatorem eftè opprtu.it:tum illudvDeumiacvmuHdü ■
orcos non efle & per fe atquë a,(è ortumhab u iflè :;Quqd e-
nim per(è paratum eft,&confti^jt,cüm;in Deo &'in mun-;
dodicitur;declaracidquo.d p.ei:(e^g^<W^ühi^büi^»&
illud, D eu s qni eaquae|iicmnt effeGic,;&ïurlü&, hoc non
éffeci t:Tem póris e riim eft v^eftecit jfije quifecirdllg.d quo»!
qiié, exxterhitatè fifie inteiiiallófim ul cum D é o extitifle-j
mundu.m,qui per cönctetionem ex materia StCfpecle. ^r-?-.
I TOfftatutn ab opifice accepeiir: illud etiam, non polfein-
i terire,-,& puflèinterirc mundum: non'pofle quideminter-
! irë eóqu ód fir, pbflè autem intecire q.üód •cuttqdia'turiil-
j lud eciaiir,-fieri m undum, & quod o.i cum liabuir, in tenir
poreèftè, qüpdqian’teraporefit^ interfi^illud-ptgeterea j
inüfifäuitf;öi^j&D£4^.^^1^hiS'acqvp.bÄftatiS-e2fe!i:eqe^
ptacu|um':,& illud, Dgum eorum qua:in tereunt, op’ifi.c^ny
non e flè;Dëüsenimaduerfiarii&nt^nci^hihiifacic inrern-
po ie :ej autem quaipr t i fiin t? 6c ftin t ex. tejnpbre, eiu (Hem
rahonëieinper i^tetire poflün t:jH.<éefinquam,qua:qy fiint|
eiüfdemgenerisderèndere& alfsrete, eorumelthominüJ
quos dixi.Reprehendere autem & vicuperarefverbum quoJ
Deu|ca:runiibcale ycDeoiiidignuin^homirnumeft
qui (èpfiim habent ep^um quse abfurdè di'cuntur,
Vetbura ènim qüod-malèïöftat', ma l* etiam fignificatio- v
n ish ab etintelhgentia i^.. ■ Nósauteraitlqu^ftione eum?
modurrt D c iin caeioimanfibnisnonipofuimus, qupmad-. J
uerfariusreprefiendit, (edilludj SicJelutnj.oEtum n o n har
buit, non eft Dei. Q u i Öeum.injeo'habitare dicunt.^ eon- I
tumeliaeDei caufodreunt., qui.cafium quodeius non eft,
incplat, D omump orrófoliu in qu eD ei cxlurn dicirnusJ
n o nqu odeo fit Deo opusad dómicilium vel fedem ,.cüm
incircumfcriptus fitjnec quicquam penitus lequii-p.t & de- 1
fideretrdèd ne confideca^aeinS^^ eflèfitiae tiiAgnftu.dine, &
natura eius-'quse npn in.eric,Deu m illud,^vei eodem Jipnorv
re digmïm,qüo Deuinexiftimemus: idciccg ipfu,m D e i& J
domum& (bliurn nominamus,hifque nominib tisillud ab
ömnifoéietaïequieei c um D e o e x e ^ n r ia& eirentixno-
minibus fit,feiiingimus. V t enitri' domus arqj iplmm pofte
rio ra lu u t auti fi ce, fic cad u m D e b p o fte ri u s e ft, vx quód
faiftura eft, ab eo qui ortum rfon habuit. Q a b d u mine illud
non interire dicimus,:n0n tarnen idem ntojtipgj, id eft
eadem quaDciim vérbifigniheatione inccricé nön pofte
dicimüs.^Deusenimqui noneftcieacus, led astern us,- ex
naturä fiia ho.c ha,bèt ^vc intetite non ppflir.'. .Gaelum.au-
têm qüpd-,cteatum eft,kDei volüncatè h abèt,v tn o nin teL-
eat,ad vfum eorum qu^videnjus,quó vfii expleto in aliud
immortalitatis genustransfetertit. Deus enim qui ,e| corporis
magtiitudmejn tribuit, quaptam vo lu it, n on quan'f
tam potuitjpoterat enimtyiult’è nïaiusillud éflicere,qüam
f i t : nuncipfuminfuo.ïmrfibr'talitatis.^'nèrd'ac terminb
manere voluit ad illu d tempus; cüm ; vÈ& Chpftiaüi qdi,
(entjunt,credunt,&ij quiDefim exdoótrina Dei qui
- ei cogbïtuseftj CogBouerant, & aduerfariusfatecur;^;.
rèsömnesinmeliorem-lfetummu- . v
.VSäJ .tabuntut. . -
. i’/ ^ - 3 SancH \,
IVSTINIPHILO^
S OP Hl ET MARTY RIS
Q V ^ S T i Ö N V M Q V A S j G E N T E S ; C H R . I-
ftia n‘iy p o n u n t a e'. eo q uö d coi p otè ^ c | t, &Ylé Deo, ac Ü e
mórtubrum'refurreiftionëëxplicatione^.' Ioaèhimö
^ > . Perioriio ßenedidlrinö Cörmce’riacëno* | f
* iuterpreteY ^ •
Nde'per(picuum%ft| fitne ajiquid qgod Vacet
:CörporeiS$éftn&'ali'<^bidva^ns-cbr^,e?''::' •
; - fine cotpore
efle pbflè? &'éfthe idem in(èip(b no r i ëöt-
rp'dreum ?
p |V n d e (ciri poceft; num'fitprsftantiiifecorpate id <|riodl
pft fine eorpóte:;&an fionpt&ftaririus èft có'rpbrëidqitod
corpus nonhabet? .
