f t L.Ctielij Latfantijydefalfà Sapient U,
a!. Mpy-w
ftal. vtattk
bus aperte profeffus eft,ad camip/àmçonuçrfabratîohë,
tanquamiè deblarn'atorlodicenaigenereiaâiarctyO vitae
vktùrisWdà^^
qüe yitiorum: quid ndnfncpianosj'red omriiho vita ho-
minumfincxêeflè,potuiflèt ?Tuinuentrixlegum,tu ma-
giftrà;morum,aedifcipririæfuifti,. Q u a five fo a liq uidp er
fèlpfa fexitirctVâÇ^non p p d ü lille iaudàndus,eiret,qüiean:
triDuît.Potuit eodeW modo gracias agerë cib o, & potui
t[uiafinë hisrebus vita conftare non poflït jfin cpiibus vt
fenfus, itabenéficij n i i i i i eft; A t q u i vn ilia j c o r p .ô r i s ali-
mèntàfunt, fie ànfinæ,'fapîëhtiâ; "
f§C H«b L I 'A.
De futhmo bohoiniitimrtaiitaielfdpitM
p b ia & eloquentia.
C A P V T X I I D V ; <; “
KEsexigerevidetut ho c loeb iv tqu o n iam docuimus:
imhlo^alitatem^el&e furnmum Bonum , id ipfom
irnmortakmeffeanimam'fqifiprobemus? (^ ^ o e 'r e ’iin*
gens inter philoiophos difeeptatio e f t : nee qulcquam
tamenexplicare,aut pr djbare potuerunt i j , qulveruui de
anirha ftntie'ba_nt.|cxp&tesenim huius diuirikeruditio-
niSjttecargumenta vetay^iiibusvincerent,atiulerunt,nec
t eftim on i a ,qu i B u s proo'arent; fed oportufiius hanc qu$-
ftibikm traftabimusin vltimoilibroVcuin de vita Beata
a Qiwm:vÔêànt^«>i*^in'qim'q^ diàlêôfcicaT} legendufn
ribbis erife difl&rendum. Supereft' pats ilia 'pHiloib^hiae
tertiaj a quath v oe an t* lo g icam : in1- qua tbt^diakcftica,
gulifgroecis w mtiquis codicib-adïtirigtiur inte
5c o.mnis loquendi r^tHxohrine’tik i'H a n c diuina e.rjidi-
fffitä tto .tä q u e illü d j^ ^ eft.
tio rio ii defiderat: quia non infingua ,'k d in c o r d e fa -
pierttiaeft: fl§t intereft,quali^vtarur fermWeires ehimj
: De Epicurày&.pmofophia,& Cicérone. • '*î
non verba quaeriincuiv &nosTiondegi^mmatico> aiit o-
ratbre, quorfini fcienciaef r ,- qu o in p d o lc^ iu d e cc a tfe d
\<C A'vp V T XIV^ i
de-fapie nt e 3 'ifle r 1 m us,'$ii us doom ha e ft, cpi o mqd o y iu e -
reo po ite a t.^ ^ ibd iii rieque ph^iicailla tatid neceuaria
eft,m^brifrhg^ldgi'caw i | i abgaHni facere non po ffunt:
reftat,ytfnrolaethiGatdttusphiloipphi2:vis'ebncineatur: ne in^ntampu tauit/ QuafiveirqiUamalicubi iacentem
adquam f t abie,<5bsomnibus Socratescontulifle dicitur. I homo ille,q uem laudabat,inuenerit, tanqiiamtibias ad
Inqua btiain parte qu'drtiarn philbfophbj|erraflq d ocui, i- fontem,vtpoecsaiunc,qubdficfepert6r6mfapientia;, vc
quifummum bonik(Cuiu:s1capiendigMiageneratiJ.Cunt, De um,laudauit.itaenim dicir *
R E&iusitaque Lucretius, aim eumlaudat,qui fapien-
tia-rn bdmusinueriit:fèd"hoçineptè, qiïb'd ab horriinon
cbmple'henderunt: apparet, falfam, 8c inanem efle
philofqphiam ^qaianpe initruic-adiuftiti* rriunexa ,n e c
officium ho™nis>pfioherfi^äe.eonficraär..Sdian^lgituc
e r r ie ft., quiphilöröphiafii p d t% t e lk ^ pien tiam, non
trahantur. au«ftoritate'reidufqi^m^^id>^ericati.pprius;fä-
Nettio (yt opinotjerit mortals corpore cr'etüs4:^~
Wahißyt ipfdpetit tli/ ii^ a S :f^ m v e r üm ^ y
Dicmd-umeft: Deus file fu it yBßusjnclyti Jäem'mu
Täm’en'nbn e rit i ic lau^ anw s ï)eÜs% q ö Sa fäpientiam
inuenèrit, , fèd qu ôd hdminem fecerit, qüipoflêfcapete
i} al.rpotcffi
al. perduueantjôcaçCedânc.
Nullüs ftiefemeritaiilocus^ft^inæter- 1 fapiéntiam. Minuit enimlaudem , quipartemlauda^eï-
nüm.ftûltitiæ poena fubeundaeft, fi aut perfonainanis, 1 ^ ’ 11 ’ 1 1 1 — • ^ -VJ
aut opinio fàlfàdeceperit. Horno autem, qualifcuhque
eft r li fibi credttjhoc eftj fi fiomini credit fvt non dtcani
ftultus,qUi fiium nph vïdëat érrotem^crtè arroganieft;
qui fibiaüde^tvet^dicare,quodhumana.côndicîpnonre-
cipit.llle ip (| R omariælngiU film mus auctor quantum
fallatür,lifctexl|ialen®inaperuidere. qui cuih-injibris
officiorurnqmi^olbphiam nihil aliud eflè d ix,ifcc, quàm
ftudium fa|>^efiti^ autem fapienciaoj ÿ^érum diui-
narum,&numanarura fcrenùiam, turn a d ilc it , cuius-ftü=-
dium qui vitupérât,haud fane in tq^'go qu^nam‘fit,quod
la ifd an d um ^u tè t. N am Ji Æ k é t â fio quædtumnimi,re^
quïefquë cürârumrquleô^feipcum e'ouim ftudijs^pof-
f untÿqûi fçmp'qr aliqiji^^quiruii t>qu;od ^e6téf,^Valeat
adbene, beàteque yiqendùin? Si,vero ratio:conjflantiæ,
vrftiiti^ue^qcitui, au t'hæ c^ e ft,au t nulla, ommnomer
quam eas aflèquaiqur. n u 1 lanicçre.rmaximaru m rerum
artem pflè,cun^nimmaruin ün'e acte nulla fit, hdmuyim j
eftparunj confidcrate loqji®miu.m ,atqa.Mn ma^imis -te-‘
bus errantium.Si ^utemeli allouadTfcipji^a v irfbpsjfv bi
ea quaretur,cùm ab iftp g cn é^ d iic éd i d ifJlIènÿ îEqui-l
dem tametfi operamdedeiin^ vc^qj.janTOlanijcîçLque.di-
cendi afiçquerer facultatem propret .ftadium-docendi.
tameupIoqucqMftnquam/uiiquippe qqtfyriim.rie atu-
gerim quidem. -fed nbceiTe p j ipf'a me ftclât caufæ bo'ni-
• tas e loquentem, ad quam ujfettó^CQpiq^cque delenden-
dam/aennXdibinitaffi?^^ iVe lkm i-
§hqffOl^Çi-dnem paulifper at> idferis fujgçre.^ y t yir é lo -^
que nti fîifn us ab h ° m ii neul o "liOfi di|êi tp doebre tuf’ : Pri-
mUin,qui4 naui^r,qUod la^d.andum/rpu tet>quivitu^rat
» ^ f t u d i u m j q ' U o d f f i o ^ a t u r p a . - ^ ^ ^ n d f e - i î e q l y î\-
lam,ficut putauit.P o ftr e mof qii'.orna m el^ ^ t û 11 s difci pii -
b a,»y b i qpau-e nda nf, ^itfecSIcgml^gênf re d’Uceflenonaudlendijddçéndique^
r3tia qiîær^a t.