P ^Q n id e f t noncorporeüm? vfEÜm animus?'ari quód animo
melius eft,velüti DeUS?
‘ ‘-Et qua re animusii D è ó differf?- - vY '
LI Et'Vrtdè'inielligitur,litnëDeüS bm'ftino?
Et fi^ft Pea s,qusrëndum ëft;-nu m'f^ciifcatffeperit ali^j
quaridOjanetiamfaCturusficqüicquamaliquaildb?'
Et nü m fecerit,an facia rianfaólurus'iit? f* | § '
I ‘ Et quid fa ciatj'&qubüiödofacfat; nuiTiVólitïitat% ari
ietiam line völuntate ? ' |
I p E t fi völuntate,num inftrumenco v tatiir,an fineinfttu-
mentofaciat?V^ ■■ -s
Et^ fine vöiuntai:esniun fine ratione fiiciat, fine mente
;dëinconfiderate,an‘cum.'kliquodele<ftü'?
Et fipum.dëlkëluj, cur'ei fit opus deleéimSt :üidiciö'; fi-fi-
ne iu d icio iq ua ratione inudiigandum lit?
L* Etfiaüquid ab eöliéridemüs,iritërèktne idqucia ab;eo
|fiï,annonintéreat-?Hrfiintereatj q u x rim u s (ifim p o flïti
Lvcid quod omnino ortum eft^intereatiqua rationeiSèfi in-
Itent id qu ö dfit kDecS^ cu ius vitto in tdrbat?i .quidirireritri-
.mortalis opera & hurnaüa interfic?.*^ Ipngo diüturnoque
I të tlïpbre fiêpe mu ltae xh is , eftè^óre mbituo > (alda:& iiri-,
mortaliatemanent,fiintérea"wxirr architejfti&g^f
L Ët fiinterit id quod fita DebiCUius cülpainteceati-eiu^
ne qui fecit,an eius quod faótü e(i,;an alicuius extra, quo-d
effeétorifltcontrarium? v^u^daurem cunq;eo,mm poda-.
mus, pedpicuumeft,eiieCtoris id culpa heri. Si enim üd
Lquodfa'ftümeftpröptëtaliqiiodiüfitumvitiümfuümdp-
bet iuteriré, cau(a eft is qui eifecic, quod illud tale efteeë-
rit,vtineoaliq,üidrnal'ire|inquatur.Sialiquid:excraëft:ëff
fëclori connraaum,(ieeniamëile.iftoris ell: culpa;, quód có-
trariafuperarenon polTit. Sicülp ae ft eftectotis , perlpi-
cüum cft eüm rnalum eflè. Atque hasc -.quidem de his e x
muleis pauca fünt.. S ien ito velimüs11 quaerendum erit p |
I quitlcorp.us fit, & e x q u i buscorpus cónltec,& q u s dë’-his
exiftantqujeftionesponentur.Sedhis|)r«cermiflis;vt:qija
inihil eqmm qüae dub^arionem afferunt; CQntinëant, in-
t.ereaaliquid eórutn q u * magis egregia Sc prarclara fuut,
quoddignum fitadmiraciohe, trademus, & a b ijs qua:de
refiitrë(ftioneferuuturiordiamuriEft?riimhoeéyia'm vnïï
* eorüm q u a lubtiljterab.ijs qui lapideocqtdë fiinfe quauu^1
tur. Si enim,inquic.fal ui e xcitan debent q q u i è v ita excef-
’feruntj, qui fit, vt homotfi cafu in mari pereat, deinde api-J
fdbus deüoretur, póftrémó ab alijs hiVrninibus edatur qui
iillispifeibus vefcentüf, iterumcarnes quaaliörum homi-
num fiint,accipiat?Nam auc huncneceftè-eftfine carnibus
quas alij homines ederunt cuin pilcibus ,excifari,quem-
admbdumff^pe diótum èftraut membris ebt,öabii.lQ repb-
titis,eaxeponi,&.lïciUps thutilos iieri,vt'fupplëat ld quod
'deefteoru qu a a b jis iniuria deuqratafunt.Atq;' h a c qüafi.
r id en tesijquidnro cqt4 efünt,obij^iunt.Eg^verbh'orto
omnes i v t line d u b irattoriè^ad ón^m qu a'i^iq.rr^i^e.
cbnficn?at,di!caüt&intelligant,qua,neceftarib docet; n e -.
I cëftkcio éftèrefurrediónem,quibufdam neceftarïjs venfq;
rationib.'Cüm enim demoftrafiones yëritatè.ip(a valear&
I firm^fint,n.üllü.verbum quod dub iui^t,yi/citis,fa ci.am•
v " * Aliènum