A q h ^ ^ fi^ ;pofk^^dire',cUth;fciret td hei^'o î S.ed, vc in
càufis fa^ t e doleb^linterfQgaqone vdluit^yrgere,ad cô,-
fef^o.^indug.,* dedneerç^ tanquam c.ohfÜeret, kefp^r
den p roilusbihil polie,quo m fû u s lo fq p h ia effet macp
t^ S ed jille jV th om in em ^ lau d iu u . quiitamen' öb id
■ ipfum debérec pro.Ëleb- haberi.>'qübd ïapëre inueneriti
naitilic a i t :
\ l/- Nohne decebit^ ■ -
Htinc hominem numero dïuümMgnarier efje l • : -
lY n d e apparct, a u tP y t hagöram v o l ui fp 1 ladda re# q ui ïffi
^rihHisXvtdixü-philofophumnÖminauitiautMileiium
Thalèm,quide rer u mnatura^pri mjrs t r ^d itu rd i lp u taïl è .
Sed d u m h o mi ne m q ua^i t oÉ b llere, rernw faih depjtef-
'fit,noneftenimmagna,fiab bbminepo tui tinué nirhfV er
rum poteft, vtpoëtie, dari veUia*,, Ac iiisj idem perfebtus
oratbr,idem fiimmusphilofophusi a ne Gréecbs ^ repref
h èn d a 't i^ qn o ram leü ica tëm &m p e r^ cu^ ^ tiu h e ii'^ -
quitür^amfapienü^niquamaiiasdbnulri|alia^dnubfi-
tum p,eotmn po^ëcic^yö/:aty;.figuratam laitdat infa'êiem*
I Grameer Gtiam quericüfé^itifte aliquos ,q üi e'am virupe-
rarent. C^ifii^mti^lnqutriVfcupefafêVicaêp'aren^esn,^;
llioo paricidio Ce inquinarbaudeat , öc tam dm ^ ingratus
cÖè?N;osër^o M .T ulli parfeid^ fiimus|& ififiigndi t#iu-
dtce,in culeuin,bui phiiq^phiam^^ni^an^ p ^ n f é rn ef-
fe ^ i t^ A i i cu, qui aduë^ii s D e um tamimpieingtafus és
|n q iïh u n o , cuius, j ,effi^i,en?.vMe^ n tap 11 olic^fedèp-
cptn, fe a il 1urn, quiinu fi.du m fë cit;, • emó traTëm qiïe f figürarfir,'
quifapie,ntiam quoqué ipfaifivihtei-'c^tcraxoïleftia
ben^ci0atgicus^i^nagiftramtnVirEutis,autpMe*ntem
vir^y^cas^ad qqam fiquisaCccileri/j inülco ftf incetti.or
necefle eft,quampb,us iu er i t? cu iuse n im v i i e utis? qu x ^
pig;y'l^t^/ic>adhu9 .^ i l è i f o ^ i r a 3 ^ ê d m ^ >cuiuir-vi-
t£è - -cimv ipfi dö(ftores anté fuérint fënecttue, ac-morte
coi\||itucqnrt^ .quqmo^q' viui d,ecèat« cu-
i j i s i $ ^ ^ ^ 4 ag ^ ^ nj ^ ^ n ;'P9cest>'quffiepe'cefta'
ris,cu}nxaiiramu|tkudo-fuerit:pbi
|amqn ^ id lfe a d b u c | ie ju i in em Q u id ergo te, magiftra
flla^ v i.^ -d^u jt^A u y cp om malediótiis
incefler.es ? eunique hollenï'parfi^ venënatis oïa-
.t[oi^ ^ ^g^^s>..:£ e<ïö^ittamu s fma> q u i pbffuntex~
^fari'dortun^nomine.Sruduifti neippe plïilofophife, Sc
qui,d.em^CY.t nuUus vnquam diligentius: quippe qui o-
ipqe^fcQgnouêris 4 ifc i^ ^ s ,TO u r ipfê^loriSriibiës.eam-
Sl.&re- 1
[ïrchenditi
igiÿ^Latinisai-cteiris illùftiràntkij; ^ ïmftatorem^iie
—'JmL------1____ ••----V' ■ ’ *VV 'g$k■. - I Platoni.s
Inftitutionum diumurutn, Lihet 111.
Platortis oftehdeds-.|.-Cedo igitur,quid didiceris, aut in
qua fetfta veritatempeprehenderis; In acàdemia feili-
cet, quam feeutus e s , quam prbbafti. At hæc nihil d o -
cet,nifi v t feias, te nihiî feiré: T ù i e rg o te lib r i arguu'nt,
quàm n îhilâ philofophiadifci pbffirad vitarri; Hæc tua
•Verba fiint.^Mihi autem non modo ad 'fàpientiam cæci
vide mur, fed ad ea ipfa,quæ aliqua ex parte cerni vidéan -
tu r,hebe tes, & obtufi. Si eirgb philo(bphia eft magiftra
vitæ: cur tibi ipfe cæcus, & hebes, 6c obtufus videbare,
quem oportüioilla' doçëntetn, & fentire, 8c faperev & in
clariffimaluce verfari i c A t qiiam ieon feflu s fueris piii-
lofophiæveritate,docéntad b lium compofita præcepta :
quibus monps,philofophiæ quidem præcepta nofeenda,
viuendum autem efle ciuiliter. Q u id tam repugnans
dici poteft î Si nofeenda funt præceptaphilofophiæ,ideo
vtiqùe nofeenda fu n t> v t reëtè, fapienterque'viuarnus.
Veljfi ciuiliter viuendiîm efcf non éft igiturphilofophia
fapientia: fiquidém meliits eft c iu iliter, qu^ni philofo-
phicê viuere., Nani fi fàpiétiaeft,quæ dicitur philôfophia, •
ftiiltèp ro fe â à viuit , qui non fecundtim philôfbphiam'
viuit.Si a^ucém non ftultè v iu it , qui ciuiliter viuit : fequi-
tu rvtftu ltè v iiia t,q u iph ilofop hicè viuir. T u o itaque iu-
diciophilofbpîiiaftulrinædnanitacifquedamnaca.eft. I-
demin confolatione, id e ft, in opéré non io cu la ri, hanc
dephilofophiafèntentiam tulifti. Sed nefeioquisnos te-
neat error,ac miferabilis ignoratio veri. V b i eft ergo phi-
lofophiæ m agiftériumîaut quid te do cuit ilia v itç pare ns,
nemfubuertit}regulam deprauat,fcientiamfunditus tol-
lit.FalfaigitUr ilia omnia, qu ià ih rem fèmper ineertam,&
ôcadhuc nihil explicàhtem cadere n o n pôflùnt. N u lla
itaque ratio,vel fcientia, vel lex bene viuendi, nifi in hac
vrtiça 8c v era ,& coelefti fapientia conftitutaeft, qufë phi-
lofophis fuit ignora. Nàmillaterrena,quoniamfalfacft,
v a r i a i m ultiplex,fibique tota contraria eft.8c ficut vnus
eft hùiusmundi conftitutor,' & IrébtbrDeus, vna veritas :
icà vnàmefle, acfïmplicem fapientiarn, necelfc e.ft; quia
quicquid eft verùm,acbonum, id perfe^tum eflèinon p o teft,
nifi fueritfirigülare. Q u o d fi philofophiavitampof-
fetinftruere .* nullialij nifi philofophi e flènrboni : & qui
eam nondidiciflent,eflentomnes femper malfieum verb
innumerabiles exiftanc,& fcmpCr extiterint^quifinr, aut
fuerifiNine ylla do tftrina boni,ex philofbphis autem per-
rarb fueritjqui aliquid in vita fecerit laude d ignüiQuis eft
tandem,qui non videàt,eos homines virtutis,quia ipfi e-
gerit,non eflè docfcotesî Nam fi quis mores eoruin diligenter
in quirat,in ue nier iracundos, eu pidos,libidinofos,
arrogantes, p lo teru os , & fub obtentu fapienpiæ fua vitia
celantes, domi facientes eaiquæinftholis axguiflènt. Fot-
tafle m entiot accufandi gratia. nônne id ipfum T ulliu s 8c
facetur^&quæritur ï QUotus quifquc, inquit, pfuïbfo-
phorurn inüenitur, qui lit ica mpracus, ita animo, 5c vira
cbnftitutus,vtratio poftulat? a quûdifciplinam, non o-
ftentatibnémfùæfcientiæifedlegem vit^eputet?, qui ob-
temperetipfefib i, Ôc decretispàreatfuis ? Videre ',tlic(çac
fi verum mifèraBilitér'igfioras^ Q u èd fihæ c e r ro r is ,ign o - alios tanta leuita^jÔciaâràtionejythis fuerit non di(dicif- aj
rationifque con feflio , pénèinuito tibi ab intinio peétorè
exprefla eff : cur non tib i verum * fa’tebaris aiiquando
philofophiam, qu am tu nihil docentem in cmlum laudi-
dus extülifti,magiftram virtutis eflè non po fle? ■ >
S c H O L I A .
a Et-Gr«cos reprehendit] habet codex m t ïq uw , quod mihi
probatur,quia rtvera hóefepefacit Cicero iettam cu nt nullaeft cau-
fareprehenfiönii. quodß legamus ne Gc(jcos.ceprehendam,«ö»
Video ,ad quem poßitreferri,cum nec conuefiiat cum priore ratione
Laftäntij,nec ad Cicero nem pertinere poftit.
fe m elius: alios pecuniæ cupidos : alios glofiæ, m ultos
libidiriüfèruos,vtcumeorumvita mirabilïcer pugnet o-
| ratio, N e p ô s4'q u e Cornélius ad eunderri Ciceronèm ïta
feribit: Tantum abeft, v t ego magtftram eflèputem vitæ-
philofophiam,beatæque Vitæ perfe<5t r k e a i,v t nul lis ma-
gis exiftimem opus eflè magiftris yiûendi, quàm plerif-
que , qûi in ea difputanda yerfantur. Vid eo enim raa-
gnam partem e orum, qu^ in fchola depudore ^ eontinenciàpræeipiantargü.
tiflimèÿeofdem in omnium libidi-
num cupiditatibus viüere.' Item Seneca in ëxho.i'taripni-
bus : P ktique,inquit,philofophorüm taies fu n t, difèrci
in conuitiiim fuum,quos fi audias in auaritiam ÿ in iib id i-1
b Hominemque generauitj legendum eft ex omftibus anti- I nem , in ambitionem pérorantes, b * judicium profeflos
al. quoqj.
quis codicibus.eft verofrequentiftimus modus loquendi apitd Cicero
nem, v t Deus dicatur homiuem generare, id eft create : cuius vo-
iabuli v im , cum aliqui non inteßigerent, mutauerunt ßgurauit.
c A t q u am cQ nfeflus fu e ris p h i lo fo p h ia ; veritatem]/egfr-
turin tibris impreßis. a t q u am co n n fu s fu e ris p h i lö fö p h i *
veri cate,/;abet codex anttquus. alij comeniunt cum leäione vul-
gitri.Scd letttonem antiqui codicis vaideproboßctarnen, vt ironice
dittum videatur. quod quidem valde cenuenit cum his, qua adiun-
git,cum docet, ipfum monuijfeflium,vt feiret quidempraceptaphi-
lofophia,fedtamen ciuiliter vtuerer.
■ De Philofophid,&verafapientia.
C A P V T X V .
C O dern du&us erroreSeneca:(quis enim veram viam
puces,adeo,redundancad ipfosmalediëta in pu blicü mif-
la,quos non aliter intueri d eeet, quàm m edicos, quorum
tituli remedia habent,pyxides venena. Qno fda verb pec
pudor yitiorum tenet,fedpacrocinia turpitudini fiiæ fin-
.guntjVtètiam honeftè peceare,videantîir. Faciet fapiens
(inquit idein Seneca) eriarn quænon probabic, v tetiam
ad maioratranfitum inueniat : nec relinquetbonos mo-
res, fed sempori aptab.it : * v tquibusa lij vtuncur in glo-
riam,aut;yoluptatem^ -v ta tu r agendæ téi caufk; Deinde
paulbpbft^,* Om n ia , qpjeiuxuriofi faciuntj quæque im-
peritijtaciec 8c fapiens’ded non eodem mofiOi eodemque
propqfito. Atqui nihil incereft, quo animo faCias,quod
ïèciflè vitiofum eft. quia finfta cernuntur-, animus pon
videcur. Ariftippo Gyrenaicor;umsmagiftçQ cura Laide
nobilifijprto fuit eonfuetudo. quod flâgitïum grauis i lk
philofophix dobtqr.fie defendebati.'vt diceret j mulcum
al. indicium;
teneret,errante Gicerohc?)Philoft>phiajinquit,nihil | in te r fè j & cæteros Laidisamacoresinrerefle, quod ipfe
a liu d e ft, quàmrebtaviuendi ra tio , vel honeftè viuendi I haberetLa idem, alij verba Laide haberentur. O præ cia-
fcicntia,velarsre«ftasyitæagendæs. N o n érrabimus, fi di- ( ra,ôcimiranda bonis fapienria! H u icv e rq liberos in d i-j
xerimus philofophiam eflè k g em , bene^honefteque vi- feiplinam dares , v t dilcerent habere mcretricem. Ali-I
uendi. Etqu i^ d ix it illàm regulàm vitæ: fuuîpriïli no- • q u id in te f Ce, aeperditosinterëflèdiéeb^Cj feiliefctqùbd
menreddidic. H ic plane non refpexit adcommünë phi-
bona fua perdërenc, ipfe gra;tis luxuriaretur; In quo
iofophiæ noraen. qnæ cura fit inplures fè(ftasidifciplinaf-
que diffufa, nihîlqife habeat certfi pihil denique, de quo
vniùerfi,vnaraente,acvocëcon{èntiantî quid poteft elle
tamfalfum, quàm regulam vitæ, philofophiam *vôcari,
in qua diucrficas præceptorum reélumiter impediac, 8c
curbet? aut legembene viuendi, eùius.Capita lopgè diflo-
nât? aut frient iarhvitæ agendæ, in qua n iiiii ahudeffici-
tur y contraria fæpe d icen do , .quàm.vt nemo quiçquam
feiat'^ Quæro enim, vtrumnë academiam philofophiam
pntët e flè,annonî Negaturumnon arbitror. quod fl eft,
nihil ergo illorumcadit in philofophiam. quæ v t ornnia
reddat incerta,legem abrogat,artemnullamp,utatiratioiili
* fane fapientior meremx fuit,,quæphilofophum habuie
pro lenone.vt ad fè omnisinuentus doôloris exemplo , 8c
auëloritate corrupta,fine v fio pudore çoneurrqret. Qu id
ergo interfuit,i quö animo philofoplius a d . ruer e tri ce m
famoliflimam commearît,,cùm eu hi populus, 8c riuaies
fui,vid,èrenc orttnibus perditis nequiorëiri ? Nec fan’s fuit
ita."viuere, fçd docere cciam libidines coepit, ae mores
fùos jde lùpanari ad fcholam tranfiÿiir, dillèrens, vo la -
ptatero corporis eflè furnmum bonum. Qnæ doefcrina
execrabilisj&pudenda.non in cordephilofophi,fçd in fi-
nu meretriciseft nata. N am quid e go de C ynieis loqu ir?
q u ib u jinp rop Scu lo coire cum eoniugibus nieos fuit.